Morgunblaðið - 15.10.1995, Blaðsíða 18

18 B SUNNUDAGUR 15. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ ER snúið að skilgreina áhrif sem Færeyj-
ar hafa við fyrstu kynni. Lítið land, vissulega
og fámenn byggð. Ekkert skóglendi, en því
er íslendingurinn vanur. Þögnin, hún er áber-
andi og engu lík. Tíminn stendur í stað og tilfinningin
er sú að þrátt fyrir að hafa tileinkað sér nýja siði séu
íbúar eyjanna að einhveiju leyti ósnortnir af öðru en
nánasta umhverfi. Og þokunni.
Færeyski rithöfundurinn William Heinesen á margar
FOLKIÐ í
snilldarlegar lýsingar á eyjunum átján úti í miðju ball-
arhafi. Honum er í sögum sínum tíðrætt um heimkynn-
in og lýsir þverhníptum eyjum „sem rísa handanvið
regnslæður og öldufalda en renna áðuren varir útí grá-
mann einsog þær hverfi af sviði raunveruleikans inní
veröld sagna og hindurvitna.“ Þýðingin er Þorgeirs
Þorgeirsonar.
Hrifsað úr djúpunum
Færeyjar nútímans eru aðrar en þær Færeyjar sem
Heinesen þekkti á uppvaxtarárum sínum. Kjarninn er
þó hinn sami og um Jiann segir Hei-
nesen í bók sinni I morgunkulinu:
„Það er hins vegar þessi bátur með
bláleitum pústreyk og gljáþvegnu
dekki, kompás og loggi, veiðarfærum
og sjóklæddum mönnum sem verður
hinn áþreifanlegi vettvangur þarsem
framtíð öll og afkoma veltur á lifrar- og lýsismettuðum
aflafengnum og því hvernig tekst að hrifsa hann upp
úr djúpunum.“ Og svo fór fiskurinn frá Færéyjum.
Framan af öldum voru Færeyingar bændaþjóð. Um
miðja síðustu öld varð þar breyting á, á eyjunum sem
kenndar eru við sauðfé fór fólk að byggja afkomu sína
á auðlegð sjávar. Upp rann tími framfara og fólksfjölg-
unar, enda urðu Færeyjar ekki fyrir fólksmissi vestur
um haf undir lok aldarinnar þó fjórði hver Svíi og tí-
undi hver íslendingur flýði þangað hungur og hallæri
heimahaganna.
Um hrun færeysks efnahagslífs og harmleikinn í
kjölfarið hefur verið mikið skrifað. Fólksflóttinn er ein
afleiðingin. Um síðustu aldamót töldu Færeyingar um
fimmtán þúsund. Fyrir nokkrum árum voru þeir orðnir
48 þúsund. Nú þarf að telja uppá nýtt. íbúar Færeyja
eru nú rúmlega 43 þúsund, þaraf býr um þriðjungur
í höfuðstað eyjanna, Þórshöfn. Þeir segja fækkúnina
undanfarin ár ekki eiga sér hliðstæðu í sögu eyjanna
nema kannski í þeim kafla er svarti dauði geisaði þar
á íjórtándu öld.
Það er ekki langt síðan hægt var að tala um iðandi
mannlíf á götum Þórshafnar þó aldrei hafi staðurinn
talist stór. Nú tala menn ekki um iðandi mannlíf og
þó hefur flóttinn síst verið þaðan. Andrúmsloftið segir
sína sögu. Og í þorpum eyjanna, þar vantar fólkið.
Sjómennina og unga fólkið. Blaðamaður Morgunblaðs-
ins og ljósmyndari urðu áþreifanlega vör við þann sáfa
veruleika á ferð sinni um eyjarnar í haust. Það er líkt
og færeysk þorp hafi verið yfirgefin í flýti og gamla
fólkið skilið eftir til að gæta bús. En ekki bama, þau
eru líka farin.
Nú er ekki dansað hér lengur
Kvívík er fallegur bær á eyjunni Straumey, sem er
stærst Færeyjanna. Líkt og í öðrum færeyskum bæjum
státar Kvívík af fjölda fallegra húsa sem er vel við
haldið, þó ekki sé nú búið í þeim öllum. Mörg húsanna
eru lítil og mörg em líka svört. Með tjörguðum útveggj-
um. Það hefur kannski verið um þessi hús sem Heines-
en skrifaði í Turninum á heimsenda: „Útmeð vogströnd-
inni em svartir kofar í röðum, gaflarnir snúa niðrað
voginum og á kvöldin speglast syfjuleg ljós frá stafn-
gluggakrílunum allavega í dimmum sjónum, hlykkjast
og snúa uppá sig eins og álar.“
En við erum að leita að fólki. í þorpinu er enginn á
ferli. Uppi í miðri hlíð sjáum við Þormóð Davíðsson
heyja. Hann er sáttur við að gera hlé á vinnunni og
spjalla við okkur. Við komumst að því að hann hefur
á 76 ára langri ævi aðeins búið í Kvívík. Aldrei annars
staðar. „Það eru margir farnir," segir Þormóður. „Hér
standa mörg hús auð eins og annars staðar.“
Bátar á þurru landi vekja athygli. „Einn bátur sigl-
ir,“ segir Þormóður, „og einn bóndi er eftir með bú-
skap. Eg gríp í vinnu fyrir hann.“ Þormóður hlær að
nýju húsunum í Kvívík, kallar þau „slot“ og gefur lítið
fyrir þá pólitík að byggja hús þegar íbúum fækkar.
Hann bendir á stærsta húsið. Það er ungmennafélags-
húsið. „Nú dansa þau ekki lengur þar. Þau fara í stóru
bæina,“ segir hann og á raddblænum má greina söknuð.
Nú sést rúta efst í fjallshlíð. „Skólabíllinn," segir
Þormóður. Hann kemur með skólabörnin frá bænum
Vestmanna, en Kvívíkurbörn sækja þangað skóla eftir
tíu ára aldur og fram að menntaskólaaldri. Eftir það
þurfa þau til Þórshafnar. Við fylgjumst með skólabíln-
um skila börnunum við ungmennafélagshúsið. Um stund
heyrist nýr hljómur í bænum, ungar barnsraddir, en
það er stutt heim og aftur er þögn í Kvívík.
Þormóður vill ekki kveðja fyrr en hann hefur bent
okkur á fallegustu húsin í bænum og sagt sögu þeirra.
Það er hins vegar saga fólksins sem við viljum heyra.
Þá sögu vill hann síður segja. En þetta er fallegur bær.
Barnið í Elduvík
Gömlu mennirnir fengu hjá okkur far upp
brekkuna, þökkuðu fyrir og kvöddu. í bak-
sýnisspeglinum sáum við þá rölta aftur nið-
ur brekkuna. Tvo saman í rólegheitum. Fred-
rik og Arnfinn léku þennan leik oftar og í
eitt skiptið sem við skutluðum þeim nokkur
hundruð metra til þess að auka flölbreytileik-
ann í stefnulausi rölti þeirra um nágrenni
Eiduvíkur í Austurey, sögðu þeir okkur frá
baminu. Barninu, sem fæddist í Elduvík í
sumar. Barninu, sem var það fýrsta sem
fæddist í Elduvík í 22 ár. Við heimsóttum
barnið.
Meinar Reyná heitir litli drengurinn, sem
sett hefur mark sitt á sögu Elduvíkur. For-
eldrarnir, Poul og Frida Reyná eru úr þorp-
inu og vilja halda í æskuheimilið. Allavega
ekki gefast upp strax. „Vonandi færir barn-
ið þorpinu okkar gæfu,“ segja þau.
I bænum Sandi á Sandey er fjölskylda að vinna í
heyskap. Eyjan og bærinn draga nafn sitt af sendnum
ströndum og umhverfið er ólíkt því sem annars staðar
er í Færeyjum. „Þið vissuð ekki að fyrir um 200 árum
var Sandur stærri en Þórshöfn," fullyrðir Poul Joensen
þegar hann tekur hlé frá því að setja heysáturnar í
dys. Það er annars varhugavert að taka sér hlé frá
verkinu því þokan og rigningin hanga yfir og Joensen
fjölskyldan hefur þegar beðið í tvær vikur eftir þurrki
til verksins. En Poul vill tala við okkur. Konan og börn-
in halda áfram að vinna. „Áður var
mikið fjör í Sandi. Fyrir fjórum árum
lokaði fiskfabrikkan og þá fluttu
margir burt. Nú búa 600 manns í
Sandi, en hér er samt samt þriðjungur
af allri mjólkurframleiðslu Færeyja."
„Á hvaða ferðalagi eruð þið?“ spyr
Poul. „Jæja. Hingað koma ek'ki margir ferðamenn.
Þeim þykir of langt að fara með feijunni og allt það.
Hér er nú samt margt fallegt að sjá,“ segir hann og
bendir. „Mikið sléttlendi ög allt gróið og grænt, því
það er sandur undir öllu.“ Við dáumst að fallegum
húsum og nefnum fleiri bæi. Poul hlær: „Já, það er
flott hér og allt byggt á lánum. Menn vilja hafa þetta
eins flott og í Ameríkunni.“ Það hnussar í honum yfir
þeirri vitleysu.
Á floti í þokunni
í / morgunkulinu segir Heinesen frá Vítusi, sem
kallaði Færeyjarnar floteyjar samkvæmt gamalli þjóð-
trú. „Þær voru yfirgefnar á reki í þokunni þangaðtil
þær fundu sér þennan samastað. Aldrei höfðu þær
neina ró. Þær rak fyrir sjó og vindi ef svo má segja.“
Þokan varð fylgifiskur okkar í Færeyjum. Fyrst buð-
um við hana velkomna, því okkur þótti skemmtilegt
að sjá hvernig hún breytti umhverfinu. Hvernig allt
varð dulúðlegt og dálítið spennandi. Það er líka gaman
að taka myndir í þoku. Svo urðum við leið á þokunni,
því hún elti okkur. Svo fór hún að setja okkur skorð-
ur, þykk og drungaleg. Við kvörtuðum, en þokan hlust-
aði ekki á okkur frekar en íbúana. Þeir búa á eyjum,'
sem fljóta í þokunni.

mmm

■ M, - ..