Morgunblaðið - 29.12.1995, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 1995 39
GUÐRÚN JÓNS-
DÓTTIR BERGMANN
+ Guðrún Jó-
hanna Jónsdótt-
ir Bergmann fædd-
ist í Keflavík 17.
september 1904.
Hún lést á Hjúkrun-
arheimilinu Skjóli
22. desember síðast-
liðinn. Foreldrar
hennar voru Jón
Sigfússon Berg-
mann, skáld frá
Króksstöðum í Mið-
firði (1874-1927) og
kona hans Helga
Málfríður Magnús-
dóttir (1880-1955).
Foreldrar Jóns voru Sigfús
Guðmundsson Bergmann bóndi
á Króksstöðum (1844-1923)
Skúlasonar og fyrri kona hans
Jóhanna Jónsdóttir Guðmunds-
sonar bónda á Sveðjustöðum.
Foreldrar Helgu voru hjónin
Magnús Þórarinsson, útvegs-
bóndi í Miðhúsum í Garði (1838-
1903) Arnbjarnarsonar bónda í
Þorleifskoti í Flóa (kona Þórar-
ins var Sigríður Magnúsdóttir
frá Birtingaholti) og Guðrún
Einarsdóttir (1841-1929) Ólafs-
sonar bónda í Norðurgarði í
Mýrdal. Eina systkini Guðrún-
ar, Magnús, f. 1901, dó þriggja
ára gamall 1904.
Árið 1927 giftist Guðrún
Yngva Jóhannessyni (1896-
1984), fulltrúa og þýðanda frá
Kvennabrekku í Dölum, syni
séra Jóhannesar L.L. Jóhanns-
sonar (1859-1929), sem lengi
var prestur á Kvennabrekku
Tómassonar (1793-1865) prests
á Hesti og fyrri konu sr. Jó-
hannesar, Steinunnar Jakobs-
dóttur (1861-1919) Guðmunds-
sonar (Ingjaldssonar) (1817-
1890) prests á Sauðafelli Jóns-
sonar (1786-1818) prests á
Reynistaðaklaustri. Börn
þeirra eru: 1) Örn, fulltrúi, nam
stærðfræði og ensku, f. 24.
mars 1929, d. 28. september
1995. 2) Steinunn Helga, f. 9.
ÞEGAR ég tengdist Qölskyldu
tengdaforeldra minna, þeirra Guð-
rúnar Jónsdóttur og Yngva Jóhann-
essonar, hafði fjölskyldan komið sér
vel fyrir. Þau Yngvi og Guðrún
höfðu fyrir alllöngu komið sér upp
myndarlegu menningarheimili, alið
upp þijú mannvænleg börn og kom-
ið sér að öðru leyti þannig fyrir í
lífinu, að þau voru ánægð með hlut-
skipti sitt. Hið eina, sem verulega
skyggði á í tilverunni, var heilsu-
brestur elzta sonar þeirra, Arnar,
sem af þeim sökum fékk aldrei að
fullu notið sinna góðu gáfna. Þessi
brestur var þó bættur upp með
því, að aðrir, og ekki síðri, mann-
kostir hans, skiluðu sér í ríkum
mæli til gagns og gleði fyrir nán-
ustu íjölskyldu hans og aðra sam-
ferðamenn. Þó að tengdamóðir mín
gerði sér fuila grein fyrir því, að
ekkert okkar lifir lífinu án áfalla,
svo sem hún hafði vissulega reynt
svo um munaði á sínum yngri árum,
er mér til efs, að hún hafi nokkurn
tíma fyllilega sætt sig við, að þær
vonir, sem við Öm voru bundnar
sem ungan mann, gátu ekki rætzt.
Trúartraust og heimspekileg við-
horf Yngva tengdaföður míns var
þeim báðum þó mikill styrkur í þess-
ari raun sem öðrum efnum, og þeim
var báðum ljóst, að þau höfðu yfir
svo mörgu öðru að gleðjast.
Bæði höfðu þau Guðrún og Yngvi
alizt upp í mikilli fátækt, eins og
var svo sem títt meðal alþýðufólks
á þeim tíma, er þau voru að alast
upp. Að því leyti sem unnt er að
tala um einhvem mun á fátæktinni
hygg ég, að aðstæður Guðrúnar í
æsku hafi verið enn erfiðari en
aðstæður Yngva.
Eftir skilnað foreldra sinna ólst
Guðrún upp með Helgu móður sinni,
sem auk bágra kjara átti lengst af
maí 1934, gift Herði
Einarssyni, fram-
kvæmdastjóra og
hrl. Börn þeirra
eru: I. Yngvi, f.
1960, MA í hag-
fræði. Kona hans er
Vilborg Hjartar-
dóttir, fóstra. Synir
þeirra eru Hörður
Freyr, f. 1988, og
Baldur, f. 1992. H.
Magnús f. 1966,
hagfræðingur. III.
Páll, f. 1966, hag-
fræðingur. Sambýl-
iskona hans er De-
borah Hughes, MA í sögu og
bókmenntum. IV. Guðrún Dóra,
f. 1970, BA í ensku og nemi í
talmeinafræði. Sambýlismaður
hennar er Gísli Magnússon, raf-
magnsverkfræðingur og tölv-
unarfræðingur. V. Vilborg
Helga, f. 1977, verslunarskóla-
nemi. 3) Óttar Magnús Geir,
framkvæmdastjóri og hrl., f.
5. mars 1939, kvæntur Elínu
Birnu Daníelsdóttur, þjúkrun-
arfræðingi. Börn þeirra eru: I.
Unnur Guðrún, f. 1962, kennari
og MA í listþjálfun (art
therapy). Sonur hennar og Sig-
urðar H. Jónssonar er Jón Karl,
f. 1983. II. Helga Melkorka, f.
1966, lögfræðingur og LLM í
Evrópurétti. Maður hennar er
Karl Þráinsson, byggingaverk-
fræðingur og dipl.-ing. í fram-
kvæmdafræði. Dóttir þeirra er
María, f. 1991. III. Yngvi Daní-
el, f. 1968, vélaverkfræðingur.
IV. Rakel, f. 1973, nemi í tölv-
unarfræði.
I æsku hlaut Guðrún venju-
lega barna- og unglingafræðslu
í Reykjavik. Hún stundaði
verslunarstörf þjá versluninni
Edinborg í Reykjavík 1919-
1928.
Útför Guðrúnar fer fram frá
Áskirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
)
við mikið heilsuleysi að stríða, svo
mikið, að um nokkurn tíma þurfti
Helga að koma Guðrúnu fyrir hjá
móðurbróður sínum, Einari Magn-
ússyni skólastjóra að Gerðum í
Garði, og konu hans Matthildi
Finnsdóttur. Að öðru leyti bjuggu
þær mæðgurnar saman meðan báð-
ar lifðu. Helga vann í fyrstu fyrir
þeim með saumaskap og sem ráðs-
kona. Þegar Guðrún var 15 ára hóf
hún afgreiðslustörf í verzluninni
Edinborg hér í Reykjavík, en þá
þurfti móðir hennar á aðstoð henn-
ar að halda við framfærslu heimilis
þeirra vegna heilsuleysis síns. í
Edinborg starfaði Guðrún síðan í
níu ár, eða allt þar til hún gekk í
þjónaband árið 1927.
Mörg fyrstu búskaparár þeirra
Guðrúnar og Yngva voru erfíð.
Smám saman vænkaðist þó hagur
þeirra fyrir ráðdeild og atorku
þeirra beggja, en ekki var það
Yngva tengdaföður mínum neitt
launungarmál, að hann taldi Guð-
rúnu vera driffjöðrina í ijármálum
heimilisins, enda var framtakssemi
hennar, framkvæmdagleði og út-
sjónarsemi við brugðið. Sjálfsagt
hefur Yngvi af alkunnri hæversku
sinni dregið úr sínum hlut í þessu
efni, því að þótt það væru málefni
andans, svo sem heimspeki, trú-
mál, sálkönnun og bókmenntir, sem
voru hans helztu hugðarefni, svo
að hann var í raun hálærður á þess-
um sviðum sem ýmsum öðrum, var
honum fyllilega ljós nauðsyn verald-
arvafstursins og sinnti því af
skyldurækni.
Þó að Guðrún ætti lengi framan
af ævi við erfiðar aðstæður og fá-
tækt að búa varð henni ekki tíð-
rætt um það, þegar hún minntist
gamalla daga. Avallt var samt auð-
fundið, að hún hafði óbeit á fátækt
og ójöfnuði. Þröngur kostur náði
hins vegar ekki að drepa niður hina
ríku eðliskosti hennar, sem voru
létt lund, glaðværð og bjartsýni.
Þegar hún rifjaði upp gamla tíma,
voru það góðu stundirnar og gott
fólk, sem hæzt bar í minningunni.
Henni var tíðrætt um starfsárin í
Edinborg, yfirmann sinn Ásgeir
Sigurðsson konsúl og hans fólk,
sem henni var alla tíð mjög hlýtt
til, og samstarfsfólk sitt þar, en í
hópi þess voru margir beztu vinir
hennar. Hún minntist oft dvalar
sinnar hjá frændfólki sínu í Birting-
arholti í Hrunamannahreppi, en hún
og móðir hennar dvöldust þar sum-
arið, sem Guðrún varð 14 ára.
Henni fannst mikið til um þetta
glaðvsera og mannmarga menning-
arheimili, þar sem tónlist var í há-
vegum höfð. Dvölin þar á erfiðleika-
tímum var sólargeisli, sem Guðrún
minntist ætíð með gleði og þakk-
læti. Hið sama má segja um dvölina
hjá Einari móðurbróður hennar og
Matthildi konu hans. Þá höfðu
margir þeir, sem móðir hennar
starfaði fyrir, reynzt þeim mæðgum
vel, og velgerðum þess fólks
gleymdi Guðrún ekki og sagði
gjarnan frá síðar á ævinni.
Það var eitt af mörgum kapps-
málum Guðrúnar fyrir hönd bama
sinna og annars yngra fólks í fjöl-
skyldunni, að þau öfluðu sér svo
góðrar menntunar sem unnt var.
Það var henni því ætíð mikið gleði-
efni, þegar einhver í fjölskyldunni
hafði lagt að baki hvem þann
námsáfanga, sem næstur var á
menntabrautinni. Sjálf hafði hún
gagnstætt því, sem hugur hennar
stóð til, farið á mis við aðra skóla-
göngu en barnaskólanám, sem hún
lauk frá Miðbæjarskólanum í
Reykjavík. Hún gerði sér ljósa grein
fyrir gildi menntunarinnar, sem
aldrei yrði tekin frá þeim, sem henn-
ar öfluðu sér, þó að ýmislegt annað
af lífsins gæðum kynni að tapast í
fallvaltleik lífsins. Af eigin ramm-
leik aflaði hún sér góðrar menntun-
ar á ýmsum sviðum, enda sat hún
tíðum við bóklestur, þegar aðrir
höfðu gengið til náða. Um langt
árabil kynnti hún sér ættfræði af
miklum áhuga og varð mjög fróð.
um þau efni, sérstaklega um eigin
ættir og ættir þeirra, er nærri henni
stóðu.
Guðrún var mikil fjölskyldu-
manneskja. Fjölskyldan og ástvin-
imir voru henni allt. Hagur og vel-
ferð fjölskyldunnar sátu ávallt í
fyrirrúmi hjá henni. Allt hennar
starf miðaði að því að treysta hag
fjölskyldu sinnar. Við Steinunn og
litlu síðar Óttar mágur minn og
Birna kona hans áttum því láni að
fagna að heíja búskap okkar í skjóli
tengdaforeldra minna. Þó að heimil-
in í Blönduhlíð 1 væru að formi til
þijú, var þetta athvarf stóríjöl-
skyldunnar. Þeir, sem mest veittu
og treyst var á, voru tengdaforeldr-
ar mínir, Guðrún og Yngvi, sem
ávallt voru boðin og búin til aðstoð-
ar í hvetju sem var. Það, sem við
af næstu kynslóðinni, gátum helzt
gert þeim til yndis var að færa
þeim barnabörnin, þó að það skuli
játað, að það var ekki sérstaklega
fyrir þau gert. En staðreynd er, að
unga fólkið varð þeim mikill gleði-
gjafí, sem þau elskuðu ekki minna
en sín eigin börn, enda áttu börnin
ætíð öruggt athvarf hjá afa og
ömmu, bæði á meðan sambýlið í
Blönduhlíð 1 hélzt og eins eftir að
hreiðrin í Blönduhlíðinni voru yfir-
gefín. Ekki má gleyma hlut Arnar
mágs míns í því að sinna börnunum,
sem hann oftsinnis gerði af mikilli
elsku, bæði tilkvaddur og ótilkvadd-
ur. Fyrir þetta allt er á þessari
kveðjustund rennt þakklátum huga
til þeirra allra í fjölskyldunni í
Blönduhlíð 1, sem nú hafa yfirgefið
þetta jarðlíf, þeirra Guðrúnar,
Yngva og Arnar.
Eftir andlát Yngva manns síns
árið 1984 hrakaði heilsu Guðrúnar
illa og skýndilega. Frá árinu 1988
hefur hún átt dvalarstað á hjúkrun-
arheimilinu Skjóli, þar sem hún
hefur búið við gott atlæti hjúkrun-
arfólks og lækna, sem fjölskylda
hennar er þakklát fyrir.
Hörður Einarsson.
Fyrstu ár ævi okkar bjuggum við
í sama húsi og amma og afí í
Blönduhlíð og fengum oft notið
samvista við þau. Þau voru sem
klettur í hafinu og ósjaldan hittist
fjölskyldan hjá þeim, jafnt á stórhá-
tíðum sem dags daglega. Sem börn
tókum við því sem gefnu að þeirra
myndi alltaf njóta við.
Jólin sem stórfjölskyldan hélt í
þeirra hýbýlum eru ógleymanleg.
Þá komu allir saman hjá afa og
ömmu þar sem glatt var á hjalla
enda bamabörnin níu. Mikið var
talað, leikið og hlegíð. Þetta eru
þau jól sem bamið geymir í minn-
ingu sinni enda allt eftir sömu for-
-skriftinni sem engan sveik.
Amma var sannarlega jafnréttis-
kona í verki. Við munum eftir henni
að byggja hús í Kópavoginum, þar
réð hún menn til að vinna verkin,
sá um að þau væru unnin og stjóm-
aði öllu af miklum krafti. Við höfum
oft furðað okkur á því hvernig hún
og afí fóra að því að byggja svo
mikið upp úr litlum efnum. Þar
hefur kraftur hennar og óþijótandi
dugnaður sennilega vegið þungt.
Amma var nútímajafnréttiskona í
verki, hún framkvæmdi en sat ekki
við orðin tóm. Við þökkum henni
fyrir þessa fyrirmynd sem hefur
nýst svo vel í lífsbaráttunni.
Þrátt fyrir löng og ströng veik-
indi hin síðari ár hélt hún góða
skapinu til hins síðasta. Nú er hún
komin yfír móðuna miklu, og
eflaust hvíldinni fegin eins og tólf
ára bamabarnabam hennar komst
að orði þegar fréttist að hún hefði
yfirgefið þennan heim. En við tekur
nýtt ferðalag, ferðalag þar sem hún
hittir vafalaust sína nánustu sem
farið hafa sömu leið - þá einu leið
sem öraggt er að við öll munum
fara. Góða ferð og hvíl í friði elsku
amma.
Unnur, Helga, Yngvi og
Rakel Óttarsbörn.
í dag kveðjum við móðurömmu
okkar, Guðrúnu Jóhönnu Jónsdótt-
ur Bergmann.
Amma var umhyggjusöm, glað-
vær og með ólíkindum dugleg kona
sem lét sér fátt fyrir bijósti brenna.
Minningin um hana og afa okkar,
Yngva Jóhannesson (f. 16.8 1896,
d. 27.5 1984), er nátengd mörgum
bestu minningum æsku okkar.
Þar til ársins 1977 bjuggum við
í sama húsi og amma og afí. Sam-
gangur var því mikiil, nánast eins
og um eitt stórt heimili væri að
ræða. Amma og afí voru gjöful á
tíma sinn. Þau possuðu okkur þegar
mamma og pabbi urðu að bregða
sér frá en oftast þurfti engin tilefni
til heimsókna. Okkur var sýnd mik-
il hlýja og þolinmæði. Ef við voram
heldur ærslafull þá var ekki mikið
um skammir heldur var athygli
okkar dregin hæglátlega að ein-
hveiju áhugaverðu. Samskiptin við
unga fólkið veittu þeim ósvikna
gleði. Við áttúm oft notalegar
stundir með ömmu og afa. Afí átti
sögur á snældu og dót I kassa.
Amma sagði okkur sögur frá liðinni
tíð. Þegar við eltumst fylgdust þau
af áhuga með námsframvindu okk-
ar og hveiju því sem við tókum
okkur fyrir hendur.
Amma og afi reyndu margt og
unnu sig upp úr litlum eftium.
Raunar vann amma frá unga aldri
og gafst ekki tækifæri til langskóla-
náms þótt hæfileikana vantaði ekki.
Þótt lífsbaráttan hafí verið hörð þá
var þakklæti áberandi í máli hennar
og hlýja til margra lífsförunauta
sinna.
Samverustundirnar í eldhúsinu
hjá ömmu og afa voru ófáar. Þar
sátu amma og mamma oft og skröf-
uðu yfír kaffibolla. Sérstaklega er
minnisstætt hvað þær hlógu mikið
og innilega. Ef við krakkarnir mátt-
um ekki heyra það sem um var
rætt þá gripu þær til dönskunnar.
Hæglátra skemmtana leituðum við
hjá afa sem átti ýmsa forvitnilega
smáhluti og átti það til að taka
söng okkar upp á segulband auk
þess að vera sérstaklega skilnings-
ríkur þegar eitthvað bjátaði á.
Amma og afí ferðuðust allnokkuð
með fjölskyldu okkar, aðallega inn-
anlands. Eftirminnileg era ferðalög
á æskuslóðir afa í Dalasýslu og
dvöl í sumarbústöðum í Munaðar-
nesi, á Snæfellsnesi og í Dan-
mörku. Upp úr 1980 tók þó ferða-
lögum ömmu og afa að fækka af
heilsufarsástæðum og söknuðum
við nærvera þeirra mikið.
Dugnaður ömmu var einstakur
og henni í blóð borinn. Enn á átt-
ræðisaldri var framtakssemin mikil.
Þá stóð hún m.a. fyrir húsbyggingu
með öllu því vafstri sem því fylgir.
Þó virtist stundum, heilsunnar
vegna, skynsamlegra að hægja á
ferðinni eins og flest fólk gerir á
þessum aldri. En það er erfitt að
ímynda sér ömmu á hálfri ferð að
dunda sér við eitthvert áhugamál,
þótt þau ætti hún nokkur, ekki síst
ættfræði. Hún hafði sterka þörf til
að gera gagn og búa í haginn fyrir
fjölskylduna. Auðvitað höfum við
öll notið framtakssemi hennar og
áræði.
Þó að við flyttum í annað hús-
næði síðla árs 1977 þá hittum við
ömmu og afa oft. Mamma var dag-
legur gestur hjá þeim og við voram
ósjaldan með í för. Einnig komu
þau oft í heimsókn. Sem fyrr héld-
um við upp á alla hátíðisdaga sam-
an. Svo lengi sem heilsa ömmu og
afa leyfði var aðfangadagskvöldi
varið á heimili þeirra.
Eftir andlát afa árið 1984 tók
heilsu ömmu mjög að hraka. Síð-
ustu árin dvaldi hún á hjúkrunar- +
heimilinu Skjóli. Þótt fráfall ömmu
hryggi okkur þá lítum við svo á að
einnig sé um vissa lausn fyrir hana
að ræða því hrörnunarsjúkdómur
sá sem hijáði hana hafði svipt hana
mörgu.
Náin samskipti okkar við ömmu
og afa höfðu mjög mótandi áhrif á
okkur og viðhorf okkar til margra
hluta. Þau voru um margt fyrir-
myndir okkar og betri fyrirmyndir
er vart hægt að hugsa sér.
Yngvi, Magnús, Páll, Guðrún
Dóra og Vilborg Helga.
Guðrún Jónsdóttir og móðir mín,
Ólöf Kristjánsdóttir, vora systra-
dætur. Guðrún var dóttir Helgu
Magnúsdóttur, en Ólöf var dóttir
Ingveldar Magnúsdóttur. Þær
Helga og Ingveldur voru tvö af 15
börnum Magnúsar Þórarinssonar
(kom úr Árnessýslu) og Guðrúnar
Einarsdóttur (kom úr Vestur-
Skaftafellssýslu) sem bjuggu í Mið-
húsum í Garði.
Lýsing á Guðrúnu Jónsdóttur
verður hér ekki löng. Tvennt kemur
strax í hugann þegar hennar er
minnst: hlátur og hjartahlýja. Það
lifnaði yfír öllu þegar Gauja frænka
var nálæg. Hún hafði næmt skyn
á það spaugilega og frásagnargleði
hennar var viðbragðið. Guðrún og
móðir mín héldu lengi sambandi sín
á milli og mikið var hlegið þegar
þær skiptust á sögum. Allur líkam-
inn hló og tístandi hláturinn hoss-
aði búknum (þetta einkennir marga
í ættinni). Grínið var ávallt góðlát-
legt.
Guðrún bar mikinn hlýhug til
skyldfólks síns, einkum barna. Allt-
af brosti hún til manns og lét góð
orð falla. Þess vegna var það mikil
uppörvun að hitta hana. Hún var
sannur sálarlegur sólargeisli fyrir
pasturslítinn strák.
Guðrún var metnaðarfull og góð
kona. Móðir hennar naut góðrar
vistar hjá henni um árabil. Börnum
sínum komu Guðrún og Yngvi Jó-
hannesson maður hennar öllum til
mennta. Þó var líf Guðrúnar ekki
samfelld hamingjuganga frekar en
annarra. Veikindi elsta sonar henn-
ar, en hann lést fyrir fáeinum mán-
uðum, hafa eflaust verið henni
þungur kross. Hann bar hún með
þolinmæði og þrautseigju.
Nú, þegar kallið er komið, lætur
Guðrún Jónsdóttir eftir sig glæsileg
börn sem era foreldram sínum til
sóma, sem og barnabörn og bama-
barnaböm. Systkini mín og fjöl-
skyldur okkar vottum þeim öllum
innilega samúð og þökkum enn fyr-
ir margar ánægjustundir og ljúft
viðmót. Blessuð sé minning Gauju
frænku.
Arngrímur Sigurðsson.
i
I
(