Morgunblaðið - 05.01.1996, Side 27

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 5. JANÚAR 1996 27
AÐSEIMDAR GREINAR
Gunnar Thoroddsen
um forsetaembættið
Sighvatur
Björgvinsson
FYRIR jólin 1981
kom út bók, þar sem
Ólafur Ragnarsson
bókaútgefandi ræddi
við Gunnar Thorodd-
sen, þáverandi for-
sætisráðherra. í bók-
inni komu þeir viðmæ-
lendurnir víða við en
hæst bar að sjálf-
sögðu átökin í Sjálf-
stæðisflokknum milli
Gunnars og Geirs og
liðsmanna þeirra, sem
náðu hámarki þegar
Gunnar Thoroddsen
myndaði stjórn með
Framsóknarflokki og
Alþýðubandalagi, sem
studd var af tveimur þingmönnum
Sjálfstæðisflokksins og með hlut-
leysi þess þriðja í byijun árs 1980.
Þetta voru miklir átakatímar sem
drógu dilk á eftir sér. Geir Hall-
grímsson, sem að mínu mati var
hófsamur og drenglyndur stjórn-
málamaður, hraktist úr formanns-
stóli og lengi síðan eimdi eftir af
átökum í Sjálfstæðisflokknum.
Morgunblaðið hætti fortakslausum
stuðningi við flokksforystuna, gerð-
ist opið fyrir öðrum viðhorfum og
lagði sjálfstætt mat á viðfangsefni
landsmála. Forysta Sjálfstæðis-
flokksins hefur ekki enn sætt sig
við þá breytingu og hefur ítrekað
haft horn í síðu blaðsins og ritstjóra
þess eins og þráfaldlega hefur kom-
ið fram. Og margir af stuðnings-
mönnum Gunnars Thoroddsen frá
þessum átakaárum guldu þess síð-
ar. Það er t.d. ekki nokkur vafi í
huga mínum, að Pálmi Jónsson,
alþingismaður frá Akri, hefði orðið
ráðherra vorið 1991 og fengið í sinn
hlut fjármálaráðuneytið eða land-
búnaðarráðuneytið ef ekki hefði til
komið stuðningurinn við Gunnar
Thoroddsen hina örlagaríku janúar-
daga árið 1980.
Stjórnmálasaga Gunnars Thor-
oddsen er merkileg fyrir margra
hluta sakir. Hann var glæsilegur
leiðtogi, vel menntaður, snjall og
stórvel máli.farinn. Ekki síst mun
það hafa verið hans verk að breyta
viðhorfi Sjálfstæðisflokksins til
hinna félagslegu þátta velferðar-
kerfisins enda áttu mannúðarsjón-
armið jafnaðarmanna hljómgrunn í
hjarta hans og að vonum, því sum-
ir honum nákomnir aðhylltust jafn-
aðarstefnuna og studdu Alþýðu-
flokkinn. Auk þess að vera frjáls-
lyndur í skoðunum var Gunnar auk
þess sjálfstæður í skoðunum og tók
sannfæringu sína fram yfir flokks-
hagsmuni. Kom þetta ekki síst fram
þegar Gunnar gekk gegn flokks-
samþykktum og til liðs við framboð
Ásgeirs Ásgeirssonar til forseta.
Gerði Gunnar grein fyrir afstöðu
sinni í stórmerkri grein í blaði
stuðningsmanna Ásgeirs, „Forseta-
kjöri“ og stendur sú grein enn fyrir
sínu þótt langt sé um liðið frá birt-
ingu hennar. í viðtalsbók Ólafs
Ragnarssonar við Gunnar er aðeins
stiklað á nokkrum atriðum í starfs-
og stjórnmálaferli þessa merka
stjórnmálaforingja og því mestur
gaumur gefinn, sem þá stóð næst
í tíma. Rík ástæða er til, að einhver
góður sagnfræðingur geri lífshlaupi
Gunnars gleggri og meiri skil en
þarna var gert, ekki síst á meðan
enn eru tiltækir viðmælendur, sem
Mgai£g> flísar
áttu samleið með
Gunnari. Þykir mér það
tilvalið viðfangsefni
fyrir Ólaf Ragnarsson,
sem nú er orðinn um-
svifamikill bókaútgef-
andi, að beita sér fyrir
að það verði gert og
ljúka þannig verki því,
sem hann fitjaði uppá
haustið 1981 við
knappan tíma og í
skugga þeirra atburða
og átaka, sem þá höfðu
átt sér stað.
Á einum stað í við-
talsbók þeirra Gunnars
Thoroddsen og Ólafs
Ragnarssonar er rætt
um embætti forseta íslands. Þar
lýsir Gunnar þeirri skoðun sinni,
að að öllu jöfnu telji hann ákjósan-
legást að sá, sem velst til forseta
lýðveldisins, hafi öðlast reynslu af
stjórnmálastarfi. „Við stjórnar-
myndun hefur forseti mikil völd og
ræður eða getur ráðið einn,“ sagði
Gunnar. Síðar bætir hann við: „Eg
hef taiið, að það væri forsetanum
ómetanleg stoð að hann hefði sjálf-
ur stjórnmálareynslu, þekkti starfs-
hætti og hugsunarhátt þingmanna
og þingflokka og vissi af eigin raun,
hvernig þingræðið er í framkvæmd
og hvernig eðlilegast er að vinna í
samræmi við það.“ Sjálfur sagðist
Gunnar ávallt hafa verið samkvæm-
ur sér í þessari afstöðu og stutt þá
stjórnmálamenn sem boðið hafi sig
fram til forseta um leið og hann
Gunnar Thoroddsen
~ taldi að stjórnmála-
reynsla væri forseta lýð-
veldisins gott vegar-
nesti. Sighvatur
Björgvinsson tekur
undir það sjóriarmið í
þessari fflein.
lýsir því yfir, að þeir forsetar tveir,
sem kjörnir hafa verið utan raða
stjórnmálamannanna, hafi staðið
sig afburðavel í starfi, enda er af-
staða Gunnars með engum hætti
fram færð til þess að kasta rýrð á
þá. Því komu mér þessi orð Gunn-
ars Thoroddsen í hug, að í umræð-
um manna um framboð til forseta
á komandi vori hafa sumir sett fram
þá skoðun, að undir engum kring-
umstæðum megi velja til þess emb-
ættis einstakling, sem afskipti hefur
haft af stjórnmálastarfsemi. Vita-
skuld hefur það ekki farið fram hjá
mér fremur en mörgum öðrum, að
þau viðhorf virðast ríkja, að þeir,
sem tekið hafa kjöri almennings í
lýðfijálsum kosningum, séu upp frá
því bæði óalandi og ófeijandi og
allsendis óhæfir til starfa. Sérkenni-
leg hlýtur sú þjóð að vera, sem
velur eintómt slíkt fólk til þess að
setja sér lög. Ekki síst þegar það
er almennt viðurkennt, að löggjaf-
arsamkunda, sem valin er í fijálsum
kosningum, er oftast nær þver-
skurður af þjóðinni, sem hana kýs,
hvorki betri né verri. Einhvern nýti-
legan einstakling hlýtur að mega
finna í þeim hópi. Einhvers virði
hlýtur sú reynsla og þekking að
vera, sem menn og konur hafa öðl-
ast í því starfi að setja þjóð sinni
lög, koma fram í hennar nafni á
innlendum og erlendum vettvangi
og gæta hagsmuna hennar í sam-
ræmi við þann vilja, sem þjóðin sjálf
lætur í ljós í hveijum kosningum.
Embætti forseta íslands er eitt
af embættunum í stjórnkerfi okkar.
í því kerfi. hefur forsetinn hlutverki
að gegna, sem vissulega er pólitískt
þótt það_ sé ekki flokkspólitískt.
Forseti íslands hefur stjórnarat-
höfnum að gegna. Starf hans er í
eðli sínu stjórnmálalegs eðlis þó
með öðrum hætti sé en starf lög-
gjafarþingmanns. „Kóng viljum vér
ekki yfir okkur hafa,“ sögðu íslend-
ingar fyrrum og sú orð hljóta enn
að vera í fullu gildi að breyttu breyt-
anda og er sú breyting ekki síst í
því fólgin, að nýmóðins kóngar
hafa ekki lengur annað fyrir stafni
en að vera tildurrófuskrautijaðrir á
pípuhöttum fordildarinnar. Nei, for-
seta viljum vér hafa, forseta, sem
er hluti af okkar stjórnkerfi, og
hefur þar pólitísku hlutverki að
gegna, bæði inn á við og út á við.
I slíku embætti hlýtur pólitísk
reynsla og tengsl við innlenda og
erlenda ráðamenn að teljast vera
mikill kostur ekkert síður en margt
annað. Hvernig er hægt að leggja
mönnum það til lasts að hafa öðl-
ast þekkingu á veigamiklum verk-
efnum, sem forseta lýðveldisins er
ætlað að sinna?
Höfundur er þingmaður Alþýðu-
flokks fyrir Vestfjarðakjördæmi.
8 vikna I fitubrennslunámskeið
Stórhöfða 17, við Gullinbrú,
sími 567 4844
Hefst 8. janúar
Mappa meó fróóleik]
Kynningarfundur
Fitumælingar
Vigtun
Óvæntir glaóningar-
Mikió aóhald
Barnagæsla
MORGUN-
SÍÐDEGIS OG
KVÖLDTÍMAR
SKRÁÐU ÞIG STRAX í DAG
í SÍMA:
561-3535
Nýrri líkamsræktarstöó
í Frostaskjóli 6
Leióbeinendur: Bjargey, íþróttafræóingur
Védís, íþróttakennari
Aukakílóin i fjúka af í
LÍKAMSRÆKTARSTÖe
FROSTASKJÓU 6 - SÍMI; 561 3535
Bílamarkaöurinn
Smiðjuvegi 46E
v/Reykjanesbraut.
Kopavogi, simi df-j|
567-1800 ^
Löggild bílasala
Verið velkomin.
Við vinnum fyrir þig.
Opið laugard. kl. 10-17
sunnudag kl. 13-18
Fjöldi bfla á tilboðsverði
og góðum lánakjörum.
Dodge Aries LE ’87, 2ja dyra, brúnn,
sjálfsk., ek. 95 þ. km. Gott eintak. V. 490
þús. Tilboðsv. 290 þús.
Izuzu Crew Cap 4x4 m/húsi '91, 5 g., ek.
103 þ. km. (4ra dyra og 5 manna). V. 1.190
þús.
Toyota Corolla 4x4 Touring GLi '93, rauð-
ur, 5 g., ek. 42 þ. km., rafm. í rúðum;
dráttarkúla o.fl. V. 1.350 þús.
Citroen BX 19 4x4 station '91, rauður, 5
g., ek. 75 þ. km. Gott eintak. V. 1.090 þús.
MMC L-300 4x4 Minibus '88, 5 g., ek.
120 þ. km., vél yfirfarin (tímareim o.fl.).
V. 1.050 þús. Mjög góð lánakjör.
Honda Civic DXi Sedan ’94, vínrauður, 5
g., ek. 32 þ. km. V. 1.250 þús.
Toyota Corolla GL Special Series '92, 5
dyra, 5 g., ek. aðéins 36 þ. km., rafm. í
rúðum o.fl. Fallegur bíll. V. 790 þús.
MMC Colt GL '90, 5 g., ek. 116 þ. km.
(uppt. gírkassi), álfelgur o.fl. Tilboðsv. 490
þús.
Plymouth Grand Voyager LE 3.3L 4x4
'92, sjálfsk., ek. 57 þ. km., 7 manna, ABS
og rafm. í öllu. Einn m/öllu. V. 2,4 millj.
Subaru Legacy 1.8 GL 4x4 station ’90,
grásans., sjálfsk., ek. 98 þ. km., dráttar-
kúla, rafm. í rúðum o.fl. V. 1.090 þús.
Subaru Legacy 2.0 station (Artic útgáfa)
'95, 5 g., ek. 7 þ. km., dráttarkúla o.fl.,
o.fl. Sem nýr. V. 2.150 þús.
Nissan Sunny SLX Sedan ’95, sjálfsk.,
ek. 13 þ. km. V. 1.290 þús.
V.W Polo GL 5 dyra ’96, 5 g., ek. 2 þ.
km. V. 1.150 þús.
Hyundai Accent LSi ’95, 4ra dyra, 5 g.,
ek. aðeins 3 þ. km. V. 980 þús.
Suzuki Vitara JXi ’92, 5 dyra, hvítur, 5
g., ek. aðeins 39 þ. km. V. 1.490 þús.
Opel Astra 1.41 station '94, sjálfsk., ek.
28 þ. km. V. 1.240 þús. Sk. ód.
Ford Explorer XLT ’91, rauður, sjálfsk.,
ek. 98 þ. km., óvenju gott eintak. Til-
boðsv. 1.980 þús.
Toyota D. Cap diesil '90, rauður, 5 g.,
ek. 104 þ. km., 38" dekk, álfelgur, 5:71
hlutföll, 4t spil, 2 olíutankar, loftlæstur
aftan og framan. Mikið breyttur og end-
urnýjaður. V. 1.850 þús.
Nissan Sunny SKX 4x4 ’91, rauður, 5 g.,
ek. aðeins 35 þ. km., rafm. í rúðum, spoil-
er o.fl. V. 1.030 þús.
Grand Cherokee SE 4.0L '93, græns-
ans., sjálfsk., ek. 66 þ. km. Fallegur jeppi.
Tilboðsv. 2.890 þús.
Fylgstu meb í
Kaupmannahöfn
Morgunblabib
fæ$t á Kastrupflugvelli
og Rábhústorginu
-kjarni málsins!