Morgunblaðið - 20.02.1996, Page 26

Morgunblaðið - 20.02.1996, Page 26
26 ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRÚAR 1996 AÐSEIMDAR GREINAR MORGUNBLAÐIÐ Erlend fjárfesting - nýir möguleikar ÍSLENSK sjávarútvegsfyrirtæki hafa sýnt mikinn nýsköpunarkraft undanfarin misseri og verið ótrú- lega útsjónarsöm við að bijótast út úr því hafti sem niðurskurður veiði- heimilda hefur sett þau í. Þau hafa stefnt skipum sínum á úthafsmið og bætt sér þannig upp að hluta minni veiðiheimildir innan lögsögunnar. Og þau hafa einnig með slikum veiðum, sem í sumum tilfellum eru brautryðjendastarf, opnað möguleika til framtíðarveiða íslenskra skipa á viðkomandi miðum. Þau hafa efnt til samvinnu við önnur fyrirtæki í greininni.lands- horna á milli eða jafnvel stofnað til nýrra til að nýta sem best veiði- heimildir og fjárfestingar. Og þau hafa leitað út fyrir Iand- steinana með fjárfestingar og sölu á hugviti, reynslu og þekkingu. í kjölfarið hafa þeir aðilar í íslenskum iðnaði, sem á undanförnum árum hafa verið að byggja upp sérhæfðan þjónustuiðnað við sjávarútveg, markaðssett og selt sína vöru og þjónustu. íslenskt hugvit og dugnaður í samkeppni Eðlilega hefur því mikið verið fjallað um landvinninga íslenskra sjávarútvegsfyrirtækja og sölusam- taka erlendis og ljóst að ekkert lát er á dirfsku manna og áræði þegar kemur að samstarfi við útlendinga erlendis og er það vel. Við höfum löngum þóst vit'a að íslenskt hugvit og dugnaður mætti sín nokkurs í samkeppni við erlenda aðila, ekki síst á sviði sjávarút- vegs. Það leiðir hugann að ljárfestingum út- lendinga hérlendis og því samstarfí sem ætti að geta átt sér stað hér á landi á sama hátt. Fjárfestingar er- lendra aðila í atvinnu- lífi á íslandi hafa verið afar litlar undanfarna áratugi. Fjárfestingar í sjávarútvegi hafa ver- ið alveg bannaðar undanfarin ár. I ljós hefur hins vegar komið að bannið heldur ekki og við því þárf að bregðast, annaðhvort með því að leyfa erlenda eignaraðild í fyrir- tækjunum eða skera upp herör gegn þeirri þróun í átt til óbeinnar eignar- aðildar sem verið hefur, fylgja banninu eftir af fullri hörku. Sú reynsla sem íslensk fyrirtæki hafa öðlast af fjárfestingum erlendis og viðskiptum við erlend sjávarútvegs- fyrirtæki hefur m.a. leitt til þess að menn hafa endurmetið gildi þess að viðhalda hér banni við erlendum ijárfestingum í sjávarútvegsfyrir- tækjum. Óbein eignaraðild erlendra aðila hefur þrátt fyrir bann fengið að þróast víða í íslenskum sjávarút- vegi, t.d. gegnum þá hiuti sem oliufélögin eiga í mörgum sjávar- útvegsfyrirtækjum. ís- lensk fyrirtæki hafa líka þurft að bægja frá möguleikum sem þeim hafa' boðist á erlendu áhættufé og viðskipta- samböndum vegna bannsins. Þróun og fjárhagsleg styrking Vandséð er hvernig unnt er að komast hjá eignaraðild erlendra aðila í íslenskum sjávarút- vegi miðað við þá óbeinu eignaraðild sem þegar er til staðar og þess að við viljum jú gjaman fá meiri er- lenda fjárfestingu í landið í ýmsum greinum. Vegna mikilvægis sjávar- útvegsins í okkar þjóðarbúskap er e.t.v. veijandi að vera með þrengri löggjöf varðandi áhrif erlendra aðila í þeirri grein en öðrum en það má þó ekki ganga svo langt að það svipti greinina möguleikum til uppbygg- ingar, þróunar og ljárhagslegi-ar styrkingar. Jafnframt ættum við að huga að því hvort það að leyfa er- lendum aðilum að fjárfesta takmark- að í sjávarútvegsfyrirtækjum, gæti Svanfríður Jónasdóttir laðað þá að íjárfestingum á öðrum sviðum atvinnulífsins; hvort sjávar- útvegurinn gæti þannig orðið sú beita sem þarf til að laða að frekari erlenda fjárfestingu. Þess misskilnings hefur gætt, jafnvel hjá forsvarsmönnum hags- munasamtaka í sjávarútvegi, að með þvi að leyfa takmarkaðar ijár- festingar erlendra aðila í sjávarút- vegsfyrirtækjum sé verið að heimila erlendum aðilum aðgang að auð- lindinni. Og þeir spyija til hvers hafi þá verið barist, til hvers hafi lögsagan verið færð út? A það hef- ur verið bent að til að styrkja ákvæðið um þjóðareignina væri rétt að taka upp veiðileyfagjald. Það sjónarmið nýtur ekki hylli hjá sömu forsvarsmönnum, en það er athygl- isvert að sömu aðilar telja í lagi að útlendir peningar séu í íslenskum Til að styrkja ákvæðið um þjóðareignina, segir Svanfríður Jónasdótt- ir, væri rétt að taka upp veiðileyfagjald. sjávarútvegsfyrirtækjum sem lánsfé, eða ef útlendu peningarnir hafa verið „þvegnir" með því að fara í gegnum íslensk fyrirtæki, svokölluð óbein fjárfesting. Fiskvinnsla er matvælaiðja Það hlýtur að vera okkur öllum íhugunarefni af hvéiju forsvars- menn hagsmunasamtaka bregðast við eins og þeir Kristján Ragnarsson og Arnar Sigurmundsson gera í viðtali við Morgunblaðið frá 16. Oft var þörf en nú er nauðsyn MEÐ grunnskóla- lögum 1974 varð heim- ilisfræði skyldunáms- grein fyrir alla nem- endur grunnskólans. Fram að því höfðu að- allega stúlkur notið þessarar kennslu. Fyrst var greinin ein- ungis kennd í efstu bekkjunum en síðar bættust yngri bekkirn- ir við. Samkvæmt viðmiðunarstundaskrá á að kenna heimilis- fræði í fyrsta til níunda bekk en auk þess er Anna Brynhildur boðið upp á hana sem Guðmundsdóttir Briem valgrein í tíunda bekk. Markmið Samkvæmt Aðalnámskrá grunn- skóla er meginmarkmið með heimil- isfræðikennslu að nemendur hafi að loknum grunnskóla öðlast þekk- ingu, viðhorf og leikni til að verða sjálfbjarga um heimilisrekstur og heimilisrækt í nútíma samfélagi. Námið miðar meðal annars að því auka leikni nemenda í heimilisstörf- um og auka hagsýni í heimilis- rekstri. Enn fremur að auka skiln- ing nemenda á tengslum hollustu og heilbrigðis og efla sjálfstæði þeirra og skilning á gildi heimilis Þjálfunarþátturinn er mikilvægur í verk- legum greinum, segja þær Anna Guðmunds- dóttir og Brynhildur Briem. Hann má ekki vanrækja. fyrir einstakling og fjölskyldu. Þá er greininni einnig ætlað að vekja áhuga nemenda á hagsmunamálum nejdenda og veita þeim innsýn í vistfræði og glæða áhuga þeirra á umhverfisvernd. Gildi í heimilisfræði tengjast margir námsþættir sem snerta daglegt Iíf nemenda og þátt þeirra sem neyt- enda í nútíma samfélagi. Reynt er að þjálfa nemendur í öllum undir- stöðuþáttum heimilisstarfa svo þeir geti tekið þátt í störfum heima fyr- ir og orðið sjálfbjarga um heimilis- rekstur þegar þeir yfirgefa hreiðrið. Það er mikilvægt að læra æskilega meðferð matvæla og matreiðslu al- gengra rétta því án matar lifum við ekki lengi auk þess sem spara má mikla fjármuni með því að elda heima, því það er dýrt að kaupa tilbúinn mat. Tíminn er dýrmætur og mikilvægt er að skipuleggja hann vel. Því er reynt að kenna nemendum skipulögð vinnubrögð og að nýta þá tækni sem völ er á bæði við matreiðslu og þrif á heimil- um. Ekki má gleyma tengslum hollrar næringar og andlegrar og líkamlegrar veliíðunar. Heimilis- fræðikennslu er ætlað að auka heil- brigðisvitund nemenda og gera þeim grein fyrir ábyrgð á eigin heilsu. í nútíma samfélagi er mikið um Iokkandi auglýsingar og vöruval er þvílíkt að neytendur verða að vera vel á verði og geta tekið sjálf- stæðar ákvarðanir ef þéir eiga ekki að berast stjórnlaust með straumn- um. Þess vegna er lögð áhersla á neytendafræði í heimilisfræði- kennslu og að auka vitund nemenda um sjálfa sig sem neytendur. Fjöl- skyldan er hornsteinn þjóðfélags- isns. Með breyttum þjóðfélags- og heimilisháttum á ijölskyldulíf undir högg að sækja. I heimilisfræði- kennslu er fjallað um samstarf og samábyrgð heimilismanna sem mik- ilvægan þátt í að vekja nemendur til umhugsunar um gildi Ijölskyld- unnar og að leggja rækt við heimil- islíf. Af framansögðu er ljóst að lieimilisfræðikennsla hefur mikið gildi. Segja má að oft hafi hún ver- ið nauðsynleg, en sjaldan jafn mikil- væg og nú. t Kostnaður Efniskostnaður er yfirleitt nokk- uð meiri í verklegum greinum én í þeim bóklegu. Þannig kostar alltaf meira að matreiða fisk samkvæmt uppskrift en að lesa uppskriftina. En þjálfunarþátturinn er mikilvæg- ur í verklegum greinum og hann má ekki vahrækja. Varla yrði það góður trésmiður sem ekki fengi hamar, sög og nagla til að æfa sig á í verklegu námi en þyrfti ein- göngu að lesa leiðbeiningar um hvernig byggja eigi hús. Nýlega hafa skilaboð borist til heimilisfræðikennara við grunn- skóla Reykjavíkur að skerða eigi það ijármagn sem ætlað er til efnis- kaupa fyrir skólaeldhús. Það er því erfitt að sjá hvernig hægt verður að sinna þessari mikilvægu grein og kenna hana eins og Aðalnám- skrá grunnskóla og viðmiðunar- stundaskrá segja til um. Lokaorð Með skrifum þessum viljum við vekja athygli á mikilvægi þess að heimilisfræðikennsla fái að dafna og halda áfram að búa unga fólkið undir að verða ábyrgir og virkir þj óðfél agsþegnar. Höfundar eru báðar lektorar við heimilisfræðideild Kcnnnrahá- skóla Islands. Gólf listar yf ir rör Vinna - efni - ráðgjöf Einar Guðmundsson pípulagningameistari LAUFBREKKU 20 / DALBREKKU MEGIN - KÓP. SlMI 554 5633 - BRÉFSlMI 554 0356 Rosenthal ^í,iíl’c'u S)ilf Glæsilegar gjafavörur + . ' Matar-og kaffistell (7} C\ í sérflokki iOöenYxs Verð við allra hæfi Laugavegi 52, sími 562 4244. nóv. sl. þar sem þessi mál voru reifuð. Óhjákvæmilega hljóta menn að velta því fyrir sér hver viðbrögð forsvarsmanna hagsmunasamtaka í sjávarútvegi hafa verið á öðrum tímum þegar draga hefur átt úr boðum og bönnum, eða þegar grein- in hefur sprengt af sér höft með einum eða öðrum hætti. Varkárni er oft góð, en má ekki verða myllu- steinn um háls okkur í þessu efni frekar en öðru. Viðbrögð þeirra sem eru að vinna í fyrirtækjunum eru af allt öðrum toga. Þar á bæ hafa menn öðlast það sjálfstraust sem þarf til að þora að hugsa sig inn í nýjan veruleika og eiga ekki sömu hagsmuna að gæta í óbreyttu ástandi. Starfandi menn í greininni hafa ekki allir talið það til kosta í íslensk- um sjávarútvegi að ijárfestingar erlendra aðila séu bannaðar. Þvert á móti vísa þeir gjarnan til reynsl- unnar af samstarfinu erlendis og að óeðlilegt sé að greina á milli fisk- vinnslu og annarrar matvælaiðju og gera þannig upp á milli þessara tveggja greina sem eðlilegt væri að flokka báðar til iðnaðar. Þeir benda einnig á að nú þegar séu möguleikar erlendra aðila til áhrifa í íslenskum sjávarútvegi umtals- verð, engin takmörk séu fyrir því hve mikil erlend lán greinin megi taka né heldur hvert afurðirnar séu seldar eða til hve langs tíma sölu- samningar séu gerðir. Þá hafa forsvarsmenn iðnaðarins bent á, að ef við viljum markaðs- setja ísland sé leiðin e.t.v. sú að leyfa áhættuijármagn í sjávarút- vegsfyrirtækjum, því í gegnum þau sé þekkingin mest á landinu; van- þekking erlendra fjárfesta á kostum Islands sé stærsti þröskuldur í vegi þess að þeir þori að setja fé í ís- lenskt atvinnulíf. Reynsla af ijár- festingum í sjávarútvegsfyrirtækj- um kynni því að leiða til frekari ijárfestinga í öðrum greinum. Ákvarðanir sem horfa til framtíðar Kostir erlendrar eignaraðildar gætu auk þessa verið margvíslegir. Fyrirtæki geta þá sótt sér erlent áhættufé sem hlutafé en þyrftu ekki að vera eins háð lánsfé, sem nú er að sliga mörg þeirra. Einnig má ætla að slíkt samstarf geti örv- að markaðssamstarf og gefið ýmsa nýja möguleika. Það er kaldhæðnis- legt að leggja mikla vinnu í að fá erlenda íjárfesta til samstarfs hér á landi, einkum með matvælaiðju í huga, því við viljum jú markaðs- setja okkur sem matvælaframleið- endur, en undanskilja þar aðalmat- vælaiðjuna sem er fiskvinnslan. Það er nauðsynlegt með tilliti til umsvifa og möguleika íslenskra fyrirtækja og þeirrar áherslu sem lögð er á aukin alþjóðleg viðskipti að teknar verði ákvarðanir af hálfu löggjafans sem horfi til framtíðar. Og ekki síst þarf að horfa til þróun- ar atvinnulífs hér á landi. Af sögulegum ástæðum hefur verið mikil tortryggni gagnvart e'r- lendri íjárfestingu í íslensku at- vinnulífi. Sérstaklega hefur það átt við um sjávarútvegsfyrirtæki og tengist þá tilfinningalega þeim hluta sjálfstæðisbaráttu þjóðarinn- ar er sneri að fullum yfirráðum yfir landhelginni. Til þessarar stað- reyndar er rétt að taka tillit þegar lögum er breytt. Það að löggilda óbeina eignaraðild og löggilda þannig óbreytt ástand eða skapa aðstæður sem kalla jafnvel á stofn- un leppfyrirtækja, er ekki rétt skref ef við viljum skapa okkur nýja möguleika. Til þess þurfum við að leyfa beina eignaraðild, kaup er- lendra aðila á skilgreindum hlut í íslenskum sjávarútvegsfyrirtækj- um. 20% hlutur, eins og tillaga sú sem undirrituð, ásamt Agústi Ein- arssyni leggur til, sem fyrsta var- færna skref, ræður ekki úrslitum um stjórn fyrirtækja eða þær ákvarðanir sem stjórnendur þess taka, en gæti ef vel tekst til, nægt til að gefa fjárhagslega og við- skiptalega nýja möguleika, jafnvel erlendis, fyrir viðkomandi fyrirtæki. Ilöfundur er alþingismaður.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.