Morgunblaðið - 18.04.1996, Side 28

28 FIMMTUDAGUR 18. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Hvað er að gerast
í Fossvogsdal ?
í RÚM 30 ár hafa staðið deilur
um fyrirhugað útivistarsvæði Kópa-
vogsbúa og Reykvíkinga í Fossvogs-
dal. Lengst af var tekist á um hvort
leggja ætti eina af stofnbrautum
höfuðborgarsvæðisins um dalinn. Sú
deila leystist þegar menn sættust á
að leggja mætti brautina í göngum
undir Digranesháls. Nú hefur verið
lagt fram til kynningar nýtt deili-
skipulag af austurhluta Fossvogs-
dals og er það til sýnis þessar vikum-
ar. Þá bregður svo við að í austasta
hluta dalsins hefur útivistarsvæðinu
verið breytt í ræktunarsvæði gróðr-
arstöðvar í Reykjavík.
Saga fyrirhugaðs útivistarsvæðis
í Fossvogsdal hófst 1964 í tengslum
við undirbúning nýs aðalskipulags
fyrir Reykjavík og deiliskipulags af
Fossvogshverfi. Þá samþykkti þá-
verandi bæjarstjórn Kópavogs fyrir
sitt leyti að lagður yrði vegur með
byggðinni norðan bæjarmarkanna í
landi Reykjavíkur. Nýja byggðin í
Fossvogshverfi reis af gmnni á
næstu áram en þokaðist neðar og
neðar í hlíðina þannig að á nokkrum
stöðum staðnæmdust framkvæmdir
nánast á mörkum bæjarfélaga (s.s.
við Fossvogsskóla). Þar með var
vegurinn sem sátt var um 1964
runnin niður í mýrina og að mestu
leyti yfir í Kópavog. Á þessum árum
var unnið við lagningu stóra foss-
vogsræsins, sem er meginskolplögn
fyrir byggingarlönd Reykvíkur og
Kópavogs.
Þegar hér var komið sögu var
orðinn mikill ágreiningur milli bæj-
arfélaganna um legu Fossvogsbraut-
ar. í aðalskipulagi Kópavogs' frá
1970, sem ekki var staðfest én sam-
þykkt í bæjarstjórn, var ítarlega
greint frá væntingum bæjaryfír-
valda vegna útivistarsvæðis í Foss-
vogsdal. Sumarið 1973 fóru fram
samningar milli bæjarfélaganna um
breytingu á bæjar-
mörkum þeirra, innst í
Fossvogsdal og allt upp
á Selhrygg í Breiðholti.
Einnig var verið að
kanna legu brautar um
Fossvogdal og spunn-
ust um það heitar um-
ræður og deilur.
Ákveðin andstaða
íbúa umhverfis dalinn,
gegn lagningu brautar-
innar, kom þá greini-
lega í ljós og birtist hún
m.a. í útgáfu mótmæla-
blaðsins Griðlands, með
áskorun frá íbúum um
að hætta við lagningu
Fossvogsbrautar. Síðan
hefur ávallt verið litið
þannig á að vilji bæjarbúa væri sá
sem í upphafi var markaður að í
Fossvogsdal yrði útivistarsvæði,
griðland fyrir allan almenning sem
vildi njóta hollrar útvistar.
Á áranum 1986-1990 mögnuðust
þessar deilur mjög, og 1989 var enn
gripið til mótmæla og fjölmenntu
íbúar við dalinn og víðar að og gróð-
ursettu m.a. nokkur hundruð aspir
og önnur tré í mótmælaskyni. Þau
setja í dag verulegan svip á dalinn.
Með nýju aðalskipulagi Kópavogs
1988-2008 og síðar í aðalskipulagi
Reykjavíkur var í fyrsta sinn stað-
fest að brautin yrði ekki lögð um
dalinn. Lega brautarinnar, ef hún
þyrfti að koma, yrði leyst með jarð-
göngum undir Digranesháls. Þetta
var að allra mati sigur þeirra sem
talað höfðu fyrir umhverfis- og úti-
vistarsjónarmiðum og var því loks
kominn friður til þess að snúa sér
að því að gera eitthvað í uppbygg-
ingarmálum sjálfs útivistarsvæðis-
ins. í framhaldi af þessum tímamót-
um fór fram sameiginleg vinna
stjórnvalda í Kópavogi og Reykjavík
við að móta forsögn
fyrir deiliskipulag Foss-
vogsdals.
Segja má að þá hafi
verið komið að öðrum
kafla þessara átaka, en
á miðju sumri 1990 tók
við stjórn í Kópavogi
nýr meirihluti. Víst er
að til að fylgja eftir
sigri í málinu og þeim
væntingum sem íbúar
bæjarins höfðu til að-
gerða, hafa núverandi
bæjaryfirvöld ekki bor-
ið gæfa til að marka
stefnu í mótun skipu-
lags fyrir framtíðarúti-
vist í Fossvogsdal, sem
sátt er um.
Allt síðasta kjörtímabil stóðu deil-
ur um þá hugmynd golfáhugamanna
í Kópavogi að gera golfvöll í aust-
asta hluta dalsins. Mjög margir
höfðu upp efasemdir, m.a. borgaryf-
irvöld Reykjavík, um þá hugmynd
meirihlutans vegna meintrar hættu
af golfleik í þröngu svæði sem jafn-
framt átti að þjóna almennri óskipu-
lagðri útivist s.s. göngu, skokki, hjól-
reiðum, jafnframt dvöl í ró og næði
á svæðinu. Endalok golfvallarmáls-
ins urðu þau að 1994 var fallið frá
golfvallargerð í dalnum. Golfáhuga-
menn fengu úrlausn sinna mála, á
farsælan hátt, á öðrum stað í sam-
vinnu við golfáhugamenn í Garðabæ.
Skipulags- og framkvæmdaáhugi
stjómvalda í Kópavogi, varðandi
austurhluta Fossavogsdalsins, guf-
aði þar með upp.
Nú á haustmánuðum barst bæj-
aryfirvöldum í Kópavogi erindi frá
gróðrarstöðinni Mörk sem er austast
í Fossvogsdal í Reykjavík og að hluta
í Kópavogi, um að taka 2-3 ha lands
í dalnum á leigu til viðbótar við 1
ha frá fyrri tíð. Hugmynd þeirra er
Emil E.
Sæmundsen
að leggja út ræktunarreiti fyrir úti-
ræktun (afgirta reiti) og rækta síðan
skjólbelti umhverfis.
Erindi gróðrarstöðvarinnar í Mörk
hefur fengið góðan hljómgrunn hjá
bæjaryfirvöldum. Svo góðar að nú
liggur fyrir tillaga að deiliskipulagi
svæðisins sem samþykkt hefur verið
í bæjarstjórn Kópavogs. Ræktunar-
svæðin eru skilgreind nánar í skipu-
laginu er gert ráð fyrir 2 ha nettó
til ræktunarreita fyrir Mörk. Einnig
er nú unnið að samningi um málið.
Bærinn mun þegar samningur renn-
ur út að 15 árum liðnum, árið 2010,
taka við leigulandinu og þeim gróðri
sem ætlað er að standa til frambúð-
ar. Spyija má sig þeirrar spurning-
ar, hvernig verður vandi gróðrar-
stöðvarinnar leystur árið 2010 þegar
samningurinn rennur út?
Sem liður í kynningu á deiliskipu-
Var barizt í 30 ár fyrir
útivistarsvæði í
Fossvogsdal, spyr
Emil E. Sæmundsen,
til þess eins að hluta
dalinn niður undir
gróðrarstöðvar?
laginu birtist laugardaginn fyrir
Pálmasunnudag í Morgunblaðinu
grein, undir fyrirsögninni „Matjurtir,
tré, tjörn, reiðstígur og skíðalyfta"
hvorki meira né minna. í greininni
er lýst nákvæmlega hvað lagt sé til
að gera samkvæmt deiliskipulagi á
útivistarsvæðinu og tíundað hvaða
þættir beri uppi skipulagstillöguna.
Ber að lýsa ánægju með þær hug-
myndir sem snúa að notkun útivist-
arsvæðisins. Ég get þó ekki látið
hjá líða að benda á að fyrirhugað
tijásafn norðan við Smiðjuhverfið
er staðsett á landi sem í aðalskipu-
lagi Kópavogs er skilgreint sem
„skipulagi frestað". Tijásafnið er á
helgunarsvæði væntanlegs vegar að
hugsuðum göngum undir Digranes-
háls. Vonandi verður ekki þörf fyrir
land undir veg á þessum stað, en
ef ekki þá er staðurinn óheppilegur.
Morgnnblaðið og
mj ólkuriðnaðurinn
allt land. Sú afkomu-
trygging, sem í þessu
fólst fyrir mjólkursam-
lögin, hafði að sjálf-
sögðu slævandi áhrif á
áhuga til hagræðingar
í rekstri og heyrir nú
enda sögunni til. Á
ýmsu gekk með af-
komu sjóðsins. Löngum
vantaði í hann mikla
fjármuni, en með bætt-
um rekstri mjólk-
ursamlaganna safnað-
ist í hann það fé, sem
nú er til ráðstöfunar. í
mínum huga leikur þó
ekki vafi á því að þess-
ir fjármunir eru komnir
Guðmundur
Þorsteinsson
Það skal þó fúslega
viðurkennt að þó að
mikill hluti bótanna
hafi sjálfsagt farið í að
grynna á skuldum fé-
lagsins, gera þeir því
þó kleift að leggja út í
einhvern áhætturekst-
ur. En það skiptir ekki
máli í þessu sambandi.
Eins og fram kom hjá
Þorvaldi Jónssyni í
umræðum utan dag-
skrár á Alþingi er
Engjaás ehf. sjálfstætt
hlutafélag með sín tak-
mörkuðu fjárráð og
verður að miða rekstur
sinn við það. Aðaleig-
andi þess, Kaupfélag Borgfirðinga,
UMFJÖLLUN Morgunblaðsins
um úreldingu Mjólkursamlagsins í
Borgarnesi hefur að vonum vakið
athygli. Þama vekur öflugasti
prentmiðill landsins máls á þýðing-
armiklu en jafnframt viðkvæmu
máli, sem varðar alla landsmenn
nokkra, hefur valdið snörpum deil-
um í héraði og getur haft úrslita-
áhrif á framgang nauðsynlegrar
hagræðingar í mjólkuriðnaðinum.
Því er ekki að ieyna, að ýmislegt
er missagt í umfjöllun blaðsins og
annað sem orkar tvímælis eða
þarfnast nánari skýringar. Sumu
af því hefur þegar verið svarað en
öðra ekki. Með mikilvægi málsins
og stöðu Mbl. í þjóðfélagsumræð-
unni í huga tel ég nauðsynlegt að
auka þama nokkru við.
Uppruni fjármuna til hag-
ræðingar í mjólkuriðnaði
í Reykjavíkurbréfi 24. febrúar er
talað um almannafé en 3. mars um
fjármuni skattborgara. Fyrri stað-
hæfíngin kann að vera háð skil-
greiningu, en sú síðari er alröng.
Fjármunir hins gamla verðmiðlun-
arsjóðs mjólkur fóru aldrei um ríkis-
sjóð. Þeirra var aflað með innheimtu
verðmiðlunargjalds af mjólk skv.
ákvörðun ráðherra og voru til þess
notaðir að jafna afkomu mjólkurbúa
með mismunandi rekstrarskilyrði
svo fullnægja mætti þeirri laga-
skyldu að greiða öllum bændum
skráð verð fyrir mjólkina og selja
neytendum hana á sama verði um
frá neytendum mjólkurinnar og eiga
að gagnast þeim. Þar sem þess er
enginn kostur að endurgreiða féð
til fyrri kaupenda þarf að finna leið-
ir til að núverandi og tilvonandi
neytendur mjólkur njóti þess. Hægt
væri að greiða mjólkurverð niður
tímabundið í því skyni, en miklu
farsælli leið virðist mér sú, sem
valin hefur verið, að nýta sjóðinn
til varanlegra hagræðingaraðgerða.
2
Mbl. leggur ofurþunga áhersla á
að þeir fármunir, sem runnu til
Kaupfélags Borgfirðinga, vegna úr-
eldingar samlagsins, valdi óþolandi
röskun á samkeppnisaðstæðum á
safamarkaðnum. Það þykir mér í
meira lagi hæpinn málflutningur.
getur auðvitað stutt við rekstur þess
eftir vilja og getu, en hlýtur að verða
að skoða það í ljósi þeirrar arð-
semi, sem vænta má, eins og hver
annar fjárfestir. í því samhengi
skiptir engu máli hvaðan ljármagnið
er komið, þar sem engin skylda
hvílir á handhafa þess að veija því
með einhveijum sérstökum hætti.
Þegar jákvæð afstaða Mbl. til
frjálsrar samkeppni á markaði er
höfð í huga, er krafa þess um að
Vífílfell hf. og Sól hf. séu vernduð
fyrir því að nýir aðilar hasli sér völl
á safamarkaðnum á eigin ábyrgð,
býsna sérkennileg. Þá væri fróðlegt
að velta því fyrir sér, hvaða álit
samkeppnisyfírvöld væra líkleg til
að hafa á þessu máli. I því sam-
bandi má líta á úrskurð Samkeppn-
isráðs frá 18. feb. ’89, sem kveður
á um skyldu Osta- og smjörsölunnar
til að veita _ stóram kaupendum
magnafslátt. Ég ætla að neita mér
um allar vangaveltur um það hvern-
ig sá úrskurður samræmist þeim
yfírlýsta tilgangi Samkeppnisráðs
að auðvelda nýjum aðilum aðgang
að markaðnum, en dreg þá ályktun
af úrskurðinum að ráðið telji það
mikilvægara að ná fram lækkun á
vöruverði en að jafna aðstöðu þeirra,
sem keppa á markaðnum. í því ljósi
má telja víst, að Samkeppnisstofnun
brygðist hart við hverri tilraun til
að hindra Kaupfélag Borgfirð-
inga/Engjaás ehf. í að heija fram-
leiðslu á ávaxtadrykkjum hvernig
Brýnt er að eyða óvissu
um eignarhald að mjólk-
ursamlögum, segir
Guðmundur Þor-
steinsson, og koma
þeim í hendur mjólkur-
framleiðenda.
svo sem ljármagn og önnur rekstr-
arföng eru til komin.
3. Eignarhald eftir úreidingu
Reglur um ráðstöfun verðmiðlun-
arsjóðs til úreldingar mjólkurstöðva
tóku fyrst gildi 1988 og ákvæði
þeirra um meðferð úreltra eigna
hafa ekki breyst efnislega í tíð
þeirra fjögurra manna, sem gegnt
hafa embætti landbúnaðarráðherra
síðan. Þau er tæpast hægt að túlka
á annan veg en þann að eignarrétt-
urinn haldist, en ráðstöfunarréttur-
inn sé skertur þannig, að eignimar
skuli seldar hæstbjóðanda og sú
Það sem er óvenjulegt í skipulagi
útivistársvæðisins Fossvogsdals er
sú stefnubreyting sem áður er getið,
að lagt er til að rýra útivistarsvæðið
með því að úthluta landi undir gróðr-
arstöð. í Kópavogi starfa a.m.k.
tvær öflugar gróðrarstöðvar við
Dalveg. Nú stefnir í að þær séu að
komast í landþröng og eftir þær
góðu undirtektir bæjarins við erindi
Markar hefur a.m.k. önnur gróðrar-
stöðin sent bæjarráði umsókn um
2-3 ha ræktunarland í Fossvogsdal.
Hvað verður svar bæjaryfirvalda við
því erindi? Nýtt deiliskipulag „úti-
vistarsvæðis" í Fossvogsdal?
Kannski vilja íbúar bæjarins sjálf-
ir, einstaklingar, félagasamtök, fyr-
irtæki og stofnanir rækta tijálundi
þar, bænum að kostnaðarlausu, ef
hann á ekki fyrir plöntum? Það
gætu orðið góðir tijálundir að 15
áram liðrium.
í vesturhluta Fossvogsdals þarf
að leggja áherslu á að Ijúka fram-
kvæmdum á næstu árum. Frá Foss-
vogsskóla og til vesturs þarf að
tengja núverandi framkvæmdir við
íþróttasvæði og skólaióð með stígum
og gróðri og móta umhverfi gamla
markaskurðarins sem lýtir dalinn
vestast. Eystrihluti dalsins sem deili-
skipulagið fjallar um fer ekki frá
okkur. Svæðið gagnast sem útivist-
arsvæði þótt ekki verði farið í mikl-
ar framkvæmdir þar á næstu árum,
þó verður ekki hjá því komist að
gera þar átak í stígagerð á næstu
árum.
Var barist í 30 ár fyrir útivistar-
svæði í Fossvogsdal til þess eins að
hluta dalinn niður undir gróðrar-
stöðvar? Stefnuleysi bæjaryfirvalda
í skipuiags- og uppbyggingarmálum
á útivistarsvæði okkar í Fossvogsdal
er enn eitt dæmi um þá hentistefnu
og skammsýni sem ræður ferð hjá
núverandi stjórnendum bæjarins í
umhverfis- og skipulagsmálum.
Hvað vilja bæjarbúar? Nú er tæki-
færi til þess að segja álit sitt á skipu-
lagshugmyndinni og hafa áhrif. Til-
lagan hangir uppi til sýnis á Bæjar-
skipulagi Kópavogs á venjulegum
skrifstofutíma. Frestur til að gera
athugasemdir rennur út þann 24.
apríl nk.
Höfundur er landslagsarkitekt.
kvöð á þær lögð, að þær verði ekki
nýttar til mólkurvinnslu nema sam-
þykki ráðherra komi til. Úreldingar-
bæturnar skerðist síðan um helming
söluverðsins. Sú tilhögun kann að
vera umdeilanleg, en ekki er rétt-
mætt að gagnrýna núverandi ráð-
herra fyrir að fara eftir reglunum.
Þegar hann kom að málinu var
samningaþáttur þess frágenginn að
öllu öðra Ieyti en staðfestingu ráð-
herra og óhugsandi var að fara þá
að breyta þeim reglum, sem unnið
hafði verið eftir.
4.
Fjögur mjólkursamlög hafa verið
úrelt skv. áðurnefndum reglum„-
Þtjú þeirra voru rekin af kaupfélög-
um, þ.e. á Þórshöfn, Djúpavogi og
í Borgarnesi, en Patreksfjarðarbúið
var í eigu og undir stjórn mjólkur-
framleiðenda. Það bjó við þokkaleg-
an fjárhag, en bændurnir sáu fram
á brejdtar aðstæður og tóku sína
ákvörðun samkvæmt því og er
ástæða til að vekja athygli á fram-
sýni þeirra. Hin búin vora öll úrelt
vegna fjárhagslegra vandræða við-
komandi kaupfélaga. Ótryggt sýnist
mér að eiga framhald hagræðingar
í mjólkuriðnaði undir því að kaupfé-
lög haldi áfram að komast í þrot (og
vona raunar að svo sé). Það er því
mjög brýnt að eyða þeirri óvissu um
eignarhald á mjólkursamlögum, sem
getið er um í Reykjavíkurbréfi 24.
feb. og koma þeim í hendur mjólkur-
framleiðenda, sem mestra hags-
muna eiga að gæta í rekstri þeirra.
Höfundur Reykjavíkurbréfanna sér
nauðsyn þess að fækka mjólkur-
stöðvum og vona ég að hann muni
í næsta bréfi skora á alþingismenn
og stjómvöld að skapa skilyrði til
þess.
Höfundur er formaður félags kúa-
bænda I Borgarfirði.