Morgunblaðið - 05.07.1996, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 5. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
4
FRÉTTIR
Einn notaði
íslenska
tónlist
STJÓRN Félags tónskálda og texta-
höfunda hefur í yfirlýsingu hefur
bent á að aðeins einn frambjóðandi,
Ólafur Ragnar Grímsson, hafi notað
íslenska tónlist í útvarps- og sjón-
varpsauglýsingum til stuðnings
framboði sínu.
„Það hlýtur að teljast eðlilegt og
sjálfsagt, þegar höfða á til íslensku
þjóðarinnar að íslensk menning sé í
hávegum höfð. Allt of oft er íslensk
tónlist sniðgengin einmitt á þessu
sviði og fyrirtæki sem leggja áherslu
á íslenska framleiðslu auglýsa með
erlendum undirtóni.
Einnig þykir stjórn FTT rétt að
benda á að í beinni útsendingu Sjón-
varpsins og Stöðvar 2 á kosninga-
nóttina hefði óneitanlega verið
smekklegra að eingöngu væri flutt
tónlistarefni á íslensku," segir í
ábendingu frá stjórninni.
FASTEIGNASAIA
Fjarðargata 17
SfMI B66-2790
FAX 606 0790
Fjaröargata17
Síml 565-2790
Fax5650790
netfang
V^lngvarg@centrum.i8y
Brunnstígur Faiiegt
endurnýjað 116 fm ein-
býli, kjallari, hæð og ris.
Húsið er allt endurnýjað
utanseminnan.Rólegog
góð staðsetning. Verð 9,4
millj.836.
Bandarískur fornleifafræðingur við rannsóknir í Borgarfirði
Rannsakar
jámvinnslu
á miðöldum
Morgunblaðið/Bernhard
ELISABETH Hamilton, málmfræðingur frá Pennsylvaniuhá-
skóla, Kevin Smith fornleifafræðingur og Rachel Scott, nemi
við Pennsylvaniuháskóla, við fornleifauppgröftinn að Hálsi í
Borgarfirði.
BANDARÍSKI fornleifafræðing-
urinn Kevin Smith hefur í sumar
unnið að rannsóknum á leifum
um járnvinnslu við rústir miðalda-
býlisins að Hálsi í Hálsasveit í
Borgarfirði. Með honum í för eru
nokkrir erlendir fræðimenn, m.a.
málmfræðingur og fijókorna-
fræðingur.
Kevin Smith er aðstoðarfor-
stöðumaður Vísindasafnsins í
Buffalo í Bandaríkjunum. Hann
kom fyrst til íslands árið 1985 til
að vinna að doktorsritgerð um líf
íslenskra smábænda á Sturlunga-
öld og hefur síðan verið í sam-
starfi við Þjóðminjasafn íslands.
Árið 1987 hóf Þjóðminjasafnið
fornleifarannsóknir að Reykholti
í Borgarfirði og þá vaknaði áhugi
á að kanna svæðið umhverfis bæ
Snorra Sturlusonar í Reykholti.
Nokkrar bæjarrústir fundust sem
máldagi Stóraáskirkju staðfesti
að hefðu verið í byggð árið 1258
og þeirra á meðal voru rústirnar
að Hálsi í Kollslækjarlandi, en
Kevin hóf rannsóknir þar árið
1988.
Vel varðveittar minjar
Að Hálsi mátti finna rústir fjög-
urra húsa ofanjarðar, en megin-
rústin reyndist vera mjög vel varð-
veitt býli frá miðöldum, að sögn
Kevins. „Rétt undir veggjum elsta
hússins er að finna öskulag sem
er að öllum líkindum hið svokall-
aða Landnámslag, sem féll um
900. Elsti bærinn er dæmigerður
víkingaaldarskáli sem virðist hafa
verið rifínn niður í kringum árið
1000 og ofan á hann hefur yerið
byggt nokkuð stórt býli. Ýmis
ummerki eru um breytingar og
bætur á býlinu og leifar finnast
t.d. um eldstæði og hlöðu. í lok
13. aldar hefur býlið svo verið
yfirgefið. Hér gefst þvf gott tæki-
færi til að kanna landnotkun á
afmörkuðu svæði í tímans rás.
Við höfum ummerki um uppbygg-
ingu bæjarins, niðurníðslu hans
og loks hrun,“ segir Kevin.
Framleiðsla hófst snemma
„Við kortlögðum svæðið árið
1989 og tókum sýni með kjarna-
bor með tíu metra millibili á öllu
bæjartúninu. í suðausturhorni
túnsins fannst mikið magn af við-
arkolum og gjalli, sem bendir til
þess að töluverð járnframleiðsla
hafi átt sér stað. Áugljóst var að
þarna hefði verið smiðja. Ég sendi
sýni af viðarkolum til geislakols-
greiningar, og niðurstaðan kom
mér mjög á óvart, en hún benti
til þess að þau væru frá árinu
881, þ.e.a.s. frá upphafi land-
námsaldar. Þegar við rannsökuð-
um veggi elstu rústanna kom í
ljós að undir þeim mátti einnig
finna viðarkol og gjall, sem bend-
ir til þess að járnvinnsla hafi haf-
ist þar mjög snemma.
Nú í sumar höfum við reynt
að kanna umfang járnvinnslunn-
ar. Samanborið við minjar um
járnframleiðslu á miðöldum í Nor-
egi hefur verið hér um talsverða
framleiðslu að ræða. Svæðið þar
sem járnvinnslan hefur átt sér
stað er stærra en önnur þekkt
járnvinnslusvæði á íslandi, þó
auðvitað hafi ekki verið um að
ræða neinar stóriðjuframkvæmd-
ir. Við erum að reyna að komast
að því hversu mikið magn af járni
var framleitt hér og á hve löngum
tíma. Það er auðvitað mikill mun-
ur á því hvort framleidd eru t.d.
600 kg af járni á einu ári, sem
myndi benda til sölu eða vöru-
skipta við næstu bæi, eða 600 kg
á 100 árum, sem hefði eingöngu
verið framleiðsla til einkanota.
Við erum að reyna að átta okkur
á því hvaða hlutverki framleiðslan
gegndi í hagkerfi og stjórnskipun
þjóðveldisaldar."
Mikil áhrif á umhverfið
Kevin segist hafa mikinn áhuga
á að kanna áhrif járnvinnslunar
á umhverfið. „Ef járnvinnsla hófst
strax við upphaf byggðar á Hálsi,
hefur þurft að brenna mestan
hluta tijágróðurs á svæðinu og
grafa upp mýrlendið í nágrenninu.
Þannig hafa orðið miklar breyt-
ingar á landkostum, sem hafa
haft áhrif á afkomu þeirra sem
byggðu þarna býli. Sú staðreynd
að býlið hefur sennilega lagst í
eyði fyrir 1300 kann að stafa af
ofnýtingu landsins í upphafi. En
fornleifafræðin er seinvirk vís-
indagrein, svo það tæki mörg ár
að komast að því hvort sú var
raunin."
Kevin bendir á að í Heiðarvíga-
sögu, sem væntanlega er rituð á
13. öld, sé sagt frá því að menn
í vígahug hafi falið sig í skógi
til að njósna um óvini sína. Höf-
undurinn sá ástæðu til að fræða
lesendur um að þar hefði virki-
lega verið gróður þegar sagan
átti að gerast, um aldamótin
1000, en sögusvið þessa atburðar
er í sjónfæri frá Hálsi. Kevin
segir að ástæðu skógareyðingar-
innar megi eflaust rekja til járn-
vinnslunnar, sem krafðist þess
að mörg tré væru felld og virðist
hafa verið nokkuð útbreidd á
þessu svæði.
Hópurinn vinnur nú að því að
fjarlægja síðari tíma moldarlög
af svæðinu þar sem járnvinnslan
átti sér stað fyrir um 1000 árum
og áformað er að rannsaka hvort
leifar járnvinnslu finnist einnig á
öðrum bæjum í nágrenninu. Kevin
segir að skipulagðar rannsóknir
og uppgröftur á járvinnslusvæð-
um og á áhrifum járnframleiðslu
á umhverfið hafi ekki áður farið
fram á íslandi. Talið er að járn-
framleiðsla hafi liðið undir lok hér
á landi um 1450 til 1500. Kevin
segir þó að á sveitabæjum víðs-
vegar um landið kunni fólk sögur
af tilraunum til járnvinnslu á síð-
ari tímum.
Til sölu eru neðangreindar fasteignir:
Hótel
Til sölu er Hótel Hvolsvöllur. Hótelið er miðsvæðis á Suður landi
í um 100 km fjarlægð frá Reykjavík. Makaskipti koma til greina.
Sumarhús
Til sölu er sumarhús á Bjarkarborgum í Grímsneshreppi. Húsið
er 45 fm með 20 fm svefnlofti og 60 fm verönd. 3 svefnher-
bergi. Eignarlóð. Kalt vatn, rafmagn og hitaveita.
Bújarðir
Til sölu eru bújarðirnar Núpar I og II í Ölfushreppi. Jarðirnar eru
staðsettar rétt hjá Hveragerði um 45 km frá Reykjavik.
Meginhluti lands jarðanna er óskipt en ræktað land er skipt.
Bústofn og tæki geta fylgt ásamt 82.453 lítra mjólkurkvóta.
Jarðhitaréttindi fylgja. Makaskipti koma til greina.
Allar nánari upplýsingar veita
Lögmenn Suðurlandi,
Austurvegi 3, Selfossi,
sími 482-2988.
Unnið að sameiningu sveitarfélaga í Vestur- Húnavatnssýslu
Hópur áhugafólks
hratt málinu af stað
SEX af þeim sjö sveitarfélögum sem
mynda Vestur-Húnavatnssýslu hafa
tilnefnt fulltrúa í sameiningarnefnd
sem þegar hefur tekið til starfa.
Hópur áhugamanna í sýslunni kom
sameiningarferlinu af stað.
I stóru sameiningartilrauninni
árið 1993 var kosið um sameiningu
allra hreppa sýslunnar og var tillag-
an felld af íbúum allra sveitarfélag-
anna. Tveir hreppsnefndarmenn frá
Hvammstanga og áhugamenn um
sameiningu sveitarfélaganna, Þor-
valdur Böðvarsson og Guðmundur
Haukur Sigurðsson, kölluðu saman
hóp áhugamanna af öllu svæðinu í
vetur, bæði sveitarstjórnarmenn og
almenna borgara. Á vegum þessa
hóps fór fram ákveðin undirbún-
ingsvinna og á fundi með fulltrúum
allra sveitarfélaganna vgr ákveðið
að óska formlega eftir tilnefningu
þeirra á fulltrúum í sameiningar-
nefnd.
Sex hreppar taka þátt
Sex hreppsnefndir taka nú þátt
Hreppsnefnd
Ytri-Torfustaða-
hrepps er ekki
þátttakandi
í þessari vinnu en sú sjöunda,
hreppsnefnd Ytri-Torfustaðahrepps
þar sem Laugarbakki er aðalbyggð-
arkjarninn, hafnaði þvi að vera
með. Sameiningarnefndin hefur
komið saman og er verið að und-
irbúa næstu skref, að sögn Þorvald-
ar Böðvarssonar sem á sæti í nefnd-
inni.
Þorvaldur er bjartsýnn á að af
sameiningu flestra eða allra
sveitarfélaganna verði. Segir að
þetta sé nánast óumflýjanleg að-
gerð. Telur hann að ef á annað
borð verði af þessu nú ætti það að
takast fyrir sveitarstjórnarkosning-
arnar eftir tvö ár en tekur fram
að ekki séu allir á einu máli um
það hversu hratt skuli fara í málið.
„Við náðum að draga hrepps-
nefndirnar aðeins af stað,“ segir
Þorvaldur. Hann er sannfærður um
kosti sameiningar. Telur að það sé
grundvöllur þess að hægt verði að
stöðva fólksfækkun í sýslunni.
Bendir hann á erfiðleika þess að
taka á málum í stjórnkerfi sem
byggist upp á sjö hreppsnefndum
sem hafi samvinnu í héraðsnefnd
og ótal byggðasamlögum um ýmis
verkefni. „Sveitarfélögin eru öll svo
veik að þau geta ekki tekið á nein-
um málum," segir Þorvaldur. Til
viðbótar bendir hann á að samein-
að sveitarfélag ætti rétt á 18,5
milljóna króna hærra framlagi úr
Jöfnunarsjóði sveitarfélaga í ár,
en núverandi sveitarfélög til sam-
ans.
Rétt innan við 1.400 íbúar eru
nú í Vestur-Húnavatnssýslu, þar af
nærri því helmingur á Hvamms-
tanga. Ef sex hreppar sameinuðust
yrði Ytri-Torfustaðahreppur eins og
eyja inni í nýja sveitarfélaginu.
%
i
«
4
I
4
\4
4
4
4
í
\ <
! \
(
i
i i