Morgunblaðið - 20.10.1996, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 20. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Angurvær kveðja
í ljóðabók
BOKMENNTIR
Ljód
AÐ HEILSA OG KVEÐJA
SÍÐUSTU LJÓÐ
eftir Rögnvald Finnbogason, For-
lagið, 1996 - 94 bls.
Að heilsa og kveðja er önnur
tveggja ljóðabóka séra Rögnvalds
Finnbogasonar. Hin fyrri, Hvar
er land drauma, kom út í fyrra-
vor. Hér eru saman komin hans
hinstu ljóð því að Rögnvaldur lést
seint á síðasta ári. Að ýmsu leyti
eru viðfangsefni skáldsins svipuð
og í hinni fyrri bók. En nýja bók-
in bætir við þá mynd sem við
höfum af skáldinu, skýrir línur
og dýpkar tóna þótt heildaráhrifin
séu lík.
Myndmál Rögnvalds er einfalt
og tært. Oft byggir hann ljóð sín
á ljóðmyndum en myndhvörf og
annað líkingamál hans hefur yfir
sér einhveija þá heiðríkju sem erf-
itt er að skýra. Kannski vegna
þess að á bak við einfaldleikann
býr oft margslungin hugsun. í
kvæðinu Drag skó af fótum þér
er vísað til orða drottins við Móse:
„Drag skó þína af fótum þér, / því
að sá staður er þú stendur á / er
heilög jörð“. Þessa hugmynd styrk-
ir Rögnvaldur með einfaldri líkingu
svo að úr verður víðsýn, trúarleg
heimspeki:
Skórnir eru hugmyndir okkar
líka þær sem við gerum okkur
um Guð.
Hér er áhersla lögð á auðmýkt
frammi fyrir öllum hugmyndum um
guðdóminn því að hver er þess
umkominn að segja:
Þetta er sannleikurinn.
Mörg ljóð Rögn-
valds flokkast undir
náttúruljóð. Frá mörg-
um náttúrumyndunum
stafar kyrrð og friður.
En friðurinn er Rögn-
valdi helgur. Hann er
„hornsteinn / tilver-
unnar / sé hann rof-
inn / hrynur veröld
okkar öll“. Einnig
tengjast náttúru-
stemmningarnar hug-
leiðslu um forgengi-
leika lífsins og spurn-
ingum um tilveruna:
Ó, Móðir jörð, ég bam þitt
spyr:
Hvort erum við bæði á sömu leið
inn í ginnungagap svarthols og tóms
eða ljósheim er bak við allt býr -
dropar á enni þess smiðs er heim þennan
skóp?
Líkt og í fyrri bók Rögnvalds
leiðir hann okkur um framandi
lönd til Rússlands, Japans og víð-
ar. Einkum eru honum hugleikin
guðshús þessara landa. Honum er
tíðrætt um ýmsa helgidóma, eink-
um þó búddhaískra þar sem boðuð
er „endursköpun / hins innra
manns / í krafti fegurðar og sam-
ræmis“. Önnur guðshús og aðrir
staðir fá verri einkunn, t. d. kirkj-
an við Manngrúastræti þar sem
allt er falt og skáldið spyr Krist
hví hann hafi leitt sig inn í þetta
hús sem kennt var við hann að
ófyrirsynju. Og sú merka flugstöð
Arlanda fær þann dóm að hún sé
gljáfægður ristill „ síðkapital-
ismans / sem melti leifarnar / af
Rögnvaldur
Finnbogason
lífshamingju okkar“.
Angurværðin sem
einkenndi kvæðin í
fyrri bókinni gægist
einnig fram í ýmsum
kvæðum þessarar
bókar. Æskuminn-
ingar frá Hafnar-
firði vekja upp sökn-
uð og víða er eins
og skáldið sé að
kveðja okkur, bæði
með kvæðum á borð
við Feigð og Ný-
sköpun sem beinlínis
ijalla um dauðann
en einnig í annars
konar ljóðum, t.d.
ljóðinu Til Jóhönnu
og síðast en ekki síst titilljóðinu
einfalda og fallega Að heilsa og
kveðja sem á skilið að verða sígilt:
Þegar ég kom hingað
var þess beðið í ofvæni
að ég léti í mér heyra
- og gréti.
Nú að leiðarlokum
bíð ég þess einn
án eftirvæntingar
að aðrir gráti.
Þrjár ágætis þýðingar eru einnig
í bókinni sem varpa enn ljósi á hve
texti skáldsins er áreynslulaus.
Fallegar og táknrænar myndir
Tryggva Ólafssonar prýða kápu
og innsíður bókarinnar. Ef til vill
er bókin í heild ekki jafn heildstæð
og fyrri bók Rögnvalds. Samt er
skáldskapurinn á engan hátt síðri
því hvert ljóð er sérstök veröld og
margar þær veraldir eftirminnileg-
ar.
Skafti Þ. Halldórsson
Nýjar bækur
Östen Sjöstrand
á íslensku
ÚT er komin ljóðabókin „Vagga
hafs og vinda“ úrval ljóða sænska
skáldsins Östen Sjöstrands.
Sjöstrand er fæddur árið 1925
og skipaði sér þegar með fyrstu
bók sinin, Unio, er út kom árið
1949, í fremstu röð sænskra ljóð-
skálda.
Hið nýja úrval hefur að geyma
ljóð sem sótt eru í allar útgefnar
ljóðabækur höfundar á árabilinu
1949-1987.
Sjöstrand er einnig afkastamik-
ill ritgerðasmiður og ljóðaþýðandi,
einkum úr frönsku og ensku. Hann
hefur um árabil átt sæti í sænsku
akademíunni.
Þýðandi ljóðanna er Lárus Már
Björnsson, en hann hefur áður
gefið út söfnin Voraldir, Veraldir
og Vargaldir sem hafa að geyma
verk finnskra, Finnlands-sænskra
og sænskra samtímaskálda, svo
sem Solvig von Schoultz, Gösta
Östen
Sjöstrand
Ágren, Eva-
Liisa Manner,
Tua Forsström,
Lars Huldén,
Martin Enckell,
o.fl. Eftir hann
liggja einnig
frumsamdar
ljóðabækur og
skáldsaga, auk
fjölda greina um
norrænar sam-
tímabókmenntir.
Útgefandi „ Vöggu hafs og
vinda “ er bókaforlagið Miðgarður,
en það hefur sérhæft sig í útgáfu
erlendrar og þó einkum norrænnar
samtímaljóðlistar. Bókin ergefin
út með styrk frá Norræna þýðing-
arsjóðnum. „ Vagga hafs og vínda"
er 70 blaðsíður. Hún verður fáan-
legíhelstu bókaverslunum í
Reykjavík og er verð hennar 1.080
kr.
Það spyr eiigrnn hvað
appelsína þýðir
VERK Orozcos eru eftirsótt á sýn-
ingar um þessar mundir og þegar
hafa verið þtjár einkasýningar á
verkum hans á þessu ári og sú fjórða
verður í Berlín síðar í haust. Auk
þess er hann með verk á ónefndum
fjölda samsýninga.
í sýningarskrá segir að efnivið
sæki hann jafnt út í náttúruna sem
á götur borga og velji sér hann ekki
eftir almennt viðurkenndu mikilvægi
hans eða gildi. Á sýningunni í Ný-
listasafninu má meðal annars sjá
fallhlíf, ljósmynd og teikningar en á
opnuninni framkvæmdi hann gern-
ing og bauð fólki að senda kveðju
til vina sinna og vandamanna á póst-
korti með mynd af Strokki í Hauka-
dal.
Ertu vanur því að vinna með öðr-
um listamanni?
„Nei, ég geri það nær aldrei. En
þessi sýning er öðruvísi. Við Tira-
vanija erum vinir og þar sem við
erum saman hér á landi þá getur
allt gerst. Ég veit að hann er hrifinn
af samvinnu, enda er hann mjög
vinalegur maður,“ segir Orozco og
brosir.
Hvernig hagarðu vinnu þinni ílist-
inni, ertu með vinnustofu?
„Ég er ekki með vinnustofu held-
ur geng ég út frá því verkefni sem
bíður mín á hveijum stað og mér
til stuðnings hef ég ákveðin vinnu-
kerfi. Það eina sem ég kom með
með mér hingað frá New York var
fallhlíf og nokkrar teikningar, en þó
á ég ekki von á því að nota þær
enda sýni ég aldrei teikningar.
Ég er mjög spenntur fyrir að nota
fallhlífina hér á iandi en hana hef
Mexíkóski myndlistarmaðurinn
Gabriel Orozco sýnir verk sín í
Nýlistasafninu við Vatnsstígtil
27. október næstkomandi. Bæði
sýnir hann eigin verk og verk
unnin í samvinnu við Rirkrit
Tiravanija, myndlistarmann frá
Tælandi. Þóroddur Bjarnason
ræddi við listamanninn þegar
hann var nýkominn til landsins
Gabriel Orozco
ég aldrei notað sem efnivið áður.
Ég keypti hana í New York fyrr á
þessu ári og hugsaði með mér að
Island hlyti að vera kjörinn staður
til að opna hana á og horfa á vind-
inn blása hana út. í New York eru
hvergi nógu góðar aðstæður né pláss
til þess.“
Hvernig teikningar gerir þú.
mannamyndir, landslag eða slíkt?
„Þetta eru óhlutbundnar teikning-
ar, eins konar teikningar af ólíkum
kerfum."
Sandkúlur og
leiðindi
Stundum fær hann vini sína til
að hjálpa sér við gerð verka. Til
dæmis gerði hann verkið „Sandkúl-
ur“ á ströndu þar sem hann bað
vini sína að hnoða blautan sand í
kúlu, hjúpa hana þurrum sandi og
koma síðan fyrir í stórskomum
. klettavegg þar hjá. „Þetta ræðst
alltaf af aðstæðum á þeim stöðum
þar sem ég sýni. Þegar ég sýndi í
Musemum of Modern Art (MOMA)
í New York bað ég fólkið í bygging-
unni gegnt safninu að setja appels-
ínu út í gluggann sem sneri að safn-
inu. Gestir í hinu opinbera rými, sem
safnið er, gátu því horft út um
glúggann á verkið sem var staðsett
inn í íbúðum hjá fólki, í persónulegu
rými. Þetta voru hugleiðingar um
hið almenna og það persónulega."
Settir þú svo miða í glugga sýn-
ingarsalarins með fyrirskipunum um
að fólk ætti að líta út um gluggann?
„Nei, ég gaf einungis lítillega til
kynna hvernig verkið var úr garði
gert. Verkið var ekki það tilkomu-
mikið að ég byði fólki að horfa á
það. Maður býður ekki fólki að sjá
eitthvað leiðinlegt. Mín verk eru al-
mennt leiðinleg og þú býður engum
upp á slíkt.“
Ef verkin þín eru leiðinleg, af-
hverju er velgengni þín jafn mikil
og raun ber vitni?
„Það er af því að öllum leiðist
einhverntíma. Lífið er yfirleitt leið-
inlegí og þegar maður loksins viður-
kennir það fyrir sjálfum sér uppgöt-
var maður eitthvað stórkostlegt."
Hvernig bregst þú við ef fðlk kem-
ur til þín hneykslað og skilur ekki
verkin. Sérstaklega kannski þegar
þú sýnir fjögur jógúrtdodulok eins
og þú gerðir á sýningu í Marian
Goodman galleríinu í New York árið
1994?
„Fólk er alveg hætt að koma með
slíkar spurningar. Kannski eru verk-
in mín það bjánaleg að fólki dettur
ekki í hug að spyija hvað þau þýði.
Þegar þú til dæmis sérð appelsínu
ferðu ekki að spyija hvað hún þýði
og það sama gildir um jógúrtdollu-
lok. Nema þá að fólk spyiji til þess
eins að vera kurteist og langi í raun
alls ekki að heyra mig útskýra hvað
jógúrtdollulok þýðir."
/ París árið 1992 sýndir þú Citro-
én-bíl sem þú skarst í þrennt og
bjóst til einn mjórri, tveggja manna
útgáfu. Pað verk er öllu íburðar-
meira en dollulokin.
„Já, fólk gat farið inn í bílinn og
prófað að sitja í honum. Það tók
mig um einn mánuð að gera það
verk en það tók mig fjóra mánuði
að gera verkið með jógúrtdollulok-
unurn."
Sýningin stendur til 27. október
og er opin frá kl. 14—18 daglega.
MSTISLAV Rostropovitsj, Sir
Colin Davis, sljórnandi Lund-
únasinfóníunnar og tónskáld-
ið James Macmillian á æfingu.
Sinfóníu-
keppni í
Bretlandi
BRESKA útvarpið, BBC, EMI-
plötuútgáfan, Lundúnasinfón-
ían og Music Magazine til-
kynntu fyrir skemmstu að til
stæði að efna til samkeppni um
nýtt sinfóníuverk. Hlýtur sig-
urvegarinn 25.000 pund, rúmar
2,5 milljónir ísl. kr, að launum,
auk þess sem verk hans verður
leikið inn á geislaplötu. Þá mun
Lundúnasinfónían flytja sex
bestu verkin inn á geislaplötu
sem dreift verður með Music
Magazine. Formaður dóm-
nefndarinnar verður rússneski
sellósnillingurinn og hljóm-
sveitarstjórnandinn Mstislav
Rostropovitsj. Hann ætti að
vera öllum hnútum kunnugur
þegar nútímaverk eru annars
vegar, hann hefur flutt 104 ný
verk og stjórnað flutningi á 56
til viðbótar.
Hugmyndina á hins vegar
John nokkur McLaren, fjár-
málamaður og tónlistarunn-
andi, sem hafði áhyggjur af því
hversu nútímatónskáld, sinfó-
níuhljómsveitir, útgefendur og
áhorfendur hefðu fjarlægst
hver annan. Hvort verðlaunin
eiga eftir að bæta úr því á eft-
ir að koma í ljós en takist vel
til, vona þeir sem að þeim
standa, að samkeppnin verði
haldin annað hver ár.