Morgunblaðið - 22.11.1996, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Veiðileyfagjald rætt á fundi Framsóknarfélags Reykjavíkur um sjávarútvegsstefnuna
Óréttlátur
skattur
eða farsæl
lausn?
Framsóknarfélag Reyk]'avíkur gekkst fyrír
opnum fundi á Hótel Borg í gær um sjávar-
útvegsstefnuna og hvort taka eigi upp veiði-
leyfagjald í einhverju formi. Framsögumenn
á fundinum voru þeir Einar Svansson,
framkvæmdastjóri Fiskiðjusamlags Húsavík-
ur, og Ingólfur Bender, hagfræðingur
Samtaka iðnaðarins.
Morgunblaðið/Golli
RÚMLEGA fjörutíu manns voru á fundi Framsóknarfélags Reykjavíkur um sjávarútvegsstefnuna.
IUPPHAFI máls
síns gerði Einar
Svansson m.a.
uppbyggingu
kvótakerfisins að um-
talsefni og sagði hann
glögglega hafa komið
í ijós á síðustu örfáum
árum hversu óhemju
sterkt kerfi þa_ð væri
hagfræðilega. Á sama
tíma og helstu botn-
fisktegundir hefðu
verið skertar mjög
verulega hefði íslensk-
ur sjávarútvegur lifað
þessar þrengingar af og aukið út-
flutningsverðmæti. Sagði hann
framsal veiðiheimilda -vera lykilinn
að þessari sterku vörn.
„Ef framsal veiðiheimilda væri
ekki ti! væru úthafsveiðarnar vart
hafnar og ekki svipur hjá sjón miðað
við þá 10 milljarða sem þær skila á
þessu ári. Hvatinn til úthafsveiða
kviknar með sterkara framsali í kerf-
inu og kvótamarkaði sem skapast
fyrir veiðiheimildir þegar kerfið fór
að segja til sín af fullum þunga,“
sagði Einar.
Hann sagði að íslenski hluta-
bréfamarkaðurinn hefði stutt mjög
vel við sjávarútveginn og nýtt
áhættufjármagn þannig komið inn
í sjávarútveginn og hjálpað til við
að gera fyrirtækin sterkari og betur
undir það búin að taka á sig nátt-
úrulegar sveiflur og sveiflur á
heimsmarkaði sjávarafurða. Mikill
áhugi hlutabréfamarkaðarins á
sjávarútveginum stafaði af því að
um leið og framseljanlegur kvóti
væri settur myndaðist verð á afla-
heimildum sem myndaði traust á
milli hluthafa eða lánardrottna og
fyrirtækjanna.
„Mín skoðun er sú að aflamarks-
Einar Svansson,
Ingólfur Bender
kerfið hafi haldið iífinu í íslenskum
sjávarútvegi síðustu árin. Ef við
hefðum ekki haft þetta kerfi væri
stöðugleikinn í íslenskum þjóðarbú-
skap ekki sá sami og nú. Það mikil-
vægasta sem íslensk stjórnvöld geta
gert til að hjálpa sjávarútveginum
er að viðhalda þessu kerfi og treysta
það í sessi,“ sagði hann.
Umræðan um veiðileyfagjald
hættuleg fyrir stöðugleikann
Einar sagði að sú umræða sem
átt hefur sér stað undanfarið um
auðlindagjald og slæma umgengni
ísiendinga um auðlindir hafsins væri
hættuleg fyrir stöðugleik-
ann í íslensku þjóðfélagi,
og mjög nauðsynlegt að
þessi umræða kæmist út
af borðinu sem fyrst með
hvaða hætti sem það yrði
gert til að tryggja framtíð
íslensks sjávarútvegs.
Hann sagði að helstu rökin með
auðlindagjaldi sem hann hefði heyrt
væru réttiætisrök, aukin hagkvæmni
sjávarútvegsins, styrking annarra
atvinnuvega og nú nýlega að sjávar-
útvegurinn hagnýti auðlindina illa.
„Það er hægt að færa hvaða rök
Mikilvægast
að skapa
verðmætin og
skipta þeim
Dalaland-4ra herb.
Til sölu er 4ra herb. íbúð á 1. hæð við Dalaland í
Reykjavík. Laus strax.
Allar upplýsingar eru veittar í síma 566 8530 milli
kl. 9-17 virka daga.
Lögbær ehf.,
Ástríður Grímsdóttir hdl.,
sími 566 8530.
sem er fyrir réttlæti. Þorri fiskveiði-
arðsins fer hvort sem er til þjóðarinn-
ar í formi greiðslu afborgana af lán-
um sjávarútvegsins, í tekjuskatti
okkar sem störfum í greininni,_ í
formi hlutafjáreignar þúsunda ís-
lendinga og lífeyrissjóða í sjávarút-
vegsfyrirtækjunum, í formi stöðugs
gengis," sagði hann.
Sú leið að auka skattlagningu á
sjávarútveginn til að breyta flota-
mynstrinu með hagræðingu er að
mati Einars algerlega óþörf við nú-
verandi aðstæður, en hann sagði
margt benda til þess að stærð flot-
ans væri að nálgast jafnvægi alveg
á næstunni. Þá sagðist hann ekki
skilja talsmenn iðnaðarins og þá leið
sem þeir hafa nefnt, að leggja á
veiðigjald og lækka gengið að sama
skapi og nota veiðigjaldið til að
bæta launafólki hærra vöruverð.
„Þetta gengur einfaldlega ekki
upp. Það er ekki hægt að stýra
raungengi því það ræðst m.a. af
framboði og eftirspurn eftir vinnu-
afli. Launin munu því hækka við
þetta og raungengið fer þá aftur
sömu leið. í lokin verður ekkert
meira rúm eftir fyrir iðnaðinn en
áður. Ég er hinsvegar sammála tals-
mönnum iðnaðarins í því að sveiflu-
jöfnun þarf að vera fyrir hendi sem
er í raun hvatinn að þeirra málflutn-
ingi.“
Myndi tefla í tvísýnu þróun í
hagkvæmnisátt
Einar sagði að helstu rökin sem
honum dyttu í hug gegn auðlinda-
skatti væri í fyrsta lagi að skattur-
inn myndi tefla í tvísýnu þeirri þróun
sem á sér stað í hagkvæmnisátt.
Mikilvægast væri að skapa verð-
mætin og skipta þeim síðan, en ekki
fórna verðmætunum fyrir skipting-
una.
„í öðru lagi er þetta óréttlátur
skattur sem leggst aðallega á lands-
byggðina og leggst ekki á
aðrar náttúruauðlindir. í
þriðja lagi er sjávarútveg-
urinn enn að borga niður
miklar skuldir og há-
marksarðsemi hefur ekki
enn náðst í sjávarútvegin-
um. Þetta er því ekki tímabært þó
rökin væru næg. í fjórða lagi gætu
auknar skatttekjur hins opinbera
þýtt meiri efnahagslega sóun því það
er ekki víst að stjórnmálamennirnir
myndu ráðstafa arðinum betur en
við. Mín niðurstaða er því sú að það
er engin brýn ástæða fyrir auðlinda-
skatti á sjávarútveginn og þessi
umræða ætti að fara fram á næstu
öld ef sjávarútvegurinn heldur áfram
að eflast.“
Einar varpaði fram þeirri spurn-
ingu hvort Þróunarsjóður sjávarút-
vegsins væri ef til vill dulbúinn auð-
lindaskattur, en á árunum 1995-
2000 borgaði íslenskur sjávarútveg-
ur samtals 3.200 milljónir í þennan
sjóð, þar af fiskvinnslan 500 millj-
ónir og útgerðin 2.700 milljónir.
„Nýjar álögur á sjávarútveginn
sem nú þegar er skattlagður með
auðlindaskatti í gegnum þróunarsjóð
er ekki leið sem er til þess fallin að
auka samkeppnisstöðu íslands í
samkeppni við ríkisstyrktan sjávar-
útveg flestra samkeppnisþjóða okk-
ar. Ef menn vilja vera réttlátir en
fátækir þá er auðlindaskattur ágæt
leið til að ná því markmiði," sagði
Einar.
Rök fyrir leigu kvóta gegn
gjaldi hafa styrkst
Ingólfur Bender sagði m.a. að
með veiðileyfagjaldi mætti leiðrétta
það ranglæti sem fælist í því að ein-
stökum aðilum væri heimilað að fé-
nýta fiskimiðin án þess að gjald
komi fyrir. Hins vegar hefði fiskveið-
iarðurinn, að minnsta kosti á árum
áður, nýst þjóðinni í háu raungengi
krónunnar og þannig ódýrari inn-
flutningi en ella. Samkvæmt þessu
hefðu stjórnvöld óvart eða vitandi
vits notað gengisskráninguna sem
eins konar gjaldtöku fyrir veiðileyfi
til að dreifa arðinum af fiskveiðunum
milli útgerðarfyrirtækja og almenn-
ings, en þetta ætti síður við nú þeg-
ar raungengið væri í sögulegu lág-
marki.
„Sú Ieið sem oft hefur verið nefnd,
að leggja á veiðileyfagjald og um
leið hætta tilflutningþ á fiskveiðiarð-
inum með lækkun raungengis er af
þessum ástæðum ekki studd jafn
sterkum rökum nú og oft áður. Af
sömu ástæðum hafa styrkst rök fyr-
ir leigu kvóta gegn gjaldi sem rynni
óskipt ti! þjóðarinnar til að afnema
ranglæti núverandi kerfis,“ sagði
Ingólfur.
Hann sagði að auðvitað væri hið
almenna markmið að þjóðin fengi
sem mestan arð af auðlindareign
sinni. í því sambandi hefðu Samtök
iðnaðarins lagt á það áherslu að
útgerðin greiði fyrir aðföng sín líkt
og aðrar greinar og hætt verði mis-
munun á milli greina líkt og felist í
misháu tryggingargj aldi og sjó-
mannaafslætti. Oll slík mismunun
væri til þess eins failin _________
að slæva hagvöxt og
draga úr velferð hér á
landi. í öðru lagi væri það
baráttumál fyrir iðnaðinn
að greint sé skilmerkilega
á milli eigna og atvinnu-
tekna og hætt verði að reyna að
flytja fiskveiðiarðinn í gegnum
launagreiðslur fyrirtækja.
„Þessi greining er forsenda þess
að þjóðin fái bæði notið arðsemi
fiskimiðanna sem og gjöfuls iðnaðar
í landinu. Launþegahreyfingunni
hefur hins vegar láðst að gera hana
á undangengnum áratugum og hafa
þau mistök hvað eftir annað kveikt
verðbólgubál þar sem tækifærum
þjóðarinnar til uppbyggingar öflugs
og íjölbreytts atvinnulífs hér á Iandi
hefur verið fórnað. Samtök iðnaðar-
ins sjá veiðileyfagjald sem farsæla
lausn á því að tengja kröfur þjóðar-
innar um hlutdeild í fiskveiðiarðinum
framhjá launagreiðslum fyrirtækja.
Samtökin telja að ef slíkri gjaldtöku
verði ekki komið á þá verði ekki nóg
með það að þjóðin fái ekki notið
ávaxta auðlinda hafsins heldur fer
hún einnig á mis við ávexti gjöfuls
iðnaðar og blómlegrar verslunar. Við
Þjóðin fái sem
mestan arð af
auðlindareign
sinni
það verður ekki unað,“ sagði Ingólf-
ur.
Eðlileg reiði almennings
Að loknum erindum þeirra Einars
og Ingólfs tóku nokkrir fundar-
manna til máls. Hjálmar Árnason
alþingismaður sagði m.a. að það sem
hann teldi ýta undir harða afstöðu
almennings til veiðileyfagjalds, með-
al annars vegna blekkinga stjórn-
málamanna, væru sögusagnir og
bein vitneskja almennings um ein-
staklinga sem væru að selja veiði-
heimildir jafnvel fyrir tugi milljóna
króna. Hann sagði almenning eðli-
lega reiðast þessu vegna þess að
almenningur teldi sig eiga hlut í
þessum milljónum. Svarið hefði verið
að veiðileyfagjald leysti þennan
vanda, en það væri auðvitað einföld-
un og sagðist Hjálmar ekki ennþá
hafa séð útfærslu á því hvernig
menn ætluðu að leggja veiðileyfa-
gjaldið á.
Hjálmar gerði grein fyrir niður-
stöðu sjávarútvegshóps framsókn-
armanna á Reykjanesi sem hafnaði
veiðileyfagjaldi í dag, en teldi að í
fyilingu tímans, þegar sjávarútveg-
urinn hefði greitt upp þá 100 millj-
arða króna sem hann skuldar og
væri farinn að græða, væri fuli
ástæða til að seilast í þann gróða
og færa hann inn í velferðarkerfi
þjóðarinnar.
Ómarkviss og ruglingsleg
umræða
Þorsteinn Gunnarsson sagði að
veiðileyfagjaldið væri með mestu
sjálfstæðismálum þjóðarinnar á lýð-
veldistímanum, og það væri frekar
spurning um lögfræði og réttarþróun
en beina hagfræði. Lýsti hann þeirri
hugmynd að 20% þeirra aflaheimilda
sem núverandi útgerðarfyrirtæki
hafa yrðu sett árlega á uppboðsmark-
að í fimm ár og útgerðarfyrirtæki
__________ gætu boðið í heimildirnar.
Magnús Stefánsson al-
þingismaður sagði um-
ræðuna um veiðileyfagjald
vera ákaflega ómarkvissa
og ruglingslega, og tók
hann undir með Einari
Svanssyni að veiðileyfagjald væri í
raun þegar innheimt af útgerðinni.
Hann sagði óánægju fólks með hluta
hins fijálsa framsals veiðiheimilda
vera rótina að umræðunni um veiði-
leyfagjaldið, en hann teldi hins veg-
ar ekki að innheimta veiðileyfagjalds
leysti þetta vandamál.
Sigurgeir Jónsson benti á að sjó-
menn höfnuðu alfarið veiðileyfa-
gjaldi og ef umræðan um það héldi
áfram myndu sjómenn og útgerðar-
menn sameinast um það að sigla
skipunum í land og binda þau.
Markús Möller hagfræðingur
sagðist vera fyllilega sammála Ein-
ari Svanssyni um að markmiðið með
sjávarútvegsstefnunni ætti að vera
að framleiða sem mest verðmæti og
koma þeim með einhveijum hætti
til þjóðarinnar. Spurningin væri hins
vegar hvort fámenniseign á fiski-
stofnunum dygði til þess að koma
verðmætunum til þjóðarinnar.