Morgunblaðið - 05.02.1997, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 1997 27
AÐSEIMDAR GREINAR
Stefnubreyting í ís-
lensku menntakerfi
Hér á landi voru lög
um barnaskóla fyrst
sett fyrir réttum 90
árum, eða árið 1907.
Síðan er mikið vatn til
sjávar runnið og
menntakerfið hefur
ekki verið ósnortið af
tískubylgjum frekar
en aðrir þættir samfé-
lagsins.
Akveðin vatnaskil
urðu í fræðslumálum
hér undir lok sjöunda
áratugsins og við upp-
haf þess áttunda. Þeir,
sem hafa skilgreint
stefnubreytingu á
þessum árum með gagnrýnum
hætti, segja, að alls engin þörf
hafí verið á henni. Hvorki foreldrar
né kennarar hafi krafist breytinga.
Þessari breytingu á skólakerf-
inu hefur meðal annars verið lýst
á þann veg, að kennarar hafi
hætt að mennta kennara í kenna-
raskólum og þess í stað hafi sér-
fræðingar í uppeldis- og sálar-
fræðum tekið kennara í fóstur.
Ekki nóg með það, heldur hafi
kennisetningar í þessum fræðum
ekki reynst haldgóð vísindi. Þann-
ig hafi kenningar um þroskastig
barna eftir aldri þeirra beinlínis
stuðlað að metnaðarleysi í kennslu
og námsframboði.
Mig skortir forsendur til að fella
dóma um réttmæti þessarar gagn-
rýni. Á hinn bóginn tel ég, að
heilbrigð skynsemi ætti að segja
öllum, að agalaus skóli
sé lítils virði, að skóli,
sem hafnar samkeppni
og prófum, skili ekki
miklum árangri. Þá er
það ekki sannfærandi,
þegar því er haldið
fram, að starf innan
veggja skóla sé svo
sérhæft og sérstakt,
að foreldrum komi það
ekki við, af því að þeir
skilji það ekki.
Pjölmörg
framfaraskref
íslenska skólakerfið
hefur tekið miklum
breytingum á undanförnum miss-
erum. Þær breytingar hafa orðið
til að færa skólakerfið fjær þeirri
stefnu sem sett var á sjöunda ára-
tugnum. Miðstýring hefur minnk-
að, fjárhagslegt sjálfstæði skóla
er að aukast og kröfur um aukinn
aga og betra eftiriit með gæðum
náms hafa náð fram að ganga.
Grunnskólinn er nú alfarið í
höndum sveitarfélaganna, þegar
litið er til rekstrar hans. Námskrá
er hins vegar sett af ríkisvaldinu
og menntamálaráðuneytið hefur
eftirlit með innra starfi í grunn-
skólum, á þess vegum er efnt til
samræmdra prófa auk þess sem
ríkisvaldinu ber að sjá skólunum
fyrir námsefni.
Framhaldsskólastigið er einnig
að taka miklum breytingum í kjöl-
far nýrra laga. Er það markmið
íslenska skólakerfið
hefur tekið miklum
breytingum á undan-
förnum árum, segir
Björn Bjarnason, en
þær hafa orðið til að
færa skólakerfíð fjær
stefnunni sem sett var
á sjöunda áratugnum.
mitt, að framhaldsskólarnir verði
jafnt í orði sem á borði sjálfstæðar
stofnanir, sem geri áætlanir um
eigin starfsemi og fái til hennar
fé á grundvelli samninga við
menntamálaráðuneytið og eftir
ákvörðunum Alþingis. Skólarnir
skulu að sjálfsögðu starfa í sam-
ræmi við námskrár undir fjárhags-
legu og faglegu eftirliti ráðuneyt-
isins, sem meðal annars byggist á
samræmdum prófum.
Um þessar mundir er endur-
skoðun á aðalnámskrám grunn-
og framhaldsskóla að komast á
fullan skrið. Ég hef grun um, að
fáir leiði í raun hugann að því,
hve hér er um mikilvægt verkefni
að ræða, því að með aðalnám-
skránni er innra starf skólanna
mótað. Til dæmis var það í al-
mennum hluta aðalnámskrár frá
Björn Bjarnason
1976, sem gefín voru fyrirmæli
um, að ekki ætti að skipta nem-
endum í bekkjardeildir eftir náms-
getu og námsárangri. Er ætlunin
að virkja kennara, foreldra, aðila
atvinnulífsins og alla, sem áhuga
hafa á menntamálum til þátttöku
í þessu mikla verkefni.
Undanfarnar vikur hefur verið
lögð töluverð vinna í það á vegum
menntamálaráðuneytisins að
smíða nýja löggjöf fyrir háskóla-
stigið. Er hér um svonefnda ram-
malöggjöf að ræða, það er hún
spannar háskólastigið í heild án
tillits til einstakra skóla. Nú er
talið, að í raun séu hér á landi 13
skólar, sem með einum eða öðrum
hætti veiti háskólamenntun.
Af þessu stutta yfirliti sést, að
það ríkir síður en svo nokkur kyrr-
staða á þessum þremur megin-
skólastigum. Á hinu fjórða, leik-
skólastiginu, hefur einnig verið
unnið að breytingum á grundvelli
nýrra laga. Þar er að hefjast vinna
við að endurskoða það, sem má
kalla námskrá leikskólanna.
Innra starfið
Umræður um skólastarf að und-
anförnu hafa mjög beinst að innri
málum skólanna. Ljóst er, að al-
menningur lætur sig þann þátt
fræðslumála meiru skipta en áður.
Upplýsingum er miðlað með nýjum
hætti bæði með þátttöku í alþjóð-
legum könnunum og birtingu upp-
lýsinga um stöðu einstakra grunn-
skóla.
Þessar nýju upplýsingar leiða
til allt annars konar umræðna en
áður og skólamenn spyija sig
nýrra spurninga eins og þeirra,
hvaða námsefni sé í boði í grunn-
skólum í Singapore. Svör við þeim
leiða síðan athyglina að því, sem
við bjóðum í okkar skólum. Hug-
myndum um, að menn komist fyr-
irhafnarlaust í gegnum skólakerfið
hefur verið ýtt til hliðar.
Lengi hefur blasað við, að hafa
þyrfti sérstaka aðgát til að beina
Islendingum í raungreinanám.
Hinn 1. júní 1989 birtist til dæm-
is grein eftir Sigríði Theodórsdótt-
ur, þáverandi kennara í Mennta-
skólanum við Hamrahlíð, þar sem
hún lýsti nákvæmlega þeim víta-
hring, sem við höfum búið okkur
til í raungreinum. Fáir kennarar
leggja stund á þær í námi sínu,
raungreinafræðslu er því ekki
miðlað sem skyldi í grunnskólum,
áhugi á raungreinanámi minnkar
í framhaldsskólum og enn minnkar
þá áhuginn í Kennaraháskólanum.
Háskólinn útskrifar sárafáa
stærðfræðinga og nú er nemend-
askortur áhyggjuefni í verkfræði-
deild.
Sérhver þjóð hefur sín sér-
kenni, sem fylgja henni mann fram
af manni án tillits til þess, sem í
skólum er boðið. Að sjálfsögðu á
skólinn ekki að hafa það sem
markmið að uppræta slík sérkenni
heldur leggja rækt við þau, um
leið og kennd eru vinnubrögð til
að takast á við ný viðfangsefni.
Óeigingjarnt skólastarf
Gott og óeigingjarnt starf er
unnið í skólum landsins. Hvar sem
ég hef komið í skóla blasir við
mikill metnaður og vilji skóla-
stjórnenda, kennara og nemenda
til að leggja mikið af mörkum. Þó
er ljóst að margt má betur fara
til að menntun verði búið það
umhverfi að íslensk börn standi
ekki að baki jafnöldrum sínum í
öðrum löndum.
Höfundur er
m enn tumáhirá ðh erra.
NÚ UNDANFARIÐ hafa
nokkrir menn mótmælt byggingu
álvers á Grundartanga og hafa
sumir farið mikinn. Það fyrsta sem
vekur athygli er að þau flest hafa
ekki kveikt á útvarpi eða sjón-
varpi, hvað þá litið í blöð nú und-
anfarin ár. Kom þeim því alveg á
óvart að það stæði til að byggja
álver við Hvalfjörð. Að þau skyldu
ekki vita þetta er að sjálfsögðu
öllum öðrum að kenna en þeim
sjálfum. Þannig er málflutningur
þeirra í stórum dráttum. Vondir
menn alls staðar, sem reyna að
fela allt fyrir þeim og ef þeir geta
það ekki Ijúga þeir öllu sem þeir
segja. Hjá Hollustuvernd ríkisins
sitja menn á morgnana og bíða
eftir að ráðherra hringi og láti þá
vita hvað þeir eigi að setja í skýrsl-
ur sínar þann daginn. Hann (ráð-
herrann) segir að sjálfsögðu aldrei
satt orð. Prófessor nokkur úr
Reykjavík er að byggja sér sum-
arhús í sunnanverðum Hvalfirði
og finnst ljótt að horfa á ljóta
verksmiðju handan fjarðarins.
Hann grípur til þess ráðs, til að
fegra sinn málstað að fá alla
mögulega mengun frá járnblendi-
verksmiðjunni yfir fjörðinn, mót
veðri og vindum, yfir skal meng-
unin og þegar búið er að ná þess-
um ósköpum yfir dettur á dúna-
logn og þessi andsk. liggur dögum
saman í lautum og lægðum. Járn-
blendimenn skulu ekki voga sér
að halda fram einhverri notkun á
hreinsibúnaði eða einhverri þvælu
um vindátt. Menn ljúga ekki í
sunnanverðum Hvalfirði, það gera
þeir bara norðanverðu við fjörðinn.
Nokkru fyrir innan prófessorinn
búa bændur á bænum Hálsi. Þar
rignir brennisteinssýru í stórum
stíl, en hún virðist hafa þau áhrif
á þá Hálsarbændur að þeir fá ofur-
heyrn. Heyra þegar kranar eru
opnaðir eða þeim lokað í 7-8 km
fjarlægð. Einn íbúi
hér ofan fjarðar hefur
haft sig mikið í
frammi og hefur mái-
flutningur hennar ver-
ið af sama toga. Tómt
eitur og svartnætti,
allir ljúga, (sem eru
ekki sammála henni),
börn fæðast vansköp-
uð. Meira að segja
dómarar þessa lands
eru á mála hjá þessum
vondu ráðamönnum.
Til að halda athyglinni
var ákveðið að fara á
stórum flota í ökuferð
fyrir Hvalfjörð á fund
ráðherra. Þrátt fyrir stanslausar
auglýsingar og mikla fjölmiðlaum-
ræðu varð stóri flotinn fimmtán
til sautján bílar frá norðanverðum
Hvalfirði (4 bílar úr sömu fjöl-
skyldu), annað eins bættist við að
sunnanverðu og í allt tókst að
smala saman um hundrað manns
sem fór á fund ráðherra. Þar var
sjónvarpið mætt og menn gátu
baðað sig í sviðsljósinu, urðu stór-
ir kallar og settu ofan í við ráð-
herra og bauluðu svo röksemdar-
lega ef hann reyndi að segja eitt-
hvað. Að skoða verksmiðjur er-
lendis vildu menn ekki, þeir hefðu
ekkert með staðreyndir að gera.
Svona hefur málflutningur verið
ef undan er skilinn bóndinn í
Hækingsdal, sem komið hefur
sjónarmiðum sínum á framfæri á
heilbrigðari hátt og komið með
góðar tillögur um fjölgun sýna-
tökustaða og fleira. Sannleikurinn
er sá að þessi mótmælahópur er
nánast búinn að eyðileggja heil-
brigða umræðu um mengunarmál,
sem alltaf á að vera í gangi. Við
mennirnir mengum alls staðar,
hvar sem við erum. Bændur
menga eins og aðrir. Þegar þeir
hræra upp í haughúsum sínum og
bera á myndast gas
og lyktarmengun.
Ekki er minni mengun
í hænsnaskít. Ætli
bændur mengi ekki
meira en járnblendi-
verksmiðjan þessar
vikur á vorin þegar
þeir brenna sinu. Það
er mengun af gömlum
vélum, sem liggja
víða, jekandi olíu og
skít. Ég held að sumir
ættu að líta í kringum
sig heima. Við meng-
um ár og vötn þegar
við berum tilbúinn
áburð á tún og eina
mengunarslysið sem ég man eftir
í veiðiá var frá landbúnaði. Samt
viljum við efla landbúnað og reyna
að auka atvinnu í kringum hann.
Það virðist því miður ekki í sjón-
máli þessi árin. Engin atvinnu-
aukning hefur orðið hér á svæðinu
í mörg ár. Fólki hefur fækkað og
atvinnuleysi aukist. Ég vil nú ekki
hugsa þá hugsun til enda ef Járn-
blendiverksmiðjan væri ekki hér.
Járnblendiverksmiðjan hefur
skapað mikla atvinnu hér á svæð-
inu síðan hún tók til starfa. Mikið
fleiri störf en bara störf mannanna
sem vinna þar við framleiðslu.
Þeir sem mótmæla álveri hafa
borið járnblendimenn þungum
sökum og nánast kallað þá glæpa-
menn. Mótmælahópurinn má vita
það að Jón Sigurðsson forstjóri
nýtur álits hér á svæðinu sem
heiðarlegur og bara skrambi klár
kall og undir hans stjórn vinnur
hópur heiðarlegra manna sem
vinna sína vinnu af kostgæfni.
Sjálfsagt mengar járnblendiverk-
smiðjan eitthvað eins og nánast
öll atvinna, en ekki er að sjá að
sú mengun hái gróðri í næsta
nágrenni. Þeirri mengun sem frá
járnblendiverksmiðjunni kemur og
Mótmælahópurinn, seg-
ir Jón Sigurðsson, er
nánast búinn að eyði-
leggja heilbrigða um-
ræðu um mengunarmál
frá þeim verksmiðjum sem eftir
eiga að rísa á að halda í lág-
marki. Almenningur á að vera
vakandi yfir að öllum reglum þar
að lútandi sé fylgt. Einnig mætti
auka kröfur um umgengni og út-
lit á verksmiðjulóðinni. Mótmæla-
hópnum hefur orðið tíðrætt um
lýðræði og eins og ég skil lýðræði
ræður meirihlutinn. Hér að norð-
anverðu við Hvalfjörð er sýnilega
mjög mikill meirihluti meðmæltur
byggingu álvers, samanber sá fá-
menni hópur sem fór á fund ráð-
herra. í Vesturlandsblaðinu voru
fimm spurðir og fimm voru með-
mæltir. Þannig mætti áfram telja.
Hrafn Jökulsson var með fádæma
fullyrðingar sem spyrill í dagsljósi
um skoðanir manna í Hvalfirði og
fleira. Hér að norðanverðu hefur
enginn orðið var við hann og hef
ég þó spurt marga. Ég held að
best væri að hætta tilhæfulausum
fullyrðingum og gífuryrðum og
sameinast um það markmið að
þær verksmiðjur sem reistar verða
á Grundartanga mengi sem allra
minnst, en skapi sem mesta at-
vinnu og bæti fjárhag héraðsins
og landsins alls.
Atvinnuleysi hefur leikið marg-
an manninn grátt, splundrað fjöl-
skyldum, leitt til gjaldþrota og í
verstu tilfellum til sjálfsvíga. Það
er ömurlegt hlutskipti að geta
ekki unnið fyrir sér og sínum.
Ekki beint uppbyggilegt að hafa
ekkert annað að gera en sækja
atvinnuleysisbætur, sem svo eng-
inn getur lifað af. Vonleysi þess
fólks sem lifað hefur við atvinnu-
leysi mánuðum og jafnvel árum
saman er mikið. Ekki er hægt að
lýsa því með fátæklegum orðum.
Nú hafa margir eygt von um at-
vinnu með tilkomu álverksmiðju
og þeirra mörg hundruð atvinnu-
tækifæra, sem hún skapar. Hagur
margra mun vænkast. Sá hópur
sem mótmælir byggingu álvers
vill taka vonina frá þessu fólki,
afgreiðir málið á einfaldan hátt
með klisjum eins og „það er of
dýru verði keypt“ eða jafnvel meta
lífshamingju mörg hundruð fjöl-
skyldna til fjár. Sumir í þessum
mótmælahóp ætla að loknu verki
að lifa kyrrlátu lífi og draga sig
til hlés, sem er skiljanlegt. Þau
vilja ekki mæta því fólki sem þau
hafa tekið atvinnuna og kannski
meira frá. En hafið ekki áhyggj-
ur, sá mikli meirihluti sem vill
byggingu álvers mun hafa betur.
Við viljum atvinnu og álver.
Höfundur er verkamaður við
norðanverðan Hvalfjörð, vinnur
ekki í Grundartanga (fyrrverandi
bóndi).
-------» ♦ ♦------
■ STJÓRN Heimdallar, félags
ungra sjálfstæðismanna í
Reykjavík, lýsir yfir stuðningi sín-
um við nýja stefnu stjórnar Afeng-
is- og tóbaksverslunar ríkisins um
aukið frelsi við dreifingu og sölu
áfengis. Einkasala ríkisins á
áfengi, sem og önnur einkasala
hins opinbera hefur dregið úr
hagvæmni og leitt til verri þjón-
ustu. Heimdallur tekur undir þá
skoðun að gefa eigi sölu áfengis,
líkt og annarra matvæla, frjálsa.
Sú forsjárhyggja sem felst í núver-
andi skipulagi er óþolandi. Heimd-
allur hvetur því ríkisstjórnina til
að hefja nú þegar undirbúning
þess að afnema einkaleyfi ríkisins
til þess að reka smásöluverslun
og leggja niður ÁTVR.
Álver verður á Grundartanga
Jón Sigurðsson