Morgunblaðið - 08.03.1997, Qupperneq 30

30 LAUGARDAGUR 8. MARZ 1997
MORGUNBLA.ÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Obeinar skattaálögur Reykjavík-
ur á nærliggjandi sveitarfélög
Borgarstjóri hreykir sér af lágmarks
úts var sálagningu.
BORGARSTJ ÓR-
INN í Reykjavík, Ingi-
björg Sólrún Gísladótt-
ir, ritaði langa grein í
Morgunblaðið þann
22. febrúar sl. með
fyrirsögninni „Lágt
útsvar samsvarar tug-
þúsunda skattaaf-
slætti“. f greininni er
upplýst að í Reykjavík
sé innheimt lágmarks
útsvar, 11,19%, og að
hámarks útsvar sé
11,99%. Eins og fram
kom í grein undirritaðs
í Morgunblaðinu þann
11. febrúar sl er hluti
Hafnfirðinga í greiðslu
afgjalds, sem borgar-
stjórn Reykjavíkur gerir Hitaveitu
Reykjavíkur að greiða 1997, um 81
milljón króna. Afgjaldið er í raun
dulbúin skattlagning borgarsjóðs í
gegnum hitaveituna og ekki aðeins
á íbúa Reykjavíkur heldur einnig á
nærliggjandi sveitarfélög. Afgjald-
staka þessi, sem undirritaður telur
með öllu óheimila, hefur verið kærð
til félagsmálaráðuneytisins og verður
fróðlegt að sjá hver úrskurður ráðu-
neytisins verður.
Það eru ekki aðeins Hafnfirðing-
ar, sem taka þátt í greiðslu afgjalds
til borgarsjóðs Reykjavíkur. Um 28%
tekna Hitaveitu Reykjavíkur og um
22,5% tekna Rafmagnsveitu Reykja-
víkur koma frá nágrannasveitarfé-
lögunum. Árið 1997 er afgjaldið frá
hitaveitunnu 899 millj. kr. og frá
rafmagnsveitunni 521 millj. kr. eða
samtals 1,42 milljarðar. Áf þessari
upphæð koma í hlut sveitarfélaga
utan Reykjavíkur um 369 millj. kr.
miðað við framangreinda hlutdeild
þeirra. Verði borgarsjóður Reykja-
víkur af þessum tekjum frá öðrum
sveitarfélögum verður að hækka út-
svarið sem því nemur ætli borgin að
halda óbreyttum tekjum. Álagt út-
svar í Reykjavík 1997 eru 11,175
millj. króna sem þyrfti að hækka í
11,544 milljarða. Til þess að ná því
útsvari hefði Reykjavíkurborg þurft
að hækka álgningu sína úr 11,19%
í 11,56%, þ.e. að fara upp í rétt
tæplega miðjan álagn-
ingarkvarðann.
Verði Reykjavíkur-
borg af hinni óbeinu
skattlagningu sinni á
nágrannasveitarfélög-
in, sem að mati
margra lögfróðra
manna er talin ólög-
mæt, gæti borgar-
stjórinn ekki lengur
hreykt sér af lágmarks
útsvarsálagningu. Það
er ekki höfðinglegt að
hreykja sér af lægri
álagningu en ná-
grannasveitarfélögin á
þeirra kostnað.
Hlutdræg
framsetning borgarstjóra
Með grein sinni virðist borgar-
stjórinn í Reykjavík leggja megin
áherslu á að lofa góða fjármálastjórn
núverandi borgarstjórnar og fellur í
þá gryfju, sem stjómmálamönnum
gjaman hættir til, að draga fram
allt það jákvæða sem þeir gera, en
fjalla ekki um það neikvæða. Jafn-
framt misnotar borgarstjórinn þá
Verði Reykjavíkurborg
af hinni óbeinu skatt-
lagningu sinni á ná-
grannasveitarfélögin,
segir Gísli Jónsson,
gæti borgarstjórinn
ekki lengur hreykt sér
af lágmarks
útsvarsálagningu.
tækni að sýna samanburð með súlu-
riti á þann veg að niðurstaðan verð-
ur mun betri fyrir Reykjavík en hún
í raun er. Til rökstuðnings þessum
orðum skal bent á eftirfarandi.
Borgarstjórinn ræðir verð á al-
mennissamgöngum á höfuðborgar-
svæðinu og upplýsir réttilega að mið-
Gísli
Jónsson
Útsvars- og fasteignagjöld hjóna á höfuðborgarsvæi 0 50 100 150 200 250 300 350 400 3inu 3ús.kr.
SELTJARNARNES 364
REYKJAVÍK 369
GARÐABÆR 370
MOSFELLSBÆR 13 B6
BESSASTAÐAH REPPU R | 391
HAFNARFJÖRÐUR 395
KÓPAVOGUR 399
i f í i ■ '■ 1 Heimild: Borgarstjórinn í ReyKjavík, Mbl. 22.02.97
Utsvars- og fasteignagjöld hjóna á höfuðborgarsvæðinu
340
350
360
370
SELTJARNARNES

364
REYKJAVIK
*
GARÐABÆR
369
370
MOSFELLSBÆR
380 390 400 þús.kr.
f ! I
Ath.: sama og að ofan, en
kvarðinn skorinn við 340 þús. kr.
38(
BESSASTAÐAHREPPUR 391
HAFNARFJÓRÐUR 395
KÓPAVOGUR r—; 1 : ; ——5 ?
199
Heimild: Borgarstióririn i Reykjavik, Mbl. 22.02.97
að við farmiðaspjöld sé fullorðinsfar-
gjald 100 kr. hjá SVR en 110 kr.
hjá AV. Síðan segir í greininni: „Hjá
AV greiða allir fullorðnir sama verð
eða 110 krónur." Og nokkru síðar:
„Það er þó ljóst að aldraðir og öryrkj-
ar njóta mun betri kjara hjá SVR
en þar greiða öryrkjar kr. 25 og aldr-
aðir kr. 50.“ Það er rétt að öryrkjar
njóta mun betri kjara hjá SVR en
AV en hins vegar er rangt að segja
að allir fullorðnir greiði sama verð.
Af þessum orðum borgarstjórans er
svo að skilja að fargjald aldraðra sé
kr. 110 en staðreyndir er að það er
kr. 60,50.
Með grein sinni birtir borgarstjór-
inn súlurit, sem á að sýna saman-
burðinn á útsvars- og fasteignagjal-
dagreiðslum hjóna til sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu en þar er
Reykjavík næstlægst, sem Reykja-
víkurborg má vera stolt af. Saman-
burðurinn er hins vegar verulega
ýktur með rangri uppsetningu súlu-
ritsins, þ.e. með því að láta kvarðann
ekki byija í núlli. Það sem skiptir
máli í samanburði er hlutfallslegur
mismunur en ekki mismunur í krón-
um. Það er t.d. mikill munur á ann-
ars vegar hækkun gjalds úr 100 í
200 kr. og hins vegar úr 1.000 í
1.100 kr. Mismunurinn er sá sami,
kr. 100 en það fyrra hækkar um
100% en það síðara um 10%. Hugsum
okkur að síðari hækkunin væri sett
í afskorið súlurit með kvarða, sem
byijar í 900. Súlan fyrir 1.100 kr.
gjaldið yrði þá tvöfalt hærri en sú
fyrir 1.000 kr. gjaldið og súluritið
gæfí alranga mynd af hækkuninni,
þ.e. að um 100% hækkun hafi verið
að ræða. Það er einmitt þetta sem
borgarstjórinn notfærir sér til að
gera mismunin á gjöldunum mun
meiri í augum lesenda en hann í
raun er. Að vísu má geta þess borg-
arstjóra til málsbótar, að efst á súl-
urnar eru settar krónutölur en til-
gangurinn með því að setja þær upp
i súlurit er að gefa lesandanum auð-
særri samanburð en ekki villandi. Á
meðfylgjandi mynd 1 er sýndur rétt-
ur, hlutfallslegur samanburður, þ.e.
með kvarða, sem byijar á 0, en á
mynd 2 er samanburðurinn sýndur
ýktur með afskornu súluriti, þ.e. með
kvarða sem byijar á 340.000.
I seinna súluritinu með grein borg-
arstjóra er sýndur samanburður á
verðhækkunum á ýmsri vöru og þjón-
ustu 1991-1996. Hér er notaður rétt-
ur kvarði, sem byijar í núlli. í grein-
inni er upplýst að vísitala neyslu-
verðs hafí hækkað um 11, 76%. Síð-
an segir: „Til samanburðar vil ég
sérstaklega benda á gjaldskrá Dag-
vistar barna sem hækkaði um 7% á
sama tíma og ýmis önnur þjónusta
hækkaði margfaldlega.“ Síðan er
talin upp hækkun á þjónustu Ríkisút-
varpsins um 18,55%, Stöð 2 um
29,34% og á dagblöðum um 37,15%.
í grein sinni lét borgarstjórinn óget-
ið um að Hitaveita Reykjavíkur hafði
hækkað um 28,1%. Samkvæmt sam-
anburði höfðu aðeins tveir aðilar
hækkað meira, þ.e. Stöð 2 og dag-
blöðin, en hvort tveggja telst ekki
til þeirra lífsnauðsynja, sem heita
vatnið er.
28% hækkun hitaveitunnar
fór öll í hækkun
afgjalds til borgarsjóðs
Síðasta ársskýrsla Hitaveitu
Reykjavíkur, sem birt hefur verið, er
fyrir árið 1995. Þar kemur fram að
hagnaður eftir afskriftir var 333 millj.
kr. árið 1994 og 580 millj. kr. árið
1995. Hagnaðinn bar að nota til lækk-
unar gjalda á næsta ári en í þess
stað er hækkað. En í hvað skyldi
hagnaðinum hafa verið varið? Við
nánari skoðun ársreikningsins fyrir
1995 kemur í ljós að í árslok á hita-
veitan „í vörslu borgarsjóðs" 450
millj. króna. Það er því svo að sjá að
hagnaðurinn hafí verið notaður til að
láta borgarstjóði í té rekstrarfé. Að
þessum upplýsingum fengnum er
fróðlegt að hugleiða hver megin
ástæðan skyldi hafa vera fyrir því að
hækka þurfti hitaveitugjöldin svo
mikið. Það skyldi þó ekki vera hið
háa afgjald, sem borgarstjóm krefur
Hitaveitu Reykjavíkur um, og sem
hækkaði úr 248 í 884 millj. kr. á tíma-
bilinu 1991 til 1996 eða um 257%.
Til þess að mæta þessari hækkun
einni, sem er 634 millj. kr., þarf gjald-
skrá hitaveitunnar að hækka um 30%.
Það virðist því nokkuð ljóst að hin
mikla hækkun Hitaveitu Reykjavíkur
frá 1991 til 1996 stafar fyrst og
fremst af óhóflegri hækkun afgjalds-
ins til borgarsjóðs, sem eins og áður
getur er þar að auki af mörgum talið
ólöglegt með öllu.
Höfundur er prófessor emeritus.
Vakning í umhverfismálum o g
hlutverk Hollustuverndar ríkisins
UNDANFARNAR
vikur hefur undirbún-
ingur fyrir byggingu
álvers á Grandartanga
fengið mikla athygli
fjölmiðla. Auk beinna
frásagna fréttamanna
hefur komið fram mik-
il umfjöllun um málið
í formi aðsendra
blaðagreina. Málið í
heild ber með sér
tímabæra vakningu
almennings í umhverf-
ismálum. Oft hef ég
velt því fyrir mér hvers
vegna fijáls og óháð
samtök um umhverfís-
vernd hafa verið eins
óburðug og raun ber vitni hér á landi.
Gamall kennari minn bandarískur
hélt þeirri skoðun stíft fram að alla
þætti umhverfísmála þyrfti að setja
á mælistiku og helst af öllu verð-
leggja í tengslum við mat á umhverf-
isáhrifum. Eg held að ég skilji hann
núna til fulls. Skyldi ást manna á
umhverfinu ekki vera nær pyngjunni
en almennt er viðurkennt? Þeir sem
harðast beita sér nú í nafni umhverf-
isverndar gegn núverandi og fyrir-
hugaðri starfsemi á Grundartanga
horfa að öllum líkindum einnig á
ýmsa beina eiginhags-
muni e.t.v. í formi
skaðabóta. Mjúku
málin verða allt í einu
gijóthörð þegar þau
fara að snerta pyngj-
una. Á meðan harðar
deilur um álver yfir-
gnæfa annað í fjöl-
miðlum heyrist ekki
minnst á önnur mun
stærri umhverfismál
svo sem sorp- og frá-
veitumál og yfirþyrm-
andi örtröð og mengun
vegna bíla í Reykjavík.
Hvert er þá vægi
þeirra gilda sem
stundum eru sögð
ómetanleg?
í þessu sambandi er vert að skoða
nánar hlutverk Hollustuverndar rík-
isins. í áróðursherferð síðustu vikna
hefur mátt skilja af mörgum að þeir
telji að stofnunin sé yfír höfuð að
bregðast skyldum sínum með því að
veita álveri starfsleyfí. Með öðram
orðum að stofnunin sé almennt að
bregðast vemdarskyldum sínum
gagnvart landi og þjóð með því að
heimila starfsemi sem getur haft í
för með sér mengun. í þessum anda
er ályktun nýafstaðins Náttúru-
Umhverfi okkar hefur
aldrei verið laust við
mengun af einhverju
tagi, segir Hermann
Sveinbjörnsson.
Náttúruleg geislavirkni
er t.d. á mörgum svæð-
um veruleg.
verndarþings þar sem skorað er á
Hollustuvernd að veita álveri á
Grandartanga ekki starfsleyfí. Um-
ræða af þessu tagi ber því miður
vott um takmarkaðan skilning á
þeim þáttum sem ráða umhverfis-
gæðum. Þeir sem standa í áróðurs-
stríði - á hvorn veginn sem er -
láta sér oft staðreyndir í léttu rúmi
liggja og horfa því ekki á málin í
heild og í eðlilegu samhengi.
Umhverfi okkar er aldrei alveg
laust við mengun af einhveiju tagi.
Náttúruleg geislavirkni er t.d. á
mörgum svæðum veruleg og fjöl-
mörg náttúruleg efni eru víða í þeim
styrk að ýmsar afurðir teljast vara-
samar af þeirri ástæðu. í starfi sínu
styðst Hollustuvernd ríkisins við
viðmiðanir mengunarvarnareglu-
gerðar, þar sem markmiðið er áð
styrkur mengunarefna haldist ætíð
innan þolmarka viðkvæmustu teg-
unda utan afmarkaðs þynningar-
svæðis. Spurningin er sem sé yfir-
leitt ekki svart eða hvítt, já eða nei,
heldur spurning um styrk efna og
dreifingu þeirra. Skaðsemi flestra
mengunarþátta ræðst yfírleitt af
styrk þeirra fremur en hvort efnin
séu til staðar í umhverfinu eða ekki.
I stuttu máli má segja að markmið
í starfi Hollustuverndar sé að setja
mörk og fylgjast með þróun mælan-
legra umhverfisþátta. Þannig er það
ekki hlutverk Hollustuvemdar að
leggja mat á sjónmengun og/eða
þróun ímyndar landsins sem ferða-
mannalands eða leiðsöguland hins
„hreina" landbúnaðar. Hugmyndir
um að ímynd landsins muni svo gott
sem hrynja ef ein verksmiðja bætist
hér við er enn eitt dæmið um sam-
hengislausar öfgar.
íslendingar hafa nær alla tlð ver-
ið stórtækir og miskunnarlausir í
samskiptum sínum við náttúra
landsins til að ná sem bestum lífs-
kjörum miðað við aðstæður og for-
sendur hvers tíma. Ekki er hægt að
Hermann
Sveinbjörnsson
mæla slíkri háttsemi bót, sem orsak-
aðist fyrr á öldum af neyð og fá-
fræði. Menn geta þó ekki komið fram
af tvöfeldni og látið sem svo að
hægt sé að halda uppi góðum lífs-
kjörum á íslandi án nútímalegra
atvinnuhátta og mannvirkja þ.m.t.
vega, raflína, virkjana o.fl. íslend-
ingar hafa aldrei ætlað sér að lifa
sem frambyggjar í landinu. Hokur
pg eymd landans á fyrstu öldum
íslandsbyggðar orsakaðist af fá-
tækt, þekkingarskorti og allsheijar
vesæld. Enga íslendinga hef ég enn
hitt, þ.m.t. heittrúuðustu náttúru-
verndarsinna, sem væru tilbúnir að
snúa aftur til frumstæðra lífshátta
og hafna nútíma lífsþægindum.
Meðan ekki er hægt að tína ávexti
af tijám verður ekki hægt að lifa
mannsæmandi lífí á íslandi nema
með talsverðum áhrifum á náttúru-
og umhverfi, sem maðurinn er hluti
af. Orkufrekur iðnaður mun líklega
dala sem hinn stóri vonarpeningur
í efnahagsmálum þjóðarinnar. En
menn verða að gera sér grein fyrir
að umhverfísáhrif annarra atvinnu-
greina era oft síst minni. Hlutverk
Hollustuvemdar ríkisins er að varð-
veita lífsgæði með því að tryggja
að styrkur hugsanlegra mengunar-
efna sé ætíð undir viðmiðunar og
þolmörkum. Þannig ber stofnuninni
að vinna með atvinnulífinu og gera
jafnframt þær kröfur sem varðveita
umhverfisgæði lofts, láðs og lagar
og þar með góð lífsskilyrði í landinu.
Höfundur er frtunkvæmdastjóri
Hollustu verndar ríkisins.