Morgunblaðið - 20.04.1997, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 20. APRÍL 1997 B 17
vanalega í kaffi þann daginn til að
ræða málin. Arafat hafði lýst yfir
fordæmingu sinni á hryðjuverkinu
og eitt af fyrstu verkum Benjamins
Netanyahu var að loka Gaza-svæð-
inu. Það verður að segjast eins og
er, að það var miður skemmtileg
tilhugsun að vera hugsanlega föst
á Gaza. Ég reyndi að sannfæra
sjálfa mig um að við Alex kæm-
umst örugglega óhindrað út af
svæðinu, en vissulega nagaði efinn
mig.
Bragð er að þá barnið finnur
Eftir 10 daga dvöl hjá Abu-Sam-
ara fjölskyldunni á Gaza, rann
kveðjustundin upp. Það var mikið
faðmast, kysst og grátið. Alex litli
hafði greinilega orðið fyrir beinum
áhrifum af ástandinu í landinu og
státaði af hermannabúningi, leik-
fangariffli og snoðklippingu. I
þessari múnderingu komum_ við
með hann gangandi að hliði ísra-
elsmanna, sem gátu ekki annað en
brosað og einn þeirra klappaði
honum á kollinn. Afgreiðslan í hlið-
inu var afar seinleg þennan daginn
og varð það mér í raun til happs.
Þar sem við biðum eftir að fá form-
legt útgönguleyfi, sá ég glæsilegan
dökkgrænan Audi aka hægt að
inngönguhliðinu. Ég trúði vart
rnínum eigin augum er ég sá Han-
an Ashrawi sitja í aftursæti bíls-
ins, en hún er ráðherra í ríkisstjórn
Palestínumanna og opinber tals-
maður þjóðarinnar. Bíllinn stað-
næmdist við inngönguhliðið, hún
gat ekki keyrt eftirlitslaus í gegn
frekar en aðrir. Hún renndi niður
bílrúðunni, brosti og veifaði okkur
Alex. Ég gekk til hennar, átti við
hana nokkur orð og tók í hönd
hennar. Ég falaðist eftir mynda-
töku, en hún sagðist því miður
vera á mikilli hraðferð. Mér fannst
þessi atburður setja viðeigandi
endapunkt á ferðina til Gaza.
Þrátt fyrir lokun Gaza-svæðisins
var okkur heimilt að fara. Við not-
uðum næstu tvo d_aga til þess að
ferðast lítillega um ísrael. Alls stað-
ar voru hermenn á ferli, hvort sem
var á veitingahúsum eða strætó-
skýlum. Ég sá þá einnig oft húkk-
andi far úti á götu. Ég bauð þeim
ekki far.
Síðasta kvöldið okkar í ísrael
þurftum við að fljúga innanlands
til Tel Aviv, til að komast áleiðis
til íslands. Það varð uppi fótur og
fit á þeirri flugstöðinni er við mætt-
um. Eftir að hafa skoðað vegabréf
Bassams vandlega, var náð í yfir-
mann öryggisgæslunnar sem spurði
okkur gersamlega spjörunum úr.
„f mínum augum eru hryðjuverk
ekki raunhæf lausn á pólitískum
vandamálum. Hryðjuverk eru yf-
irleitt framin í þeim tilgangi að
auglýsa ákveðinn málstað og
beita þvingunum. Sumir einstakl-
ingar láta glaðir lífið í þágu fóst-
urjarðarinnar, eins og þegar
sjálfsmorðsárásir eru framdar.
Þessir menn hafa verið heila-
þvegnir til að gera skítverkin fyr-
ir aðra og þeim lofað eilífri sælu
í himnaríki fyrir verk sitt.
PLO var stofnað 1964 og þeir
fordæma hryðjuverk og afneita
öllum tengslum við róttæk samtök
eins og Hamas. PLO var í raun
palestinska ríkisstjórnin í útlegð
og opinberir talsmenn þjóðarinn-
ar. Þeir hafa í gegnum tíðina
einnig haldið uppi aðstoð við fólk-
ið í flóttamannabúðunum og
styrkt palestinska námsmenn út
um allan heim. Hamas samtökin
voru aftur á móti ekki stofnuð
fyrr en 1988 og eru þeir orðnir
ny'ög öflugir. Talið er að um helm-
ingur íbúa hér á Gaza teljist til
samtakanna á einn eða annan
hátt. Eins og þú hefur eflaust séð
sjálf, ráða Hamas-menn lögum og
lofum í islamska Háskólanum.
PLO eru hins vegar mun frið-
sælli samtök og hafa jafnvel stað-
ið fyrir því að láta fangelsa félaga
Hamas.
Nýbyggingarnar
stríðsyfirlýsing
Ég er svartsýnn á að friðarferl-
ið fái að þróast í rétta átt. Ný-
byggingarnar í Austur-Jerúsalem
eru hrein og klár stríðsyfirlýsing.
ÍSLAMSKI háskólinn á Gaza-SVæðinU. Morgunblaðið/Hrund Hauksdðttir
Dagstund í „Hamas-
háskólanuma
Spænski rannsóknarrétturinn
endurfæddist í öllu sínu veldi. Það
var farið yfir öll velsæmismörk.
Farið var fram á að skoða allar ljós-
myndir sem við höfðum tekið í ferð-
inni og ég var á nálum um að þeir
myndu finna myndirnar af Yassir
Arafat og afa, sem ég hafði stung-
ið inn í námsbækur mínar og hefði
getað orsakað enn frekari tafir og
útskýringar. Einnig var ég með
u.þ.b. tíu póstkort með myndum frá
Intifada, sem gefín voru út af PLO
og ég fékk gefins á Gaza. Þetta fór
fram hjá öryggisvörðunum sem leit-
uðu grimmt í öllum farangri. Ég
var orðin þreytt á þessum stöðugu
efasemdum, leitum og yfirheyrsl-
um. Ég gekk nokkur skref afsíðis
og henti súkkulaðibréfi í ruslafötu,
örlítið laumuleg á svip. Ég hugs-
aði: „Ég gef þeim tvær mínútur til
að tékka á þessu.“ Það liðu örfáar
sekúndur, þá æddi einn vopnaður
vörðurinn af stað og fór á kaf ofan
í ruslatunnuna. Maður veit nefni-
lega aldrei.
Það er ekki auðvelt að vera á
ferð um ísrael á þessum ófriðartím-
um. Öryggisgæsla ísraelsmanna er
að öllu jöfnu mjög öflug en um
þessar mundir hefur hún aukist
stórlega. Ég fann sterklega fyrir
því, að það að vera á ferð með
Palestínumanni er ekki heiglum
hent og að móttökur jöðruðu við
að vera fjandsamlegar. Eins er
þetta andrúmsloft hreinlega smit-
andi og er við biðum síðan á Ben
Gurion flugvelli í Tel Aviv í 10
klukkutíma eftir að komast út úr
landinu, var ég farin að standa
sjálfa mig að því að bíða eftir
sprengjuárás. Élugvöllurinn var
sjálfur eins og tímasprengja.
Ég horfði á son minn sofa svefni
hinna réttlátu við hlið mér í biðsaln-
um, í hermannagallanum með snoð-
klippinguna. ísraelsmenn höfðu af-
vopnað hann og troðið leikfanga-
rifflinum ofan í ferðatösku við há-
vær mótmæli þess litla. Mér varð
hugsað til síðasta kvöldsins okkar
í ísrael. En þá gistum við á hóteli
við Rauða hafið og ég lá í rúmgóð-
um sófa með námsbækurnar mínar,
alls áhyggjulaus. Skömmu síðar
þurfti ég að bregða mér á klósettið.
Þá hafði Alex raðað upp borðum
og stólum við hurð baðherbergisins,
sat þar í herklæðum með riffilinn
á bakinu og sagði grafalvarlegur:
„Mamma, þú færð ekki að fara á
klósettið nema þú sýnir mér vega-
bréf.“
Ég held að þessi fleyga setning
barnsins segi alla söguna: að bragð
er að þá barnið finnur...
Netanyahu brýtur bæði samninga
og siðalögmál eins og ekkert væri.
Hann lokar okkur inni á afmörk-
uðum svæðum, leggur á okkur
óbærilega skatta, tekur vinnuna
af fólki og fleygir fólki í fangelsi
án dóms og Iaga, eins og ég fékk
sjálfur að kenna á er ég ætlaði
að setjast að á Gaza eftir áratuga
útlegð. A meðan spóka ísraels-
menn sig á fínu veitingahúsunum
sínum, geta veitt börnum sínum
allt, eru með GSM símana út og
suður, og njóta frelsis síns. Svona
er pólitíkin. Stöðug hagsmuna-
og valdabarátta, þar sem þeir sem
minna mega sín verða ávallt und-
ir.“
Það er orðið áliðið, hljótt er í
húsinu og nóttin umlykur Gaza.
Ég spyr hann lokaspurningarinn-
ar rétt fyrir háttinn: „Þú varst
virkur i pólitík hér áður og ég
veit að þú og Arafat eruð kunn-
ingjar. Ertu ennþá félagi í PLO?“
Afi brosir hlýlega til mín. „Nei,
í dag er ég sáttur við að vera
kominn aftur heim á Gaza og
ætli ég verði ekki að láta mér
það nægja. Mér endist varla
aldur til að upplifa neinar stór-
felldar breytingar. Ætli maður
mýkist ekki bara með aldrin-
um?!“ Hann hlær. „Ég nýt þess
mest núna að vakna fyrir allar
aldir á morgnana og fara út í
garðinn minn, sem ég á og eng-
inn getur lengur tekið frá mér.
Þar hlúi ég að plöntunum mínum
og jörðinni áður en ég mæti til
vinnu.“
Við tökumst í hendur og bjóð-
um hvort öðru góða nótt.
PALESTÍNUMENN fóru
að leggja sérstaklega
ríka áherslu á menntun
eftir að þeir urðu land-
lausir. Mér hafði verið mjög
ofarlega í huga að heimsækja
háskóla á Gaza þegar ég færi
þangað með Alex syni mínum
að hitta ömmu hans og afa, sér-
staklega þar sem ég er nemandi
við Háskóla Islands um þessar
mundir. Það var auðsótt mál og
Ranya, föðursystir Alex, varð
glöð við þeirri bón. A Gaza eru
tveir háskólar; annar er „venju-
legur“, en hinn er íslamskur.
Ranya sagði mér feimnislega að
hún gengi í þann íslamska og
að henni líkaði það ekki vel.
Aðspurð sagðist hún frekar vera
í þessum háskóla þar sem hinn
kenndi ekki verkfræði. Hún
sagði mér einnig að skólinn væri
mjög fastheldinn og strangur,
bæði varðandi klæðaburð og
íslömsk siðalögmál. Konur og
menn væru sitt í hvorri bygging-
unni og sæjust aldrei. Hún hristi
höfuðið yfir þessu og sagði að í
háskólanum í Líbýu hefði hún
verið slæðulaus, í gallabuxum
og umgengist stráka jafnt sem
stelpur. Ég var ákaflega spennt
að sjá skólann með berum aug-
um; ekki hvað síst vegna þess
að Islamski háskólinn á Gaza
hefur m.a. verið hálfgert hreiður
Hamas manna og miklar óeirðir
átt sér stað þar.
Stúdentapólitík um
sjálfstæði þjóðar
Háskólinn var stofnaður árið
1978. Hann hefur alla tíð verið
mjög pólitískur og kosningar til
stúdentaráðs verið endurspeglun
á pólitíkinni á Gaza. An þess að
gera lítið úr íslenskri stúdenta-
pólitík, þá er grátbroslegt hversu
baráttumál stúdenta eru ólík. Á
Gaza snúast þau ekki um rétt
námsmanna til að borða nestið
sitt á bókasafninu, heldur eru það
átök milli samtaka sem vilja mis-
munandi leiðir við að endur-
heimta sjálfstæði þjóðar sinnar
og krefjast réttar til að lifalífi
sínu með mannlegri reisn. Á tím-
um Intifada voru stúdentar í
miklu uppnámi og létu oftar en
ekki til sín taka, hvort heldur sem
var í opinberum yfirlýsingum eða
blóðugum átökum götunnar.
Hermenn Israela stormuðu
margsinnis inn á skólalóð ísl-
amska háskólans, dreifðu tára-
gasi og börðu bæði kven- og karl-
kyns námsmenn. Einnig hand-
tóku þeir nokkrum sinnum for-
ingja stúdentaráðsins. Skólanum
var stundum lokað vikum saman
og sömu sögu er reyndar að segja
um barnaskólana. Hugmynda-
fræðin að baki slikum lokunum
er að kæfa niður óeirðir og er
það öflugt kúgunartæki.
Við Ranya lögðum gangandi
af stað í skólann um hálf átta
leytið á mánudagsmorgni þeim
er getið er í upphafi þessarar
greinar. Við þrömmuðum áfram
í drullupollunum í u.þ.b. 20 mín-
útur, en þá komum við að torgi
sem iðaði af lífi. Gaza var greini-
lega löngu vöknuð og við skellt-
um okkur inn í næsta leigubíl.
Bílstjórinn tók stöðugt upp far-
þega á leiðinni, allt karlmenn,
sem virtu okkur ekki viðlits í
kuflunum okkar. Það varlíkt og
við værum ekki í bílnum. I hvert
sinn sem ég yfirgaf friðsælt
heimilið þurfti ég að hylja höfuð
mitt, þar sem Gaza-búar eru trú-
ir hefðum og leggja áherslu á
íslam. Fijálslyndi er hins vegar
mun meira á Vesturbakkanum
og hefur Gaza-svæðið afgerandi
sérstöðu hvað þetta varðar.
Vörður fylgist með klæðaburði
Við inngang skólans stóð víga-
legur vörður (karlmaður) sem
hafði þann starfa að fylgjast með
klæðaburði kvennanna sem
flykktust inn í skólann. Ranya
hvíslaði að mér: „Kuflinn þinn
er of stuttur, það sést í ökklana.
Þú verður að beygjaþig." „Hvað
áttu við?“ spurði ég í forundran,
„ég dreg þetta tjald á eftir mér
yfir alla pollana!" Ég fór þó að
ráðum hennar og er við gengum
fram hjá verðinum, beygði ég
mig í hnjánum undir kufiinum
og fannst ég vera eins og Ragn-
ar Reykás.
Mig svimaði er ég kom inn á
skólalóðina. Fleiri hundruð kufl-
um klæddar konur með slæður
um höfuðið þustu um svæðið.
Það eina sem aðgreindi þær var
mismunandi skéfatnaður, eða
það litla sem sást í hann. Einnig
skreyttu þær það örlitla sem
sást af líkama þeirra (hendurn-
ar) með gullskartgripum.
Nokkrar þeirra voru í öllu
svörtu, með svarta blæju fyrir
andlitinu og með svarta hanska.
Það sást aðeins í dökk augun.
Þessar konur gengu mjög hnar-
reistar, virtust stoltar og ánægð-
ar með „útlit“ sitt. Ranya kynnti
mig fyrir vinkonum sínum sem
hópuðust í kringum mig bros-
andi út að eyrum og heilsuðu
með þéttingsföstu handabandi.
Þeim fannst frábært að fá mig
í skólann og spurningarnar
dundu á mér: „Ertu múslimi?“
„Af hveiju ekki?“ „Hvað vitið
þið á íslandi um okkur?" „Hvað
finnst ykkur um ástandið?"
Enska þeirra var mjög bágborin
en við náðum þokkalegum sam-
skiptum. „Hvernig finnst þér á
Gaza?“ spurði ein þeirra og
horfði beint í augu mér. „Mér
líst bara vel á,“ svaraði ég, kurt-
eisin uppmáluð. „Þú lýgur því,“
sagði hún alvarlega. „Þú kemur
aldrei hingað aftur."
Fyrsti tíminn var í verkfræði.
Stelpurnar virtust mjög áhuga-
samar, skrifuðu mikið og voru
óhræddar við að spyrja kennar-
ann eða gera athugasemdir.
Næsti tími var tölvufræði. Það
var augljóslega mikill utanbók-
arlærdómur á ferðinni; kennar-
inn las þeim fyrir með punktum
og kommum og lét síðan eina
þeirra lesa upphátt það sem
skrifað hafði verið. Mér varð
óneitanlega hugsað til kennar-
anna í Háskóla Islands sem fara
á fleygiferð yfir pensúmið og
það er persónulegt mál hvers og
eins að ná niður sínum glósum
á sama hraða.
Ég var orðin þreytt á hörðu
trébekkjunum í þriðja tímanum
og var því mjög fegin því að
komið væri að hádegishléi. Á
Ieiðinni út úr kennslustofunni í
átt að kaffiteríunni fékk ein
stelpnanna áminningu. Hún
hafði misst 3 hár fram á ennið
undan slæðunni.
Mér fannst athyglisvert að sjá
sumar konurnar með lítil börn
með sér í skólanum. Það eru víst
til leikskólar á Gaza, en sumir
námsmanna kjósa heldur að taka
börnin með sér i skólann.
Eftir hádegi átti að halda teiti
í tilefni þess að önnin var að
hefjast. Ég var forvitin að kom-
ast að í hveiju slík skemmtan
væri fólgin. Sex svartklæddar
stúlkur með skæruliðasjöl um
höfuðið stormuðu upp á svið og
öskruðu baráttusöngva Hamas-
samtakanna. Mér krossbrá. Há-
talarar voru staðsettir í öðrum
hverjum blómapotti og skúma-
skotum á skólalóðinni og engin
undankomuleið fyrir mín ís-
lensku eyru, sem voru með væga
eyrnabólgu í þokkabót. Lætin
stóðu yfir í 45 mínútur og þá
bættist höfuðverkur ofan á
eyrnabólguna. Stúlkunum var
greinilega heitt í hamsi, en sum-
ir áhorfenda hristu höfuðið. Ég
var að ærast og orðin pirruð á
kuflinum og slæðunni sem
byrgði mér sýn að hluta til.
Spennan og nýjungagirnin sem
tengdist því að klæðast þessum
fat.naði hvarf á nokkrum klukku-
timum. Ég var sveitt, heft og
svolítið reið. Ranya hallaði sér
að mér og sagði: „Þú ættir að
reyna þetta í 35 stiga hita.“