Morgunblaðið - 20.04.1997, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 20. APRÍL 1997 B 31
fæðan skiptist niður í yin og yang
þá á sama við um mannfólkið.
Yin-manneskja er t.d. óörugg,
blikkar gjarnan ótt og títt augnlok-
unum, er með þunnt blóð, svefn
hennar er oft langur en órólegur,
hreyfingar hennar eru mjög hægar
og eins viðbrögðin og líkamshitinn
er lágur, hún vill sýna sig út á
við, skiptir fljótt skapi og klæðist
sterkum litum svo eitthvað sé
nefnt. Yang-manneskjan er hins
vegar mun kraftmeiri, þarf mun
minni svefn, en sefur dýpri svefni
en yin, blóð hennar er þykkt, hreyf-
ingamar mun sneggri og hún er
ekki mikið fyrir sætindi eins og
yin heldur kýs heldur saltari og
súrari fæðu, hún er meira inn á
við og sjálfhverf. Eins er hún mun
yfirvegaðri en yin-manneskjan.
Fleira mætti telja, en þetta eru sem
sagt andstæðir pólar og minnir
mann á jazzstandardinn „Let’s
call the whole thing off“. Þar er
annar aðilinn greinilega yin og
hinn yang og ekki hægt að koma
sér saman um neitt nema ef til
vill að hætta við allt saman.
Hvað á maður svo að borða?
Þumalputtareglurnar eru: Að
borða sem náttúrulegasta fæðu,
sem er ræktuð eða vex á manns
heimaslóðum. - Að borða eins
mikið af lífrænt ræktaðri fæðu og
unnt er. - Að borða korn, græn-
meti og aðrar fæðutegundir sem
framkalla hvorki of mikinn hita
né kulda í líkamanum. Hér er það
hinn gullni meðalvegur sem gildir.
- Að borða prótínríkar baunir og
mjólkurafurðir sem hliðarfæðu. -
Að reyna að láta jafnvægi haldast
á milli yin og yang fæðutegunda,
og það er ekki svo flókið. Hvað á
ekki að borða? Varist mjög heita
og ískalda rétti. Sneiðið hjá „plast-
réttum“ fullum af alls kyns auka-
litar- og gerviefnum. Haldið ykkur
sem mest frá hvítum sykri. Vegna
plássleysis er hér örlítil uppskrift
að náttúrulegum grænmetiskrafti.
Lengri „yin og yang- uppskriftir
fylgja næst.
_____________‘A laukur___________
__________1 tsk. matarolía________
___________2 bollar vatn__________
______________tamari______________
Léttsteikið laukinn í olíunni. Bætið
vatninu út í kryddið með tamari.
fer fram úr. Ég þekki hann, ég fór
fram úr honum fyrir fimm kíló-
metrum. Hann skal fá að sjá....
ég má ekki skýra frá því hér á
prenti að ég hafi farið upp í hundr-
að og tuttugu þegar ég fór fram
úr honum í seinna skiptið, fengi
þá á mig kæru. Eftir seinni fra-
múraksturinn keyri ég þannig að
hann á þess engan kost að nálgast
mig. En ég hef sannað fyrir sjálf-
um mér að ég er sterkari en þessi
litli karl, og sannað það í augum
hans. Lögreglan var víðs fjarri.
Og víðs fjarri er sú gullna regla
eðlisfræðinnar, að hreyfiorka bíls-
ins og þar með hemlunarvega-
lengdin vex með öðru veldi hrað-
ans, svo að ég þarf að hemla fjór-
falt lengur, þurfi ég þess á þessum
hraða, 120 km/klst., en hefði ég
ekið með 60 km/klst. (sem er vita-
skuld stórhættulegur hraði, líka á
Hellisheiði.
Umferðarsálfræðingar og aðrir
sem hafa tekið vísindalega á þess-
um vanda eru sannfærðir um að
hann sé kynbundinn. Þeir hafa
gjarna þá skoðun að umferðar-
óhöppum myndi fækka um helm-
ing, ef konum einum væri veitt
ökuleyfi. Konur hafa ekki sömu
þörf þess að sýna vald sitt á götum
úti og karlar. Auk þess eru sömu
fræðingar farnir að benda á að
herferðir gegn einhveijum ósóma
í umferðinni séu dæmdar til að
mistakast, vegna þess að þær
höfða til rökhugsunar. En rök-
hugsun er einmitt það sem við
karlmenn tökum ekki með okkur
í bílstjórasætið. Auk þess tel ég
að ég aki vel, en allflestir aðrir
karlmenn afar illa.
MANNLÍFSSTRAUMAR
Vísindi/ Þvíflýgur púflugaf
Nýr skilningur á
flugi skordýra
SAMKVÆMT hefðbundnum lögmálum eðlisfræðinnar eiga flugur ekki
að geta flogið. Nútíma loftaflsfræði hefur allgóðan skilning á flugi hluta
þar sem vængirnir eru í stöðugri og útréttri stöðu. Árangursríkt flug flug-
véla og þyrlna af öllum stærðum byggist fyrst og fremst á framförum á
sviði loftaflsfræði svo og aukinni reiknigetu talfna. Aflfræði flugsins grund-
vallast á myndun lofthvirfla við endann á flugvélavængnum sem orsakar
upp á við þrýsting undir væng vélanna. Flug fiugna hins vegar byggist
á hraðri upp og niður hreyfingu vængjanna, iðulega mörg hundruð sinum
á sekúndu. Hreyfing vængjanna sem stöðugt breytir stefnu og hraða er
eðli sínu samkvæmt óstöðug og enn sem komið er hefur enginn getað
gefið sannfærandi skýringu á aflfræði flugs flugna. Nýlega hafa vísinda-
menn við dýrafræðideild háskólans í Cambridge varpað nýju ljósi á flug
skordýra með því að gera sýnanlegt vindflæði umhverfis vængi svarmfiðr-
ilda. Myndir sem þeir hafa tekið af vindflæðinu sýna í nýju ljósi myndun
lofthvirfla umhverfis vængi fiðrildanna.
Hefðbundin líkön af flugi skor-
dýra gera ráð fyrir því að
vængnum sé skipt niður í margar
smáplötur. Stærstu plöturnar eru
næst búknum og hreyfast hægar
en smærri plöturn-
ar nær vængend-
anum. Til að ein-
falda líkanið enn
frekar var lengi
gert ráð fýrir því
að krafturinn sem
verkaði á hveija
plötu væri eins og
ef platan væri
hluti af stærri væng sem hreyfðist
með jöfnum hraða. Að sjálfsögðu
er þetta mikil einföldun á raunveru-
leikanum, en án frekari gagna um
hreyfingu vængja og vindflæði um
þá var þetta það besta sem vísindin
gátu gert. í sumum tilfellum gat
þetta einfalda líkan skýrt flug skor-
eftir Sverri
Ólafsson
dýra nokkuð vel. Fleiri voru þó til-
fellin þar sem upplyftikrafturinn
sem líkanið sagði fyrir um dugði
ekki til að halda skordýrinu á lofti.
í slíkum tilfellum gerðu vísinda-
menn einfaldlega ráð fyrir uppdrifi
sem þeir töldu að orsakaðist af flók-
inni hreyfingu vængjanna, án þess
að geta skýrt fyrirbærið frekar.
Arið 1973 bætti Weis-Fogh líkan
þetta með framsetningu svokallaðs
„slá-skellu“ líkans sem tókst að
skýra flug nokkurra skordýra með
allmikilli nákvæmni. í þessu líkani
slá skordýrin vængjunum saman
fyrir ofan líkamann. Seinni aðgrein-
ing vængjanna og niðursláttur
þeirra leiða til aukinnar upplyfting-
ar skordýranna og betra flugs.
Þetta líkan var framför á sínum
tíma en engu að síður voru flestir
þættir skordýraflugs enn án sann-
færandi skýringar.
Frekari framfarir byggðust á
auknum skilningi á myndun og
hreyfingu vindhvirfla um og út frá
vængjum skordýranna. Vísinda-
mennirnir í Cambridge þróuðu nýst-
árlega og nákvæma tækni til að
ljósmynda hreyfingu loftsins í kjöl-
far fljúgandi skordýra. Þeir notuð-
ust við svarmfiðrildi og tóku mynd-
ir af reykmettuðu lofti sem hreyfð-
ist yfir vængi skordýranna þegar
þau börðust um í tilbúnum vindgus-
um. Út frá þessum niðurstöðum
reyndu þeir að þróa líkan af flugi
svarmfiðrilda í kyrrstæðu lofti. Við-
fangsefnið var hins vegar svo erfitt
að þeim tókst ekki varpa frekara
ljósi á smáatriði loftflæðisins um-
hverfis vængi skordýranna. Þeir
gripu því til þess ráðs að hanna
raunverulegt líkan sem var tíu sinn-
um stærra en vængir svarmfiðrild-
isins og hreyfðist með einungis ein-
um hundraðasta af venjulegri flugt-
íðni þeirra. Niðurstöðurnar voru
mjög áhugaverðar og eru taldar
stórt skref fram á við í skilningi
lífeðlisfræðinga á flugi skordýra.
Til þess að ná flugi þarf vængja-
slátturinn að mynda niður á við
loftstreymi sem lyftir skordýrinu
upp á við. Við slíkan vængjaslátt
myndast straumhvirflar umhverfis
loftstrókinn sem ferðast niður á
við. Myndirnar sem vísindamenn- •
irnir tóku sýna að við niðurslátt
vængjanna myndast einnig straum-
hvirflar við fremri brún vængjanna.
Þeir ferðast út með fremri brún
vængjanna eftir gormlaga línum
sem stækka eftir því sem utar dreg-
ur. Eftir að gormlaga hvirfillinn
nær vængendanum ferðast hann
út og aftur í stórum boga sem lok- f
ast aftan við skordýrið. Það var
þetta gormlaga vindflæði út með
vængjunum sem kom vísindamönn-
unum mest að óvart. Þeir telja að
það sé tilvist þess sem skýrir stöð-
ugleika og langlífi vindhvirflanna
og því upplyftinguna sem skordýrin
fá og ekki er skýranleg með hefð-
bundinni loftaflsfræði. Margt er enn
óljóst um smáatriði skordýraflugs,
en þessar merkilegu niðurstöður
hafa varpað nýju ljósi á fýrirbærið
og myndað undirstöðu fyrir frekari
rannsóknir á þessu flókna fyrirbæri.x
Þú kemst i góð efni hjá okkur!
■:!?, „OUT OFAFRICA
'* 01 Þtí stemt þctu ekki!
H /
w * jr
• ý Splunkunýtt!
„Lagos“ offwhite 790,-/m.
„Sudan“ offwhite 790,-/m.
„Kenya“ 4 litir (röndótt) 890,-/m.
„Niza“ 4 litir (rósótt) 990,-/m.
r-f Mt I i i;
Tilbúnir kappar'
í metratali. '^Znýtt'«
Breidd 50 sm. Verð pr. metra
aöeins:
Indversk
bómuHarvara
Mjög vönduð indversk bómullarvara
[ hátískulitum, allt í stíl.
Metravara br.150 sm 590,-
Dúkar 90x90 sm 590,-
Dúkar 140x140 sm 1.290,-
Dúkar 140x180 sm 1.490,-
Pottaleppar 150,-
Pottaleppar tvöfaldir 399,-
Ofnhanskar 299,-
Diskamottur gróft ofnar 299,-
4 stk 990,-
Löberar gróft ofnir 399,-
Púðaborð með pffu 590,-
m.
Glæsileg stofugardínu- og áklæðisefni gegnumofin,
breidd 140 sm. 55% bómull, 45% polyester, straufrítt.
Þú færð þau ekki betri.
I! V (I
Verð frá í.290,-/m.
'. N Ifl
\ *
iiii
vl)
;. I \
Virðuleg gamaldags, gegnumofin, þykk stofugardínuefni sem
einnig má nota sem áklæði. Einlit og mynstruð í stíl, breidd
140 sm. 50% polyester og 50% bómull.