Morgunblaðið - 20.04.1997, Blaðsíða 16

16 B SUNNUDAGUR 20. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
PILAGRIMSFERD
^PALESTÍNU
VEGGSPJALD með mynd af Yasser Arafat, forseta Palestínumanna, gnæfir yfir götu í Gazaborg.
húsinu. Ég rumskaði yfirleitt um
fimm leytið á morgnana þegar kall-
að var tii bænda í gegnum hátalara
sem staðsettir eru víðsvegar um
borgina. Kóraninn var kyrjaður
djúpri röddu og þótt ótrúlegt megi
virðast, var þetta notaleg stund.
Þá vafði ég teppinu betur utan um
mig og sofnaði djúpum svefni.
Hanagalið kom mér svo á fætur
um sjöleytið.
Ég fékk aftur á móti töluverðan
skammt af „kúltúrsjokki" er húsinu
sleppti. Við fórum í nokkrar skoðun-
arferðir um Gaza svæðið og þá
skall raunveruleikinn harkalega á
mann.
Meirihluti íbúa Gaza-svæðisins
býr við ömurlegar aðstæður. Göt-
umar eru flestar eitt drullusvað og
urðu nær ófærar þegar rigndi. Hús-
in eru í niðurníðslu, vöruúrval af
skornum skammti og fátæktin yfir-
þyrmandi. Börnin leika sér berfætt
og eftirlitslaus úti á götu og hoppa
um í drullupollunum. Fyrst um sinn
fannst mér sú sjón átakanleg og
mig langaði að taka þau öll undir
minn verndarvæng. En þegar ég
var farin að venjast þessum gjör-
ólíka veruleika og horfði undir yfir-
borðið og bar þessi börn ekki leng-
ur saman við íslensku börnin í Lev-
is buxunum með fallegu reiðhjólin
sín, þá sé ég að þessi börn voru
ekki síður hamingjusöm. Þau voru
öll hlæjandi í leik sínum, höfðu
greinilega nóg að borða og voru svo
frjáls í æskusakleysi sínu. En fram-
tíð þeirra er vissulega ekki björt, á
meðan ísrael heldur fast við sína
apartheit-stefnu.
Ahersla á menntun
Er ég keyrði um Gaza, fannst
mér mjög athyglisvert að sjá litlu
börnin ganga berfætt í forinni með
sínar skólatöskur á bakinu. Mennt-
un er Palestínumönnum afar mikil-
væg og þeir hafa í gegnum píslar-
göngu sína haft það að leiðarljósi
að mennt sé máttur. Þor þeirra til
þekkingarleitar og uppfræðslu hef-
ur verið eitt af fáum vopnum þeirra
til sjálfsvarnar og til uppbyggingar
sjálfstæðis þjóðarinnar. Palestínu-
menn eru menntaðastir allra araba-
þjóða og er það mjög athyglisvert
í ljósi þess að þeir hafa verið land-
iaus þjóð.
Við keyrðum einnig um betri
svæði borgarinnar og skoðuðum
hús Arafats utan frá. Það var mjög
stórt og voldugt, staðsett nærri
Miðjarðarhafinu. Húsið er að sjálf-
sögðu vaktað af öryggisvörðum og
mér var meinað að taka mynd.
Arafat á nokkur heimili víðsvegar
um heiminn og reynir að halda
búsetu sinni leyndri. Hann er óneit-
anlega í þeirri stöðu að vera um-
deildur leiðtogi. Ég náði mynd af
húsi Abu-Mazin, sem er næstur
Arafat að völdum. Ég smellti af út
um gluggann á bílnum.
Uppbygging íbúðarhúsnæðis
stendur yfir í nokkrum hlutum
borgarinnar, en það virðist ganga
hægt og flest nýju húsanna stóðu
auð. Sameinuðu þjóðirnar reka stór-
ar bækistöðvar á Gaza og bílar
merktir UN, stöfum Sameinuðu
þjóðanna, sáust daglega á ferli í
umferðinni.
Palestínski fáninn var alls stað-
ar, ekki aðeins blaktandi á fána-
stöngum, heldur málaður á hús-
veggi, umferðarskilti og jafnvel ru-
slatunnur. Fáni Palestinumanna er
greinilega ekki bara sparitákn held-
ur er hann þeim hið sanna samein-
ingartákn og virkilega notaður. Við
birgðum okkur á útimarkaði, sem
var ævintýri út af fyrir sig. Hávað-
inn var ógurlegur; ég tróð mér
áfram á milli kuflanna og asnanna,
steig til skiptis ofan í drullupolla
og asnaskít. Söluvarningurinn var
skemmtilega fjölbreyttur. Þar var
að finna allt frá ódýrum snyrtivör-
um og ávöxtum, upp í 24 karata
glæsilega gullskartgripi. Þarna á
markaðnum komst ég einnig að því
að dömubindin fljúga ekki á vængj-
um á Gaza ...!
Ég hafði gaman af að sjá konurn-
ar kuflum klæddar og með blæjurn-
ar vafðar fyrir nær allt andlitið,
skoða djörf undirföt sem héngu
skammlaust til sölu innan um gráa
kuflana og slæðumar. Þau voru
gjarnan sett eldrauðum blúndum
og svo efnislítil, að fröken vestræn
fór hjá sér! Það leyndist sem sagt
ýmislegt spennandi undir blessuð-
um kuflunum.
Ömmubróðir Alex fór með okkur
í eina skoðunarferðina. Hann er
nýlega kominn af spítala eftir að
hafa verið meira og minna rúmliggj-
andi og óvinnufær í tvö ár. Hann
hafði tekið þátt í götuóeirðum þeg-
ar Intifada stóð sem hæst og var
vopnlaus á flótta undan ísraels-
mönnum. Skotið reið af á tveggja
metra færi og fór í gegnum bijóst-
kassann. Það er talið kraftaverk
að hann skuli hafa lifað þetta af.
Hann sagði mér frá þessu ósköp
rólega. Veruleiki þessara manna er
svo ólíkur okkar. Það telst varla til
tíðinda að vera skotinn.
Vonbrigði með
fyrirheitna landið
Þessi maður vissi að ég var að
vinna að blaðagrein um lífíð á Gaza
og bað mig að nafngreina sig ekki.
Hann sagði mér að fjöldi Palestínu-
manna hefði flutt á Gaza-svæðið
eftir uppreisnina. Arafat var orðinn
forseti og fólk bjóst við að ástandið
væri orðið miklu betra. En margir
urðu fyrir miklum vonbrigðum með
fyrirheitna jandið, langþráða fóst-
uijörðina. Ýmislegt hafði versnað
við Intifada. Fyrir uppreisnina unnu
margir Palestínumenn í Jerúsalem
og á öðrum stöðum utan Gaza, en
nú hafa fæstir þeirra útgönguleyfi
lengur og hafa því misst atvinnu
sína. Þeir eru lokaðir inni á Gaza-
svæðinu. Verslun er einnig þung í
vöfum, Palestínumenn eru háðir
ísraelum um allan inn- og útflutn-
ing og þurfa að greiða ísrael 17%
skatt af þeim vörum sem þeir
kaupa. Palestínumenn þurfa svo
einnig að nota ísraelskan gjaldmiðil.
Fyrrgreindur aðili fór með okkur
einn daginn í mjög fallegan kirkju-
garð, þar sem fallnir Palestínumenn
úr Intifada hvíla. Svartklædd kona
tók á móti okkur við innganginn
og gaf öllum súkkulaði sem heim-
sóttu þennan garð. Við skoðuðum
vel hirt og falleg leiðin og fylltumst
sorg og vanmætti er við stóðum við
gröf fimm ára drengs, sem fallið
hafði fyrir hendi ísraelsks her-
manns. Mér varð hugsað til sonar
míns sem var þessa stundina að
leika sér svo saklaus úti í garði hjá
ömmu, annars staðar á Gaza.
Við skoðuðum einnig gröf eins
fyrirliða Hamas-samtakanna, sem
hafði verið eftirlýstur af Israel og
stórar fjárfúlgur lagðar til höfuðs
hans. Hann fór huldu höfði á Gaza,
en það náðist til hans að lokum.
Það var magnþrungin stund er við
stóðum þögul við gröf hans, og
rokið ijátlaði við palestínska fán-
ann, er stoltur gætti grafarinnar.
Hryðjuverk á friðarferlinu
Ég var á Gaza þegar Hamas-
samtökin sprengdu kaffihús í Tel
Aviv 21. mars með hörmulegum
afleiðingum. CNN færði okkur
þessa frétt og íjölskyldan þusti að
sjónvarpinu. Ég fylgdist með við-
brögðum þeirra og fann hversu
hræðilegur þeim fannst þessi at-
burður. Þau höfðu greinilega mikla
samúð með fórnarlömbum árásar-
innar. Ég þakkaði mínum sæla fyr-
ir að vera á Gaza á þessum tíma
en ekki á flakki um ísrael. Hamas-
menn sprengja ekki sitt eigið fólk.
Andrúmsloftið var þó spennu-
þrungið og karlarnir mættu fyrr en
„Borðar barnabarn mitt
Yaffa appelsínur
ísraelsmanna á íslandi?“
KAMAL Abu-Samra sneri
aftur til æskustöðva
sinna á Gaza þegar
svæðið fékk sjálfstjórn
eftir 30 ára útlegð. Hann er verk-
fræðingur, var félagi í Frelsis-
samtökum Palestínu (PLO) og er
kunnugur Yasser Arafat. Hann
er einnig afi sonar míns. Daginn
eftir að Hamas-samtökin
sprengdu kaffihús í Tel Aviv og
aðeins hafði dregið úr spennunni
taldi ég kjörið að taka stutt viðtal
við afa.
Aðdragandinn að því var dálítið
kostulegur. Alex sonur minn sat
á gólfinu í stofunni þetta kvöld
og var að dunda sér við að teikna.
í barnslegu sakleysi sínu fór hann
að teikna ísraelska fánann, sem
hann hafði séð víðs vegar í Jerú-
salem er við fórum þangað í dags-
ferð. Ég varð ögn vandræðaleg
er hann rétti afa sínum myndina
stoltur, en afi hló góðlátlega og
hjálpaði barninu að lita fánann.
Að því loknu fékk Alex auðvitað
kennslu í að teikna og lita palest-
ínska flaggið! Mér fannst þetta
tilvalinn undirbúningur fyrir við-
talið.
Ég fékk mér rótsterkt kaffi og
sígarettu með honum og beindi
umræðunum að pólitíkinni. „Kam-
al, hvað finnst þér, gömlum póli-
tíkusi úr PLO, um það sem er að
gerast í friðarferlinu?" Afi setti
sig í stellingar og var mikið niðri
fyrir: „í fyrsta lagi er ákvörðunin
um nýtt íbúðarhverfi gyðinga í
Austurhluta Jerúsalem gróft brot
á samþykktum Sameinuðu þjóð-
anna. Einnig brýtur hún í bága
við Hebron-samkomulagið. Bill
Clinton sagðist harma þessa
ákvörðun Israelsstjórnar, en
gerði ekkert frekar í málinu, þó
svo að Bandaríkin hefðu gengið
í ábyrgð fyrir Hebron-samkomu-
laginu. Hann hefur því ekki stað-
ið við sinn hlut og svikið okkur
blákalt og opinberlega. Hvaða
önnur þjóð kæmist upp með þetta
en Bandaríkjamenn?"
Netanyahu hinn eiginlegi
hryðjuverkamaður
Honum er greinilega mikið
niðri fyrir en rólegur þó. „Þjóðir
heims ættu að setja viðskipta-
bann á Israel og þrýsta á þá
bæði póiitiskt og efnahagslega.
Það verður aldrei friður á meðan
þeir halda áfram valdaráni um
hábjartan dag og það oftast í
beinni útsendingu CNN! ísraelar
eru búnir að drepa friðarsam-
komulagið með blóðugum hnefa
sínum. Þeir eru hryðjuverka-
menn sem bera áætlanir sínar og
málstað ekki á torg, heldur
dulbúa þær og keyra landið okk-
ar niður með jarðýtum. Netanya-
hu er hinn eiginlegi hryðjuverka-
maður; hann framdi hryðjuverk
á friðarferlinu. Hann vissi ná-
kvæmlega hvaða afleiðingar það
hefði í för með sér að rjúfa frið-
arsamkomulagið. Blóðið er því
hans. Þegar við veitum svo mót-
spyrnu við nýbyggingunum, þá
segir hann ofbeldi okkar mestu
ógnunina við friðarferlið! En
uppreisn okkar er svar við ólög-
mætum aðgerðum.
ísraelar leika sér með friðar-
ferlið líkt og stráklingar í fót-
bolta, þeir bera ekki meiri virð-
ingu fyrir því en það. Þessar tvær
þjóðir geta aldrei lifað saman í
sátt og samlyndi með þessu
áframhaldi. Við sitjum heima og
sjáum fréttir í sjónvarpinu um að
Israelsmenn séu harkalega gagn-
rýndir af ríkisstjórnum um allan
heim og málsstaður okkar virðist
loksins eiga skilning hjá ykkur
sem búið fjarri þessum slóðum.
En á meðan erum við lokaðir inni
á Gaza-svæðinu, valdalausir og
niðurlægðir. Hvernig virkar
þetta? Sjáið þið þetta sem hveija
aðra frétt sem gleymist næsta dag
eða jafnvel fyrr?“ Hann lyftir
brúnum.
„Vesturlandabúar eru alltaf að
tala um mannréttindi og brot á
þeim. Alla vega virðist það vera
vinsælt umræðuefni. En hér er
um að ræða heila þjóð er sætir
mannréttindabroti, er meinaður
rétturinn til að lifa sem sjálfstæð-
ir einstaklingar í okkar eigin
landi.“
Við fáum okkur meira kaffi og
spjöllum aðeins almennt, svona til
að losa lítið eitt um spennuna.
Allir aðrir í húsinu eru gengnir
til náða. Skyndilega segir afi:
„Segðu mér eitt. Borðar barna-
barn mitt Yaffa appelsínur ísra-
elsmanna á íslandi?"
Hryðjuverk ekki
raunhæf lausn
„Hver er skoðun þín á hryðju-
verkum?" spyr ég því næst og læt
appelsínurnar liggja á milli hluta.
YASSER Arafat, forseti Palestínumanna,
ásamt Kamal Abu-Samra.