Morgunblaðið - 14.08.1997, Side 37

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 14. ÁGÚST 1997 37
AÐSENDAR GREINAR
Miðhálendið - sam-
eign þjóðarinnar
FYRIR nokkru skil-
aði samvinnunefnd um
svæðisskipulag miðhá-
lendisins áliti sínu.
Mikill meirihluti nefnd-
arinnar var skipaður
fulltrúum úr hverri
héraðsnefnd (sýslu)
sem land á að miðhá-
lendinu, en þar er um
40 sveitarfélög að
ræða. í greinargerð
samvinnunefndar-
innar er gert ráð fyr-
ir því að stjórnsýslan
á svæðinu eigi að
vera í höndum sveit-
arfélaganna sem að
því liggja. Sama stefna kemur
fram í frumvarpi til laga sem
félagsmálaráðherra lagði fram í
vor um breytingu á sveitarstjórn-
arlögunum en hefur ekki enn
hlotið afgreiðslu á þingi. Þar
segir að gengið skuli
„út frá því að staðarmörk sveitar-
félaga sem liggja að miðhálendi
íslands verði framlengd inn til
landsins. Sama gildir um staðar-
mörk sveitarfélaga á jöklum."
Vafasöm stefna
Kjarni þessara ráðagerða er sá
að allt miðhálendið, sem nú er að
mestu almenningur og einskis
manns land, skuli hvað alla stjórn-
sýslu snertir falla undir nokkur af
sveitarfélögum landsins. Hér er
þeirri spurningu varpað fram hvort
þetta sé skynsamleg stefna.
Miðhálendið er geysilega víð-
feðmt, nær yfir rúmlega 40% af flat-
armáli landsins eins og
það er venjulega skil-
greint. Þær náttúruger-
semar og einstöku
óbyggðir sem þar er að
finná eru ein af mestu
auðlindum landsins,
þær eigindir sem gera
Island svo einstakt í
augum hins erlenda
ferðamanns jafnt sem
okkar íslendinga. Mikill
hluti miðhálendisins er
hvorki í eigu ríkisins,
sveitarfélaga né ein-
stakra bænda, svo sem
allmargir hæstaréttar-
dómar hafa staðfest á
undanförnum árum. Hér væri hin
rétta stefna sú að lýsa því yfír í
löggjöf að miðhálendið væri sameign
þjóðarinnar allrar og þar með þær
dýrmætu náttúruperlur sem þar er
að fínna. Samhliða ætti að gera
meirihluta þess að þjóðgarði sem
tryggði að þar sæti í framtíðinni í
öndvegi sjónarmið náttúruvemdar
og almannaréttar.
Vanbúin stjórnvöld
Af þessum ástæðum felst mikið
óréttlæti í þeirri fýrirætlan að úti-
loka mikinn meirihluta þjóðarinnar
frá öllum ákvörðunum um landnýt-
ingu og stjórnsýslu á miðhálendinu.
Það er gert með núverandi tillögum
því þar munu engan hlut eiga að
máli allir þeir sem búa á suðvestur-
horni landsins, auk Vestfirðinga.
Auk þess má mjög draga í efa að
þau 40 sveitarfélög sem ætlað eru
öll völd á miðhálendinu séu í stakk
búin til þess að fara með þá stjóm-
sýslu. Þar er ekki síst um að ræða
ákvarðanir um skipulagsmál, bygg-
ingarmál og heilbrigðismál. Mörg
þessara sveitarfélaga eru fámenn
og hafa, þrátt fyrir góðan vilja,
ekki yfir þeirri sérþekkingu á þess-
um sviðum að ráða sem nauðsynleg
er og hér getur skipt sköpum. Auk
þess býður þessi skipting 40%
landsins greinilega upp á ágreining
og deilur milli sveitarfélaganna inn-
Mestu skiptir, segir
Gunnar G. Schram,
að settar verði skyn-
samlegar reglur um
landnýtingu á miðhá-
lendinu og verndun auð-
linda þess.
byrðis um staðar- og valdmörk á
miðhálendinu sem líklegar eru til
að æra óstöðugan og standa allri
starfsemi þar fyrir þrifum svo dæm-
in hafa raunar þegar sannað. Hér
yrði með öðrum orðum ein helsta
íþrótt íslendinga, landamerkjadeil-
urnar, hafin í æðra veldi. Hætt er
við að skynsamleg landnýtingar-
sjónarmið og náttúruvernd lyti þar
í lægra haldi.
Þjóðlendur og ein yfirstjórn
En hvað er þá til ráða um fram-
tíðarskipan miðhálendisins sem ger-
Gunnar G.
Schram
ir ísland öðru fremur að einstæðu
landi meðal þjóða heims?
Svo þarf að skipa málum að mið-
hálendið allt lúti einni stjórn hvað
öll stjórnsýslumálefni snertir svo
tryggt sé að hægri höndin viti hvað
sú vinstri gerir og heildarhagsmun-
ir allra landsmanna séu í heiðri
hafðir í allri framtíðarnýtingu þess.
Er hér ekki síst átt við samræmi
það sem ná þarf milli náttúruvernd-
arsjónarmiða og beislun vatnsfall-
anna í þágu stóriðju í framtíðinni.
Þar er hvert spor vandstigið og
rangar ákvarðanir gætu valdið
óbætanlegu tjóni um aldir.
Svo vel vill til að lausnin á fram-
tíðarskipan þessara mála hefur þeg-
ar séð dagsins ljós. Á síðasta Al-
þingi lagði ríkisstjórnin fram frum-
varp til laga um þjóðlendur. Kjami
þess er að þar er íslenska ríkið lýst
eigandi lands og hvers konar lands-
réttinda og hlunninda í þjóðlendum
sem ekki eru háð einkaeignarrétti.
Þjóðlenda er í frumvarpinu skil-
greind sem landsvæði utan eignar-
landa þó að einstaklingar eða lögað-
ilar kunni að eiga þar takmörkuð
eignarréttindi.
Með frumvarpinu fellur því eign-
arréttur að miðhálendinu til ríkisins
nema aðrir eigi þar sannanlega rétt
og því fylgir að megin stjórnsýslu-
hafinn verður aðeins einn, þ.e. for-
sætisráðuneytið. En jafnframt er
þar gert ráð fyrir því að sveitarfé-
lögin komi einnig inn í myndina og
þurfi bráðabirgðaleyfi þeirra til nýt-
ingar lands og landsréttinda innan
þjóðlendanna.
I greinargerð frumvarpsins er
þetta nánar skýrt svo að til er lagt
að forræði á ráðstöfun lands og
landsgæða innan þjóðlendna verði
skipt milli forsætisráðherra og
sveitarfélaganna... Hér er fylgt
þeirri stefnu að ekki sé ástæða
til þess að forsætisráðherra þurfi
að koma að veitingu leyfa til
skammtímaráðstöfunar á landi,
svo sem eitt sumar, heldur eigi
að vera nægjanlegt að fá í því
tilviki leyfi viðkomandi sveitar-
stjórnar enda gert ráð fyrir því
að forsætisráðherra setji á grund-
velli 2. mgr. 4. gr. almennar regl-
ur um veitingu slíkra leyfa.“
Auk þessa er gert ráð fyrir að
þjóðlendurnar verði undir eftirliti
byggingar- og skipulagsyfirvalda
sem taka til landsins alls.
Verndun og skynsamleg
landnýting
Ekki þarf að fara í grafgötur um
það að hér er komin miklu ásættan-
legri lausn framtíðarmála miðhá-
lendisins en sú að fá alla stjóm-
sýslu þess í hendur nokkrum sveit-
arfélögum. Segja má að hér sé um
mjög skynsamlega málamiðlun að
ræða milli sjónarmiðanna tveggja:
Forsætisráðuneytið fer með alla
yfirstjórn og setur reglur um nýt-
ingu og verndun auðlinda miðhá-
lendisins en jafnframt fá hin stað-
bundnu yfirvöld, sveitarfélögin,
heimild til skammtímaráðstöfunar
lands í samræmi við hinar almennu
reglur.
Með þessu fyrirkomulagi ætti
að vera tryggt að þeir þrír íjórðu
hlutar þjóðarinnar sem ekki búa í
„hálendissveitarfélögunum" njóti
þar jafns réttar og heimamenn.
En mestu máli skiptir vitanlega
að sem fyrst verði settar skynsam- '
legar reglur um landnýtingu á
miðhálendinu og verndun auðlinda
þess, m.a. gegn ágangi búfjár.
Þess vegna ættu allir þeir sem
náttúruvernd láta sig varða að
skila athugasemdum við tillögur
samvinnunefndarinnar um miðhá-
lendið til Skipulags ríkisins áður
en fresturinn rennur út 10. október
í haust.
Höfundur er prófessor í
umhverfisrétti við lagadeild
Háskóla íslands.
TREK 800 SPORT
Miúkur hnakkui
Krómólý/stólstell mt
ævilangri óbyrgð
Breið gróf-
mynstruðdekk
"emsur
Vandaði
búnaður
eins árs
ábyrgð
Tilboðið stendur aðeins í nokkra daga á örfáum hjálum af árgerð 7 997
TAR
’SLATTURl
értilboð á
..EESTYLE hjólum
'REK Subvert 1.0 á
(áður 30.410)
FISHER Pure Bender Spin á
(áður 29.129)
I.
____
Dæmi:
TREK 800, (21 gíra Shímano Altus,
E-Z Fire Shimano skiptir, krómólí stell í
mörgum stærðum, 26" álgjarðir og
átaksbremsur)
á kr. 23.620 (áður kr. 31.494)
jíra Shimano Alivio,
;tell í mörgum
átaksbremsur),
á kr. 27.564 (áður kr. 36.752)
ULTRA WHEELS USA, LÍNUSKAUTAR,
hlífar og fylgihlutir með 25% afslætti.
Mikið úrval. Línuskautar
frá kr. 4.432 (áður kr. 5.909)
Ath.: Nokkrar gerðir barnahjálma
á sértilboði á kr. 990.
ALLVEG EINSTAKT TÆKIFÆRI TIL AÐ EIGNAST KJÖRGRIP A TOMBOLUVERÐI
SÉRTILBOD Á
BELL HJÁLMUM
Reiðhjólavers/unin , I
ÖRNINN
Kr. 19.609,-
(aður kr. 26.145,-)
m

RAÐGREIÐSLUR
OPIÐ
LAUGARDAGA
KL. 10-16
SKEIFUNNI T T
VERSLUN SÍMI 588-9890 VERKSTÆÐI SÍMI 588-9891
M
Tilboðið á hjólunum gildir einnig í
Sportveri, Akureyri og Hjólabæ, Selfossi