Morgunblaðið - 03.10.1997, Síða 36

36 FÖSTUDAGUR 3. OKTÓBER 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Hvað kostar
skattkerfið?
í FYRRI grein minni færði ég
rök fyrir því að ekki sé unnt að
laga launamun í þjóðfélaginu með
skattkerfinu því launamunurinn
eigi sér oftast náttúrlegar skýring-
ar og snúist aðallega um ráðstöf-
unarfé launþegans eftir skatta en
ekki um laun fyrir skatta. Þannig
-,-verði launamunurinn fyrir skatta
enn meiri þegar reynt sé að jafna
launin með því að skatta hærri
laun meira en lægri laun.
Laffer kúrfan
Á áttunda áratugnum kom Art-
hur Laffer fyrst fram með hina
frægu og einföldu hugmynd sína
um samband tekna ríkissjóðs og
álagningarprósentunnar. Hug-
myndin er eftirfarandi: Ef skatt-
prósenta á tekjur einstaklinga er
0% fær ríkissjóður að sjálfsögðu
engar tekjur. Ef skattprósentan
er 100% af tekjum, þ.e. ef launþeg-
inn fær ekkert fyrir vinnu sína,
hverfa tekjur ríkissjóðs sömuleiðis
snariega. Enginn, nema einstaka
hugsjónamaður, vinnur ef hann
fær ekkert fyrir vinnuna. Ef eng-
inn skattur væri á tekjur og tekju-
skattprósentan yrði aukin aukast
tekjur ríkissjóðs til að byija með.
Svo ná þær hámarki og minnka
svo með frekari hækkun prósent-
unnar og hverfa þegar tekjuskatts-
prósentan hefur náð 100% af tekj-
um. Þetta er svokölluð
Laffer kúrfa.
Hvað gerist þegar
skattprósentan er
hækkuð og fer yfir það
gildi, sem gefur ríkis-
sjóði hæstar tekjur
þannig að tekjurnar
lækka við frekari
hækkun prósentunn-
ar? Viss störf leggjast
af. Enginn fæst til að
sinna þeim. Önnur
störf hverfa til ann-
arra landa. (Jafnvel
unnin hér á landi í
verktöku!) Önnur Pétur
hverfa undir yfirborð- H. Blöndal
ið og fólk fer að svíkja
undan skatti, löglega og ólöglega. ríkissjóðs.
Fólk reynir að finna löglegar
smugur í skattalögunum (vaxta-
bætur, dagpeningar) eða telur ekki
fram tekjur sínar. Þjónustuskipti
hefjast. Eg vinn fyrir þig og þú
fyrir mig. Þrýstingur vex á löggjaf-
ann að breyta skattalögunum til
þess að mynda smug-
ur fyrir vissa þrýsti-
hópa. (Sjómannaaf-
sláttur, dagpeningar.)
Ekki er hægt að meta
hvar hámarkið er á
Laffer kúrfunni og
það er eflaust háð
efnahagsástandi,
skattlagningu í öðrum
löndum og heiðarleika
þjóðarinnar. Það er
skoðun mín að skatt-
prósentur flestra
skatta hér á landi
kunni að vera komnar
yfir markið. Þannig
að sérhver skatta-
hækkun minnki tekjur
Sunnudaginn 12. október
I hinni árlegu sérútgáfu Bílum verður fjallað
vítt og breitt um bíla, bæði nýja og notaða.
Að vanda verða kynntir fólksbílar, jeppar og
pallbílar ársins '98 frá öllum bílaumboðum
landsins í máli og myndum. Auk þess verður
ýmis umfjöllun tengd bílum og bílaeign.
Meðal efnis:
@ Væntanlegir bílar hingað
® Heiiræði um bílakaup
® Tryggingar
© Spjall við bílstjóra/bíleigendur
# Heilræði um akstur
# Hljómtæki
® Nýjar rekstrarvörur/bílavörur
® Forvitnilegir bílar hérlendis
© O.rn.fl.
Skilafrestur auglýsingapantana er til
kl. 12.00 mánudaginn 6. október.
Allar nánari upplýsingar veita starfsmenn
auglýsingadeildar í síma 569 1111.
AUGLÝSINGADEILD
Sími 569 1111 • Símbréf 569 1110 • Netfang: augl@mbl.is
Skattamisferli
Há skattprósenta leiðir stundum
til misferlis og áhrif þess eru alvar-
leg. Fólk teygir sig stundum full-
langt í sókninni í skattafsláttinn
og samviskan er svæfð með þeim
rökum að þetta geri jú allir og
skattur sé annars svo óréttlátur.
Svo eru það hreinu lögbrotin þegar
unnið er svart að hluta eða öllu
leyti. Fólk réttlætir slíkt fyrir sér
með nákvæmlega sömu rökum auk
þess sem sumir segja að þeir stundi
skattsvik í sjálfsvörn! Það er
þjóðfélagslega mjög hættulegt að
grafa á þennan hátt undan siðferði
Meginmarkmiðið á að
vera, segir Pétur
Blöndal í þessari
síðari grein sinni, að
atorka og frumkvæði fái
að stækka skiptahlut-
inn/þjóðarkökuna.
þjóðarinnar. Hafi fólk komist upp
með að svíkja undan skatti er
hætta á að það brjóti líka önnur
lög. Þess vegna er mjög brýnt að
beijast af alefli gegn skattsvikum
en jafnframt að gæta þess að
skattbyrðin verði ekki svo þung
að hún allt að því neyði fólk ti!
skattsvika.
Þegar skattbyrðin er orðin svo
há að launagreiðandinn getur ekki
lengur staðið í rekstrinum og neyð-
ist til að segja fólki upp og loka
getur komið upp erfið staða. Hann
þarf að segja upp fólki, sem hefur
hugsanlega starfað fyrir hann svo
árum skiptir. Það er mjög erfitt að
sitja í dómarasæti í slíku máli ef
báðir aðilar taka sig til og gefa
ekki upp hluta launanna. Sömuleið-
is er erfítt að dæma fátækan bónda
sem slátrar huldunauti (þ.e. nauti,
sem aldrei var til skattalega) til
þess að kosta unglingana sína í
skóla, sem hann gæti ekki ella.
Þessi áhrif skattkerfisins, niður-
brot siðferðis og særð réttlætis-
kennd, er þjóðfélaginu mjög dýr.
Leti og ómennska
Ofurskattlagning hefur þau
áhrif að dugnaður, framtak og
kraftur er skattaður sérstaklega.
Fólk, sem leggur hart að sér og
vinnur mikið ber oft ekki sérstak-
lega mikið úr býtum umfram það
fólk, sem liggur uppí sófa með
tærnar upp í loft. Skattkerfið ger-
ir grín að gömlum dyggðum eins
og dugnaði, vinnusemi, stundvísi,
reglusemi og trúmennsku en hefur
aumingjaskap til metorða. Félags-
legt kerfi sveitarfélaganna bindur
svo endahnútinn á hengingaról
dyggðanna. Mörgu fólki, sem er
að basla við að koma upp þaki
yfir sig og börnin sín og greiðir
mikla skatta, svíður að sjá aðra
komast upp með að vinna ekki
neitt og njóta svipaðra lífskjara.
Lífskjara, sem greidd eru með
sköttum þeirra. Þessi áhrif skatt-
kerfisins er ógnvænleg því þjóðfé-
lagið þarf svo mjög á duglegu og
framtakssömu fólki að halda. Það
er skaði ef þjóðfélagið allt leggst
í ómennsku og leti vegna rangrar
stefnu í skattamálum. Hver stend-
ur þá undir velferðarkerfinu?
Flókið kerfi
Núverandi tekjuskattkerfi með
öllum sínum undanþágum og
skattasmugum. er mjög dýrt í
framkvæmd. Skatteftirlit er þungt
og erfitt og öll þjóðin eyðir heilum
degi á hveiju ári við að telja fram
eða notar dýra endurskoðendur.
Allt kostar þetta og skilar engu
til þjóðarbúsins. Það væri hag-
kvæmt fyrir þjóðarhag að einfalda
þetta kerfi og það mundi bæta
eftirlit og siðferði.
Niðurgreidd láglaunastörf
Gefum okkur tvö lönd. Land A
skattar há laun mildilega en land
B skattar há laun ótæpilega. Fyrir-
tæki, sem er með hálaunastörf,
t.d. hugbúnaðargerð eða fjármála-
starfsemi, á þess kost að starfa í
báðum löndunum. Þegar það ræður
hálauna starfsmann í landi A hefur
sá hærri ráðstöfunartekjur en ef
hann væri ráðinn í landi B. Að
öðru jöfnu mun því fyrirtækið ráða
manninn til starfa í landi A. Þann-
ig að hálaunaskattastefna í landi
B fælir hálaunastörf frá. Gefum
okkur jafnframt að land A skatti
lág laun jafnt og há laun en land
B skatti lág laun ekki neitt. Þegar
fyrirtæki, sem er með láglauna-
störf, t.d. ferðaþjónustu eða fata-
gerð, ræður láglaunastarfsmann í
landi A hefur sá lakari ráðstöf-
unartekjur en í landi B, þar sem
hann greiðir enga skatta. Fyrir-
tækið mun því starfa í landi B að
öðru jöfnu. Láglaunaskattfríðinda-
stefna lands B dregur að sér lág-
launastörf.
Eins og fram kom í fyrri grein
minni er rekin mikil skattlagning
á há laun hér á landi en þeir, sem
eru með lág laun greiða litla sem
enga skatta og eru iðulega með
meira til ráðstöfunar en launin ein
vegna styrkja. Með skattastefnu
okkar og niðurgreiðslu lágra launa
erum við að fæla úr landi hálauna-
fyrirtæki og laða að okkur lág-
launafyrirtæki. Er þetta það sem
við viljum?
Aðrar lausnir
Flestir vilja að greiðslur til þjóð-
félagsins og sérstaklega til velferð-
arkerfisins séu háðar tekjum þann-
ig að sá greiði meira, sem hefur
hærri tekjur. En er ekki nóg að
sá, sem hefur tvöfaldar tekjur,
greiði tvöfalt meira? Þannig að
skatturinn væri föst prósenta af
öllum tekjum. Ef slíkt kerfi yrði
tekið upp á nægilega löngum tíma
gætu fyrirtæki, launafólk og aðilar
vinnumarkaðarins lagað kjara-
samninga sína að breyttum að-
stæðum.
Heildarskattlagning ríkis og
sveitarfélaga er um 16% til 17%
af tekjum. Þar sem útsvar til sveit-
arfélaganna er um 12% þyrfti
tekjuskattur til ríkisins ekki að
vera nema 4% til 5% án þess að
breyta afkomu ríkissjóðs. Þennan
skatt mætti taka upp á 4 til 5
árum, 1% á ári. Og þá væri allt
gamla ruglið horfið og allir greiddu
um 17% í staðgreiðslu.
Skattskil mundu stórbatna, því
fáir nenna að svíkja undan 17%
skatti. Framkvæmd skattalaga
yrði einföld sem og eftirlitið. At-
vinnugreinar lifnuðu við, dugnaður
og frumkvæði fólks blómstraði.
Siðferði þjóðarinnar batnaði og
landið laðaði til sín hátekjustörf.
Staða hinna lakast settu mundi
jafnvel batna, því þeir eru þeir
fyrstu, sem jafnan finna fyrir
kreppu og doða í þjóðfélaginu.
Þeir gætu líka bætt stöðu sína með
meiri vinnu eða betur launaðri en
það geta þeir ekki í dag vegna
fátæktargildru hárra jaðarskatta.
Markmiðið á ekki að vera að gera
alla jafna, þ.e. jafnfátæka, heldur
að leyfa frumkvæði og atorku að
stækka þjóðarkökuna öllum til
hagsbóta.
Höfundur er alþingismaður.