Morgunblaðið - 12.10.1997, Page 6

6 SUNNUDAGUR 12. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
BAKSVIÐ
hermanna í Líbanon setur það alltaf mark
Viðhorf
Israela til
hersins
breytast
Tveir ísraelskir hermenn féllu og sex slös-
uðust í árásum Hizbollah-hreyfíngarinnar
í Suður-Líbanon á miðvikudag. Þótt ísrael-
ar hafí skiptar skoðanir um veru ísraelskra
sitt á ísraelskt þjóðfélag er hermenn falla.
Sigrún Bima Bimisdóttir kynnti sér við-
horf ísraela til hersins og þær breytingar
sem orðið hafa þar á að undanfömu.
MISHEPPNUÐ tilraun
ísraelsku leyniþjón-
ustunnar Mossad, til
að ráða Hamasleið-
togann Khaled Mashaal af dögum
í Jórdaníu í lok síðasta mánaðar,
setti ekki einungis ríkisstjórn
Benjamins Netanyahus í vand-
ræðalega aðstöðu er hún neyddist
til að ganga til nauðungarsamn-
inga um lausn útsendaranna held-
ur raskaði trú manna á leyniþjón-
ustunni. Leyniþjónustan sem á
árum áður var goðsögn
um óskeikulleika, hug-
rekki og snilld, hefur á
undanförnum árum gert
hver mistökin á fætur
öðrum enda tala nú
margir um að goðsögn-
in sé hrunin.
Leyniþjónustan er hins vegar
ekki eina ríkisstofnunin sem að
undanfömu hefur fundið fyrir
breyttu viðhorfí ísraela. Herinn
er önnur slík stofnun. Hann þótti
lengi vel hafínn yfír alla gagnrýni
en má nú sæta ýmiskonar gagn-
rýni sem áður var óþekkt. Þannig
hafa á undanförnum árum verið
sett á fót foreldrafélög sem krefj-
ast þess að hermenn njóti ákveð-
inna réttinda svo sem ákveðins
lágmarks svefntíma og að utanað-
komandi rannsóknir fari fram á
því sem miður fer.
Að aröbum og strangtrúuðum
gyðingum frátöldum fara ísra-
elsk ungmenni svo til undantekn-
ingarlaust í herinn. Það hefur
fram til þessa þótt sjálfsagt mál
að allir aðrir gegni her-
þjónustu og þótt hin
mesta skömm að því
að fara ekki. Auk þess
sem litið var svo á að
sá sem neitaði að
gegna herþjónustu
neitaði þar með að vinna að vörn-
um landsins. Þótti það merki
þess að eitthvað væri að viðkom-
andi, léti herinn hann sleppa.
Hann var því hvarvetna litinn
hornauga og gat átt erfitt með
að fá atvinnu, ökuréttindi og
fleira.
Herinn þótti
lengi hafinn
yfir alia
gagnrýni
Reuters
ÍSRAELSKIR landamæraverðir munda vopn sín þar sem þeir standa vörð við gyðingabyggð í
austurhluta Jerúsalem. Herþjónusta hefur fram að þessu verið talin heilög skylda ísraelskra
þegna, en brestir eru komnir í hina sterku ímynd hersins.
Dregur úr þjóðareiningu
Það hefur því fram að þessu
ekki verið einfalt mál fyrir friðar-
sinna að koma sér hjá herþjón-
ustu en á undanförnum árum
hefur orðið mikil breyting hér á.
Eining þjóðarinnar um skilyrðis-
lausa herkvaðningu hefur minnk-
að og þó flestum í ísrael fínnist
það enn vera skylda sérhvers
manns að þjóna föðurlandinu á
þennan hátt þykir ekki lengur
óumdeilanlegt að allir gegni her-
þjónustu.
Settar hafa verið fram kenn-
ingar þess efnis að þessi þróun
sýni að áherslur í ísraelsku þjóðfé-
lagi hafí breyst, að hin hernaðar-
lega viðmiðun hafi minnkað. Önn-
ur skýring er hins vegar sú að
fjöldi rússneskra innflytjenda,
sem flutti til landsins eftir hrun
Sovétríkjanna, hafí átt stóran
þátt í því að breyta því viðhorfi
að eitthvað hljóti að vera að þeim
sem ekki gegna herþjónustu, þar
sem nú búi í landinu stór hópur
fólks sem ekki hefur farið í her-
inn. Þá hafa menn haldið því fram
að beiting hersins gegn Palestínu-
mönnum frá því að uppreisn
þeirra, Intifada, hófst hafí ekki
einungis dregið úr þeirri virðingu
sem herinn nýtur heldur einnig
siðferði og styrk hermannanna.
Herkvaðning kvenna
endurskoðuð?
Þær raddir heyrast einnig að
endurskoða eigi herkvaðningu
kvenna á þeirri forsendu að hún
ýti undir kynjamisrétti þar sem
konur gegni herþjónustu í
skemmri tíma en karlar. Þær
hljóti því ekki sambærilega þjálf-
un og karlar og geti því ekki keppt
við þá um ábyrgðarmikil störf.
Þó krafan um skilyrðislausa
herskyldu hafi minnkað eiga her-
menn ísraelsku þjóðar- ---------
innar þó enn heiðurs-
sess í huga hennar. Enn
eyða flest átján til tutt-
ugu ára ungmenni
tveimur til þremur árum
í herþjónustu auk þess
sem karlmenn sinna eftir það
herþjónustu í allt að mánuð á ári
fram til fímmtugs. Hermenn og
herrekstur eru því hluti af daglegu
lífi ísraelsmanna. Foreldrar skipu-
leggja líf sitt með tilliti til her-
kvaðningar barna sinna, eru
heima til að taka á móti þeim í
helgarfríum og fara ekki af landi
Eining þjóðar-
innar um her-
skyldu hefur
minnkað
brott þann tíma sem þau eru í
hernum ef ske kynni að þau þyrftu
á foreldrum sínum að halda. Þá
er hver fallinn hermaður syrgður
sem bam allrar þjóðarinnar þar
sem flestir kannast við þá tilfinn-
ingu að eiga son eða dóttur í hern-
um og deginum fyrir þjóðhátíðar-
dag Israels er varið í minningu
fallinna hermanna til að minnast
mikilvægis þeirra fyrir sjálfstæði
og tilvist ríkisins.
Öflugur her lífsnauðsynlegur
Á þeim fjörutíu og níu árum
sem liðin eru frá stofnun ríkisins
hefur sterkur her reynst ísraelum
lífsnauðsyn. Auk þess
sem þeir búa við stöð-
ugan ótta við hryðju-
verk hefur hernaður
þeirra í Libanon kostað
þá 37 hermenn á þessu
" ári auk annarra 73 sem
létust í þyrluslysi í febrúar. Þá
hafa ísraelsmenn þurft að vetjast
fjórum árásum nágrannaþjóða
sinna frá stofnun ríkisins árið
1948 og þurfa ekki að fara lengra
aftur en til stríðsins við Persaflóa
árið 1991 til að minnast þeirrar
tilfinningar sem því fylgir að vera
í alvarlegri hættu.
Mannréttindamál rædd á fundi Evrópuráðsins
Tekið til hendi í til-
efni leiðtogafundar
<shnrtr. Mnrcmnblaðið.
Strassborg. Morgunblaðið.
REXHEP Meidani, forseti Albaníu,
sagði á seinni degi leiðtogafundar
Evrópuráðsins í Strassborg í gær,
að ný hugsun gilti í stjómmálum
landsins. Enn væri langt í stöðug-
leika lýðræðis þar, þátttaka ráðandi
afla og stjórnarandstöðu í landsmál-
um þætti sjálfsögð í grónum ríkjum
Evrópuráðsins, en svo hefði ekki
verið í Albaníu.
Forsetinn sagði að réttarríki og
virðing fyrir mannréttindum fæli
óhjákvæmilega í sér virðingu fyrir
minnihlutahópum. í stuttri stjórn-
artíð hefði hann látið hefja undir-
búning nýrrar stjórnarskrár og
ákveðið að stofna embætti umboðs-
mánns mannréttinda í Tirana.
Petar Stoyanov, forseti Búlgar-
íu, sagði mikinn árangur hafa
náðst í lýðræðisþróun og treyst
væri á „lýðræðislegt öryggi“, sem
rætt var á fyrri fundi leiðtoganna
í Vín 1993 og Davíð Oddson tók
upp í ræðu sinni á föstudag. Stoy-
anov kvaðst hafa undirritað sátt-
mála Erópuráðsins um vernd
minnihlutahópa eða þjóðarbrota
daginn fyrir leiðtogafundinn í
Strassborg. Franjo Tudjman, for-
seti Króatíu, tók líka til hendi í
tilefni fundarins, Króatía fullgilti í
gær fjóra sáttmála ráðsins meðal
annars gegn pyntingum og um
vernd minnihlutahópa.
Einnig töluðu forsetar landanna
fjögurra sem bíða eftir inngöngu í
Evrópuráðið: Armeníu, Azerbajds-
an, Bosníu-Herzegovínu og Georg-
íu. Fundinum lauk með ávarpi Lion-
els Jospin, forsætisráðherra
Frakka; hann fagnaði samþykkt
leiðtoganna á framkvæmdaáætlun
sem nýtast myndi borgurum í dag-
legu lífí. Nýkominn af ráðstefnu
um atvinnumál, sagði hann þau
vera brýnasta verkefnið og hluta
af félagsmálakafla áætlunarinnar.
í.
L
f.
1
,
í
I
L
(
I
c
I
I
\í
I
I
íí
<