Morgunblaðið - 31.10.1997, Blaðsíða 20

20 FÖSTUDAGUR 31. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERIIMU
Aðalfundur Landssambands íslenskra útvegsmanna
„Munum eflast til
þess að gera betur“
„KVÓTAKERFIÐ er ein meginfor-
senda þess að tekist hefur að breyta
rekstrarskilyrðum í sjávarútvegi til
lengri tíma, þrátt fyrir miklar
sveiflur í einstökum tegundum og
breytilegt árferði. Án þessa stjórn-
kerfis væri afkoma greinarinnar
önnur og verri en hún er í dag.
Styrkur kvótakerfisins felst í því
að útgerðarmenn vita betur en ella
hvar þeir standa og eiga því auð-
veldara með að taka raunhæfar
ákvarðanir varðandi reksturinn,"
sagði Kristján Ragnarsson, for-
maður stjórnar LÍU, á aðalfundi
samtakanna í gær.
Kristján sagði einnig að framsal
veiðiheimilda væri meginforsenda
þess að hægt væri að búa við kvóta-
kerfið til framtíðar. Framsalið yki
hagkæmni í greininni verulega:
„Hagkvæmnin fólst meðal annars
í því að útvegsmanni gafst kostur
á að hætta útgerð ef annar útvegs-
maður vildi kaupa þann rétt sem
hinn hafði til veiða. Þeir fjármunir
voru reiddir fram innan greinarinn-
ar, en ekki á kostnað hins opinbera
eða nokkurs annars.
Engum verið gefið neitt
Þessi kaup hafa verið lögð út
með þeim hætti að þetta sýndi að
útgerðin væri fær um að inna af
hendi sérstakt gjald til ríkisins í
formi auðlindaskatts. Það sem
gleymdist er að ríkið átti aldrei
kost á tekjum af þessum aflaheim-
ildum því þær hefðu áfram verið
nýttar af viðkomandi útgerð ef
framsalsheimildin hefði ekki verið
fyrir hendi. Það hefur því engum
verið gefið neitt, né frá neinum
tekið. Fjármunir og réttindi hafa
einungis færst til innan sjávarút-
vegsins.
Því er ekki að neita að margir
hafa litið það öfundaraugum að
útvegsmenn hafa getað yfírgefið
ævistarf sitt með einhvem lífeyri,
þótt hann sé frá öðrum útvegsmönn-
um kominn og ég ætla að það sé
undirrót þeirrar neikvæðu umræðu
sem nú á sér stað,“ sagði Kristján.
Óskýr markmið
Kristján ræddi einnig um Sam-
tök um þjóðareign, sem hann kall-
aði samtök gegn veiðistjórn. Hann
sagði markmið þeirra óskýr, til-
gangurinn virtist sá einn að vera
á móti núverandi fiskiveiðistjórn
án þess að leggja nokkuð til um
hvað skuli við taka.
Hærri skattur á
útgerð en aðra?
Þá ræddi Kristján um auðlinda-
skatt og vitnaði meðal annars til
ummæla Sighvats Björgvinssonar,
formanns Alþýðuflokksins: „Hann
lýsir því fjálglega yfir að leggja
beri auðlindaskatt á sjávarútveg-
inn. Ætla mætti að hann sæi auð
í vestfirskum fyrirtækjum er bera
ættu skattinn. En því er ekki til
að heilsa þar frekar en annars stað-
ar. Hvað gæti komið íbúum Vest-
fjarða betur en að sjávarútvegurinn
þar yrði rekinn með hagnaði? Á
hvern veg annan getur byggð á
Vestíjörðum eflst og hvernig er
hægt að bæta lífskjör þar nema
fyrirtækin í sjávarútvegi eflist?
Hvernig má það vera að þingmaður
á Vestfjörðum sjái þann kost
vænstan að leggja fyrirtækin í rúst
með nýjum skattgreiðslum? Það er
áhyggjuefni fyrir fólk um land allt
að þingmaður sjái þann kost vænst-
an að haga málflutningi sínum með
þessum endemum og telji sér það
vænlegt til fylgis.
Hún verður að teljast merkileg
þessi hugmynd um auðlindaskatt,
því hvergi finna þeir fordæmin er-
lendis, heldur einungis hið gagn-
stæða. Hér allt í kringum okkur
eru stjórnvöld að styrkja sjávarút-
veg með beinum framlögum og
kaupa veiðirétt í lögsögu annarra
ríkja og afhenda hann útgerðum
án endurgjalds. Þetta er okkur
gert að keppa við. Þarlend stjórn-
völd leggja skatt á þegna sína til
að styrkja sjávarútveg, en hér
koma fram kröfur um að lagður
sé hærri skattur á útgerðina en
aðrar atvinnugreinar."
Kristján ræddi um verðlagningu
á fiski og minnti á að sjómenn
hefðu á sínum tíma krafist frjáls
fiskverðs og nú krefðust þeir þess
í kjarasamningum að allur fiskur
færi um uppboðsmarkaði. Á þ_að
yrði aldrei fallist enda hefði LÍÚ
ekkert umboð til að ákveða það.
Nýtt launakerfi
Hann ræddi ennfremur um
kjaramál og nýtt launakerfi sjó-
manna. Hann sagði ekkert geta
skýrt þá óánægju sem sjómanna-
forystan kynnti nú undir. Vélstjórar
færu nú fram á breytingu á hefð- i
bundnum hlutaskiptum til að auka
hlut sinn, en núverandi hlutaskipti
hefðiu verið við lýði í áratugi. Ef
til vill væri það ekki nothæft leng-
ur og það hlyti að koma til skoðun-
ar að stokka það upp frá rótum.
„í því tilefni kemur til álita að
minnka vægi aflaverðmætis í laun-
um sjómanna, til dæmis með föstu
kaupi og aflaverðlaunum þar til
viðbótar. Það myndi leiða til meiri
tekjujöfnunar hjá sjómönnum, það
er þeir sem hafa hæstu launin
myndu lækka, en þeir sem lægstu
iaunin hafa, myndu hækka.“
Leggja ekkert jákvætt
af mörkum
Kristján Ragnarsson ræddi síðan
um ástand fiskistofna og rannsókn-
ir, nýtt hafrannsóknaskip og um- I
hverfismál, menntun sjómanna, (
slysavarnir á sjó, afkomu útvegsins j
og umrót á fjármagnsmarkaði og
sagði svo að lokum:
„Þegar horft er til framtíðar er
ljóst að áfram verða gerðar kröfur
til útvegsmanna um bætt lífskjör í
landinu. Því miður eru engin teikn
á lofti um að aðrar atvinnugreinar
létti af okkur þeim kröfum. Við
munum því eflast til þess að gera .
betur. Til þess þurfum við öfluga
fiskistofna, sem ekki rýrna við sókn i
okkar í þá. Til þess að svo verði, (
þurfum við fiskveiðistjórnunarkerfi
sem skilar árangri. Það höfum við
í dag og það má ekki skaða til að
fullnægja öfgahópum, sem ekkert
jákvætt leggja af mörkum."
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra
Yeiðileyfagjald mun
rýra kjör sjómanna
Morgunblaðið/Þorkell
FUNDUR að hefjast. Þorsteinn Pálsson, sjávarútvegsráðherra,
og Krislján Ragnarsson, formaður og framkvæmdastjóri LÍÚ,
við upphaf aðalfundarsamtakanna í gær.
„TRÚLEGA hafa ekki jafnfáir sjó-
menn, útvegsmenn, fiskverkafólk
og fiskverkendur lagt jafnmikið af
mörkum til jafnmargra á jafn-
skömmum tíma eins og eftir að
núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi
var innleitt. En jafnaðarmenn tala
á hinn bóginn um spillingu í þágu
hinna fáu á kostnað ijöldans. En
umræðan um gildi markaðsbúskap-
ar eða ríkisforsjár með öfund eða
tortryggni sem krydd, er vissulega
ekki ný af nálinni," sagði sjávarút-
vegsráðherra, Þorsteinn Pálsson, í
ræðu sinni á aðalfundi LÍÚ í gær.
Þorsteinn lagði mesta áherslu á
fískveiðistjórnun og umræðuna um
auðlindaskatt í ræðu sinni á fund-
inum. Hann sagði ótvíræðan árang-
ur hafa náðst með fískveiðistjóm-
uninni í verndun og uppbyggingu
fiskistofna og hagræðingu innan
veiða og vinnslu og spurði hvort
menn væru tilbúnir að fóma þeim
árangri með því að hverfa frá nú-
verandi fískveiðistjórnunarkerfí.
Lýðskrum
Þorsteinn talaði um lýðskrum
gegn sjávarútvegsstefnunni: „í
fyrsta lagi er því haldið fram að
þjóðin njóti ekki ávaxtanna eða
auðlindaarðsins í sjávarútvegi. All-
ur arðurinn renni til örfárra sæ-
greifa. Með sömu rökum mætti
auðvitað halda því fram að almenn-
ingur hefði engan hag af góðum
rekstri í öðrum atvinnugreinum.
En kjarni málsins sem blasir við í
sjávarútveginum er sá, að það hafa
orðið aigjör umskipti á örfáum
árum vegna sjávarútvegsstefnunn-
ar. Almenningur sem áður borgaði
með sjávarútveginum er núna að
njóta ávaxtanna af breyttri
stefnu."
Þá benti Þorsteinn á að það
væri óumflýjanlegur raunveruleiki
að takmörkuð auðlind gæti aldrei
leitt til annars en að aðgangur að
Gjaldtaka vegna
kostnaðarþátt-
töku eðlileg
henni yrði takmarkaður. Því yrði
aðgangur nýrra manna að fiskveið-
um aldrei frjáls og öllum opinn.
Fullyrðingar um annað væru fals-
rök.
I þriðja lagi fjallaði Þorsteinn
um hugtakið þjóðareign, sem hann
sagði hafa verið misnotað í þeim
tilgangi að telja almenningi trú um
að rétturinn til fiskveiða væri eign
ríkissjóðs. Þar af leiðandi ætti arð-
urinn af veiðunum að renna í gegn-
um hendur stjórnmálamanna. „Nú-
gildandi fískveiðistjórnunarlöggjöf
byggir á því rótgróna viðhorfí að
almannavaldið setji leikreglur um
nýtingu fískimiðanna, en nýtingar-
rétturinn sjálfur sé í höndum ein-
staklinga eða fyrirtækja þeirra.
Nýtingarrrétturinn nú byggir á
sögulegri reynslu sem síðan hefur
fengið að þróast á grundvelli mark-
aðslögmála, en helgast af líffræði-
legri nauðsyn."
Gjöld eru lögð á
veiðiheimildir
Þorsteinn ræddi síðan um auð-
lindaskatt og benti á að sjávarút-
vegurinn greiddi þegar um 800
milljónir króna árlega fyrir veiði-
heimildir. Þessi gjöld stæðu undir
tilteknum kostnaði eins og öllu
veiðieftirliti og framlagi til ha-
frannsókna. Hann sagðist álíta
gjaldtöku vegna kostnaðarþátt-
töku eðlilega, þótt engin önnur
atvinnugrein stæði undir slíkum
kostnaði og sjávarútvegsfyrirtæki
í samkeppnislöndum okkar ekki
heldur. Jafnaðarmenn teldu hins
vegar að arðurinn af rekstri sjáv-
arútvegsins ætti að renna í formi
veiðileyfagjalds um hendur stjórn-
málamanna og höfnuðu allri um-
ræðu um aðstæður eða samkeppn-
isstöðu.
Hann rakti síðan afleiðingar þess
ef aðlindaskattur yrði lagður á sjáv-
arútveginn. Hann sagði skatt-
heimtu af þessu tagi fela í sér
mestu fjármagnsflutninga af lands-
byggðinni til Reykjavíkursvæðisins
í sögu landsins. Innheimta veiði-
leyfagjalds með útboðum myndi
kalla á þátttöku útlendinga í veið-
unum og uppboð aflaheimilda
myndi einnig leiða til meiri sam-
þjöppunar veiðiheimilda. Loks
sagði hann að innheimta veiðileyfa-
gjalds myndi óhjákvæmilega koma
niður á launakjörum sjómanna.
Loks tók Þorsteinn dæmi um skatt
á sjávarútvegsfyrirtæki:
Skattur á Vinnslustöðina -
raunhæft dæmi
Við höfum á undanförnum árum
náð verulegri framleiðniaukningu í
útgerð. Á komandi árum mun sjáv-
arútvegurinn þurfa á aukinni verð-
mætasköpun og framleiðniaukn-
ingu að halda frá fískvinnslu og
sölustarfsemi. í Reykjavíkurbréfí
síðastliðinn sunnudag er athygli
vakin á því að stjómendur Vinnslu-
stöðvarinnar hf. í Vestmannaeyjum
og Þorlákshöfn standa frammi fyr-
ir því að ná samningum við verka-
lýðsfélögin um grundvallarbreyt-
ingar varðandi vinnutímaskipulag
og greiðslur fyrir afköst. Það er
mat stjórnenda fyrirtækisins sem
höfundur Reykjavíkurbréfsins tek-
ur undir að náist slíkir samningar
ekki blasi við stöðvun allrar botn-
fiskvinnslu, og telur höfundur
Reykjavíkurbréfs að boltinn sé nú
hjá verkalýðshreyfíngunni.
Ég þykist þess fullviss að með
slíkum samningum við verkalýðs-
hreyfinguna má ná fram betra
skipulagi, meiri hagkvæmni og
jafnvel þeirri framleiðniaukningu
sem gerir áframhaldandi vinnslu
afurðanna hér heima fýsilega og
mögulega. En hvers vegna ættu
stjórnendur fyrirtækisins og for-
ystumenn verkalýðshreyfingarinn-
ar að leggja á sig að finna viðun-
andi lausnir til skipulagsbreytinga
af þessu tagi þegar sú hótun liggur
fyrir frá íslenskum jafnaðarmönn-
um að næsta kosningabarátta muni
snúast um það að leggja skatt á
þetta fyrirtæki sem muni flytja frá
fyrirtækinu og í ríkissjóð margfalt
þann ávinning sem þessir samning-
ar gætu hugsanlega skilað.
Það liggur með öðrum orðum
fyrir að aulindaskattur jafnaðar-
manna mun með öllu úitiloka að
fyrirtækið geti náð markmiðum
sínum um skipulagsbreytingar sem
gera áframhaldandi vinnslu botn-
físks mögulega í þessum tveimur
mikilvægu sjávarplássum, Vest-
mannaeyjum og Þorlákshöfn.
Sjávarútvegsfyrirtæki á Vest-
fjörðum fyrir norðan og austan eru
mörg hver í sömu sporum. Deilan
um stóraukna skattheimtu stendur
um það hvort þeim verði allar
bjargir bannaðar í nafni réttlætis-
ins.
Samkvæmt skattahugmyndum
jafnaðarmanna yrði Vinnslustöðin
að greiða allt að 400 milljónir króna
í ríkissjóð árlega ofan á núverandi
skattgreiðslur. Þessi skattheimta
jafngildir því að Vinnslustöðin hf.
þyrfti að leggja andvirði eins skips
á borð við Breka VE í ríkissjóð á
hveiju ári. Með því móti væri verið
að flytja atvinnu mörg hundruð
Vestmanneyinga og Þorlákshafn-
arbúa til útlanda.
Með slíkri skattheimtu eru jafn-
aðarmenn í reynd að þjóna hags-
munum fárra stórfyrirtækja i sjáv-
arútvegi í Evrópusambandinu á
kostnað fjölda vinnandi fólks á ís-
landi.
Það er um þetta sem næsta kosn-
ingabarátta snýst. Stjómendur
Vinnslustöðvarinnar og forystu-
menn verkalýðsfélaganna í Vest-
mannaeyjum og Þorlákshöfn eiga
réttmæta kröfu á að fá þeirri spurn-
ingu svarað hvaða stjórnmálamenn
það em sem ætla að koma þessari
skattheimtu fram og gera viðleitni
þeirra til þess að halda áfram verð-
mætasköpun og atvinnu í þessum
tveimur sjávarplássum að engu.
Það verður fróðlegt að lesa hin
hagrænu og siðferðilegu rök fyrir
þessari skattheimtu á Vinnslustöð-
ina hf. Ég hlakka líka til að lesa
útskýringar á því hvernig þessi
skattheimta þjónar hagsmunum
fjöldans, þess fjölda fólks sem hjá
fyrirtækinu vinnur. Eða ætli ein-
hver komi auga á að slík skatt-
heimta geti betur þjónað hagsmun-
um fárra ríkisstyrktra fyrirtækja í
Evrópu sem bíða eftir því að íslend-
ingar misstígi sig.“

\
i
\
\
I
!
I