Morgunblaðið - 31.10.1997, Blaðsíða 46

46 FÖSTUDAGUR 31. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
OLAFIA RAGNARS
+ Ólafía Ragnars
fæddist í
Reylqavík 10.
desember 1916.
Hún lést á heimili
sínu í Bólstaðarhlíð
15 í Reykjavík 23.
október síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru Þor-
grímur Sigurðsson
(1890-1955), tog-
araskipstjóri og út-
gerðarmaður í
Reykjavík, og kona
— hans Guðrún Jóns-
dóttir (1890-1970).
Systkini Ólafíu eru Margrét (f.
1913), húsfreyja í Reykjavík,
Guðrún (1915-1936), Ólöf Jóna
(1919-1941), Sigurður (f. 1921),
fyrrrverandi yfirhafnsögumað-
ur í Reykjavík, Þorgrímur (f.
1924), stórkaupmaður í Reykja-
vík, og Hjalti (f. 1926), fyrrver-
andi stýrimaður í Reykjavík.
Ólafía giftist 19. október
1941 Kjartani Ragnars, hæsta-
réttarlögmanni og sendifull-
trúa, sem lifir konu sína. Þau
bjuggu í Reykjavík alla sína
búskapartíð nema árin 1960 til
1970, þegar Kjartan var sendi-
- - ráðsritari í Stokkhólmi og síðan
Ósló. Börn Þeirra hjóna eru:
1) Áslaug Ragnars, f. 23.
apríl 1943, blaðamaður og rit-
höfundur í Reykjavík. Synir
hennar eru Andrés Magnússon,
sem á dótturina Iðunni, og
Kjartan Magnússon. 2) Bergljót
Kjartansdóttir, f. 14. júní 1944,
í dag er til moldar borin tengda-
móðir mín, Ólafía Ragnars, sem í
daglegu tali var kölluð Olla. Hún var
Vskipstjóradóttir úr Vesturbænum og
bar með sér andblæ þeirra daga á
millistríðsárunum þegar lífið í
Reykjavík var smám saman að
listmálari í Kaup-
mannahöfn. Dóttir
hennar er Katrín
Ragnars. 3) Hildur
Kjartansdóttir, f.
15. júlí 1947, mót-
tökufulltrúi Reykja-
víkurborgar, gift
Guðjóni Friðriks-
syni sagnfræðingi.
Sonur hennar er
Atli Knútsson. 4)
Kjartan Ragnars, f.
27. sept. 1949,
hæstaréttarlögmað-
ur í Kópavogi,
kvæntur Ragnhildi
Guðmundsdóttur kennara.
Börnin eru Logi, Ingibjörg
Bima, Kári, Hákon og Kjartan.
5) Ragna Ragnars, f. 26. jan.
1958, hjúkrunarfræðingur í
Reykjavík. Böm hennar em
Kristín Larsdóttir Dahl og Stef-
án Ari Dahl.
Ólafía Ragnars stundaði þijá
vetur nám í Kvennaskólanum í
Reykjavík og einn vetur ensku-
nám í Norfolk á Englandi. Vet-
urinn 1936 til 1937 lærði hún
fótaaðgerð (pedicure) í Kaup-
mannahöfn og rak síðan fótaað-
gerðarstofu, fyrst með Lilju
Hjaltadóttur og síðan ein, í Aðal-
stræti 9 í Reykjavík. Eftir að
Ólafía giftist hætti hún að vinna
úti en opnaði aftur stofu í Ból-
staðarhlíð 15 á áttunda áratugn-
um og rak hana til dauðadags.
Útför Ólafíu fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
vakna til alþjóðlegrar borgarmenn-
ingar. Kannski var hún af fyrstu
kynslóð borgardætra á íslandi. þrátt
fyrir þetta einkenndist lífið í Vestur-
bænum á uppvaxtarárum Ólafíu af
sjósókn og saltfiski. Á sólardögum
á sumri gióði allt umhverfi bæjarins
IVIIIMIMIIMGAR
af snjóhvítum saltfiski sem breiddur
var á fiskreitum. Hún tók ásamt
systkinum sínum þátt í þeirri vinnu.
Ólafía var fínleg kona með fágaða
og glaðlega framkomu. Hún bar aila
sína tíð svipmót af því uppeldi sem
hún fékk í foreldrahúsum.
Móðir hennar, Guðrún Jónsdóttir,
var dóttir fátækrar konu í Garðinum
á Suðurnesjum og Jóns, bróður El-
deyjar-Hjalta. það æxlaðist svo, þeg-
ar Guðrún var sjö ára, að Eldeyjar-
Hjalti tók litlu stúlkuna, móður Ölaf-
íu, á heimili sitt og ólst hún upp í
skjóli hans og ömmu sinnar, Guðnýj-
ar Jónsdóttur. I Hjaltahúsi við
Bræðraborgarstíg lærði Guðrún þær
menntir sem ungum Reykjavík-
urstúlkum úr borgaralegum ijöl-
skyldum var ætlað að nema. Þann
arf flutti þún áfram til dætra sinna.
Faðir Ólafíu, Þorgrímur Sigurðs-
son, var af Vatnsleysuströnd en einn-
ig af gömlum ættum í Reykjavík.
Hann missti móður sína ungur en
faðir hans og systkini fóru til Vestur-
heims er hann var 14 ára. Þorgrímur
einn neitaði að fara. Eftir ýmsan
flæking komst hann í rúm á skútu
hjá Eldeyjar-Hjalta. Mun Hjalti hafa
séð hvert mannsefni bjó í þessum
unga pilti og hjálpaði honum til náms
í Stýrimannaskólanum. I Hjaltahúsi
kynntist Þorgrímur Guðrúnu Jóns-
dóttur, konuefni sínu. Hann gerðist
siðan einn af þeim harðduglegu tog-
araskipstjórum sem gerðu garðinn
frægan í Reykjavík á millistríðsár-
unum. Lengst af var hann skipstjóri
á togaranum Baldri og jafnframt einn
af eigendum útgerðarfélagsins
Hængs sem gerði togarann út. Hann
byggði myndarlegt hús á Unnnarstíg
6. Var það efnaheimili á þeirrar tíðar
mælikvarða. Bæði voru Þorgrímur
og Guðrún þó af fátæku bergi brotin
og gleymdu ekki uppruna sínum.
Heimilið stóð opið fyrir námsmönnum
og námsmeyjum utan af landi og þar
áttu einstæðingar og þeir sem fóru
halloka i lífsbaráttunni vísa hjálp og
athvarf þegar á þurfti að halda. Eðlis-
læg mannúð og hjálpsemi ásamt and-
úð á yfírlæti voru meðal þess sem
fylgdi Ólafíu úr heimahúsum og voru
meðal bestu mannkosta hennar
sjálfrar.
Olla átti glaða æsku við Unnar-
stíginn, en heimilisfaðirinn var
langtímum saman í burtu úti á sjó
og mæddi þá allt heimilishald á
móðurinni. Meðfram götunni var
gijótgarður og handan við hann
víðáttumikil tún sem tilheyrðu
Landakoti. Þar gekk fjölmennur
krakkahópur úr nágrenninu til
leikja. Systkinin af Unnarstíg 6
voru sjö talsins, fjórar systur og
þrír yngri bræður. Eitt ár var á
milli Guðrúnar, sem kölluð var
Gauja, og Ólafíu og náið systrasam-
band milli þeirra. Þær voru látnar
fylgjast að í skóla og haft á orði
að þær væru aldar upp eins og tví-
burar. Uppi á hæðinni var kaþólski
barnaskólinn í Landakoti og þar
gengu þær fyrst i skóla en síðan
einn vetur í æfingadeild Kennara-
skólans og annan í Barnaskóla
Reykjavíkur (Miðbæjarskólann).
Eftir það lá leiðin í Kvennaskólann
í Reykjavík og þar fylgdust þær
Gauja og Olla að í bekk á árunum
1931 til 1934. Ólafía var alla tíð
síðan mikil listakona í hannyrðum
og saumaskap og saumaði mestall-
an fatnað á börn sín. Barnabörnin
nutu einnig góðs af saumaskap
hennar þegar þau komu til sögu.
Er ekki að efa að nám hennar í
Kvennaskólanum hefur þar haft sitt
að segja ásamt leiðsögn móður
hennar af Unnarstígnum. Þar kom
þó einnig til listrænt upplag hennar
sjálfrar. Eftir nám í Kvennaskólan-
um lá leið Ólafíu til Norfolk á Eng-
landi og dvaldist hún þar í eitt ár
hjá enskri fjölskyldu við enskunám.
Haustið 1936 dundi reiðarslag
yfir Ijölskylduna á Unnarstíg. Guð-
rún eða Gauja, systir Ólafíu, sem
verið hafði henni svo náin, veiktist
skyndilega og lést, aðeins rúmlega
tvítug að aldri. Lilja Hjaltadóttir úr
Hjaltahúsi við Bræðraborgarstíg,
sem enn er á lífi, 96 ára að aldri,
hafði þá ákveðið að sigla til Dan-
merkur og læra fótaaðgerð eða
„pedicure“_ eins og það var kallað á
fagmáli. Óiafía var í sárum eftir
systurmissinn og ákvað Lilja að taka
þessa ungu frænku sína með til
Kaupmannahafnar. Þær lærðu þar
báðar „pedicure" veturinn 1936 til
1937 og fengu réttindi til að stunda
þá grein. Áður hafði aðeins ein ís-
lensk kona lært fótaaðgerð og urðu
þær frænkur meðal brautryðjenda í
þeirri grein á íslandi.
Á uppvaxtarárum Ólafíu var það
enn sjaldgæft að ungar stúlkur, þó
að þær væru gæddar góðum gáfum,
væru sendar í langskólanám eða
gengu menntaveginn eins og það var
kallað. Til þess var fremur ætlast
að þær lærðu ýmsar kvenlegar
menntir. Með vaxandi borgarmenn-
ingu höfðu þó opnast nýjar leiðir og
ný tækifæri fyrir konur sem vildu
hasla sér völl utan heimilis, einkum
í margs konar þjónustugreinum.
Þegar Ólafía stóð á tvítugu hafði
hún því búið sig eins vel undir lífið
og búast mátti við af ungri stúlku
á þeirri tíð. Hún hafði gengið á
kvennaskóla, dvalið meðal erlendra
þjóða og aflað sér fagmenntunar
sem var fátítt meðal ungra kvenna.
Fljótlega_ eftir að þær frænkurnar,
Lilja og Ólafía, kom heim til Reykja-
víkur 1937 opnuðu þær fótaaðgerða-
stofu í Aðalstræti 9 og var til þess
tekið hversu vel var að henni staðið.
Hún var búin fullkomnum tækjum
og hreinlæti haft þar í hávegum.
Þetta var nýjung í bæjarlífi höfuð-
staðarins sem vakti athygli og var
mikið sótt. Fyrst um sinn ráku þær
frænkur stofuna saman en Lilja gifti
sig fljótlega og eftir það var Ólafía
ein með stofuna.
En bráðlega kom einnig að því að
glæsilegur ungur maður kæmi inn í
líf Ólafíu og hefði hana á brott með
sér. Hún var fríð stúlka og kvenkost-
ur hinn besti. Ungi maðurinn, Kjart-
an Ragnars, kom norðan frá Akur-
eyri og var að ljúka prófí í lögum frá
Háskóla íslands. Þau festu ráð sitt
og gengu í hjónaband haustið 1941.
Hjónabandjð hafði því staðið í full
56 ár er Ólafía lést. Þau eignuðust
fímm börn og helgaði Ólafía sig heim-
ilinu meðan þau voru að vaxa úr
grasi. Raunar lokaði hún fótaað-
+ Freyja Krist-
jánsdóttir fædd-
ist á Húsavík 29.
október 1910. Hún
lést í Sjúkrahúsi
Þingeyinga 26. októ-
ber síðastliðinn.
■*- Foreldrar hennar
voru Kristján Arna-
son, söðlasmiður, f.
2. janúar 1876 á
Hvarfi í Bárðardal,
d. 9. mars 1945, og
kona hans, Jónína
Kristín Sigurgeirs-
dóttir, f. 30. ágúst
1878 á Geiteyjar-
strönd í Mývatns-
sveit, d. 11. júlí 1954. Systkini
Freyju voru Sigurgeir, Arni Ingi-
mundur og Helgi, fóstursystir
þeirra var Álfheiður Eðvalds-
dóttir. Þau eru öll látin.
Freyja giftist 22. nóvember
1930 Vigfúsi Hjálmarssyni, bif-
reiðasljóra, síðar bifvélavirkja
m.m., f. 12. apríl 1908, d. 15.
ágúst 1982. Vigfús var sonur
Hjálmars Gíslasonar, trésmiðs á
Húsavík, f. 10. ágúst 1875 á
Æsustöðum í Langadal, d. 27.
maí 1959, og konu hans, Guð-
laugar Vigfúsdóttur, f. 16. októ-
ber 1879 á Völlum í Svarfaðar-
dal, d. 19. október 1947. Freyja
og Vigfús eignuðust 6 börn. Þau
eru: 1) Björn Páll, f. 3. október
1930, maki Ragnheiður Valdi-
marsdóttir, þau eignuðust 3 syni;
einn þeirra er látinn, 2) Gísli
Benedikt, f. 3. nóvember 1931,
maki Hrafnhildur Ragnarsdótt-
Elsku amma okkar og langa!
Eg var ekki hár í loftinu þegar
ég fór fyrst með pabba og mömmu
í heimsókn til þín og afa á Húsavík,
en afi var óijúfanlegur hluti af þér
meðan hann lifði. Allar minningar
* mínar um heimsóknir austur á Húsa-
ir, þau eiga eina dótt-
ur, Gísli átti áður
einn son, 3) Helgi
Kristján, f. 9. októ-
ber 1932, maki Unn-
ur Jónsdóttir, þau
eiga einn son, 4) El-
ísabet Guðlaug, f. 13.
nóvember 1934,
maki Leifur Jósefs-
son, þau eiga 3 syni
og 2 dætur,
5) Hjálmar, f. 1. júní
1944, maki Hildur
Kristjánsdóttir, þau
eiga einn son, og
6) Sigurður Jakob, f.
8. desember 1952,
maki Dögg Hringsdóttir, þau eru
barnlaus. Fyrri kona Sigurðar
var Kristjana Magnúsdóttir; hún
er látin. Barnabarnabörn Freyju
og Vigfúsar eru orðin 29.
Freyja fluttist ser.i bam í Ás-
garð á Húsavík og bjó þar allt
fram til þess að hún fluttist í
Hvamm, heimili aldraðra. Hún
hlaut hefðbundna skólagöngu og
vann ung ýmis störf; til sveita í
Mývatnssveit þar sem hún dvald-
ist stundum á sumrum með móð-
ur sinni hjá ættingjum sínum og
eins á Húsavík þar sem hún vann
m.a. störf tengd fiskvinnslu.
Freyja og Vigfús voru og lengst-
um með smábúskap í Asgarði.
Aðalstarf hennar var þó húsmóð-
urstarfið og uppeldi á stórum
barnahóp.
Útför Freyju fer fram frá
Húsavíkurkirkju í dag og hefst
athöfnin kl. 13.30.
vík eru mér ljúfar. Alltaf jafn gaman
að koma til ykkar, alltaf svo margt
fólk í Ásgarði. Þar safnaðist fjöl-
skyldan saman um helgar, spjallaði,
spilaði og fór í leiki jafnt innan- sem
utandyra, en lóðin í Ásgarði átti
engan sinn líka. Ekkert vesen á þeim
tímum með blóm eða runna, lóðin
var til að leika sér á. Jafnt fyrir
skotbolta, fallna spýtu, yfir, fótbolta
og síðast en ekki síst slábolta þar
sem allir, jafnt ungir sem aldnir,
sameinuðust. Man það eins og gerst
hafi í gær þegar Brandurinn tók sitt
fræga högg útfyrir girðingu og sló
þar með öllum við eins og svo oft
áður. Að leik loknum stormaði allur
herinn inn í Ásgarð, sem rúmaði
ótakmarkaðan fjölda. Allir fengu að
drekka og borða án vandræða þrátt
fyrir að margir væru með sérþarfir,
eins og lítill kall sem vildi bara brauð
með rúllupylsu og svo síðar meir
brauð með majónesi.
Fjöldinn innandyra í Ásgarði var
oft á tíðum ótrúlegur. Auðvitað hef-
ur verið hávaði eins og gengur og
gerist, en aldrei man ég eftir því,
amma mín, að þú hafir þurft að
beita þér til að hægja á liðinu. Jú,
auðvitað hefur þú gert það, en það
var með þeim hætti að „enginn tók
eftir því“, því þú stakkst upp á ein-
hveiju öðru spennandi sem hugurinn
greip. Ég minnist t.d. allra kodda-
slaganna sem fram fóru í Ásgarði,
menn jafnvel komnir vel á aldur
þegar þeir síðustu fóru fram.
Þá minnist ég þess hvernig þú
svaraðir öllum spurningum mínum
og það þrátt fyrir að ekki væri þá
til siðs að börn gengju á fullorðið
fólk og spyrðu það hvað það hafði
kosið. Fékk svarið skýrt og greini-
lega frá þér: „Ég kýs Alþýðubanda-
lagið og hef alltaf gert.“ Þú þurftir
engu að leyna, komst til dyranna
eins og þú varst klædd.
Þá minnist ég rólegu tímanna með
þér og afa, þegar ég fékk að vera
eftir. Á kvöldin var farið á rúntinn,
ekið út á Höfða eða fram að Laxa-
mýri. Þið sögðuð mér frá kennileit-
um og bentuð mér á Lundeyna,
Grímsey og Flatey. Stundum setti
afí sírenuna á sem vakti einstaka
hrifningu hjá pollanum. Þú sagðir
við afa: „Vigfús minn! eigum við
ekki að fá okkur mæru.“ Eða þegar
ég sat á móti þér sem andstæðingi
og nam af þér skáklistina. Jú! Þetta
voru einstakir tímar.
Stuttu eftir að afí dó 1982 fluttist
þú á Hvamm. Þrátt fyrir góðan hug
starfsfólks undir þú ekki á þeim stað,
enda hljóta viðbrigðin að hafa verið
gífurleg. Heilsan leyfði það þó ekki
að þú flyttist aftur í Ásgarð. Ég
hafði ekki skilning á því hvers vegna
þú vildir nánast ekki fara út. Fjar-
lægðin hefur ef til vill verið of mik-
il milli okkar. Því var það svo þegar
við Regína komum í heimsókn til
þín að ég hlustaði ekki á mótbárur
þínar heldur ók með þig fram í Aðal-
dalshraun í sumarbústað sem við
höfðum þar og þú dvaldir hjá okkur
eina kvöldstund.
Þá eru mér minnisstæð hin síð-
ustu ár þegar við komum til þín öll
íjölskyldan, og þú nánast alveg blind
straukst litlu angana blíðlega, tókst
þá í fangið og talaðir til þeirra. Þeim
fannst alltaf gaman að heimsækja
löngu eða ömmu Freyju eins og þau
kölluðu þig líka.
Elsku amma, megir þú hvíla í
guðs friði. Hafðu þökk fyrir allt og
ailt. t<
Orn Pálsson og fjölskylda.
Mig langar að minnast ömmu
minnar í fáum orðum. Margar góðar
minningar á ég úr sveitinni, eins og
ég kallaði Ásgarð. Alltaf var hægt
að leita til ömmu með hvað sem er.
Oft bjó hún til nesti þegar farið var
upp að vatni til að veiða hornsíli eða
upp á fjall í beijamó. Ófáar ferðir
fórum við frændsystkinin inn til
ömmu og afa að fá krukkur til að
veiða fiðrildi í. En góðhjörtuð eins
og hún var, bað hún okkur alltaf
að sleppa þeim aftur. Eins var
óhugsandi að fara frá ömmu öðru-
vísi en að fá hennar sérstöku kökur
og taka í spil með henni. Fórum við
amma oft upp fyrir húsið í okkar
sérstaka stað og þar sagði hún mér
margar góðar sögur. Þá var oft far-
ið upp fyrir garðinn og stolið rabar-
bara og einnig drullumallað. Elsku
amma, þó að samverustundunum
okkar fækkaði eftir því sem árin liðu
og ég fluttist burt, þá voru þær mér
svo mikils virði þegar ég heimsótti
þig með fjölskyldu mína. Og alltaf
þótti börnunum mínum gaman að
koma til þín, þó að þú gætir ekki
séð þau út af sjóninni. Þá fannst þér
gott að þau sætu hjá þér og héldu
í höndina þína. Þótti þeim þá gott
að geta farið í skúffuna góðu sem
geymdi ýmislegt gott í litla munna.
Elsku amma mín. Ég og fjölskylda
mín kveðjum þig og þökkum þér
fyrir að fá að kynnast þér. Þó að
sárt sé að sjá á eftir þér þá eigum
við yndislegar minningar um þig sem
við geymum í hjörtum okkar.
Ég kveð þig nú með sömu orðun-
um og ég kvaddi þig einum degi
áður en þú fórst. Bless, amma mín,
og Guð geymi þig.
Moldin er þín.
Moldin er trygg við börnin sín.
Sefar allan söknuð og harm
og svæfir þig við sinn móður barm.
Grasið hvíslar sitt ljúfasta ljóð
á leiði þínu. Moldin er hljóð
og hvíldin er góð.
(Davíð Stefánsson.)
Lovísa.
Minnið er undarlegt fyrirbæri.
Ýmsir þeir merkisatburðir í lífinu,
sem maður hefði talið eðlilegt að
lifðu í minningunni, hyljast mistri.
Hversdagar æskuáranna, sem þá
virtust svo sjálfsagðir og lausir við
það sem merkilegt gæti talist,
standa manni aftur á móti ljóslifandi
fyrir hugskotssjónum - alltént þeir
dagar sem tengjast Freyju Kristjáns-
dóttur í Ásgarði sem nú er látin, 87
ára.
Þegar ég var í barnaskóla á Húsa-
vík fyrir langa löngu tókst vinátta
með okkur Sigurði syni Freyju og
Fúsa, eiginmanns hennar, þess
ágæta brandmajórs og ökukennara,
og lékum við okkur saman öllum
stundum. Snemma fór ég að venja
komur mínar á heimili Sigga í Ás-
garði. Húsið stendur nokkuð afsíðis
í útjaðri bæjarins, umlukt allstóru
túni, sem tilvalið var til hvers konar
leikja og stutt á gjöful lontumið.
Þegar ekki viðraði til bogfimi eða
lontuveiða, var farið inn, þar sem
Freyja tók á móti okkur, fríð kona
FREYJA
KRISTJÁNSDÓTTIR