Morgunblaðið - 13.11.1997, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Leiðtogafundur La Francophonie hefst í Víetnam á morgun
Lagt að Chirac að taka
upp mannréttindamál
Reuters
TRAN Duc Luong, forseti Víetnams (t.v.), kynnir Jacques Chirac
Frakklandsforseta fyrir ráðherrum í stjórn landsins við komu hans
til Hanoi í gær.
Óvíst hvers
vegna bátur
Bastesens sökk
Ósló. Morgunblaðið.
EKKI er enn vitað hvers vegna
hvalveiðibátur norska þing-
mannsins og hvalveiðimannsins
Steinars Bastesen sökk. Báti
Bastesens var sökkt í höfninni í
Br0nn0ysund á þriðjudagskvöld
og í gærkvöldi hafði hann enn
ekki náðst upp. Hvalavemdun-
arsinninn Paul Watson lýsti því
yfir í gær að að „hvalavinir"
hefðu verið að verki og sjálfur er
Bastesen sannfærður um að
skemmdarverk hafi verið unnin
á bátnum.
Bastesen hafði verið að vinna
í bát sínum, „Maurildi"
nokkrum klukkustundum áður
en hann sökk og var hann í
góðu lagi enda nýskoðaður.
„Eitthvað óvenjulegt hlýtur að
hafa gerst því báturinn sökk á
afar skömmum tíma,“ sagði
Bastesen í samtali við Aften-
posten. „Maurildi“ er skráður
hvalveiðibátur en sl. tvö ár hef-
ur Bastesen einungis stundað
fiskveiðar á honum.
Vitni segjast hafa séð til dul-
arfullra mannaferða í höfninni
skömmu áður en „Maurildi"
sökk en eðlilegar skýringar hafa
fengist á skipaferðum um höfn-
ina sem sumar hverjar þóttu
dularfullar.
Sagði Peter Angelsen sjávar-
útvegsráðherra í gær að þar
sem svo virtist sem náttúru-
vemdarsinnar hefðu sökkt bátn-
um, væri þörf á aukinni lög-
gæslu í Noregi. Kvað ráðherr-
ann það afar mikilvægt að kom-
ist yrði að því hverjir hefðu ver-
ið að verki og að þeim yrði refs-
að.
Breski Verkamannaflokkurinn gagnrýndur
Lög um fjármögmm
flokka endurskoðuð
Hauoi. Reuters.
FRÖNSK samtök, sem láta mann-
réttindi í Víetnam til sín taka,
hvöttu í gær Jacques Chirac
Frakklandsforseta til að taka upp
mannréttindamál þar í landi og
öðrum ríkjum Samtaka frönsku-
mælandi ríkja, La Francophonie, á
leiðtogafundi samtakanna, sem
hefst í víetnömsku höfuðborginni,
Hanoi, á morgun.
Tekið var á móti Chirac með
mikilli viðhöfn er hann kom til
Hanoi í gær í opinbera heimsókn
en hann ráðgerði að nota tvo daga
fyrir leiðtogafundinn til þess að
ferðast um landið og ræða við ráða-
menn og kaupsýslumenn, auk þess
að undirrita fjölda samninga um
viðskipti og þróunaraðstoð. Víet-
namar eiga meiri samskipti við
Frakkland en nokkurt annað Evr-
ópuríki, bæði hvað varðar fjárfest-
ingar, verslun og þróunaraðstoð.
Áður en hann hélt frá París af-
hentu forsvarsmenn Mannrétt-
indanefndar Víetnams Chirac skjal
sem tugir listamanna undirrituðu.
Þar voru hann og leiðtogar ann-
arra ríkja La Francophonie hvattir
til þess að leiða ekki mannréttinda-
mál hjá sér á leiðtogafundinum.
Gerð var grein fyrir afdrifum
fjölda nafngreindra samviskufanga
í Víetnam; fólki sem situr inni fyrir
stjómmálaskoðanir og vegna trú-
arbragða sinna.
Embættismenn og stjómarerind-
rekar sögðu að Chirac myndi taka
mál samviskufanga upp í viðræðum
við víetnamska ráðamenn, einkum
og sér í lagi þeirra sem mannrétt-
indasamtökin tilgreina. Vart væri
við því að búast að hann myndi
ræða mannréttindamál við opinber
tækifæri. Chirac tók mál samvisku-
fanganna upp í viðræðum sínum við
Tran Duc Luong forseta í gær og
búist var við að hann ræddi þau
einnig við Phan Van Khai forsætis-
ráðherra og Do Muoi aðalritara ví-
etnamska kommúnistaflokksins.
Þá hugðist franski utanríkisráð-
herrann, Hubert Vedrine, afhenda
Helsinki. Morgunblaðið.
SPÁDÓMAR um endalok hins
formlega norræna samstarfs hafa
verið viðloðandi þing Norðurlanda-
ráðs undanfarin ár, en þeir spá-
dómar hafa ekki ræst. Nú er til-
vistarkreppa ráðsins gengin yfir að
mati Geirs H. Haardes, þingmanns
Sjálfstæðisflokksins. Með endur-
skipulagningu ráðsins eru þingin
orðin spegilmynd pólitískrar um-
ræðu í löndunum fimm og þing-
mönnum gefst tækifæri til að bera
saman bækur sínar og við ráðherra
landanna sem fjölmenna á þingið.
Allt þetta gefur þinginu aukið vægi
og myndar grunn að pólitísku sam-
starfi landanna þar sem öryggis-
og varnarmál eru ekki lengur
bannorð.
Hin norðlæga vídd
Á þinginu hefur töluvert verið
rætt um hina norðlægu vídd í Evr-
ópusambandinu, ekki aðeins sem
slagorð, heldur sem hugmynd, er
gæti skilað jafn áþreifanlegum ár:
angri og fjármagni til norðursins. I
samtali við Morgunblaðið segir
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra að hugmyndin að baki þessu
heiti sé kannski ekki sérlega skýr,
en markmiðið sé að reyna að fá
ESB frekar en áður inn í samstarfið
í þessum heimshluta, eins og Norð-
urlöndin hefðu þegar áorkað hvað
varðaði samstarf við Rússland,
Bandaríkin og Kanada.
Á þessu hefðu bæði íslendingar
og Finnar sérstaklega mikinn
áhuga. Þar með hnikaðist áhugi
ESB vonandi norður á bóginn til
mótvægis við hið öfluga svæðasam-
víetnömskum starfsbróður sínum,
Nguyen Manh Cam, lista með
nöfnum 40 andófsmanna sem
frönskum yfirvöldum er sérstak-
lega umhugað um. Munu þar m.a.
vera nöfn þeirra sem frönsku Ví-
etnamsamtökin tilgreina.
Chirac mun á morgun setja leið-
togafund samtaka frönskumælandi
ríkja en hann stendur yfir til
sunnudags. Fundurinn markar
tímamót í sögu samtakanna, sem
fyrst og fremst hafa verið sam-
starfsvettvangur á sviði menning-
armála til þessa, og ætlunin að
gera La Francophonie að málsmet-
andi samtökum á sviði alþjóða-
stjórnmála. Ráðinn verður fram-
kvæmdastjóri í fyrsta sinn og hef-
ur náðst nokkuð góð samstaða
meðal ríkjanna 49 um Boutros
Boutros-Ghali, sem lét af starfi
framkvæmdastjóra Sameinuðu
þjóðanna um síðustu áramót.
Boutros-Ghali nýtur áhrifa
Franska er að vísu ekki móður-
mál Boutros-Ghali en hann er flug-
starf, sem Miðjarðarhafslöndin
héldu uppi í ESB og vonandi rynni
þá eitthvað af því fé, sem ætlað væri
til svæðasamstarfs norður á bóginn.
Stofnun Barentshafsráðsins er
hluti af því svæðasamstarfi, sem
Norðurlandaráð hefur sérstakan
áhuga á. Halldór segir að meira hafi
komið út úr því samstarfi, en hann
hafi gert ráð fyrir, meðal annars
vegna þess hve samstarfið þar við
Rússa sé mikilvægt. Bæði stækkun
NATO og ESB þrýsti á um aukið
samstarf, bæði á áðurnefndu svæði
og við Eystrasalt.
Engin bannorð lengur
Á þinginu varpaði Geir H.
Haarde fram þeirri hugmynd að
komið yrði á formlegri utanríkisráð-
herranefnd. í samtali við Morgun-
blaðið sagði Geir að ráðherramir
hittust reyndar oft, en með nefnd
yrði hægt að koma á stofn skrif-
stofu sem gæti unnið í einstökum
málum sem uppi væru. Formleg
nefnd gæti einkum komið sér vel
fyrir Islendinga og Norðmenn, sem
væru utan ESB þegar ráðherramir
hittust fyrir ESB-fundi.
mæltur á frönsku, hefur verið bú-
settur í París lengi og kemur frá
þróunarríki en þrír fjórðu aðOdar-
ríkja La Francophonie era þróun-
arríki, einkum mið- og vestur-
afrísk. Hann er fyrrverandi vara-
forsætisráðherra Egyptalands og
var í fimm ár framkvæmdastjóri
SÞ. Þykir hann njóta pólitískra
áhrifa sem samtöldn þurfi á að
halda til þess að geta styrkt stöðu
og eflt pólitíska ímynd sína á
heimsvísu.
Um tíma leit út fyrir að keppni
um framkvæmdastjórastólinn
stæði milli Boutros-Ghali og Emile
Derlines Zinsou, fyrrverandi for-
seta Beníns, en hann hefur dregið
framboð sitt til baka. Frakkar með
Chirac í broddi fylkingar hafa beitt
sér fyrir kjöri Boutros-Ghali en
Chirac var einn helsti baráttumað-
ur þess í fyrra að hann yrði fram-
kvæmdastjóri SÞ annað kjörtíma-
bil en varð þá að láta í minni pok-
ann er Bandaríkjamenn beittu
neitunarvaldi gegn endurráðningu
hans.
Á þinginu kom til orðaskipta
Geirs og Steingríms J. Sigfússonar,
þingmanns Alþýðubandalagsins, því
flokkahópur Steingríms hafði lagt
til að endurskoðuð yrði afstaða
landanna til beitingar viðskipta-
banns á alþjóðlegum vettvangi.
Forsætisnefnd Norðurlandaráðs,
sem Geir á sæti í, frestaði afgreiðslu
þessarar tillögu.
Geir sagði það skoðun sína að það
væri varhugavert að taka þessa til-
lögu upp nú, meðan deilan við írak
stæði yfir. Einnig bæri að hafa í
huga að öll löndin væra bundin
lagaskyldu um að framfylgja við-
skiptabanni Sameinuðu þjóðanna.
Orðaskipti þeirra Geirs og Stein-
gríms era angi af þeirri flokkavæð-
ingu sem orðið hefur í Norðurlanda-
ráði og sem hefur hleypt pólitísku
lífi í umræðuna þar. í samræmi við
það mættu varnarmálaráðherramir
norrænu nú í fyrsta skipti á þingið.
Geir sagði þetta tvímælalaust gagn-
legt og í samræmi við breytta tíma.
Nú lagði meirihlutinn í forsætis-
nefnd þingsins fram ályktun um ör-
yggis- og vamarmál, sem reyndar
var ávöxtur margs konar málamiðl-
Lundúnum. Reuters.
TONY Blair, forsætisráðherra
Bretlands, sagði í gær að tímabært
væri að taka fyrirkomulag fjár-
mögnunar stjómmálaflokka til
endurskoðunar og kvaðst hafa falið
opinberri eftirlitsnefnd að leggja
fram tillögur um lagabreytingar
fyrir næsta sumar.
Stjóm Blairs hefur sætt gagnrýni
síðustu daga vegna frétta um að
Bemie Ecclestone, brezki auðkýf-
ingurinn sem stýrir rekstri Form-
úlu 1-kappakstursins, hefði látið
Verkamannaflokknum í té eina
milljón punda fyrir þingkosningam-
ar 1. maí. Talsmenn flokksins hafa
tilkynnt að allri fjárhæðinni verði
skilað í kjölfar deilu um ákvörðun
ana að sögn Geirs, en þó vísast bara
einn liður í vaxandi samstarfi á
þessu sviði og markaði tímamót í
starfsemi ráðsins. Með henni kæmi
skýrt fram sú breytta afstaða til
NÁTO, sem gætti í löndunum, sem
ekki væra aðilar.
Ymsir hafa velt fyrir sér hvort
rétt væri að ræða svo mikið málefni
ESB á þinginu, eins og raun bar
vitni. Um það segir Geir að eðlilegt
sé að ESB sé ofarlega á baugi á
Norðurlandaráðsþingi, því það skipi
drjúgan sess í umræðum í löndun-
um. Þannig hafi til dæmis verið
áhugavert að heyra hve norsku
stjórnarþingmennirnii1, sem séu
mótfallnir Schengen, ræði nú sátt-
málann af meiri varkárai en áður,
enda annað að taka á honum í
stjórn, en vera á móti honum í
stjórnarandstöðu.
Sjávarútvegur og
sjónvarpstækni
í framhaldi af ESB-umræðunum
segir Geir EMU nú vera næsta
stóra málið í tengslum við ESB og
forvitnilegt væri að ráðið héldi ráð-
stefnu um það næsta vor, áður en
stjómar Blairs um að veita Form-
úlu 1 tímabundna undanþágu frá
banni við tóbaksauglýsingum, en að
koma slíku banni á hafði verið með-
al kosningaloforða flokksins.
Flokkurinn hefur staðfastlega
vísað því á bug að fjárstuðningur
Ecclestones hafi hið minnsta að
gera með stefnubreytingu stjóm-
arinnar í þessu máli. Rökstuðning-
ur hennar fyrir ákvörðuninni er
fyrst og fremst sá, að hefði verið
skrúfað fyrir fjármögnun tóbaks-
fyrirtækja á starfsemi Formúlu 1
of snögglega væri hætta á að
keppnisliðin flyttu starfsemi sína
frá Bretlandi, en þau veita tugþús-
undum manna atvinnu.
ákveðið verður hvaða lönd verða
með.
Sjávarútvegsmál bar einnig á
góma á þinginu. Siv Friðleifsdóttir
varpaði fram hugmynd um aukið
samstarf íslendinga, Færeyinga og
Grænlendinga um sjálfbæra nýt-
ingu hafsins í því skyni að geta
staðið umhverfisverndarsamtökum
á sporði. Þessar þjóðir færu ólíkar
leiðir í verndun fiskistofnanna og
þó það væri flókið mál að samræma
framkvæmdina, þá væri Ijóslega öll
rök með að það yrði gert. Bæði Ed-
mund Joensen, lögmaður Færey-
inga, og Jonathan Motzfeldt, for-
maður grænlensku landstjórnar-
innar, hefðu tekið hugmyndinni
vel.
Vinnuhópur á vegum Norður-
landanefndar þingsins samdi álit
um samvinnu á sviði fjölmiðlunar og
átti Sigríður Anna Þórðardóttir
þingmaður sæti í honum. í samtali
við Morgunblaðið sagði Sigríður
Anna að vonandi væri hægt að
koma því svo fyrir að meira af nor-
rænu sjónvarpsefni yrði dreift á
Norðurlöndum, en tillögumar náðu
einnig til samstarfs á sviði marg-
miðlunar um gerð geisladiska með
listaefni, unnu af ungu fólki, með
leik- og kennsluefni, og eins að al-
menningsbókasöfn á Norðurlöndum
lánuðu geisladiska rétt eins og bæk-
ur.
Nefndin gerði einnig tillögur um
norræn kvikmyndaverðlaun, sem
afhent yrðu í beinni útsendingu til
allra Norðurlandanna til að draga
enn frekar athygli að kvikmynda-
gerð - auðvitað norrænn Óskar,
eins og einhverjum varð að orði.
49. þing Norðurlandaráðs í Helsinki
Engin tilvistarkreppa
í norrænu samstarfi