Morgunblaðið - 13.11.1997, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
íV : * •jkBS; » titfjlBÍ Fl " f
III í/í Iffi I j ! | |

BARMENNINGIN blómstrar. Á efri hæð Sólon Islandus í Bankastræti var áður sýning-
arsalur en nú hefur myndlistin vikið fyrir veitingasölu.
GALLERÍ Nýhöfn var starfrækt í þessu húsi við Hafnarstræti
um árabil, þar er nú leiktækjasalur.
Myndlistarstarfsemi í ógöngum?
Afstöðuleysi að gera
út af við myndlistina
Undanfarið hefur átt sér stað umræða umg
7
bága stöðu myndlistar á Islandi. Gallerí-
starfsemi og sýningarsalir virðast eiga erfítt
uppdráttar hérlendis ólíkt því sem gerist
erlendis þar sem einkarekin gallerí setja
mark sitt á þróun alþjóðlegrar myndhstar.
Hulda Stefánsdóttir leitaði álits nokkurra
aðila sem allir hafa tengst myndlistarstarf-
semi borgarinnar til lengri eða skemmri
tíma. Fyrsta viðtalið fer hér á eftir.
Morgunblaðið/Jim Smart
GALLERÍ Ingólfstræti 8, sem Edda Jónsdóttir rekur, er eina galleríið
hérlendis sem rekið er með svipuðu sniði og tíðkast eriendis þar sem
sljórnandi gallerísins velur og býður listamönnum að sýna, gerist um-
boðsmaður þeirra og tekur í staðinn prósentur af sölu verkanna. „Mig
langaði til að kanna hvort mér tækist að reka gallerí með vönduðum
sýningum en ekki bara vinsælum sölusýningum," segir Edda.
GALLERÍSTARFSEMI eins og
tíðkast erlendis er lítt þekkt hér á
landi og spurning hvort gallerírekst-
ur sem byggir á sölu verka til safna
og einkaaðila og samböndum við
önnur gallerí út í heimi eigi nokkurn
tímann eftir að bera sig í svo litlu
þjóðfélagi. Því hefur verið haldið
fram að án sjálfstætt starfandi gall-
ería geti myndlistin aldrei þróast á
eðlilegan hátt og menn velta því fyrir
sér hvemig Reykjavík muni standa
undir titlinum Menningarborg árið
2000 þegar galleri og sýningarsalir
leggja jafnharðan upp laupana og til
þeirra hefur verið stofnað. Lista-
menn óttast að innan fárra ára verði
opinberar listastofnanir orðnar ein-
ráða í myndlistalífínu og listamenn
háðir sölu verka sinna til listasafna
ríkis og borgar.
Áhugaleysi almennings á nýlist er
vissulega umhugsunarefni. Lista-
menn hafa verið gagnrýndir íyrir að
sýna ekki næga samstöðu og reyna
ekki sjálfir að vekja áhuga fólks á
samtímamyndlist, - eða fyrir að
vinna ekki að þeirri gerð myndlistar
sem fólki fellur í geð. Gagnrýni lista-
manna beinist að yfirvöldum. Sam-
tímamyndlist sé lítt ef nokkuð kynnt
í skólum og með því sé fordómum og
hræðslu gagnvart nýlistum viðhald-
ið. Algert stefnuleysi ríki í garð
menningar og sárlega skorti heild-
stæða stefnu varðandi kaup á lista-
verkum og styrki ríkis og borgar til
menningarstaifsemi.
Leitað hefur verið til fólks, sem
reynslu hefur af rekstri sýningarsala
með ólíkum hætti. Hér á eftir fer við-
tal við Eddu Jónsdóttur, myndlistar-
konu og gallerírekanda, Á morgun
verður rætt við Hannes Sigurðsson
listfræðing. Hannes fór með sýning-
arstjóm á Mokka en sýningum stað-
arinns hefur verið hætt. Þá rak hann
sýningarsalinn Sjónarhól á Hverfis-
götu, sem nú hefur verið seldur und-
ir starfsemi auglýsingastofu og sem
menningarfulltrúi í menningarmið-
stöðinni Gerðubergi átti hann frum-
kvæði að og stýrði sjónþingum, þar
sem ítarlega var fjallað um listferil
einstakra myndlistamanna, í sam-
vinnu Sjónarhóls og Gerðubergs.
Sjónþingin lögðust af sl. vor og
Hannes starfar ekki lengur sem
menningarfulltrúi í Gerðubergi. í
næstu viku verða birt viðtöl við þá
Pétur Arason verslunareiganda og
Ingólf Amarsson myndlistarmann
sem ráku til 5 ára sýningarsalinn
Gallerí Önnur hæð á heimili Péturs
en létu af starfseminni sl. sumar,
sölugalleríið DaDa var opnað að
Kirkjuhvoli í haust og rætt var við
eigendur þess Kristínu Pedersen og
Hans Kristján Árnason og myndlist-
armanninn Helga Hjaltalín Eyjólfs-
son sem hefur starfrækt sýningar-
salinn Gallerí 20 fm frá því í mars sl.
Edda Jónsdóttir hefur rekið Gall-
erí Ingólfsstræti 8 frá 2. nóvember
1995. Rekstur gallerísins er með líku
sniði og tíðkast í galleríum erlendis
þar sem stjórnandi gallerísins velur
og býður listamönnum að sýna. Gall-
eríið heldur utan um framkvæmdina
og greiðir allan kostnað við sýning-
una. Prósentur af sölu eiga helst að
bera uppi rekstur gallerísins, stjórn-
andi þess gerist umboðsmaður lista-
manna sem í galleríinu sýna og held-
ur áfram að kynna viðkomandi og
koma þeim á framfæri við listaverka-
kaupendur, safnstjóra og aðra gall-
erírekendur. Edda segist ekki hafa
farið út í það að gera samninga við
listamenn sem eru á hennar vegum
en það verði hún að gera verði fram-
hald á rekstri gallerísins. „Lista-
menn eru að átta sig á því hvað það
er mikilvægt fyrir þá að verðið á
verkum þeirra sé stöðugt,“ segir
Edda.
„Það lágu svipaðar hvatir að baki
því að ég hóf rekstur gallerís og þess
að ég kaus að starfa að myndlist, -
einfaldlega áhugi á myndlist í víðum
skilningi. Mig langaði til að kanna
hvort mér tækist að reka gallerí með
vönduðum sýningum en ekki bara
vinsælum sölusýningu. Mér fannst
alveg nóg til að byrja með að ein og
ein mynd seldist en því miður er það
ekki nóg til að standa undir kostnaði
við rekstur gallerís. Enda tína þau
tölunni, gallerí sem reynt hafa að
fara inn á þetta svið,“ segir Edda.
Hún segir flókið mál að átta sig á
hvað búi að baki því hvernig komið
er fyrir myndlist hér á landi. Hún
nefnir afstöðuleysi fjölmiðla sem
geri öllu jafnhátt eða lágt undir
höfði, hampi kannski ófaglegri list
mest af öllu, og henni finnst ótrúlegt
að sjónvarpið skuli ekki hafa áttað
sig á hlutverki sínu sem miðill sjón-
lista, þó þakka beri nýja þætti um
listamenn sem vonandi verði fram-
hald á. Raunin sé þó sú að ríkisút-
varpið eitt taki af alvöru á málefnum
myndlistar í daglegri umræðu í Víð-
sjá.
Edda segir að yfirvöld borgarinn-
ar verði að taka ákvörðun um hvort
og þá hvaða gallerí skuli styrkja.
„Gallerírekstur er tilraunaverkefni
rétt eins og önnur nýsköpun í at-
vinnulífmu. Það þarf að verja fé til
slíkrar menningarstarfsemi eins til
annarra greina atvinnulífsins og það
verður að treysta listamönnum til að
gera tilraunir á sviði lista,“ segii-
Edda. „Mér er nær að halda að það
sé þetta afstöðuleysi sem er að gera
út af við okkur.“
Fagmennskan erfíð
í litlu þjóðfélagi
„Mér hefur verið vel tekið af
myndlistarfólki sem sækist mjög eft-
ir að fá að sýna hjá mér. Ólíkt því
sem listamenn eiga að venjast í sýn-
ingarsölum þar sem þeir leigja sér
aðstöðu, þá er ábyrgðin og umsjónin
algjörlega mín. Þetta þýðir líka að
orðstír gallerísins stendur og fellur
með þeim listamönnum sem ég vel til
að sýna. Ég þarf því að starfa á mjög
faglegum forsendum. Fagmennskan
er erfíð í litlu kunningjaþjóðfélagi og
ég hlýt auðvitað að skapa mér óvild
einhverra," segir Edda.
Velvild einstaka fyrirtækja reynd-
ist fljótt fjarri því að duga fyrir af-
komu gallerísins. „Ég hef leitað eftir
stuðningi hjá menningarmálanefnd
borgarinnar og þaðan fékk galleríið
styrk upp á 200.000 krónur, sem
dugar fyrir rúmlega tveimur inn-
lendum sýningum. Ég er þakklát
fyrir að hafa þó komist á blað og tel
að þetta sýni að smáskilningur er að
vakna á nauðsyn gallerístarfsemi í
borginni þó uppbyggingin eigi ef-
laust eftir að taka langan tíma.
Menntamálaráðuneytið hefur einnig
sýnt viðleitni, - en betur má ef duga
skal og ekki er ennþá hægt að
byggja gallerírekstur eingöngu á
sölu verka.“
Edda segir ljóst að ef ekki komi til
frekari viðleitni af hálfu borgarinnar
detti rekstur gallerís hennar upp
fyrir að lokinni Listahátíð 1998. Slíkt
yrði mikill skaði því henni finnist
eins og þessi mál séu núna fyrst að
komast á eitthvert skrið. „Ég er
komin í samband við þekktan list-
fræðing og gallerírekanda í Þýska-
landi, Dorothea van der Koelen, og
er í hennar boði með verk eftir þrjá
af listamönnum gallerísins; Kristján
Guðmundsson, Rögnu Róbertsdótt-
ur og Rúrí, á myndlistarmessu sem
stendur yfir í Köln 9. til 16. nóvem-
ber auk sýninga í Mounz í Þýska-
landi og í Aschaffenburger Kunst-
verein í lok nóvember og í byrjun
janúar. Þetta er einstakt tækifæri
fyrir mig til að kynna galleríið og
þessa íslensku listamenn fyiir er-
lendum aðilum, og ég hefði aldrei
getað staðið undir kostnaði við þessa
kynningu ef ekki hefði komið til
áhugi og velvild Dorotheu, því það
kostar milljónir að leigja aðstöðu á
jafnstórri myndlistarkaupstefnu.
Það er heldur ekki hlaupið að því að
komast þar inn, af 750 galleríum sem
sækjast eftir aðstöðu þá komast að-
eins rúmlega 200 alþjóðleg gallerí á
messuna,“ segir Edda. „Á messunni
verða helstu listaverkasafnarar og
safnstjórar í Evrópu. Sambönd við
sýningarstjóra og gallerírekendur
úti í heimi hafa jákvæða víxlverkun
fyrir íslenska myndlistarmenn því
oftar en ekki skiptast galleríin á
listamönnum."
Opinberir styrkir í formi
skattaívilnana
„Það tekur tíma fyrir gallerí að
koma sér upp samböndum og list-
heimurinn byggir á persónulegum
tengslum. Staðreyndin er sú að helst
má sjá gróskuna í litlum heimi gall-
eríanna, því það er dýrt að fá stór
nöfn í myndlistarheiminum til að
koma og sýna á söfnunum en lítil
gallerí eiga oft kost á því að laða
þekkta listamenn til landsins með
mun minni tilkostnaði," segir Edda.
Hún telur þróunina í átt til þess að
hér verði tvær opinberar listastofn-
anir einráðar um að gefa mynd af
listalífinu í landinu vera mjög ugg-
vænlega því það dragi mjög úr
möguleikum myndlistarmanna við að
koma verkum sínum á framfæri. „Ég
held að gallerí með sýningarsali
þyrftu að vera tvö til þrjú til að
skapa spennu og umræðu og til að
veita stofnununum möguleika á að
nálgast verk á sýningum,“ segir
Edda. „Þau gallerí yrðu hvert um sig
vandað en með skýrum ólíkum
áherslum." Hún segir eiTitt að finna
kaupendur að nútímalist sem henni
finnst sérkennilegt þar sem fólk
veigri sér ekki við að kaupa verk fyr-
ir háar upphæðir sem eru jafnvel
ekki krónu virði, sbr. listaverk sem
verið hafa í umferð og grunur leikur
á að séu fólsuð. Nútímalistina sé þó
alltént hægt að fá með eigendasögu.
Edda tekur bankana sem dæmi
um fjársterka aðila sem lengi hafa
fjárfest í myndlist en nú sé svo kom-
ið að þeir kaupi ekki lengur sam-
tímalist á þeim forsendum að stofn-
anir þeirra séu yfirfullar. „Hvers
vegna ánafna þeir þá ekki gamla
safninu sínu til Listasafns íslands og
byrja svo að safna upp á nýtt? Lista-
verkasöfn þarfnast reglulegrar end-
urnýjunar, að öðrum kosti situr allt
við það sama. Rausnarleg gjöf á
safni eldri verka myndi leiða til þess
að söfnin hefðu meira svigrúm til að
kaupa íslenska samtimalist sem auð-
vitað hleypti nýju lífi í sköpunina í
landinu," bendir Edda á. „Hér þarf
að koma til verulegra breytinga. Ég
held til dæmis að breytt skattalög-
gjöf þar sem kaup á myndlist yrðu
gerð frádráttarbær frá skatti myndi
gjörbreyta þessum litla listheimi á
Islandi."
Thr^'iiii-^iinrrtf- t f'iririr it' rr■r - -- r r t r - r i-" r--“ 't i'rTi iiH--Tif nraniirir ii"-1iiif'#nftrniiWl.Mfw.|