Morgunblaðið - 13.11.1997, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1997
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Fundur leiðtoga ríkja Rómönsku Ameríku, Spánar og Portúgals
Alyktað um lýðræði,
mannréttindi og
frjálsar kosningar
Reuters
Við gröf Rabins
BENJAMIN Netanyahu, forsætisráðherra ísraels, leggur blómsveig á
gröf Yitzhaks Rabins. Þess var minnst í ísrael í gær að tvö ár eru liðin,
samkvæmt timatali gyðinga, frá því Rabin, þáverandi forsætisráðherra,
var ráðinn af dögum í Tel Avív.
Við minningarathöfn, sem fram fór við grafreit hans í Jerúsalem,
tókust ekkja hans, Leah, og Netanyahu í hendur. Frú Rabin, sem hefur
ásakað Netanyahu um að hafa átt þátt í því að hvetja til morðsins á eigin-
manni hennar með hatursáróðri, hafði áður lýst því yfir að hún myndi
ekki virða forsætisráðherrann viðlits.
Netanyahu til Bandaríkjanna
Hittir ekki
Bill Clinton
Jerúsalem. Reuters.
FUNDI leiðtoga Rómönsku Am-
eríku, Spánar og Portúgasl, lauk á
sunnudag í Venesúela með
samþykkt lokayfirlýsingar þar
sem segir m.a. að ríkin muni sam-
an standa vörð um lýðræðið,
frelsið og mannréttindin. Fundur-
inn, sem er árlegur viðburður, var
talinn skila fáum áþreifanlegum
niðurstöðum og þótti ekki takast
sérlega vel. Til marks um það var
haft að fimm forsetar ríkja í
Suður-Ameríku skyldu halda heim
á leið síðdegis á laugardag, degi
áður en fundinum átti formlega að
ljúka.
Þetta var sjöundi fundur leið-
toga þessara ríkja og var hann í
þetta skiptið haldinn undir yfir-
skriftinni „Siðfræðileg gildi lýð-
ræðisins.“ Þótti mörgum sýnt að
sú yfirskrift væri úr hófi fram
„heimspekileg" og lítt til þess fall-
in að skila ákveðnum niðurstöðum.
Fyrsti leiðtogafundurinn var
haldinn í Mexíkó árið 1991 en nú
taka 19 ríki Rómönsku Ameríku
þátt í honum á ári hverju auk full-
trúa gömlu nýlenduherranna,
Spánverja og Portúgala.
Mikill áhugi
Almennt hefur verið litið svo á
að þessi fundahöld séu mikilvæg
og grannt er fýlgst með þeim í
ríkjum í Rómönsku Ameríku auk
þess sem fjölmiðlar bæði á Spáni
og í Portúgal héldu uppi umfangs-
miklum fréttaflutningi frá
Venesúela. Stjórnmálamenn og
fréttaskýrendur í þessum ríkjum
telja að leiðtogafundimir séu mik-
ilvægur vettvangur fyrir ríki þessi
til að treysta samstarfið jafnt á
sviði félagsmála, stjómmála og
viðskipta. í þetta skiptið virðist
hins vegar sem fundurinn hafi ekki
staðið undir væntingum og vom
yfirvöld í Venesúela gagnrýnd fyr-
ir slælega skipulagningu.
Líkt og ráð hafði verið fyrir gert
lauk fundinum með samþykkt
lokayfirlýsingar þar sem leiðtog-
arnir heita því að standa vörð um
lýðræðið í öllum kraftbirtingar-
myndum þess auk þess sem þar er
að finna yfirlýsingar um samstöðu
í baráttu við fátækt, spillingu og
eiturlyfjasmygl. Leiðtogamir
heita og að vinna að því að mann-
réttindi verði virt í einu og öllu og
að frjálsar og heiðarlegar kosning-
ar geti alls staðar farið fram í ríkj-
um Rómönsku Ameríku.
Samþykktum
verði fylgt eftir
Viðbrögðin virðast almennt hafa
verið á þann veg að leiðtogamir
hafi látið sér nægja að samþykkja
heldur óljósar yfirlýsingar en
hvergi sé að finna staf um ná-
kvæmlega hvemig ríkin hyggist
tryggja að fylgt verði „siðfræðiieg-
um grundvallargildum lýðræðis-
ins.“
Þannig sagði í forystugrein
spænska dagblaðsins E1 País á
sunnudag að samþykktir leiðtog-
anna myndu reynast harla
marklausar ef þeim fylgdi ekki
skýr stefnumörkun um það hvern-
ig bæta mætti kjör stórra þjóðfé-
lagshópa í Rómönsku Ameríku
sem dæmdir hefðu verið til vistar á
jöðrum samfélagsins. Var sérstak-
lega lýst eftir skýmm tillögum um
Árlegur fundur
leiðtoga Rómönsku
Ameríku, Spánar og
Portúgals þótti heldur
mislukkaður að þessu
sinni. Asgeir Sverris-
son kynnti sér
niðurstöðurnar og
viðbrögðin.
hvemig bæta bæri atvinnuá-
standið og mennta- og heilbrigðis-
kerfið. Möguleikar ríkja
Rómönsku Ameríku væm óum-
deilanlegir en ráðandi öfl í ríkjum
þessum þyrftu að tryggja að
alþýða manna fengi í daglegu lífi
sínu notið þeirra lýðræðislegu
grunnréttinda sem leiðtogarnir
sameinuðust um að lofa af slíkri
elju og innlifun á hverjum fundi.
Castro ekki sami
og áður
Líkt og áður við þessi tækifæri
beindist athyglin mjög að Fidel
Castro, Kúbuleiðtoga en þessir
fundir em þeir einu sem fulltrúar
Kúbu sækja á alþjóðavettvangi ef
frá er talin starfsemi Sameinuðu
þjóðanna. Leiðtogarnir hafa löng-
um þrýst á kommúnistastjómina á
Kúbu í nafni lýðræðisins á fundum
þessum og fyrir þennan var búist
við að nokkuð hart yrði sótt að
Castro. Þegar á hólminn var komið
reyndist gagnrýnin yfirleitt borin
fram í dulbúningi og heldur
ómarkviss. Sögðu embættismenn á
fundinum að ástandið á Kúbu væri
ekki sama deiluefnið og áður og
samstaða hefði skapast um að
æskilegt væri að Kúbumenn tækju
áfram þátt í samráði þessu þótt
stjórnvöld þar væm einangruð í
hinni kommúnísku hugmynda-
íræði sinni.
Castro, seni er 71 árs, þótti
heldur þreytulegur að sjá en
vangaveltur hafa raunar verið á
kreiki um að heilsa hans kunni að
vera að bila. í stuttri ræðu sem
hann flutti á laugardag varði hann
stefnu stjórnar sinnar og fór
hörðum orðum um Bandaríkin,
sem staðið hafa fyrir einangmn
Kúbu á alþjóðavettvangi og haldið
hafa efnahagslífinu þar í kyrking-
aról viðskiptabanns. í lokayf-
irlýsingunni er vísað til Helms-
Burton-laganna svonefndu og þau
fordæmd en samkvæmt þeim vofa
refsiaðgerðir Bandaríkjanna yfir
þeim erlendu ríkjum sem eiga
viðskipti við Kúbu. Þykir það
nokkur sigur fyrir Castro að þessi
lög skyldu vera gagnrýnd sérstak-
lega á fundinum.
I ræðu sinni sagði Castro að
„hið sanna lýðræði“ hefði verið
innleitt á Kúbu sem væri „stjórn-
arform fólksins fyrir fólkið." Þetta
fyrirkomulag skilaði alþýðu manna
mun meiru en hefðbundið
vestrænt lýðræði.
Viðstaddir höfðu á orði að svo
virtist sem Castro væri brugðið.
Krafturinn sem löngum hefði ein-
kennt framgöngu hans við þessi
tækifæri hefði ekki verið hinn sami
og áður. Nefnt var sérstaklega að
forðum hefði hann notið þess að
vera í sviðsljósinu á samkundum
þessum en svo hefði ekki verið nú.
Samper biður um aðstoð
Castro nýtur hins vegar
ákveðnar sérstöðu í þessum
heimshluta líkt og kom í ljós er
Emesto Samper, forseti
Kólumbíu, fór þess formlega á leit
við hann að hann tæki þátt í til-
raunum til að stilla til friðar í land-
inu. Þar hafa vinstri sinnaðir
skæruliðar haldið uppi vopnaðri
baráttu gegn stjómvöldum í um 30
ár og hefur Samper nú beðið
stjórnvöld í Costa Rica, Venesúela,
Mexíkó og á Spáni um að hafa
milligöngu í friðarviðræðum.
Castro kvaðst telja það skyldu sína
að reyna að miðla málum en
viðbrögð skæruliða voru á þann
veg að erlend ríki gætu aldrei haft
áhrif á þróun mála í Kólumbíu þó
svo að Castro væri enn „frelsisvit-
inn í Rómönsku Ameríku."
BENJAMIN Netanyahu, forsætis-
ráðherra ísraels, mun halda til
Bretlands í dag, eftir að fyrir-
hugaðri brottför hans í gær var
frestað vegna annrikis.
Netanyahu mun hitta Tony Blair,
forsætisráðherra Breta, og Made-
leine Albright, utanríkisráðhen’a
Bandarikjanna, á meðan á Bret-
landsdvöl hans stendur. Hann
hyggst síðan fljúga til Bandaríkj-
anna á sunnudag og sækja fund á
vegum samtaka Gyðinga.
Ekki stendur þó til að Netanyahu
hitti Bill Clinton, forseta Bandaríkj-
anna. Bandaríkjaforseti hittir að
jafnaði ísraelska ráðamenn er þeir
eru á ferð um Bandaríkin og Banda-
ríkjastjóm styrkir Ísraelsríki um 3
milljarða Bandaríkjadala á ári, um
21 milljarð króna. Það þykir því til
merkis um að Clinton sé ekki sáttur
við árangur friðarumleitananna fyr-
ir botni Miðjarðarhafs að hann
hyggst ekki hitta Netanyahu.
Israelskir ráðamenn hafa gert
lítið úr þýðingu þess að Netanyahu
hitti ekki forsetann en David Levi,
utanríkisráðherra ísraels, sagðist
þó vona að hægt yrði að koma á
fundi með þeim Netanyahu og
Clinton í kjölfar fundarins með Al-
bright.
FJÓRIR Bandaríkjamenn og einn
Pakistani voru skotnir til bana í
hafnarborginni Karachi í Pakistan
snemma í gærmorgunn, að því er
lögregla greindi frá. Mennirnir voru
á ferð í bíl er tveir árásarmenn á
öðrum bíl létu til skarar skríða og
beittu hríðskotabyssum.
Bandaríkjamennirnir voru starfs-
menn olíufélagsins Union Texas og
voru á leið frá hóteli, er þeir bjuggu
á, til skrifstofu sinnar. Pakistaninn
var ökumaður þeirra.
Fréttastofa Associated Press hef-
ur eftir lögreglu að grunur leiki á að
árásin tengist dómi er felldur var í
Árangurslausar viðræður
Levi hefur vísað á bug
staðhæfingum Yassers Ai'afats,
leiðtoga Palestínumanna, um að
friðarviðræður Israela og Palest-
ínumanna, sem lauk í Washington í
síðustu viku, hafi verið árangurs-
lausar.
Friðarumleitanir ísraela og Pal-
estínumanna sigldu í strand eftir að
Netanyahu heimilaði nýbyggingar
gyðinga á palestínsku landi í Aust-
ur-Jerúsalem í mars. Síðan þá hefur
spenna í samskiptum þjóðanna farið
sívaxandi og 24 ísraelsmenn látið
lífið í sjálfsmorðsárásum Palestínu-
manna.
Netanyahu sagðist við setningu
flokksfundar Likud-bandalagsins á
mánudag gera sér grein fyrir því að
hann gæti bætt stöðu sína á
alþjóðavettvangi með því að gefa
eftir en að dagar eftirgjafar væru
liðnir. Þá hvatti hann Palestínu-
menn til að ganga að tilboði sínu um
að leggja áfangaáætlun Óslóar-sam-
komulagsins til hliðar og ganga
beint til lokaviðræðna um yfirráð á
svæðinu. Hann lagði þó áherslu á
andstöðu sína við að þeir fengju
sjálfstætt ríki eða nokkur yfirráð í
Jerúsalemborg.
Bandaríkjunum á mánudag yfir
Pakistana sem ákærður var fyrir
morð á tveim starfsmönnum banda-
rísku leyniþjónustunnar, CIA, í
Washington 1993. Bandaríska utan-
ríkisráðuneytið hafði varað banda-
ríska ríkisborgara erlendis við því
að búast mætti við hefnd-
araðgerðum.
Rúmlega 380 manns hafa fallið í
átökum í Karachi, þar sem búa um
14 milljónir manna, það sem af er
þessu ári. Standa átökin milli
þjóðemisbrota og trúflokka, og í
fyrra féllu um 500 manns og um
2000 árið á undan.
Reuters
FIDEL Castro Kúbuleiðtogi og Jóhann Karl Spánarkonungur hlýða
iliugulir á umræður á fundi leiðtoga Rómönsku Ameríku, Spánar og
Portúgals um helgina.
Fimm myrt-
ir í Karachi
Karachi. Reuters.