Morgunblaðið - 31.12.1997, Blaðsíða 8

8 D MIÐVIKURDAGUR 31. DESEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ÁRAMÓTASP URNINGAR
TIL STJÓRNMÁLAMANNA
Morgunblaðið hefur beint spurningum til forystumanna Alþýðubandalags, Alþýðuflokks, Framsóknarflokks,
Samtaka um kvennalista og Þjóðvaka í tilefni áramóta. Spurningarnar og svörin fara hér á eftir:
IHver telur þú líkleg áhrif
Kyoto-samþykktarinnar á
• þróun efnahags- og atvinnu-
mála á Islandi, svo og umhverfis-
mála?
Niðurstaða fæst væntanlega
árið 1998 í viðræðum vinstri-
• manna um sameiginlegt
framboð í þingkosningum vorið
1999. Hvaða áhrif telur þú að slíkt
framboð hafi á stjórnmálaþróun í
landinu? Hvað gerist ef sameining
vinstrimanna fer út um þúfur?
3Hver telur þú að verði
þróun í kvótamálum eins
• og nú horfir?
4Rætt hefur verið um að ís-
land þurfi að endurskilgreina
• stefnu sína í öryggis- og
vamarmálum. Hver telur þú að eigi
að vera markmið slíkrar endurskil-
greiningar?
Á árinu 1997 var tekin ákvörðun
um að bjóða þremur ríkjum í
• austurhluta Evrópu, Póllandi,
Tékklandi og Ungverjalandi, aðild að
Atlantshafsbandalaginu. Jafnframt hef-
ur Evrópusambandið boðið hópi Aust-
ur-Evrópuríkja að hefja viðræður um
aðild að sambandinu. Hvernig metur
þú þessa þróun og hvaða áhrif telur þú
að hún muni hafa á pólitíska stöðu Is-
lands í alþjóðlegu samstarfi?
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra,
formaður Framsóknarflokksins:
Utanríkismál
örlagavaldur um
innanlandsmál
í.
ÞAÐ FER ekki á milli mála að
Kyoto-samkomulagið er sögulegur
viðburður, þótt margt sé enn óljóst
um framkvæmd þess og áhrif. Sum
framkvæmdaratriðin geta skipt Is-
land miklu, s.s. reglur um bindingu
með landgræðslu, kvótaviðskipti og
önnur sveigjanleikaákvæði og
hvernig tekið verður tillit til ríkja
eins og Islands, þar sem einstök
verkefni geta leitt til verulegrar
aukningar á losun. Vonandi skýrast
þessi atriði á fundi samningsaðila í
Buenos Aires í nóvember 1998.
Ennfremur er frestur til undirrit-
unar fram á vor 1999, þannig að
væntanlega verður ekki uin mikil
áhrif bókunarinnar á efnahagslífið
að ræða á næsta ári.
Þótt setja verði slíka fyrirvara er
líklegt að Kyoto-samkomulagið sé
einungis fyrsta skrefið í þá átt að
minnka losun gróðurhúsaloftteg-
unda á heimsvísu og getur margt
gerst í þessum málum áður en
fyrsta tímabil takmarkana - árin
2008 til 2012 - gengur í garð.
Langtímaáhrifm geta því orðið
veruleg. Þetta samkomulag er ný
vídd í alþjóðasamstarfi, sem mun
án efa setja æ sterkari svip á um-
gjörð efnahags- og atvinnumála
einstakra ríkja í framtíðinni.
I þessu ljósi er afar mikilvægt að
fram fari vönduð greining og um-
ræður um stöðu Islands. Hér þarf
að vanda til verka því mikið er í
húfi. Þannig þarf meðal annars að
vinna að farsælli lausn stóriðjumála
fyrir Island innan samningsins og
ef slík lausn finnst ekki þarf að
vega og meta kostnaðinn við að
standa utan hans. Er sá kostnaður
meiri eða minni en hagur landsins
af nýrri stóriðju? Þetta þarf að
meta fordómalaust og á grunni
bestu þekkingar og yfirsýnar.
Ekki er auðvelt að spá fyrir í ein-
stökum atriðum um áhrifin hér á
landi. Að sönnu verða stóriðju sett-
ar þrengri skorður en áður, þótt
benda megi á að það sé
í þágu jarðarbúa allra
að nýta hreina innlenda
orkugjafa. Því sjónar-
miði þarf að sjálfsögðu
að halda á lofti. Einnig
liggur í augum uppi að
mikið fjármagn og
þekking verður sett í að
þróa nýja orkugjafa
sem getur haft marg-
vísleg áhrif hér á landi.
Líklegast er þó að þeg-
ar á allt er litið verði
hreinar orkulindir verð-
meiri í framtíðinni og
því ætti staða Islands
að geta styrkst ef vel er
haldið á málum heima
fyrir. Skipulagður undirbúningur,
glögg greining á stöðu landsins og
vandaður málflutningur geta hér
skipt sköpum. Við höfum góðan
málstað til að standa vörð um í
þessu máli. Við getum af fullri reisn
og einurð staðið vörð um hagsmuni
íslands í því skyni að nýta til fulls
orkulindir landsins.
2.
Sundrang á vinstri væng stjóm-
málanna á íslandi hefur mjög sett
svip á stjórnmálasögu þessarar ald-
ar. Ég tel mjög eðlilegt, almennt
séð, að fólk með sömu megináhersl-
ur í stjórnmálum skipi sér saman í
flokk. Milli A-flokkanna hefur hins
vegar hingað til verið himinn og haf
í fjölmörgum mikilvægum málum
og munu næstu mánuðir skera úr
um hvort tekst að samræma þau
sjónarmið öll í einni stefnuskrá. Til
að ná saman má búast við, að svo
miklar málamiðlanir þurfi að gera,
að erfitt verði að fá marga stuðn-
ingsmanna viðkomandi flokka til að
gera þann málstað að sínum. Það er
hins vegar grandvallaratriði lýð-
ræðisins að fólk myndi með sér
stjórnmálaflokk, hvort sem hann er
búinn til úr tveimur eldri flokkum,
flokksbrotum eða á annan hátt. Það
sem A-ílokkarnir hafa tekið í sam-
eiginlegan arf er sósíal-
ismi, sem þeir í áratugi
höfðu að leiðarljósi, þó
hvor á sinn hátt. Hugs-
anlega er þetta sameig-
inlegt uppgjör þeirra
við fortíðina, sem hefði
verið of sársaukafullt
fyrir hvorn um sig.
Mér sýnist þó ýmsar
óheillakrákur vera
mjög áberandi á svið-
inu, og tel ekki ólíklegt
að áhugi þeirra sé
meiri á völdum, sem
nýjum flokki gætu
hlotnast, en á málefn-
unum. Má því líklegt
teljast að slíkir menn
gerist nokkuð stóryrtir í samein-
ingarferlinu.
Nýtt framboð fækkar ekki flokk-
um endilega og líklegt er að bak-
borðsmegin við nýjan fiokk komi
annað framboð. F*ví er mjög erfitt
að spá fyrir um fylgi flokks, sem
enn hefur hvorki stefnu, stuðnings-
menn né frambjóðendur. Fram-
sóknarflokkurinn mun ekki sitja
með hendur í skauti meðan þessu
fer fram, því milli okkar og margra
kraftmikilla einstaklinga í þessum
flokkum er ágætt samband og tölu-
verð málefnaleg samstaða.
Ég vil á þessu stigi ekki vera
með neinar hrakspár um samein-
ingartilraunirnar, heldur óska
mönnum góðs gengis. Nái flokkarn-
ir hins vegar ekki saman, þá mun
það hafa í för með sér skarpari skil
milli miðjunnar og þeirra flokka
sem standa sín hvora megin við
hana og gæti það orðið til að auð-
velda kjósendum valið.
3.
Ekkert eitt mál vekur meiri um-
ræðu í þjóðfélaginu en staðan í
sjávarútveginum og sú mikla hag-
ræðing sem þar hefur átt sér stað.
Það er enginn vafi í mínum huga að
ef ekki hefði verið farið út í nauð-
synlegar breytingar í sjávarútvegi
Halldór
Ásgrímsson
væri ástandið í greininni skelfilegt,
með tilheyrandi byggðaröskun og
versnandi lífskjöram allra lands-
manna. Þess í stað höfum við eign-
ast sjávarútveg sem er ekki aðeins
öflugur hér innanlands heldur
framsækinn á alþjóðavettvangi. ís-
lenskur sjávarútvegur er háður því
að geta selt vörur sínar á góðu
verði á erlendum mörkuðum og því
fylgir sú nauðsyn að hann hasli sér
völl á erlendum vettvangi. Þetta er
sem betur fer að gerast og það á
eftir að styrkja samkeppnisstöðu
greinarinnar til langframa. Tak-
markaður aðgangur að auðlind,
sem margir vilja komast í, verður
ávallt vandamál. Fiskveiðistefnan
þarf stöðugt að vera í endurskoðun
og mótun og það hefur hún verið á
þessu kjörtímabili og mun verða
um langa framtíð. Þetta mikilvæga
mál þarf að ræða af raunsæi og
sanngirni og við framsóknarmenn
þurfum að taka virkan þátt í þeirri
umræðu. Við verðum líka að gera
þá kröfu að pólitískir andstæðingar
okkar axli ábyrgð í einu mikilvæg-
asta máli þjóðarinnar en geri ekki
út á sleggjudóma og múgæsingu
eins og kratarnir era því miður
vanir að gera, bæði í málefnum
sjávarútvegs og landbúnaðar.
Stóra ágreiningsmálið hvað fisk-
veiðistjórnunina varðar er hvort
innheimta eigi almennt veiðileyfa-
gjald í sjávarútveginum. Þeir sem
fara fremstir með þær kröfur eru
almennt þeir sömu sem hafa barist
gegn kvótakerfinu á undanförnum
áratug. Ef grundvöllur verður til að
innheimta almennt veiðileyfagjald í
framtíðinni er það vegna þess að
kvótakerfinu vai- komið á. Það er
jafnframt athyglisvert, að margir
þeir sem barist hafa gegn því, eru
jafnframt andstæðingar endurbóta
á kerfinu. Sem dæmi má nefna þá
var stigið það mikilvæga skref á Ál-
þingi fyrir jól að breyta skattalegri
meðferð veiðiheimilda þannig að
þær má ekki lengur afskrifa. Það
verður áreiðanlega til þess að
lækka verð á veiðiheimildum og
draga úr hinu svokallaða braski.
Jafnaðarmenn stóðu ekki að því og
virðast vilja halda sem flestu
óleystu til að magna deilur.
Vegna þeirrar miklu hagræðing-
ar sem orðið hefur í sjávarútvegin-
um hefur reynst mögulegt að at-
vinnugreinin taki mun meiri þátt í
sameiginlegum kostnaði en áður
var. Launatengd gjöld hafa verið
hækkuð til samræmis við aðrar at-
vinnugreinar. Utgerðin greiðir
kostnað vegna veiðieftirlits og vera-
legt fjármagn rennur í Þróunarsjóð
sjávarútvegsins. Atvinnugreinin
hefur jafnframt gengið bærilega
þrátt fyrir mikla friðun og upp-
byggingu fiskistofna og hún hefur
getað staðið fyrir miklum tækni-
framförum. Það hefur verið skoðun
okkar framsóknarmanna að þá
miklu hagræðingu sem átt hefur sér
stað í sjávarútveginum beri að nýta
til að bæta kjör fólksins í landinu,
byggja upp fiskistofnana og standa
fyrir sókn hans á alþjóðavettvangi.
Veiðileyfagjald af þeirri stærð-
argi-áðu sem Alþýðuflokkurinn hef-
ur verið að viðra í umræðunni
myndi rústa mörgum af öflugustu
útgerðarfyrirtækjum landsins.
Þetta hefði mjög alvarlegar afleið-
ingar í for með sér í atvinnulegu til-
liti fyrir flest sjávarútvegspláss
landsins og um leið hagkei’fið í heild
og afkomu þjóðarinnar allrar. Þetta
er því algjörlega ábyrgðarlaus mál-
flutningur. Með vaxandi fiskistofn-
um og sterkari stöðu sjávarútvegins
er alveg ljóst að greinin getur um
lengri framtíð tekið meiri þátt í
sameiginlegum kostnaði þjóðarinn-
ar. Það á alls ekki að útiloka um alla
framtíð en það verður að gerast af
einhverju raunsæi. Ég hélt að menn
hefðu fengið nóg af því að hafa sjáv-
arútveginn á hausnum áram saman
og aðalatvinnugrein þjóðarinnar
væri nokkurs konar þurfalingur á
sameiginlegum sjóðum.
Ég hef sérstaklega nefnt í þessu
sambandi að veiðai-nar úr norsk-ís-
lenska síldarstofninum hafi sér-
stöðu, þar sem þar er um nýja auð-
lind að ræða og til greina komi að
þar verði farið öðra vísi að en með
aðra hefðbundna fiskistofna þar
sem kvótarnir byggjast á veiði-
reynslu. Ég tel því að kvótakerfið
muni standa og eftir því sem sjáv-
arútvegurinn verði öflugri geti
hann tekið meiri þátt í sameiginleg-
um kostnaði þjóðarinnar. Hann
greiðir nú þegar mun meira en áð-
ur var gert og hlutdeild hans á eftir
að vaxa nokkuð í þeim efnum þegar
fram líða stundir. Áfram verður
haldið á þeirri braut að sníða agnúa
af kerfinu og næsta breyting sem
gerð verður mun líklega ganga í þá
átt að takmarka framsal aflaheim-
ilda meira en nú er gert, jafnvel
þótt það geti dregið úr möguleikum
á hagræðingu í einstaka tilfellum.
4.
Það er ein höfuðskylda stjóm-
valda á hverjum tíma að tryggja ör-
yggi og varnir landsins á viðeigandi
hátt. Þó að friðvænlegt sé nú um að
litast í okkar nánasta umhverfi er
ljóst að friður getur verið hverfull.
Það væri því ábyrgðarlaust að gefa
þessum málum ekki góðan gaum.
Meta þarf reglulega varnarþarfir
landsins og hvernig þeim þörfum
verður best mætt. Mörg önnur ríki,
og Atlantshafsbandalagið sjálft, eru
um þessar mundir að endurskoða
varnarstefnu sína. Markmið endur-
skilgreiningar á öryggis- og varn-
arstefnu Islands eiga að vera eftir-
SJÁ NÆSTUR OPNU