Morgunblaðið - 31.12.1997, Blaðsíða 12

12 D MIÐVIKURDAGUR 31. DESEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
áfram. Auk fjölbreyttari atvinnu-
tækifæra þarf að tryggja atvinnu
betur með því að gera vistvænar
veiðar smábáta á grunnslóðinni
frjálsari og/eða koma á byggða-
kvóta af einhverju tagi.
4.
Það er mikilvægt að stefnan í ör-
yggis- og vamarmálum verði í
samræmi við þá heimsmynd sem
varð til 1989 þegar Berlínarmúrinn
féll. Þá upphófst mikil umræða um
tilvist og breytt hlutverk Atlants-
hafsbandalagsins. Mín von var og
er enn sú að þíðan í samskiptum
stórveldanna verði notuð til að efla
friðarstarf og unnt verði að draga
úr fjármagni til hervæðingar og
stríðsátaka. Ef taka á mark á fyrir-
ferð umræðunnar mætti ætla að
mikilvægi NATÓ fari vaxandi, sem
er vandséð þar sem ekki er ljóst að
hlutverk þess eigi að breytast í
meginatriðum. Þó að NATÓ sé að
skapa sér nýja ímynd með al-
mannavamaræfingum friðarsam-
starfs NATÓ og þátttöku í friðar-
gæslusveitunum í Bosníu, verður
ekki séð að draga eigi úr hemaðar-
hlutverkinu, umfangi þess eða
kostnaði, samanber umræðuna um
stækkun samtakanna og endurskil-
greiningu á óvinum.
Eg tel það rétta stefnu að skil-
greina öryggishlutverkið þannig að
það tengist betur borgaralegu ör-
yggi því náttúruhamfarir, mengun-
arslys, fíkniefni og ofbeldi í víðustu
merkingu eru að mínu mati
stærstu ógnvaldarnir sem steðja að
okkur Islendingum. Við þurfum að
endurskilgreina okkar varnarþarf-
ir, óháð efnahagslegum hagsmun-
um, í samræmi við breytta heims-
mjmd og í góðu samstarfi við
granna okkur á Norðurlöndum og
bandalög eins og ÖSE, VES og
NATÓ.
5.
Viðbrögð NATÓ og ESB að færa
út kvíamar inn í Austur-Evrópu
eru eðlileg eftir þróunina þar frá
1989. Með því að tengjast nánar
þeim löndum sem næst liggja Vest-
ur-Evrópu er verið að festa betur í
sessi þær breytingar sem hafa orð-
ið og stuðla að þróun lýðræðis í
þessum löndum. Með inngöngu í
NATÓ treysta þessi lönd varnir
sínar gagnvart sínum fyrrum
bandamönnum og með inngöngu í
ESB opnast þau sem markaðir fyr-
ir ESB og EES löndin, auk ann-
arra áhrifa. Því virðast fara saman
í þessari þróun öryggis- og vamar-
hagsmunir þessara þjóða og Vest-
urlanda yfirleitt og efnahagslegir-
og pólitískir hagsmunir þeirra og
a.m.k. landanna innan ESB.
Ahrifin á Island verða hugsan-
lega þau að miðpunktar ESB og
NATÖ færast austar, ef ekki land-
fræðilega þá merkingarlega.
Þannig vaxa líkurnar á því að Is-
land verði jaðarsvæði í útkanti
Evrópu, með þeim kostum og göll-
um sem því fylgir. Okkar svar við
því hlýtur að vera það að mennta
okkar fólk sem allra best og að
halda sem bestum alþjóðlegum
samskiptum, ekki bara í austur og
vestur, heldur einnig í norður og
suður. Þá þurfum við að endur-
skoða reglulega hvernig tengslum
okkar við ESB verði best háttað.
Afstaðan til Schengen verður
næsta tilefmð í því sambandi.
Eg vil að lokum nota tækifærið
og óska landsmönnum gleðilegs árs
fyrir hönd Kvennalistans, með von
um að nýtt ár verði þjóðinni gjöfult
og einstaklingunum hamingjuríkt.
J.RSTVWDSSONHF.
^á= Skipholti 33,105 Reykjavík, sími 533 3535.
Skurðarsox
Sleöahmfar
Sighvatur Björgvinsson, formaður
AlþýðuflokksinsJafnaðarmannaflokks Islands:
Almannahags-
munir ríki - sér-
hagsmunir víki
1.
ÁRSINS 1997 verður í framtíð-
inni ekki síst minnst fyrir Kyoto-
samþykktina. Hún er án efa í hópi
merkustu alþjóðasamþykkta, sem
gerðar hafa verið og markar þátta-
skil í baráttu mannkynsins gegn
mengun náttúrunnar og fyrir heil-
brigðara og farsælla mannlífi.
Fyrir íslendinga er samþykktin
einkar mikilvæg. Áframhaldandi
loftslagsmengun gæti haft í för
með sér uggvænlegar breytingar á
lífsafkomu Islendinga - jafnvel
svo uggvænlegar, að búseta í land-
inu ætti sér ekki framtíð. Mengun-
in hefur ekki aðeins áhrif á loftslag
og lofthjúp jarðar, ekki síst á norð-
urslóðum, heldur getur einnig
breytt straumafari í höfunum
þannig, að fiskur hyrfi af íslands-
miðum, höfin umhverfis landið
kólnuðu og landið sjálft hyldist
snjó og ís. Það er því ekki síst í
þágu íslensku þjóðarinnar, sem
þessi samningur var gerður og því
undarlegt, að sumir ráðamanna
þessarar þjóðar skuli draga í efa að
Islendingar eigi að fullgilda samn-
inginn.
Samningurinn mun að sjálfsögðu
breyta mörgu í þróun efnahags- og
atvinnumála með þeim þjóðum,
sem eiga að honum aðild, einkum
hjá iðnríkjunum - ella væri hann
gagnslaus með öllu. Hvað okkur
Islendinga varðar felur fullgilding
þessa samnings það m.a. í sér, að
öll áform um frekari uppbyggingu
stóriðju í landinu, sem iðnaðarráð-
herra kynnti í skýrslu á Alþingi á
liðnu hausti, verður nú að endur-
meta. I þær framkvæmdir verður
ekki ráðist nema takist að draga úr
losun gróðurhúsalofttegunda með
nýrri tækni eða nýju brennsluefni.
Þó að tækninni fleygi ört fram
verða slíkar breytingar þó án efa
kostnaðarsamar fyrir Islendinga
ekki síður en aðra. Þar draga menn
enga kanínu upp úr hatti.
Kyoto-samþykktin mun hins
vegar auka á þrýsting um að menn
losi sig sem mest við loftslags-
mengandi orkugjafa og þiýsta enn
frekar á um að lagðir verði á meng-
unarskattar sem geri slíka orku-
gjafa óhagkvæmari. Að sama skapi
eykst verðmæti og batnar sam-
keppnishæfni þeiiTa „grænu“
orkugjafa, sem Island á óvirkjaða
- orku fallvatna og jarðhita. Sala
orku um sæstreng frá íslandi verð-
ur þannig vænlegri kostur, en auk
þess ávinnings, sem af slíku má fá,
eykur sæstrengur stórlega öryggi í
raforkumálum á íslandi sjálfú
Þannig mun Kyoto-samþykktin
hafa umtalsverð áhrif á þróun at-
vinnu- og efnahagsmála á íslandi.
Hún mun kosta okkur fjármuni og
koma í veg fyrir úrræði, sem við
Efni og tæki fyrir iuireð
járngorma innbindingu.
ella hefðum getað grip-
ið til, en hún getur
einnig fært okkur fjár-
hagslegan ábata og
flýtt fyrir þróun, sem
ella hefði tekið lengri
tíma. Hvor vega mun
þyngra, debet- eða
kredithliðin, þegar
reikningar eru gerðir
upp í beinhörðum pen-
ingum er illmögulegt
að segja nú á þessari
stundu, en kjarni máls-
ins er þessi: Hvers
virði er framtíðin?
Hvers virði er það, að
Islendingar geti áfram
búið í landi sínu án þess
að lífsskilyrði þeirra spillist eða
eyðileggist af völdum mengunar?
Eru ekki landsmenn sjálfír reiðu-
búnir til þess að kosta einhverju til
í samstarfi við aðrar þjóðir svo
tryggja megi framtíð byggðar í
þessu landi?
2.
Sameiginleg framboð undir
merkjum jafnaðarstefnu, félags-
hyggju og kvenfrelsis verða í flest-
um ef ekki öllum þéttbýlissveitar-
félögum landsins í sveitarstjómar-
kosningum á komandi vori. Það er
til marks um útbreiddan áhuga
vinstri manna á því að standa sam-
an.
Á sama tíma og A-flokkarnir eru
á hefðbundnu róli um fylgi í skoð-
anakönnunum segjast um eða yfir
40% landsmanna í skoðanakönnun
eftir skoðanakönnun myndu kjósa
sameiginlegt framboð jafnaðar-
manna í þingkosningum. Þar tala
raddimar úr þjóðardjúpinu.
Hreyfingin til sameiginlegs
framboðs er orðin svo sterk, að
hún verður ekki stöðvuð. Jafnaðar-
menn munu ganga saman til al-
þingiskosninganna vorið 1999.
Hvaða áhrif hefur það? í þeim
kosningum munum við breyta því
pólitíska landslagi, sem verið hefur
við lýði í 70 ár og einkennst af því,
að öll raunveruleg pólitísk völd
hafa verið í höndum tveggja flokka,
Framsóknarflokks og Sjálfstæðis-
flokks. Helmingaskiptaflokkanna
svokölluðu, sem hvor um sig hefur
gengið erinda ákveðinna sérhags-
munahópa á kostnað almannahags.
Með því að jafnaðannenn nái loks-
ins þeim styrk á Islandi, sem þeir
eiga með réttu lagi að hafa og hafa
náð í öllum grannlöndunum, mun-
um við efla almannahag á kostnað
sérhagsmunanna, auka raunveru-
legt lýðræði og völd almennings í
landinu - hins venjulega fólks -
leggja höfuðáherslu á aukna og
bætta menntun og festa í sessi fé-
lagslegt réttlæti og jafnrétti kynj-
anna.
Hvað gerist, fari sameining jafn-
aðarmanna út um þúfur? Þá gerist
ekkert af þessu. Þá heldur hið póli-
tíska landslag áfram að vera
óbreytt á íslandi inn í nýja öld.
Þess vegna fer sameining jafnaðar-
manna ekki út um þúfur. Allt of
mikið er í húfi til þess að svo megi
fara.
3.
Samkvæmt nýlegri úttekt DV
skrá 5 einstaklingar á Islandi sig
nú íyrir samanlagt ellefu þúsund
milljóna króna „eign“. Sú verð-
mæta „eign“ felst fyrst og fremst í
veiðiréttindum, „kvóta“, úr sam-
eiginlegri auðlind þjóð-
arinnar, sem ráða-
menn hafa úthlutað
einkaaðilum ókeypis
en þeir, sem fengu
kvótann íyrir ekkert
meta með þessum
hætti í viðskiptum sín
á milli.
Þjóðinni blöskrar
hvernig með er farið.
Þjóðinni blöskrar, þeg-
ar heilu byggðarlögin
- íbúðarhús og at-
vinnutæki - verðfalla
niður í ekki neitt við
kaup og sölu einstak-
linga á réttinum til
þess að nýta sameigin-
legar auðlindir. Þjóðinni blöskrar,
þegar einstaklingar ganga burtu
með fullar hendur fjár á sama tíma
og þeir selja burtu lífsafkomu
fólksins.
Almenningur í landinu á fullan
rétt á því að njóta hlutdeildar í
arði af nýtingu sameiginlegra auð-
linda. Þess nýtur almenningur
ekki nú. Hagsmunir fjöldans eru
látnir víkja fyrir sérhagsmunum
fárra.
Á þessu verður að verða breyt-
ing. Almannahagsmunir eiga að
ríkja, sérhagsmunir að víkja.
Festa á í lögum með ótvíræðum
hætti, að auðlindir íslands séu
sameign þjóðarinnar. Festa á í lög-
um, að fólkið í landinu njóti hlut-
deildar í arði af nýtingu þessara
auðlinda. Ein þessara auðlinda er
fiskurinn í sjónum en líka orka
fallvatna og jarðhita. Því verður að
hætta ókeypis úthlutunum á rétt-
indum til nýtingar á þessum sam-
eiginlegu auðlindum. Auðlinda-
gjald, þ.á m. veiðileyfagjald, er
lausnin. Mikill meirihluti þjóðar-
innar er því fylgjandi. Það á að
vera eitt af höfuðstefnumálum
sameiginlegs framboðs jafnaðar-
manna í komandi þingkosningum.
Því máli þarf að ráða til lykta við
kjörborðið. Aðeins þar getur þjóð-
arviljinn náð fram að ganga í þessu
stærsta hagsmunamáli almennings
í landinu.
4.
Öryggis- og varnarmál verða
ekki aðskilin frá mörgum öðrum
þáttum í utanríkisstefnu Islend-
inga. Þátttaka í starfi Sameinuðu
þjóðanna er hluti þeirra mála. Með
sama hætti þátttaka landsins í
samstarfi norrænna þjóða og, ekki
síst, þátttaka íslands í samstarfi
og samrunaferli Evrópuþjóða.
Þó að hrun kommúnismans í
Austur-Evrópu, upplausn sovéska
ríkjasambandsins og vinsamlegi’i
samskipti Vesturlanda við hið nýja
Rússland hafi breytt mörgu og
m.a. orðið þess valdandi, að hern-
aðarlegt mikilvægi íslands í varn-
arsamstarfi vestrænna þjóða er
ekki lengur hið sama og það var,
ber Islandi áfram að skipa sér í
sveit með þjóðum Norður-Atlants-
hafsbandalagsins og taka virkan
þátt í því endurskoðunar- og end-
urskipulagningarstarfi, sem þar
fer fram. „Fjarlægðarvernd“ er
engin vernd lengur í heimi, þar
sem tæknin, þ.á m. hernaðartækn-
in, hefur gert allar þjóðir og öll
þjóðarbrot að nágrönnum. Land-
varnir eru enn nauðsyn en öryggi
verður ekki tryggt með vopnum
einum. Áherslan verður að vera á
friðsamlega sambúð en þó fyrst og
Sighvatur
Björgvinsson
fremst á samkennd og samábyrgð
með því fólki, sem berst við fátækt
og skort, harðræði og grimmd ein-
valdsherra, menntunarskort, sjúk-
dóma og sult.
Tilgangurinn með þeirri endui'-
skoðun og endurskipulagningu,
sem nú fer fram innan NATO svo
og markmiðið með stækkun og efl-
ingu Evrópusambandsins eru fyrst
og fremst þess eðlis að tryggja ör-
yggi í okkar heimshluta og annars
staðar með slíkum aðferðum frem-
ur en með styrkingu vamarkerfa.
íslendingar eiga að taka virkan
þátt í því starfi. Láta sér annara
um örlög, umhverfi og aðbúnað
fólks utan okkar þrönga hrings, en
við höfum gert. Slíkt gerum við
best með því að taka þátt í fjöl-
þjóðlegu starfi í því augnamiði
með samstarfsþjóðum okkar og
með því að beita okkur fyrir því, að
fleiri þjóðríki geti tengst því sam-
starfí svo sem innan NATO, sem
við eigum aðild að, eins og t.d.
Eystrasaltsþjóðirnar allar.
5.
Það er án efa tímabært og af því
góða að opna hlið Atlantshafs-
bandalagsins fyrir Póllandi, Tékk-
landi og Ungverjalandi. Eystra-
saltsríkin hefðu auk þess gjarna
mátt vera með í þeim hópi fyrrum
austantjaldsþjóða, sem fyrst var
boðin aðild. Beiðni þessara þjóða
og raunar fleiri um inngöngu er
engin tilviljun. Sjálfar telja þær, að
með aðild að Atlantshafsbandalag-
inu geti þær best tryggt öryggis-
hagsmuni sína. NATO-ríkin hafa
með svari sínu jafnframt lýst þeitri
skoðun, að þannig megi auka ör-
yggi í Evrópu og er það rétt.
Akvörðun Evrópusambandsins
um að bjóða nokkrum ríkjum í
Austur-Evrópu að hefja aðildarvið-
ræður er sprottin af sömu ástæðu.
Ekkert þessara ríkja býr yfir svo
öflugu hagkerfi, að Evrópusam-
bandinu þyki af þeim sökum eftir-
sóknarvert að opna fyrii- þeim dyr
sínar. Þvert á móti mun aðild
þeirra að Evrópusambandinu hafa
í fór með sér mikil útgjöld Evrópu-
sambandsríkjanna og ýmsa aðra
erfiðleika.
Séu málin skoðuð frá sjónarmiði
Austur-Evrópuríkjanna, sem innan
skamms hefja viðræður við Evr-
ópusambandið um aðild, vega ör-
yggissjónarmið þeirra einnig mjög
þungt á metaskálunum þótt vissu-
lega sé þar að auki efnahagslega
eftirsóknarvert fyrir þau að gerast
aðilar. Þarimg eru öryggis- og
varnarmálin samofin efnahagslegri
og póhtískri samvinnu í heiminum
og verða ekki aðskilin frá þeim.
Þetta aukna samvinnu- og sam-
starfsferli innan NATO og ESB er
liður í þróun, sem efalaust mun
halda áfram og verða til góðs. Ríku
þjóðirnar í heiminum, forréttinda-
þjóðirnar, eru að opna dyr sínar
fyrir öðrum og fátækari ríkjum -
ekki til þess að efla efnahag sinn
eða styrkja forréttindastöðu sína
heldur til þess að gefa öðrum þjóð-
um hlutdeild og aðkomu og stuðla
þannig að framíorum og auknu ör-
yggi. Við íslendingar eigum ekki
að þurfa að hafa áhyggjur af þeirri
þróun, heldur þvert á móti. Til
lengri tíma litið er það ekki eftir-
sóknarvert fyiár neina þjóð að
verja áhrif sín í hópi forréttinda-
þjóðanna með því að hlaða um sig
múra og neita öðrum um aðkomu.
Mannkynið er aðeins eitt og að-
gerðir til þess að bæta lífskjör
mannfólksins, eyða tortryggni,
auka öryggi og treysta samskipti
eru öllum til góðs. Pólitísk staða Is-
lands í fjölþjóðasamstarfi, sem
stefnfr að slíku markmiði, er miklu
sterkari en hún gæti nokkru sinni
orðið væri landið eitt á báti eða lok-
að af í samstai’fi hinna fáu, ríku.
Allt fjölþjóðasamstarf er hinum
smáu í hag. Reglur og siðir í slíku
samstarfi eru fyrst og fremst
þeirra vörn því í heimi, þar sem
hnefarétturinn ríkir, er rétturinn
hinna stóru og sterku en réttleysið
þeirra smáu. „Próvinsjónalisminn"
er ekki pólitík - hann er heimsku-
leg vanmetakennd í besta falli en
hættulegur í því versta.