Morgunblaðið - 01.02.1998, Blaðsíða 19

MORGUNB LAÐIÐ
SUNNUDAGUR 1. FEBRÚAR 1998 19
Morgunblaðið/Ásdís
JÓN bóndi hefur kompu í fjósinu til að sinna aðaláhugamálinu, að mála myndir.
JÓN á Búrfelli gefur tiltölulega mikið kjarnfóður. Hann telur borga sig að fá sem mestar
afurðir eftir hvern bás.
Afurðahæstu kýrnar 1997 £T
Prótein
Kýr Mjdlk, kg kg Bær JJ
1. Sonja109 9.085 304 Saurbær, Lýtingsstaðahreppi
2. Huppa 266 8.991 294 Víðiholt, Reykjahreppi
3. Ljómalind 058 8.939 308 Akbraut, Holtum
4. Lukkuleg 020 8.767 304 Efrí-Brunná, Saurbæjarhreppi
5. Lokbrá321 8.657 277 Þverlækur, Holtum
6. Gola 222 8.610 254 Brakandi, Skriöuhreppi
7. Dóttir 010 8.565 284 Voðmúlastaðir, A-Landeyjahreppi
8. Gola 139 8.495 277 Guttormshagi, Holtum
9. Skauta 300 8.457 253 Sigtún, Eyjafjarðarsveit
10. Birna 038 8.466 258 Reykhús, Eyjafjarðarsveit
11. Gára 143 8.457 263 Stóra-Hildisey, A-Landeyjahreppi
12. Dís 230 8.432 297 Brakandi, Skriðuhreppi
13. Aska 152 8.408 253 Kirkjulækur II, Fljótshlíð
14. Branda090 8.360 285 Efri-Brunná, Saurbæjarhreppi
15. Frágrá125 8.348 283 Búrfell, Ytri-Torfustaðahreppi
Afurðahæstu kúabúin 1 $ XJWXX 997^ Mjólk/ Kjarn- _ , árskú toöur, * Arskýr kg kg
1. Búrfell, Y.-Torfustaöahr., Jón og Sigurbjörg 23,9 6.336 1.295
2. Svertingsstaðir II, Eyjafj.sv., Hörður Guðmundss. 16,9 6.258 811
3. Brakandi, Skriðuhreppi, Viðar Þorsteinsson 25,9 6.256 817
4. Akbraut, Hottum, Daníel Magnússon 14,4 6.156 959
5. Jörfi, Kolbeinsstaðahreppi, Jörfabúið 16,3 6.087 1.004
6. Dýrastaðir, Norðurárd., Ragnheiðurog Klemens 15,0 6.073 961
7. Lækjartún, Ásahreppi, Guðmunda Tyrfingsdóttir 12,1 6.035
8. Baldursheimur, Mývatnssveit, Félagsbúið 14,6 5.931 1.071
9. Voðmúlastaðir, A-Land., Hlynur Sn. og Guðlaug Bj. 18,4 5.885 1.244
10. Egg, Rípurhreppi, Pálmar Jóhannesson 30,8 5.805 913
Samkvæml skýrsluhaldi nautgriparæklartélaganna, bú með 10 árskýr eða lleiri
kemur í spjallinu að þau komast
nánast aldrei saman í frí, til dæmis
aðeins 2-3 daga á síðasta sumri, en
eitthvað fóru þau sitt í hvoru lagi
því þau geta leyst hvort annað af.
„Vissulega er maður bundinn, en
það er þó alltaf eitthvað að gerast.
Kúabúskapur er ekki eins einhæf
vinna og margir halda. Pað er gam-
an að leysa vandamál. Svo er maður
eigin herra, þótt það sé að vissu
leyti í þversögn við bindinguna.
Getur tekið sér hálfan dag í að sinna
áhugamálunum, farið í ljósmynda-
leiðangur eða gleymt sér við trön-
urnar,“ segir Jón.
Kunnur ljósmyndari
Petta leiðir talið að áhugamálun-
um sem eru mörg á þessum bænum.
Hluti þeirra felst í búskapnum, til
dæmis tamningunum sem Sigur-
björg hefur veg og vanda af. Pau
eru með nokkra hrossarækt og þar
er eitt markmið alveg ljóst, hrossin
verða aldrei fleiri en þrjátíu. Þegar
nálgast þá tölu þarf að fara að selja
eða slátra. Mættu margir landminni
bændur taka Búrfellsbændur sér til
fyrirmyndar að þessu leyti.
Jón hefur tekið ljósmyndir í tutt-
ugu ár og er nafnkunnur listamaður
á því sviði, bæði í landbúnaðargeir-
anum og heima í héraði. Hann hefur
til dæmis tekið mikið af myndum
fyrir búnaðarblaðið Frey og
Bændablaðið og tók allar myndirn-
ar á plaköt sem Bændasamtökin
hafa gefið út til að kynna liti ís-
lensks sauðfjár og kúa. Jón segist
hafa fengið ýmis verkefni á þessu
sviði en segir erfitt að bera sig eftir
þeim með því að vera búsettur úti á
landi. Þá þurfi hann meiri viðskipta-
hæfileika til að ná árangri á ljós-
myndasviðinu.
Fyrir tíu árum tók við nýr kafli í
lífí Jóns á Búrfelli, hann fékk áhuga
á málaralistinni. „Mér fannst ég
þurfa að bæta mig í ljósmynduninni,
fá betra auga fyrir myndbyggingu
og fonnum og fór á námskeið hjá
myndlistarkennara á Laugarbakka.
Eg varð strax gagntekinn og fór að
mála af mikilli ástríðu."
Fjósalykt af myndinni
Jón hafði lítið orðið var við þessar
kenndir áður en pælt þeim mun
meira í bókmenntum. Segist ekki
hafa notið myndlistarkennslu í
skóla og því aldrei náð að tendrast
upp. Pó hefur eitt atvik frá fyrri ár-
um rifjast upp, eftir að myndlistar-
áhuginn blossaði upp. Sigurbjörg og
Jón ferðuðust mikið áður en þau
byrjuðu að búa á Búrfelli og voru þá
dugleg að skoða söfn. I Madrid
skoðaði hann verk eftir Salvador
Dali og varð fyrir miklum áhrifum,
fékk gæsahúð og hugsaði með sér:
Þetta er minn maður.
Frá því á myndlistarnámskeiðinu
hefur Jón málað mikið og áhrifin frá
atvikinu í Madrid eru sjáanleg.
Hann hefur haldið nokkrar sýning-
ar, bæði heima í héraði og á Akur-
eyri, en segist aldrei selja neitt.
Myndirnar safnist bara upp í kjall-
aranum og fjósinu. Sigurbjörg leið-
réttir þetta, segir að erlendir ferða-
menn hafi keypt nokkur verk. „Er
það ekki rétt að maður er aldrei
tekinn alvarlega nema í einu fagi?
Ég verð líklega aldrei tekinn alvar-
Meðalnyt
aldrei
verið
meiri
NYTIN jókst í mjólkurkúm lands
ins á síðasta ári, samkvæmt
skýrsluhaldi nautgriparæktarfé-
laganna sem Jón Viðar Jónmunds-
son nautgriparæktarráðunautur
hefur tekið saman. Meðalnytin var
4.233 kg eftir hverja kú og er það
69 kg meira en var árið á undan.
Hefur meðalnytin aldrei verið
meiri.
Jón Viðar segir að kjarnfóður-
gjöf hafí einnig aukist nokkuð,
eða um 83 kg á hverja kú að með-
altali yfír árið. Vegna kvótakerfis-
ins hafa verið skiptar skoðanir um
hvort það væri hagkvæmt að auka
framleiðsluna með því að gefa
korn. Jón Viðar veltir því fyrir sér
hvort kýrnar hafí einfaldlega ekki
verið fóðraðar of lítið undanfarin
ár og það sé skýringin á aukinni
kjarnfóðurnotkun, enda sé mikil
ónotuð framleiðslugeta í stofnin-
um. Þá hafí heygæði í haust valdið
því að menn juku fóðurgjöf.
Þannig skýrir aukin kjarnfóður-
notkun aukna nyt, en Jón Viðar
segir einnig að geta kúnna til
mjólkurframleiðslu aukist ár frá
ári. Á móti komi aukin förgun á
kúm vegna baráttunnar gegn of
hárri frumutölu í mjólk. Menn geti
ekki notað kýrnar eins mikið þeg-
ar þær eru bestar til framleiðslu.
Þegar litið er á einstök héruð
kemur í Ijós að meðalnyt hefur
aukist áberandi mikið á Suður-
landi. Einnig á hluta Norðurlands,
sérstaklega Skagafirði, þar sem
kýrnar eru með mestu meðalnyt-
ina, 4.452 kg. Þingeyingar eru ör-
fáum kílóum þar á eftir.
Bú Jóns Eiríkssonar og Sigur-
bjargar Geirsdóttur á Búrfelli í
lega nema í búskapnum og telst
fúskari í öllu öðru sem ég tek mér
fyrir hendur í lífinu. En það væri
vissulega gaman að mála einu sinni
eina góða mynd, eða taka eina góða
ljósmynd," segir Jón.
Hann segir að eftir hugljómunina
um að fara að mála hafí sér komið
til hugar að læra eitthvað, því hann
fínni til vanmáttar síns á ýmsum
sviðum. Sérstaklega við að mála lík-
amann. Úr því hafi ekki orðið og því
lifí hann á áhuganum og fari langt á
hugmyndunum sem hvort sem er sé
aldrei hægt að læra í skóla.
Jón hefur aðstöðu til að mála í
íbúðarhúsi þeirra hjóna og í kompu
úti í fjósi. Það kom honum því ekki
á óvart á afmælissýningu á Laugar-
bakka þegar einn gestanna hnusaði
af mynd og sagði að það væri fjósa-
lykt af henni. „Heimilisfólkið segir
að ég sé skapbestur þegar ég er að
Miðfirði er efst á listanum yfír af-
urðahæstu búin, eins og fram
kemur í viðtali við þau hér á síð-
unni. Meðalafurðir voru 6.336 en
Islandsmetið sem kýrnar hjá Stur-
laugi og Birnu á Efri-Brunná í
Dölum settu í fyrra var 6.594 kg
og er langur vegur frá því að það
sé í hættu. Eigendaskipti urðu á
Efri-Brunná á síðasta ári og náði
búið ekki inn á „topp 10“ að þessu
sinni.
Jón Viðar segir að það eiukenni
listann að þessu sinni hvað mörg
„Ég verð lík-
lega aldrei
tekinn alvar-
lega nema í
búskapnum
og telst fúsk-
ari í öllu öðru
sem ég tek
mér fyrir
hendur í líf-
inu.“
bú séu að sækja sig og ná yfir
5.000 kg markið og munurinn
milli manna að minnka. Flest búin
á „topp 10“-Iistanum hafa verið
þar lengi, sum í tvo áratugi, en
alltaf eru einhverjar breytingar.
Að þessu sinni eru hástökkvararn-
ir á Svertingsstöðum í Eyjafirði,
Akbraut í Holtum og Jörfa í Kol-
beinsstaðahreppi.
Nythæsta kýr landsins á síðasta
ári var Sonja 109 í Saurbæ í Lýt-
ingsstaðahreppi með 9.085 kg
injólkur eftir árið.
mála,“ segir Jón og telur það greini-
lega réttlæta tímann sem í það fer.
Á móti innflutningi
Jón á Búrfelli er algerlega and-
vígur innflutningi norska kúastofns-
ins og afstaða hans í Nautgripa-
ræktarnefnd Búnaðarfélags íslands
varð til þess að hann var ekki kall-
aður þar að fundarborði meir.
„Þetta er flókið mál sem ekki má
einfalda um of. Ákveðnar grundvall-
arupplýsingar þurfa að liggja fyrir
áður en teknar eru jafn afdrifaríkar
ákvarðanir og þær sem átti að taka í
fyrra, ákvarðanir sem þýddu að
skipt hefði verið um kyn og engin
leið væri til baka.“
Hann segir að verið sé að fóma
mikilvægum þáttum fyrir óvissa
hagkvæmni. Talsmönnun breyting-
anna hefði gengið erfiðlega að sýna
fram á hagkvæmnina. „Bændur
sýndu álit sitt á vinnubrögðum
Bændasamtakanna og búnaðar-
þings í skoðanakönnun. Þeir vilja
þetta ekki, eins og ég raunar þóttist
vita.“ segir Jón. Hann hefur hins
vegar áhyggjur af þeirri ólgu meðal
bænda sem átökin um innflutning-
inn leiddu af sér. Reiknar þó með að
málið verði leyst með því að gerð
verði athugun á tilraunabúi til að fá
upplýsingar um hagkvæmni breyt-
ingarinnar.
Myllusteinninn
Fram hefur komið að tekjur kúa-
bænda hafa minnkað undanfarin
ár. „Kvótakerfið er myllusteinninn
sem hengdur hefur verið um háls
okkar. Við sem eftir erum í grein-
inni erum látnir borga brúsann en
þeir sem hætta fara brosandi með
fullar hendur fjár.“ Telur Jón að
unga fólkið sem heldur áfram að
starfa við landbúnað sé á móti
kvótanum en þeir eldri vilji halda í
kerfíð, þeir líti á kvótann sem eign
sem þeir geti selt þegar þeir hætta.
Og þeir síðarnefndu ráði mestu í
landbúnaðarkerfínu. „Það er allt of
mikill aðstöðumunur í bændastétt-
inni. Þeir sem byggðu upp fyrir
tíma verðtryggingarinnar þurfa
engar áhyggjur að hafa á meðan
ungt fólk á varla kost á að hefja bú-
skap. Það ber himin og haf þarna á
milli.“
„Vinnslunni hefur síðan tekist að
smokra sér fram hjá öllum niður-
skurði," segir Jón. Bendir hann á að
mjólkursamlagið á Hvammstanga
sé hluti af blönduðu kaupfélagi og
það sé gert upp á núlli ár eftir ár.
■Eitthvert fari peningarnir. Nýjar
reglur um frumutölu í mjólk til að
auka vinnslugæði mjólkurinnar er
nýjasta dæmið af þessu tagi, að
mati Jóns. Bændur þurfí að leggja
vinnu og kostnað í meira uppeldi
gripa og vérði fyrir afurðatapi
vegna þessara reglna. Mjólkursam-
lögin fái þar með betra hráefni án
þess að greiða nokkuð fyrir það.
Telur Jón að einhverjir kúabændur
muni hætta búskap vegna nýrra
reglna um frumutölu í mjólk.
Framfylgir eigin stefnu
„Ekki þýðir að hafa of miklar
áhyggjur af framtíðinni, ekki á
meðan maður hefur gaman af
þessu," segir Jón þegar hann er
spurður að því hvort hann telji
framtíð í kúabúskapnum. „Maður
verður að spila úr því sem maður
hefur, og hafa kjark til að marka
eigin stefnu í búskapnum og fylgja
henni. Ég hef til dæmis alltaf fram-
leitt umfram kvóta og fengið pen-
inga fyrir það. Það er að vísu
ótryggt en hefur verið hag-
kvæmara en að kaupa kvóta.“
Hann telur að ekki sé hagkvæmt
fyrir þau Sigurbjörgu að bæta við
sig miklum kvóta, við núverandi að-
stæður. í fyrsta lagi hafí kvótinn
verið allt of dýr en hann fór í 160 kr.
lítrinn þegar mest var. „Maður gæti
farið að athuga þetta þegar verðið
fer niður í 100 ki-ónur,“ segir Jón.
Þá eru þau að borga niður jörðina
og þurfa ekki að fjárfesta í kvóta
eða öðru vegna þess skattalega hag-
ræðis sem sums staðar hefur verið
forsenda þess að kvótakaup borgi
sig.