Morgunblaðið - 07.06.1998, Qupperneq 18

18 SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
HRÍSEY EA 10, „hákarlaskip“. Skútan var
líklega smíðuð í Skotlandi um 1860-1870 og
kom til íslands upp úr 1880. Hríseyin varð
einna langlífust hákarlaskipanna. Var hún
notuð alla þá tíð sem gert var út á hákarl við
Lslandsstrendur eða til ársins 1924. Eftir að
hákarlaveiðum var hætt stóð þetta gamla skip
lengi uppi á Oddeyrartanga á Akureyri við
hús Gránufélagsins.
Morgunblaðið/Þorkeli
annað en hún sleit sínar festar og
lagði af stað á fullri ferð. Hún var
ekki með nein segl né mótor heldur
sigldi bara á reiðanum í gegnum
brim og boða í brjáluðu veðri. Hall-
dór bóndi á Baa sá til hennar,
hringdi og sagði:
„Skipið er að fara þarna út.“
„Já, við sendum bát eftir því en
höfum ekki náð því.“
„Hverjir eru þarna um borð?“
„Það eru engir um borð.“
„Þið ljúgið því. Ég sé að minnsta
kosti einhverja veru við stýrið aftur
á,“ sagði Halldór.
„Þetta var Helga, unga stúlkan
sem kramdist undir skipinu þegar
verið var að sjósetja það,“ segir
Hannes.
Forsagan er sú, að Helga EA 2
var keypt til íslands nokkru fyrir
aldamót. Hún var smíðuð í Englandi
1874 og hét upphaflega „Onward".
Þegar sjósetja átti skipið misstu
menn það á stjómborðshliðina. Við
það varð það slys, að ástmey yngsta
smiðsins varð undir skipinu. Hún
var flutt stórslösuð um borð og lögð
í koju stjómborðsmegin, þar sem
hún dó. Eftir þetta urðu menn jafn-
an varir við svip Helgu. Var sagt að
hún hefði varið skipið áföllum og oft-
sinnis gefíð sjómönnunum merki um
yfirvofandi hættu. Þegar hún birtist
þeim drifu þeir sig alltaf í land, jafn-
vel þótt blíðskaparveður væri. Þeir
sem sáu Helgu stíma í land héldu
hiklaust á eftir henni og komust
þannig ósjaldan hjá því að lenda í
mannskaðaveðrum.
Þrír kútterar fórust
Þegar við höldum áfram röltinu
segir Hannes og bendir á seglskip:
Sigldi
ómönnuð
í tilefni sjómannadagsins verður opnuð
sýning á meira en hundrað líkönum af
bátum og skipum, sem flest eru eftir Grím
Karlsson. Hannes Þ. Hafstein, sem safnað
hefur líkönunum saman og heldur utan um
sýninguna, sagði Hildi Friðriksdóttur frá
nokkrum skipanna. Mögnuðust er sagan
af Helgu EA 2, sem sleit sig lausa
og sigldi ómönnuð út á haf.
FYRSTA íslenska varðskipið, var
smíðað í Englandi 1899 sem tog-
ari. Það var 325 hestöfl með 47
mm fallbyssu. Vestmannaeyingar
söfnuðu fyrir skipinu, þar sem
breskir togarar voru svo aðgangs-
harðir á miðum Eyjabáta á þessum
árum, að þeir eyðilögðu gjarnan
fyrir þeim veiðarfærin. Líkanið
smiðaði Sigurður Jónsson.
VERIÐ var að bera fjölda
skipslíkana inn í Sjó-
mannaskólann þegar
blaðamann bar að garði
fyrr í vikunni. Við enda
eins gangsins stóð Hannes Þ. Haf-
stein og stjómaði mönnunum með
harðri hendi: „Hingað, strákar!
Hvað eruð þið með þama? Nei, er
þetta ekki Oðinn, sem seldur var úr
landi. Hann fer þangað inn,“ skipaði
hann fyrir hárri röddu um leið og
hann benti inn í eina skólastofuna.
Eftir að Hannes hætti hjá Slysa-
vamafélaginu hefur hann ár hvert
starfað við undirbúning sjómanna-
dagsins. Að þessu sinni fór drjúgur
tími í að safna saman líkönum úr
öllum áttum og koma þeim fyrir til
sýningar. Hann horfir stoltur á af-
raksturinn þar sem hann gengur
um ganga Sjómannaskólans og seg-
ir frá einu og einu skipi. Bætir við
að þessa sýningu ætti ekki nokkur
maður að láta framhjá sér fara.
Sagan af Helgu EA 2
Mögnuðust er sagan um Helgu
EA 2, en tvö líkön af henni má finna
á jarðhæðinni; annað sem er eins og
skipið var í upphafi en hitt eftir
breytingu. „Brúin var tekin og stýr-
ið fært aftur á þilfar. Eftir það var
hún notuð sem birgðaskip með
tunnur og salt norður á Hólmavík.
Söguna af Helgu hefur Grímur
Karlsson líkanasmiður og fyrrver-
andi skipstjóri skráð, en faðir hans,
Karl Dúason, var á skipinu árin
1919 og 1920,“ segir Hannes.
Hannes man vel eftir umtalinu
um Helguna þegar hann var á sfld
fyrir norðan 1944 eða um það leyti
sem atburðurinn átti sér stað. „Það
var síðla sumars 1944, að hún lá við
festar á Drangsnesi. Það var ekkert
HARALDUR Ágústsson skipstjóri á Guðmundi Þórðarsyni (t.v.) var
fyrstur til að ná tökum á notkun kraftblakkarinnar við veiðar á torfu-
fiski. Eggert Gíslason skipstjóri á Víði II (t.h.) var fyrsti maðurinn í
heiminum sem kastaði á sfld með asdic-tæki um borð.