Morgunblaðið - 02.07.1998, Síða 34

84 FIMMTUDAGUR 2. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
LEIKSÝNINGIN Ormstunga-ástarsaga verður flutt á leiklistarhátíð-
inni í Tammerfors í ágúst. Benedikt Erlingsson og Halldóra Geir-
harðsdóttir eru leikararnir í sýningunni.
Tvöföld leiklistar-
hátíð í Tammerfors
Stálin stinn
Nýjar bækur
• ELLIÐAÁRDAL UR, land og
saga er skrifuð af þeim Arna
Hjartarsyni jarðfræðingi, Helga
M. Sigurðssyni sagnfræðingi sem
jafnframt sá um ritstjórn og
Reyni Vilhjálmssyni landslags-
arkitekt.
Ríflega 200 gamlar og nýjar
ljósmyndir, teikningar og kort
fjalla um flest svið í náttúru og
sögu Elliðaárdals sem nýtur borg-
arverndar vegna náttúrufars og
útivistarmöguleika. Einnig eru í
dalnum sögustaðir og friðlýstar
minjar.
í kynningu segir m.a.: „A 19.
öld fóru Reykvíkingar gjarnan í
lystireisur um Elliðaárdal en þeg-
ar bílaöld gekk í garð var stefnan
jafnan tekin á fjarlægari staði.
Um áratugaskeið sáu flestir El-
liðaárdal aðeins í svipleiftri á leið
sinni yfír Elliðaárbiýrnar. Petta
skeið er nú liðið undir lok því nú
kemur fjöldi manna í dalinn dag
hvern í margvíslegum tilgangi og
nýtur þar lífsins í fjölbreytilegri
náttúru."
Utgefandi er Mál og mynd. Bókin
sem er 166 bls. að stærð og kostar
kr. 3.900.
------------------
Sýningum lýkur
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar
SÝNINGU Arnars Þorsteinssonar
á þrívíddarverkum úr _ málmi í
Listasafni Sigurjóns Ólafssonar
lýkur sunnudaginn 5. júlí.
Listasafnið er opið daglega milli
kl. 14 og 17 og er kaffístofa safnsins
opin á sama tíma.
Listasafn ASÍ
UM næstu helgi lýkur sýningunni
„Tilraun með tilgerðarleysi" í Lista-
safni ASÍ. Sýningin er framlag Fé-
lags íslenskra myndlistarmanna til
Listahátíðar í Reykjavík 1998.
Sýningin er opin frá kl. 14-18 og
lýkur á sunnudag.
Listasetrið Kirkjuhvoli
Sýningu Bjama Þórs Bjamason-
ar í Listasetrinu Kirkjuhvoli, Akra-
nesi lýkur á sunnudag. Bjarni sýnir
10 olíuverk og 30 vatnslitamyndir.
Listasetrið er opið daglega frá kl.
15-18.
Alþjóðlega leiklistarhátíðin í
Tammerfors verður haldin í 30.
skipti dagana 11.-16. ágúst. Há-
tíðin hefur unnið sér sess sem
ein helsta leiklistarhátíðin á
Norðurlöndum og dagskráin er
samsett af leiksýningum frá
ýmsum löndum ásamt því helsta
sem verið hefur á fjölunum í
finnsku leikhúsi undanfarið
leikár. Hátiðin verður sérstak-
lega umfangsmikil að þessu
sinni þar sem í ár fellur í hlut
Finna að hafa veg og vanda af
Norrænu leiklistardögunum og
verða þeir haldnir samtímis
Leiklistarhátíðinni í Tammer-
fors.
Hátíðin Norrænir leiklistar-
dagar er haldin á tveggja ára
fresti og skiptast Norðurlöndin
á um að halda hátiðina. Þangað
er stefnt leikhúsfólki frá öllum
Norðurlöndum og áhersla er
lögð á að frá hveiju Norður-
landanna komi a.m.k. ein leik-
sýning. Norrænu leikskálda-
verðlaunin verða afhent við
setningu Norrænu leiklistardag-
anna og hefur sænska leikskáld-
ið Lars Norén verið útnefndur í
ár fyrir leikrit sitt Kliniken.
Leiksýningin Ormstunga -
Astarsaga er framlag Islands til
hátíðarinnar en af öðrum sýn-
ingum má nefna sænsku sýning-
una Irinas nyja liv sem sýnd var
nýverið á Listahátíð í Reykja-
vík. Þá verður á dagskránni
rómuð sýning á Hamlet frá Lit-
háen í leikstjórn Eimuntas
Nekroshius, frá Argentínu kem-
ur sýning á Hamletmaskínunni
eftir Heiner Muiler, Norska
Ieikhúsið flytur Fuglana, róm-
aða sýningu eftir sögu Tarje
Vesaas. Frá San Francisco kem-
ur þekktur spunaleikhópur,
True Fiction Magazine. Meðal
fínnsku sýninganna sem boðið
verður uppá eru einleikurinn
Lér konungur sem leikin er af
leikkonunni Nina Sallinen í leik-
stjórn Katja Krohn. KOM leik-
húsið sýnir umtalaða Ieikgerð á
Glæpi og refsingu eftir Fjodor
Dostojevskí. Alls verða leiknar,
dansaðar og sungnar á þriðja
tug sýninga í Tammerfors þá
sex daga sem leiklistarhátiðin
stendur yfir 11.-16 ágúst næst-
komandi.
MYNDLIST
Mokka, Skólavörðustíg
BLÖNDUÐ TÆKNI
JÓN GUNNAR ÁRNASON
Sumarsýning. Opið mánudaga til
laugardaga frá kl. 10 til 23.30. Opið
sunnudaga frá kl. 14 til 12.30
í ÁR eru liðin 40 ár frá því
Mokka var opnað og leiddi
Reykvíkinga í allan sannleikann um
ágæti ítalskrar uppáhellingar. Einn
af þeim sem frá öndverðu gerðu
kaffihúsið að öðru heimili sínu var
Jón Gunnar Árnason vélsmiður og
myndhöggvari. Reyndar tók hann
virkan þátt í útlitshönnun Mokka
með því að smíða innréttingamar,
en þær eru nærfellt eins og þær
vom þegar staðurinn var opnaður.
Þá hannaði Jón Gunnar og smíðaði
fatahengi það sem gestir nota enn
til að létta af sér yfirhöfnum. Að
endingu bjó hann til öskubakkana,
sem voru einstæð málmsmíð og
engum öðram bökkum líkir.
Því er ekkert eðlilegra en kaffi-
húsið skarti sýningu svo ágæts
listamanns á 40 ára afmæli sínu svo
mjög sem vegir hans og þess lágu
saman. Árið 1965 vora SÚM-sam-
tökin til dæmis vígð á Mokka, en
Jón Gunnar var einn af stofnendum
þeima. Var fyrstu sýningu samtak-
anna skipt milli Ásmundarsalar og
kaffihússins þar sem Dieter Roth
sat og hannaði hina nýstárlegu sýn-
ingarskrá með sinni alkunnu til-
finningu fyrir umbroti.
Sýningin á Mokka er sett saman
af Gylfa Gíslasyni myndlistarmanni
- sem sjálfur var meðlimur SÚM -
og lýsir með einkar látlausum hætti
hvað það var sem einkenndi Jón
Gunnar og listbyltingu 7. áratugar-
ins. Að vísu skortir tilfinnanlega
einhverja málamyndaritsmið með
sýningunni, einkum til að kynna
Jón Gunnar og ^ starfshætti hans
fyrir ungum Islendingum. Sú
árátta að búa til sýningar fyrir „sig
og sína“ án þess að leiða hugann að
því sem jafnan er kallað upplýsing
- nokkuð sem umbreytti heims-
myndinni þegar á 18. öld og hefur
JÓN Gunnar um miðjan 7. ára-
tuginn bak við hreyfiverk sitt Svo
er margt sinnið sem skinnið.
síðan þótt ómissandi þáttur í öllu
athafna- og menningarlífí vest-
rænna manna - gerir flesta lista-
menn að vonlausum sýningarstjór-
um.
Fyrir þá sem eru innvígðir og
hafa ómældan aðgang að upplýs-
ingaveitum íslenskrar listasögu
verður sýningin á Mokka hins veg-
ar yndisleg upprifjun á einum
helsta fulltrúa umbyltingarkynslóð-
arinnar, sem horfði reið um öxl um
leið og hún kippti íslenskri list úr
fílabeinsturninum niður á bílskúrs-
planið svo allir, jafnvel smurnings-
skitnustu smjörtöffarar, mættu
eiga hlutdeild í líkingamáli hennar.
Halldór Björn Runólfsson
--------♦-♦-♦-------
■ YFIRSKRIFT Gautaborgar-
messunnar, bóka- og bókasafns-
messu, sem haldin verður í Gauta-
borg dagana 22.-25. október næst-
komandi verður Börn & unglingar
og menningararfurinn. Fjöldi erinda
verður fluttur auk umræðufunda, en
rithöfundarnir Árni Bergmann og
Matthías Johannessen taka þátt í
einum þeirra og einnig verður fjallað
um bækur þeiiTa Hallgríms Helga-
sonar, 101 Reykjavík, og Ólafs
Gunnarssonar, Ti'öllkirkjuna. Þetta
er í fjórtanda skiptið sem Gauta-
borgarmessan er haldin.
Holdið er veikt
KVIKMYNDIR
Háskðlabfó
KVIKT HOLD („CARNE
TRÉMULA")
iHck
Leikstjóri Pedro Almodóvar.
Handrit Almodóvar o.fl., eftir
sögu Ruth Rendell. Tónlist Al-
berto Iglesias. Kvikmyndatöku-
stjóri Affonso Beato. Aðalleikend-
ur Javier Bardem, Francesca
Nera, Liberto Rabal, Ángela Mol-
ina, José Sancho. 101 mín.
Spænsk. Warner Espanola/CiBy
2000 1997.
ALMODÓVAR, sögumaðurinn
góði, virðist vera á réttri leið að
ná sínu fyrra formi eftir örfá feil-
spor. Kvikt hold er að vísu dálítið
graggug hvað boðskapinn og skil-
greiningu snertir, en makalaus,
gráglettin sagan þess betur sögð
og leikurinn stórkostlegur.
Við fylgýumst með hinum sein-
heppna Victor (Liberto Rabal),
allt frá því hann fæðist í strætis-
vagni við upphaf áttunda áratug-
arins, uns hann verður faðir (und-
ir svipuðum kringumstæðum),
röskum tveimur áratugum síðar.
Undir tvítugt verður hann íyrir
því óláni að lama lögreglumann-
inn David (Javier Bardem) með
voðaskoti í átökum á heimili
Elenu (Francesca Neri), ungs og
auðugs fíkils, sem stofnað hafði til
skyndikynna við Victor skömmu
áður. Málið er þó ekki einfalt því
Sancho (José Sancho), kokkálað-
ur, drykkfeklldur löggufélagi Da-
vids kemur einnig við sögu í slys-
inu. Victor lendir í fangelsi, Elena
hættir (mikið til) í dópinu, giftist
David, sem verður fótluð körfu-
boltahetja. Sancho heldur stíft
áfram sínum alkóhólisma, ámóta
og Klara kona hans (Angela Mol-
ina) í framhjáhaldinu.
Victor sleppur út og þá tekur
við aldeilis mögnuð atburðarás
sem jafnast á við svæsnustu sápu-
óprar - að því undanskildu að
Álmodóvar og leikararnir hans
gera söguna undarlega trúverð-
uga og bæði fyndna, á sinn kald-
hæðnislegan hátt, og dramatíska.
Kvikt hold er byggð á sögu eftir
bresku skáldkonuna Ruth
Rebdell, en Spánverjarnir færa
hana í lýtalausan, latínskan bún-
ing sem hæfir þessari sögu um
heitar ástríður, sviksemi, undir-
ferli, afbrýði, greddu, morð, og ég
veit ekki hvað, sem endar svo að
lokum, mjög huggulega.
Sem fyrr segir hefst myndin á
fæðingu undir einræði Frankós
og lýkur á annarri við öllu mann-
eskjulegri kringumstæður hins
frjálsa Spánar. Álmodóvar gefur
manni ekki ástæðu til að taka
þessar merkingai- sérstaklega al-
varlega og enn skortir hann
nokkuð á gálgahúmorinn og yfir-
ganginn í sínum bestu myndum
en hann er aftur orðinn úhuga-
verður og skemmtilegur. Það er
fyrir öllu.
Sæbjörn Valdimarsson
Saga Norsku skíða-
herdeildarinnar
MYNDBÖNP
II ei ni i I dariiiynd
STRÍÐSÁRIN KÖLDU
Heimildarmynd um Norsku skíðaher-
deildina. Kvikmyndataka, hljóð og
myndvinnsla: Karl Sigtryggs-
son.Handrit.klipping, stjórn upptöku
Magnús Bjarnfreðsson. Framleiðandi
Peter A. Tafíord.
HEIMILDARMYNDIN Stríðs-
árin köldu sem ríkissjónvarpið
sýndi í tveimur hlutum sl. haust
hefur nú verið gefin út á mynd-
bandi og þegar fengið nokkra
dreifíngu í skóla og bókasöfn.
Myndin fjallar um dvöl Norsku
skíðaherdeildarinnar svokölluðu
sem dvaldist hér á landi á áram
heimsstyrjaldarinnar síðari og
sinnti aðallega þjálfun breskra og
bandarískra hermanna í vetrar-
hernaði. Herdeildin sinnti einnig
eftirlits- og varnarstöðu á Jan Ma-
yen frá 1941 til stríðsloka.
Heimildargildi myndarinnar er
ótvírætt, þama er sagt frá merkum
kafla í sögu Íslands á stríðsárun-
um, og ekki síður merkum kafla í
stríðsþátttöku Norðmanna. I upp-
hafi myndarinnar er sagt frá heim-
sókn aldraðra félaga úr herdeild-
inni til íslands árið 1995 en sú
heimsókn varð einmitt kveikjan að
gerð myndarinnar. Framleiðandi
myndarinnar, Peter A. Tafjord, er
sonur eins liðsmanns herdeildai--
innar og óhætt að segja að honum
hafi runnið blóðið til skyldunnar og
bragðist skjótt og vel við þegar
gerð þessarar myndar bar á góma.
í myndinni er sagt frá innrás
Þjóðverja í Noreg í apríl 1940 og
hvernig Norðmenn veittu mót-
spymu með öllum ráðum. Eitt
þeima ráða var að stofna herdeildir
sem börðust með bandamönnum á
hinum ýmsu vígstöðvum, m.a. her-
deildina sem kom til Islands og Is-
lendingar kölluðu ávallt Norsku
skíðaherdeildina. Bækistöð her-
deildarinnar var í landi Hrapp-
staða ofan við Akureyri og æfinga-
svæðið var Vindheimajökull og
fjalllendið þar undir. Fram kemur
að bóndinn á Hrappstöðum hefur
gætt þess að hrófla ekki við neinu,
svo enn getur að líta nokkuð heil-
legar minjar um dvöl Norðmann-
anna. í myndinni er talsvert notað
af myndefni frá stríðsáranum, m.a.
sem Norðmennimir tóku sjálfir
svo og úr filmusafni Eðvarðs Sig-
urgeirssonar og er mikill fengur að
því að fá þetta efni tilreitt á svo
skilmerkilegan hátt; sumt af því
hefur ekki kqmið áður fyrir sjónir
almennings. í þulartexta Magnús-
ar Bjarnfreðssonar er miklum
fróðleik þjappað saman og hefði
kannski á stöku stað mátt grisja
hann örlítið og stytta. Inn á milli
gömlu myndskeiðanna er skotið
viðtölum við aldraða félaga úr her-
deildinni og einnig við tvær ís-
lenskar konur sem giftust Norð-
mönnum úr herdeildinni og er
þannig rakin fróðleg saga af sam-
skiptum Norðmannanna við heima-
menn á Akureyri á stríðsárunum. Er
greinilegt að Norðmennimir hafa
notið velvildar og heimamönnum
fundist skyldleikinn við hina nor-
rænu frændur hafinn yfir allan vafa,
á meðan bresku og síðar bandarísku
hermennimir máttu hafa meira lyrir
að kynnast Islendingunum.
Oll vinnsla á myndinni er með
ágætum og samspil nýrra og eldra
eftiis er hnökralaust. Framsetningin
er skýr og hnitmiðuð og miðlar efn-
inu skilmerkilega. Vafalaust getm-
þessi mynd nýst vel sem viðbótareftii
við kennslu í merkum kafla íslands-
sögu 20. aldar og ekki síður sem
fróðleiksefni íyrir alla áhugasama
um stríðsárin á íslandi. Þá ættu
Norðmenn að geta fundið henni stað
í sinni sögu af striðsáranum.
Hávar Sigurjónsson