Morgunblaðið - 16.07.1998, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 16. JÚLÍ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
SIGURÐUR
ARNALDS
+ Sigurður fædd-
ist í Reykjavík
15. mars 1909.
Hann lést á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur
10. júlí siðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Ari (Jónsson)
Arnalds frá Hjöllum
í Þorskafirði (f.
1872, d. 1957), sem
lengi var sýslumað-
ur á Seyðisfirði, og
Matthildur Einars-
dóttir Kvaran (síðar
Matthíasson) (f.
1889, d. 1980). Þau
slitu samvistir, en Matthildur
giftist síðar Magnúsi Matthí-
assyni Jochumssonar skálds.
Bræður Sigurðar eru Einar (f.
1911, d. 1997) hæstaréttardóm-
ari og Þorsteinn (f. 1915) fv.
framkvæmdastjóri Bæjarút-
gerðar Reykjavíkur.
Sigurður var tvígiftur. Fyrri
kona hans var Guðrún (Jóns-
dóttir) Laxdal (f. 1914) fv. kaup-
kona. Synir þeirra eru tveir: 1)
Jón Laxdal (f. 1935), fv. ráðu-
neytissijóri og borgardómari,
nú forseti Guðspekifélagsins og
eigandi fyrirtækis á sviði einka-
Ieyfa og vörumerkja. Fyrri
kona hans er Sigríður Eyþórs-
dóttir leikstjóri og kennari. Síð-
ari kona Jóns er Ellen Júlíus-
dóttir félagsráðgjafi. 2) Ragnar
(f. 1938) alþingismaður og fv.
ráðherra, kvæntur Hallveigu
Thorlacius brúðuleikara. Síðari
kona Sigurðar er Ásdís
(Andrésdóttir) Arnalds (f. 1922)
frá Neðra-Hálsi í Kjós. Synir
þeirra eru fjórir: 1) Sigurður
Steingrímur (f. 1947), verk-
fræðingur og framkvæmda-
stjóri, kvæntur Sig-
ríði Maríu Sigurð-
ardóttur skrifstofu-
manni. 2) Andrés (f.
1948) náttúrufræð-
ingur, kvæntur
Guðriínu Sigríði
Pálmadóttur iðju-
þjálfa. 3) Einar (f.
1950) rithöfundur,
giftur Sigrúnu Jó-
hannsdóttur sjúkra-
þjálfara. 4) Ólafur
Gestur (f. 1954)
náttúrufræðingur,
kvæntur Ásu Lovfsu
Aradóttur náttúru-
fræðingi. Barnabörn Sigurðar
eru 17 talsins og barnabarna-
börnin þrjú.
Sigurður fór sem ungur mað-
ur til náms í verslunarfræðum í
Hamborg í Þýskalandi og síðar
á Bretlandi. Eftir heimkomuna
starfrækti hann Iengi eigið fyr-
irtæki á sviði innflutningsversl-
unar og um skeið iðnaðar. Hann
stofnaði Tímaritið Satt árið
1953 og var það gefið út allt til
ársins 1976. Það flutti sannar
frásagnir af ýmsum merkum at-
burðum og mönnum og sakamál-
um. Þar birtust einnig ijölmarg-
ar íslenskar frásagnir sem mik-
illa vinsælda nutu. Sumar þeirra
urðu uppistaða í víðlesnum bóka-
flokki með íslenskum örlagaþátt-
um eftir þá Tómas Guðmundsson
skáld og Sverri Krisljánsson
sagnfræðing. Þær bækur voru
gefiiar út ásamt fleiri bókum af
Bókaútgáfunni Forna sem Sig-
urður stofhaði og rak einnig
ásamt fjölskyldu sinni.
Utför Sigurðar fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 10.30.
Nú hefur Sigurður Arnalds
tengdafaðir minn kvatt okkur og
siglt báti sínum til annarra stranda.
Við horfum á eftir honum, hrygg í
huga, en þakklát fyrir langa og
skemmtilega samfylgd.
Sigurður var litríkur maður og sú
mynd af honum sem ég geymi í
minningunni er í öllum regnbogans
litum. Grunntónninn í litrófi þessar-
ar myndar er græni liturinn. Litur
skógarins. Litur ræktandans. Hann
ræktaði skóg af ákefð trúaðs manns
sem lofar skapara sinn. Hann sagði
mér einu sinni að fátt veitti sér meiri
ánægju en tilhugsunin um að litlu
plönturnar sem hann potaði niður í
moldina ættu einhvern tímann eftir
að hljóma af fuglasöng og lítil börn
ættu eftir að klifra í greinum þeirra
- allar litlu birkiplönturnar sem þau
sáðu snemma á vorin, Sigurður og
Ásdís, seinni kona hans. Þessar
plöntur ræktuðu þau svo inni hjá sér
og dreifðu út í hvert hom svo svefn-
herbergið þeirra ilmaði eins og Hall-
ormsstaðaskógur eftir rigningu.
Skógarnir sem þau Ásdís hafa verið
að rækta saman af sívaxandi elju
teygja sig núorðið út um allt, með-
fram bökkum Álftavatns og uppi við
Hafravatn, þar sem urðin er að
breytast í unaðsreit fyrir komandi
kynslóðir. Og aspirnar sem hann
bjargaði eina vornótt frá bráðum
bana eru komnar út um allt land.
Mér finnst sagan sem mér var sögð
um aspirnar lýsa Sigurði vel. Einu
sinni kom veralega snöggt hret um
páskana. Sigurði varð hugsað með
hryllingi til vina sinna, sem hann var
búinn að gróðursetja austur við
LEGSTEINAR Islensk framleiðsla Vönduð vinnci, gott verð Sendum myndalista MOSAIK f Marmari Granít Blágrýti Gabbró Líparít
Hamarshöfði 4, 112 Reykjavík simi 5871960, fax 5871986 1
L E G S T E 11 M AR
í rúmgóðura sýningarsölum okkar eigum við ávallt fyrirliggjandi margar gerðir legsteina og minnisvarða úr íslenskum og erlendum steintegundum. Verið velkomin til okkar eða hafið samband og fáið myndalista. I S.HELGASON HF fl 11STEINSMIÐJA 1 |
SKEMMUVEGI 48, 200 KÓP.,SÍMI:557-6677/FAX:557-8410
Álftavatn. Hann minntist þess þá að
hafa lesið að besta vemdin væri að
vökva vel. Landið hans fyrir austan
er nokkuð stórt og margar aspirnar
stóðu langt frá vatninu, svo það var
býsna drjúgur spölur sem hann
þurfti að bera vatnið til þeirra.
Hann var ekkert viss um að ráðið
dygði og auk þess var hann slæmur í
bakinu, en alla nóttina bar hann
þeim vatn í fötum og bjargaði
þannig lífi þeirra. Þegar sú nótt var
liðin voru næstum allar aspir á Suð-
urlandi fallnar nema þessar, og eftir
slíka eldskírn þoldu þær meira en
aðrar aspir. Afkomendur þeirra
teygja sig nú til dæmis til himins
kringum húsið okkar Ragnars norð-
ur í Varmahlíð.
Það má því með sanni segja að
Sigurður hafi skilað okkur grænna
Islandi. Ekki bara í eiginlegri merk-
ingu heldur líka óbeint. Til dæmis
hafa synir hans flestir fengið græna
litinn í arf frá fóður ^sínum. Tveir
þeirra - Andrés og Ólafur - hafa
beinlínis gert það að ævistarfi sínu
að rækta upp landið. Og græni litur-
inn hefur alla tíð tengt Ásdísi og Sig-
urð enn nánari böndum en gengur
og gerist um hjón. Öll dagsverkin
sem þau hafa unnið hlið við hlið við
að hlúa að litlu svefnherbergisbörn-
unum sínum og koma þeim til þroska
hafa mótað samband þeirra. Það
mátti lesa úr augum hennar, þegar
hún var að kveðja hann í hinsta sinn.
Blátt er litur heiðríkjunnar og
Sigurður hafði björt augu, full af
glensi. Það var auðvelt að koma hon-
um til að hlæja og hann kom öðrum
til að hlæja með alls konar uppá-
tækjum. Prakkarastrikin hans eru
efni í heila bók, og afkomendur hans
eiga áreiðanlega eftir að skemmta
sér við þær sögur um ókomna tíð.
Hann varðveitti af kostgæfni barnið
í sér og hætti aldrei að vera bæði
forvitinn og undrandi.
Rautt er litur hjartans og Sigurð-
ur hafði hlýtt og viðkvæmt hjarta.
Hann hafði ríka réttlætiskennd og
bar mikla umhyggju fyrir samferða-
mönnum sínum engu síður en fjöl-
skyldu sinni og afkomendum. Hann
var afar viðkvæmur fyrir illu umtali,
einkum ef það birtist á prenti. Ást á
bókum var stór þáttur í lífi hans og
það var engin tilviljun að hann valdi
bókaútgáfu sem sitt aðalstarf. Það
var þó tónlistin sem stóð hjarta hans
næst. Hann hlustaði á tónlist af
sömu ástríðu og hann ræktaði skóg
og hafði mjög ákveðinn smekk á því
sviði.
En til að myndin af Sigurði
tengdaföður mínum fái að njóta sín
til fulls verð ég að bæta svarta litn-
um við. Litirnir ná ekki að tjóma
nema skuggarnir sjáist í bakgiunn-
inum. Maður með viðkvæmt hjarta
eins og hann hlaut oft að finna meira
til en aðrir menn. Einkum var það
skammdegið sem risti hann rúnum
hin síðari ár. Oft var hann dálítið
dapur og kvíðafullur og þá var Ásdís
hans stoð og stytta, taldi í hann
kjarkinn og minnti hann á að vorið
kæmi bráðum. Og svo fóru kraftarn-
ir að þverra og honum fór að finnast
að nú hefði hann siglt nógu lengi.
Þegar hann sigldi burt vorum við öll
samankomin niðri á ströndinni að
kveðja hann. Ásdís og synirnir allir,
tengdadæturaar og barnabörnin. Sú
fallega kveðjustund er okkur mikil
huggun núna þegar hann er horfinn.
Eg hef verið heppin í lífinu og finn
nú sterkt til þess hvað ég var heppin
að eiga Sigurð að tengdaföður. Ég
er þakklát fyrir allt sem hann hefur
gefið mér, bæði skemmtilegar
stundir, visku og fallegt fordæmi.
Ég kveð hann að leiðarlokum með
ljóði eftir Snorra Hjartarson:
Blessað veri grasið
sem grær kringum húsin
bóndans og Ies mér
P hans,
þrá og sigur
hins þögula manns.
Blessað veri grasið
sem grær yfír leiðin,
felur hina dánu
friðiogvon.
Blessað veri grasið
sem blíðkar reiði sandsins,
grasið
semgræðirjarðarmein.
Blessað veri grasið,
blessað vor landsins.
Hallveig Thorlacius.
Við andlát Sigurðar Arnalds,
tengdaföður okkar, er sannkallaður
ættarhöfðingi hoifinn á braut. Ást
sú og virðing er hann naut innan
fjölskyldunnar kom enn einu sinni
glögglega í ljós er nær allir afkom-
endurnir komu að dánarbeði hans til
að kveðja í síðasta sinn. Við mátum
hann afar mikils sem tengdaföður
og börnunum okkar var hann ein-
stakur afi.
Við minnumst Sigurðar sem ein-
staks heiðursmanns. Hann var gam-
ansamur, hlýr og rausnarlegur og
var umhugað um velferð annarra.
Hann hafði ákveðnar skoðanir, sem
áttu sér rætur í sterku gildismati og
alla tíð var mikil virðing borin fyrir
sjónarmiðum hans. Fjölskyldan var
Sigurði mikils virði og hann fylgdist
af einlægum áhuga með því sem
hans nánustu tóku sér fyrir hendur.
Hann studdi dyggilega við bakið á
afkomendum sínum og var alltaf
reiðubúinn ef einhver þeirra þurfti á
aðstoð að halda. Sigurður var heið-
arlegur og bjó yfir sterkri réttlætis-
kennd. Hann tók það mjög nærri sér
ef einhver var misrétti beittur og
gerði allt sem í hans valdi stóð til að
leiðrétting næði fram að ganga. Allt
slíkt gerði hann samt af einstakri
hógværð.
Sigurður var óvenju víðlesinn og
fróður og fylgdist vel með bæði inn-
an lands og utan. Hann sagði ein-
staklega skemmtilega frá og átti
auðvelt með að halda uppi samræð-
um. Skipti þá ekki máli hverjir við-
mælendur hans voru. Við sjáum
hann ljóslifandi fyrir okkur, sitjandi
í stólnum sínum í stofunni á Klepps-
veginum með neftóbaksdósina sína,
bankandi á lokið, kíminn á svip. Oft
skemmti hann okkur með sögum af
gömlum prakkarastrikum, enda
uppátæki hans mörg skemmtileg og
höfðu eiginmenn okkar stundum
fengið að kenna á þeim þegar þeir
voru yngri. Sígild er sagan um „hníf
Egils Skalla-Grímssonar" sem graf-
inn var upp í bakgarðinum á Stýri-
mannastígnum og bræðurnir voru
sendir af stað með á Þjóðminjasafn-
ið. Þá mun einn bræðranna hafa
fengið bréf í pósti þar sem hann var
boðaður á fund „mæðuveikinefndar"
ásamt öðrum fjáreigendum af því að
hann átti kind á sveitabæ norður í
landi.
Tengdafaðir okkar var vanafastur
maður og sumar venjur hans voru
raunar dálítið skondnar í augum
verðandi tengdadætra í fyrstu heim-
sóknunum á Stýrimannastíginn. Má
þar nefna þann sið Sigurðar að setja
diskinn sinn upp á miðstöðvarofninn
til að taka mesta hrollinn úr súr-
mjólkinni. Á meðan morgunteið stóð
til kælingar á útitröppunum gerði
Sigurður leikfimiæfingar í anddyr-
inu og langt fram eftir aldri stóð
hann á höfði daglega. Ekki má held-
ur gleyma miðdegislúrnum sem var
ómissandi þáttur í tilverunni. Án efa
hafa þessar venjur hans átt sinn
þátt i því að hann bjó við góða heilsu
lengst af og gat notið lífsins þrátt
fyrir háan aldur.
Sigurði var umhugað um landið
og hann var mikill hugsjónamaður
um trjárækt. Sumarbústaðalandið
við Álftavatn var stolt hans og gleði
og þar hefur fjölskyldan átt margar
ánægjustundir. Við minnumst Sig-
urðar þar sem hann bar vatn í fötum
upp í skóginn til að vökva nýgræð-
inginn og þegar hann var að hlúa að
eldri trjám. Þá var ekki kastað til
höndunum við gróðursetninguna, en
hver planta fékk sérstaklega undir-
búna holu með ýmsu „góðgæti" í.
Ræktunarstarfinu héldu þau Sig-
urður og Ásdís áfram á „Oðalinu"
við Hafravatn, þar sem þau hafa
gróðursett þúsundir plantna síðustu
fimmtán árin. Stórhugurinn við
ræktunina og kímnigáfan sést best í
því að strax og fyrstu plönturnar
litu dagsins ljós á þessum örfoka
mel var farið að tala um trjáreitinn
sem Tröllaskóg. Alúðin sem lögð var
í verkið var einstök. Þau sáðu sjálf
tii trjáplantna og ólu þær upp í
svefnherberginu. Sigurður vísaði
gjarnan til þessara plantna sem
bamanna sinna og víst er að ekkert
skorti þær í uppeldinu. Þessi mikli
áhugi þeirra hjóna á lífríki náttúr-
unnar hefur verið mótandi afl í sam-
skiptum þeirra við börn og barna-
börn og kennt þeim að meta að verð-
leikum það sem náttúra landsins
hefur upp á að bjóða.
Með Sigurði er horfinn af sjónar-
sviðinu göfugur og liti-íkur maður
sem hefur átt sinn þátt í að auðga
mannlífið. Á þessari stundu er virð-
ing og þakklæti okkur efst í huga.
Við kveðjum hann með söknuði, en
minningarnar lifa.
Sigríður María, Guðrún,
Sigrún og Ása.
Kveðja frá barnabörnum
Þegar við minnumst afa okkar er
sagnagleðin eitt af því sem rís hæst.
Öll munum við eftir því að hafa setið
á sófaarminum hjá afa og hlustað
hugfangin á sögurnar hans. Mynd-
irnar sem hann dró upp eru og
verða alltaf ljóslifandi í huga okkar.
Einmana tröllskessan í Ingólfsfjalli,
veisluglaða silungamamman, risa-
skjaldbakan og köngulóin í neftó-
baksdósinni urðu öll jafn raunveru-
leg. Eftir því sem við urðum eldri
færðist efni sagnanna nær raun-
veraleikanum. Efniviðurinn var
óþrjótandi enda átti afi langa og við-
burðaríka ævi. Frásagnir af stórum
og smáum atburðum og öllu því fólki
sem hann kynntist á ævinni urðu
alltaf jafn heillandi í meðföram
hans. Kímnin var aldrei langt undan
því afi átti sérstaklega auðvelt með
að koma auga á það spaugilega í líf-
inu. Hann var mikill prakkari og átti
það til að bregða á leik með ýmsum
uppátækjum. Hann hafði mikla
hlýju og útgeislun sem laðaði unga
sem aldna að honum. Hann var
mjög næmur og átti auðvelt með að
setja sig í spor annarra. Þetta gerði
það að verkum að það var bæði gott
og gaman að tala við hann.
Frá Álftavatni era minningarnar
einnig margar og góðar en afa þótti
sérstaklega vænt um þann stað.
Hann og amma lögðu mikla rækt við
landið og standa háu aspirnar við
hliðið sem minnisvarði um dugnað
þeirra. Við eram þakklát þeim fyrir
að hafa gert þetta land að þeim
sælureit sem það er í dag. Afi og
amma létu ekki staðar numið í
Þrastarskógi en tóku næst til við
Tröllaskóginn, sem afi nefndi svo
þegar fyrstu plönturnar voru gróð-
ursettar í grýttum melnum á „Oðal-
inu“ við Hafravatn. Afi var þá kom-
inn á áttræðisaldur. Við fengum öll
að leggja hönd á plóg á Óðalinu og
eru þær stundir sem við áttum með
afa og ömmu í skógræktinni okkur
dýrmætar.
Álftavatnið og Óðalið era staðir
sem munu vekja með okkur sterkar
minningar um afa, ekki síður en sög-
urnar hans sem við geymum ávallt í
hjarta okkar. Nú er afi á öðrum stað
og fá þá aðrir að njóta frásagnar-
gleði hans. Ef til vill fá einhverjir að
sjá köngulóna í neftóbaksdósinni.
Sigurður, frændi og vinur, er fall-
inn í valinn og genginn á vit feðra
sinna 89 ára að aldri. Hann fæddist í
Reykjavík en fluttist svo með fjöl-
skyldu sinni til Blönduóss og síðan
til Seyðisfjarðar. Á unglingsáram
var Sigurður í sveit í Hvammi í
Vatnsdal og þar komst hann í djúpa
snertingu við íslenska náttúra sem
entist honum ævilangt. Þar kviknaði
áhugi hans á útivera og þá sérstak-
lega skógrækt og hestamennsku.
Ekki hefur dvölin á Seyðisfirði verið
síður örvandi því þá var þar mikil
gróska í atvinnu- og menningarlífi.
Þetta umhverfi mótaði Sigurð og
síðan fluttist hann til Reykjavíkur
eftir að foreldrar hans skildu en
tengslin við sveitina og Seyðisfjörð
rofnuðu aldrei.
Sigurður ólst upp á menningar-
heimili og fékk uppeldi af gamla skól-
anum þar sem lífsgildin heiðarleiki
og virðing gagnvart öðram sátu í fyr-
irrúmi enda átti hann mjög auðvelt
með að umgangast fólk og aliir voru
jafnir í hans huga. Framganga hans
einkenndist af hæversku og tillits-
semi og hann vildi hvers manns
vanda leysa ef það var á hans valdi.
Börn löðuðust mjög að Sigurði, þau