Morgunblaðið - 15.08.1998, Síða 21

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 15. ÁGÚST 1998 21
ERLENT
Efasemdir um
bankauppgj örið
í Færeyjum
Bankastjóri Færeyjabanka segir stefnu dönsku
stjórnarinnar í málefnum eyjanna vera vonlausa og
nokkrir danskir þingmenn krefjast þess að gerð verði
nánari grein fyrir Færeyjabankamálinu. Hefur þetta
vakið litla kátínu danska fjármálaráðherrans, segir í
grein Sigrúnar Davíðsdóttur.
ENGINN vafi er á að bankakreppan í
Færeyjum var Færeyingum sjálfum að
kenna, en jafnframt sýnir meðhöndlun
dönsku stjórnarinnar á málinu að Færeyja-
stefna hennar er vonlaus. Danska stjórnin
gaf í raun Færeyingum um tuttugu millj-
arða íslenskra króna í bankauppgjörinu í
júní. Þessari niðurstöðu kemst Jorn Astrup
Hansen bankastjóri Færeyjabanka að í
gi-ein í Berlingske Tidende. Mogens
Lykketoft fjármálaráðherra segir rökfærslu
bankastjórans „tröllslegt rugl“, en ýmsir
þingmenn hafa farið fram á nánari greinar-
gerð fyrir uppgjöri stjórnarinnar við Færey-
inga.
Enginn dreginn til ábyrgðar
í harðorðri grein veitir bankastjórinn
ákúrur á báða bóga, þegar hann bendir á
hvernig danska stjómin hafi með einu
pennastriki 10. júní síðastliðinn og rausnar-
legri upphæð til Færeyinga fjarlægt banka-
málið af forsíðum blaðanna. Landstjórnin
hafði gert kröfur um 1,5 milljarða danskra
króna, en hvernig sú tala var fengin var
aldrei gaumgæft og í ofanálag samþykkti
danska stjórnin í raun að láta landsstjómina
hafa hátt í þrjá milljarða danskra króna eftir
næturfundi í fjármálaráðuneytinu. „En af
hverju þurftum við þá að fara í gegnum
nefndarrannsókn, sem vafalaust hefur kost-
að jafnmikið og lítill sveitabanki og af hverju
þurftum við þá pólitískt að dragnast með
málið í fímm ár úr því lausnin var svona ein-
föld?“ spyr bankastjórinn.
Það versta við þessa lausn er að mati Astr-
up Hansens að þar með var málinu lokið án
þess að minnsta tilraun væri gerð til að
draga nokkurn til ábyrgðar. Þetta hefur
skemmt samband Dana og Færeyinga, þar
sem skipting ábyrgðar og áhrifa er þegar
óljós fyrir. Jafnframt sé ljóst að gróusögur af
bankamálinu verði áfram á kreiki.
Kreppan sök Færeyinga -
en Danir ekki saklausir
Astmp Hansen segir kreppuna í byrjun
áratugarins hafa stafað af útþenslustefnu
landstjórnarinnar, sem hafi styrkt sjávarút-
veginn hömlulaust. Þetta og óheppilegar
skattareglur hafi leitt til offjárfestinga í sjáv-
arútvegi og þenslu í bankageiranum. Þessi
berserksgangur landstjórnarinnar hafi síðan
leitt til hruns fiskistofnanna og kreppu
1992-1993.
Danska stjórnin var þó ekki saklaus.
Heima fyrir greip Poul Schlúter þáverandi
forsætisráðherra til aðhaldsaðgerða. Um leið
kynti danska stjórnin undir færeyska efna-
hagsbálinu með milljarði danskra króna ár-
lega, í stað þess að aðlaga framlagið þensl-
unni, jafnvel þótt dönsk ráðgjafarnefnd væri
stöðugt að vara stjórnina við ástandinu í
F æreyjum.
Þegar kreppan skall á 1992 staðhæfðu
færeyskir stjórnmálamenn að hún stafaði af
kollsiglingu bankanna. Hið rétta hafi þó ver-
ið að stjórnmálamennimir hafi sjálfir stefnt
öllu fram á ystu nöf, þó kreppan væri sýni-
legust í bönkunum, sem báru lán til atvinnu-
veganna. Sparisjóðirnir með lán sín til ein-
staklinga sluppu óskaddaðir. Bankarnir
hefðu reyndar getað spyrnt við fótum, en
þeir gerðu það ekki heldur dönsuðu bara eft-
ir pípu stjórnmálamannanna.
Óskiljanlegt uppgjör
I kjölfar kreppunnar kom fjárþörf bank-
anna. Afskriftir dugðu ekki til og í mars 1993
dró Danski bankinn, er átti 60 prósent í
Færeyjabanka, sig út og Fjármögnunarsjóð-
urinn yfirtók hlutinn á vegum landstjómar-
innar. Landstjórnin tók lán til að endurfjár-
magna bankana tvo, sem vom sameinaðir í
einn banka, Færeyjabanka. Upp úr þessu
sprattu tröllasögur um hve mikið fé bank-
arnir hefðu fengið. Það era öll þessi fjár-
framlög, sem Astrup Hansen álítur að eng-
inn hafi kannað nægilega vel. Skiljanlegt sé
að færeysku stjórnmálamennirnir hafi viljað
viðhalda ofmati á hversu mikið þetta var, en
óskiljanlegt sé hvers vegna danska stjómin
hafí ekki skýrt málið til hlítar. í þessum eft-
irleik sé danska fjármálaeftirlitið ekki sak-
laust.
Miðað við þróunina síðan, hagkvæmnina af
sameiningu bankanna og að bankinn er nú
rekinn með hagnaði álítur Astrap Hansen
uppgjörið frá í júní alveg óskiljanlegt, nema
menn leggi sama skilning í það og Oli Breck-
man þingmaður færeyska Fólkaflokksins.
Hann álíti bæði fjárapphæðina og tímasetn-
ingu uppgjörsins hafa ráðist af því að rámum
tveimur vikum seinna samþykkti danska
þingið efnahagsaðgerðir, sem stjórnin hefði
ekki komið í gegn án færeyskrar aðstoðar,
því stjórnin hefur annars ekki meirihluta.
Gallinn við uppgjörið sé ekki aðeins upp-
hæðin, heldur að ekki sé tekið fram hvað sé
verið að bæta, upphæðinni bara slengt
ósundurgreindri á borðið. Þar með sé stað-
fest sú færeyska trá að þar sem bankakerfið
sé á ábyrgð Dana samkvæmt heimastjórnar-
lögunum beri þeir líka ábyrgð á öllu tapi þar.
Með þessu hafi danska stjómin einmitt tekið
á sig alla ábyrgðina.
Af hverju sömdu Danski bankinn og
landstjórnin ekki 1992-93?
Að mati Astrap Hansen áttu landstjórnin
og Danski bankinn mestra hagsmuna að
gæta, landstjórnin sem yfirvald og bankinn
sem lánardrottinn. Það vefst því fyrir banka-
stjóranum að skilja hvers vegna þessir tveir
aðilar reyndu ekki í samvinnu að greiða úr
fjármála- og bankaflækjunni. Það hefði spar-
að Færeyingum fimm ára óleyst kreppumál
eftir kreppuna 1992-93. í staðinn sluppu
þessir tveir hagsmunaaðilar, en danska
stjórnin tók allt á sig.
í lokin segir bankastjórinn að mestu mis-
tökin hafi Færeyingar gert sjálfir, en málið
sýni hugsanlega að Færeyjastefna dönsku
stjómarinnar sé marklaus. „Er allt þetta
ferli ekki aðeins dæmi um að Danmörk hefur
fallið á prófinu um að vinda ofan af nýlendu-
tengslunum?" spyr greinarhöfundur.
Grein bankastjórans vekur margar spurn-
ingar og þá ekki síst hvers vegna hann hafi
kosið að vekja málið upp aftur. Þingmenn
era enn í fríi, en nokkrir þeirra hafa lýst yfir
að þeir vilji láta kanna júníuppgjörið betur.
Lykketoft fjármálaráðherra aftekur að út-
legging bankastjórans sé rétt. Það á þó eftir
að koma í Ijós hvort ráðherrann er búinn að
bíta úr nálinni með Færeyjar.
Fyigstu daglega með
öflugustu úrvalsdeild
í heimi á mbl.is
Boltavefur mbl.is vindur enn upp á
sig með ítarlegri og lifandi umfjöllun
um enska boltann f vetur. Fréttir af hverri
einustu umferð á meðan leikirnir fara fram
Liðin, leikirnirog leikmennirnir. Heimasíður
félaganna, nýjar fréttir á hverjum degi, nánast
allar upplýsingar sem hægt er að finna
jnapc árangur a||ra |jða> Fy|gStu með
. ^ } frá upphafi. Enski boltinn er byrjaður
^ að rúlla á mbl.is
mbl. is/bolti nn/enski
■ .
Enski boltinn á mbl.is - þar sem hlutirnir gerast hratt!
N