Morgunblaðið - 19.08.1998, Page 10

10 MIÐVIKUDAGUR 19. ÁGÚST 1998
MORGUNB LAÐIÐ
FRÉTTIR
Afmælisráðstefna Tilraunastöðvarinnar á Keldum
Nóbelsverðlaunahafinn í lækn-
isfræði meðal fyrirlesara
, Morgunblaðið/Árni Sæberg
FIMMTIU ár eru Iiðin síðan Tilraunastöð Háskólans í meinafræðuni tók til starfa og af því tilefni verður
haldin fjölmenn ráðstefna þar sem Nóbelsverðlaunahafinn í læknisfræði 1997, Stanley B. Prusiner, verður
meðal fyrirlesara. Á myndinni eru frá vinstri Guðmundur Pétursson prófessor, Guðmundur Georgsson for-
stöðumaður Tilraunastöðvarinnar og Sigurbjörg Þorsteinsdóttir ónæmisfræðingur og ritari ráðstefnunnar.
DAGANA 20.-22. ágúst fer fram al-
þjóðleg ráðstefna Tilraunastöðvar
Háskóla íslands í meinafræði. Til-
efnið er hálfrar aldar afmæli starf-
seminnar á Keldum og fer ráðstefn-
an fram í sölum Háskólabíós. Dag-
skráin hefst á morgun, fímmtudag,
kl. 13.30, en á föstudag kl. 8.30 mun
Björn Bjamason menntamálaráð-
herra setja ráðstefnuna formlega.
Yfirskrift ráðstefnunnar er
„Symposium On Prion And Lenti-
viral Diseases" og munu fyrirlesar-
ar ýmist kynna nýjustu rannsóknar-
niðurstöður sínar á sviði Lentivírus-
sjúkdóma og Príonsjúkdóma eða
halda yfirlitsfyrirlestra. Á meðal
Lentivírussjúkdóma er alnæmi, en
til Príonsjúkdóma teljast m.a. riða í
sauðfé og Creutzfeldt-Jakob-veikin.
Þátttakendur á ráðstefnunni eru
280 talsins frá 30 þjóðlöndum og
þeirra á meðal eru margir vísinda-
menn, sem staðið hafa framarlega í
rannsóknum á ýmsum þáttum Prí-
on- eða Lentivírussjúkdóma. Meðal
þeirra sjö gestafyrirlesara sem taka
þátt í ráðstefnunni er Nóbelsverð-
Iaunahafi ársins 1997 í læknisfræði,
Stanley B. Prusiner, prófessor við
Kaliforníuháskóla. Hann hlaut verð-
launin fyrir rannsóknir sínar á
smitefni riðu og skyldra sjúkdóma,
sem hann gaf nafnið Príon. Mun
hann fjalla um þennan sjúkdóma-
flokk og aðra hrömunarsjúkdóma í
heila, sem hann telur kunna vera af
sama toga og t.d. Alzheimersjúk-
dómurinn.
Niðurstöður 18 íslenskra
rannsókna kynntar
Guðmundur Geoi-gsson, forstöðu-
maður Tilraunastöðvarinnar á
Keldum, sagði á blaðamannafundi í
gær, að valið á viðfangsefni ráð-
stefnunnar hefði verið auðvelt og að
rekja mætti ástæðu íyrir valinu til
þess að rannsóknir á visnu og riðu
hefðu verið viðfangsefni Tilrauna-
stöðvarinnar frá upphafi. „Það voru
rannsóknir Tilraunastöðvarinnar á
visnu og riðu sem komu henni inn á
kort alþjóðlegra vísinda og því var
valið auðvelt," sagði Guðmundur.
„Við fengum mun meiri þátttöku
en við áttum von á og á ráðstefn-
unni verða rædd mikilvæg málefni
sem eru mikið í umræðunni." Á
þessu ári er engin sambærileg ráð-
stefna í heiminum og sagði Guð-
mundur það vera hluta skýringar-
innar á hinni miklu þátttöku.
Hlutur fslenskra vísindamanna er
nokkur á ráðstefnunni og sagðist
Guðmundur vera ánægður með
framlag heimamanna, en alls verða
kynntar niðurstöður úr íslenskum
rannsóknum í 18 fyrirlestrum eða á
veggspjöldum.
Ýmislegt fleira stendur til á af-
mælisárinu og má nefna, að gerð
hefur verið heimasíða Tilrauna-
stöðvarinnar á Keldum, gefinn
verður út kynningarbæklingur um
stofnunina og haft verður opið hús
hinn 4. október næstkomandi þar
sem starfsmenn munu kynna al-
menningi deildir sínar. Ennfremur
hyggjast starfsmenn Tilraunastöðv-
arinnar bjóða námsfólki sem tengist
starfseminni í gegnum t.d. líffræði
og bændanám.
Áfengis- og vímu-
efnameðferð
Ráðstefna um
ný viðhorf
ERLENDIR og innlendir sér-
fræðingar halda erindi á ráð-
stefnu Geðlæknafélags íslands
og geðdeildar Landspítalans
um nýja strauma í viðhorfum til
áfengis, vímuefna og meðferðar
sem verður haldin í Háskóla ís-
lands á morgun. Ráðstefnan er
fyrst og fremst hugsuð fyrir
fagfólk en er opin öllum sem
hafa áhuga en greiða þarf þátt-
tökugjald.
Meðal fyi-irlesara er dr. Eric
Single en hann er m.a. prófess-
or við háskólann í Toronto.
Hann hefur einkum unnið að
rannsóknum á forvörnum sem
miðast að því að minnka skað-
semi vímuefnaneyslu. Aðrir er-
lendir fyrirlesarar eru dr. Dou-
glas Cameron kennari við há-
skólann í Leicester, dr. Moira
Plant hjúkrunarfræðingur og
dr. Martin Plant, forstöðumað-
ur við Centre City-sjúkrahúsið í
Edinborg. Þau eru öll með ára-
langa reynslu af störfum með
áfengis- og vímuefnasjúklingum
og hafa unnið að rannsóknum
og gefið út efni á þessu sviði.
Innlendir fyinrlesarar eru
þeir Kristinn Tómasson, geð-
læknir á geðdeild Landspítal-
ans, og Oddur Bjarnason sem
nú starfar við Sanviken-sjúkra-
húsið í Bergen. Kristinn hefur
unnið að rannsóknum á áhrifum
fjölkvilla á árangur í áfengis-
meðferð. Oddur hefur áralanga
starfsreynslu sem geðlæknir og
starfaði lengst af á geðdeild
Landspítalans en vinnur nú á
Sanviken-sjúkrahúsinu í
Bergen. Erindi þeirra fjalla um
áfengis- og vímuefnameðferð
íyrir fjölkvilla sjúklinga eða
sjúklinga með aðra alvarlega
geðsjúkdóma.
Almenn viðmið sett fram í skýrslu nefndar um forgangsröðun í heilbrigðismálum
Grunnur lagður að víð-
tækri fagleg'ri umræðu
FJÖLDI sjúklinga er á biðlistum eftir þjónustu í heilbrigðiskerfinu. í
niðurstöðum nefndar um forgangsröðun í heilbrigðiskerfinu er lagt
til að settar verði reglur um hámarksbið á biðlistum og að þeir sem
eru á biðlistum séu flokkaðir í a.m.k. þijá flokka eftir því hve brýn
þörf þeirra er og listarnir séu yfirfarnir með reglulegu millibili.
Fjöldi sjúklinga á biðlistum 1991-97
• ] skv. skrám Landlæknis
3.062 pHjartaaðgerðir
Hjartaþræðing
Þvagfæra-
skurðaðgerðir
Háls-, nef-
og eyrna-
aðgerðir
Bæklunar-
aðgerðir
1991 1992 1993 1994 1995 l’96 II ’96 I'97 II'97
NIÐURSTOÐUR nefndar um for-
gangsröðun í heilbrigðiskerfinu,
sem gefnar voru út í síðustu viku
hafa ekki verið kynntar formlega
innan heilbrigðisstétta eða stofn-
ana en fyrstu viðbrögð forsvars-
manna Læknafélags íslands og Fé-
lags íslenskra hjúkrunarfræðinga
eru jákvæð þó gagnrýna megi ein-
staka þætti í tillögunum að þeirra
mati.
í fréttatilkynningu frá heilbrigð-
is- og tryggingamálaráðuneyti segir
að í nefndarstarfinu hafi náðst víð-
tæk samstaða um meginhugmyndir
og stefnumótun í heilbrigðiskerfinu.
í nefndinni sem fjallaði um for-
gangsröðun sátu auk fulltrúa allra
stjórnmálaflokka fulltrúar heil-
brigðisstétta og sjúkrastofnana,
fulltrúi Neytendasamtakanna og
fulltrúi Siðfræðistofnunar Háskól-
ans. Tillögur nefndarinnar voru auk
þess sendar stjómendum heilbrigð-
isstofnana, fagstéttum og hags-
munahópum áður en þær voru gefn-
ar út.
Umræðu um heil-
brigðismál fagnað
„Við fögnum almennt umræðu
um þessi mál og þar af leiðandi
þessari skýrslu. Læknar eiga hins
vegar í grundvallaratriðum erfitt
með að sætta sig við að takmarka
þurfi fjármagn til heilbrigðiskerfis-
ins því samkvæmt okkar siðalög-
málum þá ber okkur að sinna öllum
þeim sem til okkar leita og þurfa á
aðstoð að halda. En ef takmarka
þarf fjármagn til heilbrigðismála þá
er nauðsynlegt að gera sér grein
íyrir því hvernig eigi að forgangs-
raða,“ segir Guðmundur Bjömsson,
formaður Læknafélags íslands.
Hann segir læknafélagið hafa
unnið skýi-slu fyrir ári þar sem
ákveðnari og skýrari hugmyndir um
forgangsröðun komi fram, hann
segist sakna þess að sjá ekki vitnað
til hennar efnislega með skýrari
hætti eða að skýrari afstaða sé tek-
in til þeirra tillagna sem þar komi
fram, í henni sé að finna ábendingar
til stjórnvalda og læknasamtak-
anna.“ Hann segir tillögur heil-
brigðisráðuneytisins alls ekki í mót-
sögn við þeirra tillögur en þær séu
mun almennari.
Guðmundur segir mikla vinnu
eftir til að hægt verði að nota hug-
myndir nefndarinnar í starfi þar
sem margt sé óskilgreint og mjög
almennt orðað. „Þetta plagg verður
viðmiðunarplagg og umræður um
forgangsröðun munu halda áfram
og taka mið af því ástandi sem er í
þjóðfélaginu hverju sinni og þetta
er ágætis innlegg í þá umræðu."
Gagngerar breytingar
þarf á biðlistum
Guðmundur telur að ekki sé nógu
langt gengið í breytingum á biðlist-
um, þeim eigi að breyta í grundvall-
aratriðum. „Biðlistar eru úrelt
stjórntæki, gerðir til að dylja upp-
safnaðan vanda. Þá á eingöngu að
nota til að stýra flæði inn í heil-
brigðisþjónustuna til að skipuleggja
starfið þannig að starfsfólk, hús-
næði og tækjakostur nýtist sem
best en það á ekki að setja fólk á
biðlista til að skrá uppsafnaðan
vanda, á þetta var bent í umsögn
læknafélagsins um skýrsluna."
Hann segir rétt að minna á að
með aukinni skilvirkni og skipu-
lagningu megi ekki setja skorður
við frelsi lækna til að ávísa lyfjum
eða ávísa meðferð sem þeir telji
best íýrir sinn skjólstæðing. Hann
segir læknasamtökin vinna að gerð
svokallaðra klínískra leiðbeininga
sem tryggja eigi að besta og hag-
kvæmasta lausnin á hverjum tíma
sé fundin.
Gagnrýni á tillögnr um for-
gangsröðun
„Skýrslan er mjög vel unnin og
yfirgripsmikil, hún er bæði unnin út
frá siðfræðilegum þáttum og þeim
áherslum sem eru lagðar til grund-
vallar í heilbrigðisþjónustu. Margar
af tillögunum eru raunhæfar til að
auka gæði heilbrigðisþjónustunnar
og gera hana skilvirkari. Þessar til-
lögur veita skjólstæðingum heil-
brigðisþjónustunnar upplýsingar
um það hvers þeir geta vænst og
veita þar af leiðandi ákveðið öryggi.
Lagðar eru grunnlínur í skipulagi
heilbrigðisþjónustunar og þær eru í
samræmi við áherslur sem lagðar
hafa verið innan félags hjúkrunar-
fræðinga og við vísum til í umsögn
okkar um skýrsluna," segir Ásta
Möller formaður Félags íslenskra
hjúkrunarfræðinga.
Ásta segir félag hjúkrunarfræð-
inga hafa gagnrýnt flokkun í for-
gangsröðun í umsögn sinni, tekið
hafi verið tillit til þeirrar gagnrýni
að hluta en ekki öllu leyti. „Okkur
finnst verið að rugla saman for-
gangsröðun sem heilbrigðisstéttirn-
ar standa frammi fyrir í starfi sínu
daglega og svo forgangsröðun í
heildarskipulagi heilbrigðisþjónust-
unnar. Við forgangsröðun í heildar-
skipulagi leggjum við að jöfnu þá
hópa sem eru í bráðri hættu og þá
sem þurfa langtíma umönnun, það
er fólk sem kemst ekki af án viðeig-
andi sólarhrings heilbrigðisþjón-
ustu. í daglegu starfi ganga hins
vegar þeir sem eru í bráðri lífs-
hættu fyrir. í tillögum nefndarinnar
er meðferð vegna alvarlegra lang-
vinnra sjúkdóma og líknandi með-
ferð raðað í hóp tvö í forgangsröðun
og það á ekki við að okkar mati í til-
lögum um heildarskipulag,“ segir
Ásta.
Yfirgripsmikið verk
Ásta segir margt í tillögunum
fagnaðarefni, þar á meðal séu regl-
ur um hámarksbiðtíma og að þeir
sem eru á biðlistum séu flokkaðir
eftir þörf og listarnir séu yfirfarnir
með reglulegu millibili, mismunandi
eftir tegund biðlista. „Það er margt
verulega gott í tillögunum sem veit-
ir aðhald og tryggir ákveðinn rétt
skjólstæðinga og grunnáherslur í
skipulagi eru viðeigandi. Verkefnið
er yfirgripsmikið og hópurinn hefur
skilað því vel,“ segir Ásta.