Morgunblaðið - 12.09.1998, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Friðarumleitanir leiðtoga í sunnanverðri Afriku reynast árangurslausar
Uppreisnin í Kongó ógnar
valdajafnvægi í Afríku
Friður virðist ekki
í sjónmáli í stríðinu
í Kongó eftir að
viðræður fóru út
um þúfur fyrr í
vikunni. Þórunn
Sveinbjarnardóttir
fjallar um uppreisn
tútsa gegn Laurent
Kabila og valdabaráttu
leiðtoganna í sunnan-
verðri Afríku.
ROBERT Mugabe, forseti
Zimbabve, hafði forgöngu um að
boða leiðtoga ríkja í sunnanverðri
Afríku vil fundar í byrjun vikunnar
til þess að ræða átökin í Lýðveld-
inu Kongó. Fundurinn, sem hald-
inn var í nágrenni hinna stórfeng-
legu Viktoríufossa, fór út um þúf-
ur, m.a. vegna þess að leiðtogar
uppreisnarmanna fengu aldrei
tækifæri til þess að ræða augliti til
auglitis við Laurent Kabila, forseta
Kongó. Frederick Chiluba, forseti
Zambíu, bar skilaboð á milli
deilenda og taldi sig hafa friðar-
samkomulag í hendi að loknum
fyrri fundardegi en það reyndist
þegar upp var staðið einungis sam-
komulag leiðtoganna, þ.e.a.s. allra
nema sendinefndar uppreisnar-
manna, og þar með gagnslaust.
Sendinefnd uppreisnarmanna yfír-
gaf fundinn í fússi og sagðist ekki
bundin af samningi sem hún ætti
enga aðild að.
Valdatafl Mugabe
og Mandela
Tilraunir Nelsons Mandela, for-
seta Suður-Afríku, til þess að stilla
til friðar í Kongó hafa hingað til
reynst árangurslausar. Mugabe
lýsti megnri óánægju með fram-
göngu Mandela fyrir skömmu og
svo virðist að með Viktoríufossa-
fundinum hafí hann ætlað að hrifsa
frumkvæðið af starfsbróður sínum,
sem nýtur mikils trausts sem
óskoraður foi-ystumaður Afríkubúa
á alþjóðlegum vettvangi. En Muga-
be hefur hingað til ekki komist með
tærnar þar sem Mandela hefur
hælana í þeim efnum.
Að minnsta kosti fimm lönd í
suðurhluta Afríku eru ílækt í átök-
in í Kongó. Rúanda og Úganda
styðja uppreisnarhermennina og
talið er að Búrúndí sé þeim einnig
hliðhollt. Þrjú ríki - Angóla,
Zimbabve og Namibía - hafa lýst
opinberlega yfir stuðningi við
stjórn Kabila og veitt honum lið-
sinni. Um 150 namibískir hermenn
eru sagðir vera í Kongó en mest
munar um liðveislu Angóla og
Zimbabve. Hvort ríki hefur sent
2.000 hermenn til landsins, auk
skriðdreka, orrustuflugvéla og
annarra hergagna. Þar eru að sögn
kunnugra á ferðinni hersveitir best
þjálfuðu herja Afríku.
Kongó áfram eitt ríki
Liðveisla grannríkjanna á sér
margvíslegar skýringar þótt mark-
mið hennar sé eitt: Að Lýðveldið
Kongó klofni ekki í tvö eða fleiri
ríki. I því efni hafa ráðamenn í Lu-
anda, Harare og Windhoek kosið
að veðja á Kabila.
Robert Mugabe hefur verið
harðlega gagnrýndur í Zimbabve
fyrir að blanda landinu í stríðsátök
sem þjóni engum hagsmunum
nema hans eigin, í persónulegri
valdabaráttu við Nelson Mandela.
Mugabe virðist í mun að vemda
zimbabvískar fjárfestingar í Kongó
en ekki síður að Kabila standi skil
á lánum, sem Mugabe hefur veitt
honum.
Stjómvöld í Angóla hafa aðal-
lega tvenns konar hagsmuna að
gæta í Kongó. í fyrsta lagi er ráð-
gert að leggja olíuleiðslu frá
Angóla til sjávar í Kongó og ljóst
að erlendir fjárfestar hafa lítinn
áhuga á að leggja pípurnar yfir
stríðssvæði. I öðru lagi hefur Ka-
bila reynst hliðhollur Angólastjórn
í baráttunni við skæraliða UNITA,
sem hafa haft bækistöðvar í Kongó
í þau 20 ár sem þeir hafa reynt að
ná völdum í Angóla. Hald hennar
er að sundrað Kongó veiti skæru-
liðum UNITA betra skjól en sam-
einað Kongó undir stjóm Laurents
Kabila.
Rúanda snýr bakinu við Kabila
Rúandastjórn þvertekur íyrir að
hafa sent hersveitir til Kongó til
þess að liðsinna uppreisnarmönn-
um. Hins vegar dylst engum að
stjórnvöld í Kigali styðja uppreisn-
ina með ráðum og dáð. I banda-
ríska tímaritinu Time er greint frá
því að erlendir stjómarerindrekar
telji stríðsreksturinn í Kongó kosta
Rúanda um tvær milljónir dollara á
dag, sem svarar um 140 miOjónum
króna. Upphaf uppreisnarinnar má
rekja til þess að Kabila rak her-
sveitir Rúanda-tútsa úr landi.
Þessar sömu sveitir höfðu í árs-
byrjun 1997 barist við hlið Kabila
og í raun tryggt sigur hans yfir
Mobutu Ses'e Seko, eim-æðishema
Zaire.
Dvergríkið Rúanda nýtur dyggs
stuðnings Úganda, sem veitti Föð-
urlandsher Rúanda skjól í meira en
þrjá áratugi áður en hann komst til
valda. Landvinningar uppreisnar-
manna í Austur-Kongó, heimkynn-
um Banyamulenge-tútsa, treysta
einnig öryggi Rúanda, sem sakaði
Mobutu um að veita þjóðamiorð-
ingjum úr röðum hútúa athvarf í
Austur-Kongó eftir helförina árið
1994.
Hrottaleg framganga hermanna
Fréttir hafa borist af mannfalli
hundraða hermanna og óbreyttra
borgara í bardögunum en enginn
hefur getað staðfest tölu látinna.
Stjómarhermenn, jafnt sem upp-
reisnarmenn, hafa verið sakaðir um
hrottalega framgöngu í átökunum.
Hermenn Kabila hafa hent meint-
um uppreisnarmönnum fram af
brám og síðan skotið á þá með vél-
byssum. Hver sá sem þykir líkjast
tútsa í útliti á á hættu að vera hand-
samaður, hvort heldur er af stjórn-
arhermönnum eða almenningi, og
tekinn af lífí án dóms og laga en
uppreisnarmennimir njóta ekki
mikillar hylli alþýðu manna í Kongó
sem lítur ekki á Banyamulenge-
tútsa sem landsmenn sína. Vatíkan-
ið í Róm sakar uppreisnarmenn um
að hafa myrt 200 manns í kaþólskri
tráboðsstöð nærri borginni Úvira í
Austur-Kongó í síðustu viku.
Barist í hálfa öld?
Haft var eftir Ernest Wamba di
Wamba, sem talinn er pólitískur
leiðtogi uppreisnarinnar, í vikunni
að hans menn myndu berjast í
hálfa öld, ef þörf krefði, til þess að
ná völdum í Kongó. Laurent Kabila
tók í sama streng við heimkomuna
frá Viktoríufossafundinum og
brýndi þegna sína til þess að grípa
til vopna gegn uppreisnarmönnum:
„Búið ykkur undir langt stríð, sem
endar í föðurhúsunum,“ sagði Ka-
bila og vísaði til stuðnings Rúanda
við uppreisnina.
Heimildir: Economist, Time, New
York Times.

t(0UWM
Nuew
F rá
föstudegi til
miðvikudags verða
Pampersbleiur á
sérstöku tilboðsverði
Nýkaupi: Einfaldur
pakki kostar
aðeins 699 kr! A
Þa r semferskleikinn býr
Garðabæ, Mosfellsbæ, Kjörgarði, Seltjarnarnesi, Grafarvogi, Hólagarði og Kringlunni. www.nykaup.is
Nykaup