Morgunblaðið - 24.09.1998, Qupperneq 26

26 FIMMTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
A
Ivanov til
Noregs
KNUT Vollebæk, utanríkis-
ráðherra Noregs, ræddi í gær
í fyrsta sinn við ígor Ivanov,
hinn nýja utanríkisráðherra
Rússlands, í New York þar
sem þeir voru staddir vegna
fundar allsherjarþings Sam-
einuðu þjóðanna. Ráðherrarn-
ir ræddu m.a. ástandið í
N orðvestur-Rússlandi,
Kosovo-málið, Smuguna og
landhelgislínuna í Barentshafi.
Akveðið hefur verið að Ivanov
fari í opinbera heimsókn til
Noregs í tengslum við fund ut-
anríkisráðherra aðildarríkja
Oryggis- og samvinnustofnun-
ar Evrópu sem haldinn verður
þar í landi 2. og 3. desember.
Sóttvarnalög
milduð
PERSAKÖTTUR í búri í
sóttvarnageymslu nálægt
Heathrow-flugvelli í
London. Breska stjórnin
kynnti í gær tillögu um að
breyta ströngum sóttvarna-
lögum Bretlands, sem kveða
á um að öllum dýrum sem
koma til landsins verði hald-
ið í sóttkví í hálft ár. Sam-
kvæmt tillögunni verður
hægt að flytja dýr frá rikj-
um, þar sem lítið er um
hundaæði, til landsins án
þess að halda þeim í sóttkví.
Dýrin geta fengið svokölluð
„vegabréf* ef rannsókn leið-
ir í ljós að þau séu ekki með
sjúkdóma.
Reiði vegna
dauða
flóttakonu
DAUÐI tvítugrar konu frá Ní-
geríu, sem dó eftir að belgískir
lögreglumenn reyndu að flytja
hana úr landi, hefur valdið
reiði meðal almennings í
Belgíu og mannréttindahreyf-
ingar hafa krafist þess að Lou-
is Tobback innanríkisráðherra
segi af sér vegna málsins.
Konan lést á sjúkrahúsi í
fyrrakvöld eftir að hafa misst
meðvitund í flugvél þegar lög-
reglumennirnir þrýstu púða
að munni hennar til að róa
hana eftir að hún tók að hrópa.
Konan flúði frá Nígeríu í mars
og sagði ástæðuna þá að for-
eldrar hennar hefðu reynt að
neyða hana til að giftast 65 ára
gömlum manni.
Stjórn ftalíu
að falla?
LÍKURNAR á stjórnar-
kreppu á Ítalíu jukust í gær
þegar Fausto Bertinotti, leið-
togi Kommúnískrar endurnýj-
unar, sem hefur stutt stjóm-
ina, neitaði að gefa eftir í deilu
um fjárlög næsta árs.
Bertinotti sagði að stjórnar-
flokkarnir hefðu ekki orðið við
kröfum flokksins og ákveðið
yrði í næsta mánuði hvort
hann héldi áfram að styðja
stjórn Romanos Prodis for-
sætisráðherra.
Tveir samstarfsmenn Íljúmzhínovs forseta FIDE játa morð á gagnrýnum ritstjóra
Olympíu-
skákmót í
skugga morðs
PEGAR aðildarfélög FIDE,
Alþjóðaskáksambandsins, voru að
taka saman lista yfir væntanlega
þátttakendur í Olympíuskákmótinu,
sem hefst á laugardag í rússneska
sjálfstjómarlýðveldinu Kalmykíu,
barst þeim bréf frá félagsskap í
Moskvu og ekki er víst, að allir hafi
verið hrifiiir af sendingunni.
„Við, sem berjumst fyrir mann-
réttindum í Rússlandi, viljum vekja
athygli ykkar á því hvaða fólk það
er í raun og veru, sem borgar fyrir
Olympíuskákmótið, og hvers konar
skömm þið getið gert ykkur með
þátttökunni,“ sagði í bréfinu en
sendandinn var Glasnost-vamar-
samtökin í Moskvu. Berjast þau
einkum fyrir tjáningarfrelsi og hafa
frá 1991 veitt mörgum blaðamönn-
um, sem stjórnvöld telja sig eiga
sökótt við, lögfræðilega aðstoð.
Glasnost hefur reynt að vekja at-
hygli umheimsins á morði blaða-
manns í Elísta, höfuðborg Kal-
mykíu, og bréfið var sent aðildar-
félögum FIDE vegna eins manns:
Kírsans Íljúmzhínovs, 36 ára gam-
als kaupsýslumanns og búddista,
sem talinn er eiga stærsta flota
lúxusbifreiða í heimi. Auk þess er
hann forseti Kalmykíu og forseti
FIDE.
Iljúmzhínov dreymir um að gera
Elísta að höfuðborg skáklistarinn-
ar í heiminum. Skólabömum er
gert að iðka skák tvisvar í viku og
embættismenn punta gjaman upp
á skrifstofuna sína með skákborði.
Forsetinn lagði meira að segja til,
að tekið yrði upp nýtt og nokkuð
enskuskotið orð í rússnesku,
chessm', og hefur það merkinguna
góður.
Lofaði gulli og
grænum skógum
Íljúmzhínov komst fyrst í
sviðsljósið fyrir níu ámm þegar
hann varð framkvæmdastjóri Liko-
Raduga, sovésk-japansks sam-
starfsfyrirtækis, og síðar stofnaði
hann banka í Kalmykíu. Forseti
varð hann 1993 en þá lofaði hann
að breyta Kalmykíu í annað Kúveit
þar sem hver einast fjárhirðir hefði
farsírna.
Síðan em liðin fimm ár og enn
em smalarnir símalausir og ekkert
bólar á Diego Maradona en
Iljúmzhínov ætlaði að fá hann til
liðs við fótboltafélagið í Elísta.
Samt er lítill kun- í Kalmykíu enda
vita landsmenn, að Iljúmzhínov er
illa við óánægjuraddir.
Þegar helsti gagnrýnandi
Iljúmzhínovs, ritstjórinn Laríssa
Júdína, fannst myrt í júníbyrjun
sökuðu Glasnost og önnur mann-
réttindasamtök Íljúmzhínov um að
vera viðriðinn morðið.
Júdína hafði skrifað mikið um
spillingu í ríkisstjórninni og síðustu
vikurnar fyrir dauða sinn einkum
um „Skákborgina", sem á að hýsa
2.000 þátttakendur í Olympíuskák-
mótinu. Mjög varlega áætlað er
kostnaður við þetta „brjálæði" tal-
inn verða 10,5 milljarðar feL kr. og
em þá framkvæmdir við flugvöllinn
meðtaldar.
Notaði almannafé
Júdína hélt því fram, að Skák-
borgin væri byggð fyrir ah-íkisfé,
sem fara hefði átt til almannaþarfa
í Kalmykíu, og hún fordæmdi
Íljúmzhínov fyrir að ætla að selja
íbúðirnar 237 í Skákborginni fyrir
14 millj. kr. hverja að mótinu
loknu. Almenningur í Kalmykíu
hefur ekki fengið launin sín greidd
mánuðum saman og getur ekki lát-
ið sig dreyma um að eignast eigið
húsnæði.
Með dauða Júdínu misstu and-
stæðingar Iljúmzhínovs sinn helsta
talsmann en nú loksins vaknaði
áhugi umheimsins.
Borís Jeltsín, forseti Rússlands,
sagði, að um hefði verið að ræða
„pólitískt morð“ og skipaði
saksóknurum alríkisins að annast
rannsóknina. Kvaðst hann ekki
treysta embættismönnum í Kal-
mykíu til þess. I síðasta mánuði
voru handteknir tveir menn, fyrr-
verandi aðstoðarmaður Iljúm-
zhínovs og fulltrúi hans í næsta
sjálfstjórnarhéraði. Hafa þeir játað
á sig morðið.
Enginn bilbugur
á FIDE?
Fulltrúar FIDE styðja
Íljúmzhínov áfram þrátt fyrir
þetta. „Engin ákæra er komin fram
og þótt svo væri er það nú svo, að
sérhver er saklaus þar til sök sann-
ast,“ segir Emmanuel Omuku,
framkvæmdastjóri FIDE.
Hugsast getur, að Ólympíuskák-
mótið endi í klúðri og morðmálið
vindi enn upp á sig en Iljúmzhínov
virðist ekki hafa áhyggjur af því.
Hann ætlar að bjóða sig fram í for-
setakosningunum í Rússlandi
aldamótaárið 2000.
Heimild: The European.
Rees-Jones
í mál við
Ritz-hótelið
Fellibylurinn Georges ógnar Flórída
Port-au-Prince. Reuters.
FELLIBYLURINN Georges mun
væntanlega ganga yfir suður-
hluta Flórídaríkis í Bandaríkjun-
um í dag. Á myndinni sjást hafn-
armannvirki á Púertó Ríkó sem
skemmdust verulega er Georges
gekk þar yfír, og hann olli einnig
miklum skaða á Haiti og í
Dómíníska lýðveldinu. Að
minnsta kosti 17 manns hafa þeg-
ar farist af hans völdum.
Nokkuð dró úr styrk fellibyls-
ins er hann fór yfír fjalllendi eyj-
arinnar Hispanjólu, sem Haiti og
Dómímska lýðveldið skipta með
sér, en búist var við að hann
efldist á ný er hann færi yfír
hafíð í átt að Flórída.
Lýst var yfír neyðarástandi í
viðvörunarskyni á suður- og
miðhluta Flórída í gær. Þúsund-
ir íbúa á rifjunum undan strönd-
um suðurodda ríkisins hafa ver-
ið fluttar á brott frá heimilum
sinum, og öllum ferðamönnum
var vísað frá svæðinu á þriðju-
dag.
París. Reuters.
LÍFVÖRÐURINN Trevor Rees-
Jones, sem komst lífs af úr bílslys-
inu er varð Díönu prinsessu að bana
fyrir ári, hefur höfðað mál á hendur
Ritz-hótelinu í París. Það er í eigu
Mohamed A1 Fayeds, en sonur
hans, Dodi, var vinur Díönu og lét
einnig lífið í slysinu. Byggist
málsóknin á því að hótelið hafi
„hætt lífi annarra" með því að leigja
bifreið, sem kunni að hafa verið með
bilaðar bremsur.
Rees-Jones slasaðist alvarlega í
slysinu og greiddi A1 Fayed sjúkra-
kostnað hans, auk þess sem hann
útvegaði Rees-Jones vinnu. Snurða
hljóp hins vegar á þráðinn í vor og
sagði Rees-Jones upp.
Lífvörðurinn var sá eini í bílnum
sem var með bílbelti og í síðasta
mánuði lýsti A1 Fayed því yfir að
Rees-Jones hefði verið óhæfur
starfsmaður þar sem hann hefði
ekki tryggt að allir væru í beltum.
Er Rees-Jones sagður miður sín
vegna þessara fullyrðinga.
Lögsóknin er sögð á hendur
hótelinu og bílaleigunni sem átti bif-
reiðina er ekið var á stólpa í undir-
göngum í París. I síðasta mánuði
sagði einn starfsmaður leigunnar að
verið gæti að bremsur bifreiðarinn-
ar hefðu verið bilaðar.
Evrópusambandið hyggst banna tóbaksauglýsingar eftir fáein ár
Bretar snúast til varnar
London. Reuters.
BRESKI tóbaksiðnaðurinn hefur
ákveðið að snúast til varnar og berj-
ast gegn þeim fyrirætlunum Evr-
ópusambandsins að banna tóbaks-
auglýsingar.
„Það er allt of langt gengið með al-
geru banni, það er ónauðsynlegt og
gagnslítið, „sagði John Carlisle, yfir-
maður almannatengsla hjá samtök-
um breskra tóbaksframleiðenda.
Sagði hann, að með banni væri verið
að hefta tjáningarfrelsi og mannrétt-
indi og ráðlagði ESB að skipta sér
ekki af heilbrigðismálum, sem það
hefði enga lögsögu yfir.
Talsmenn Gallaher-samsteypunn-
ar, Imperial Tobacco-samsteypunnar
og Rothmans, sem standa að samtök-
um tóbaksframleiðenda ásamt fjór-
um aukafélögum, segja, að ákvörðun
ESB fari í bága við evrópsk lög og
eigi ekkert skylt við samræmingu á
innra markaði ESB-ríkjanna.
Fjórði hver reykir
Fyrrnefnd þrjú fyrirtæki hafa um
90% tóbakssölunnar í Bretlandi en
hún er alls um 1.525 milljarðar ísl.
kr. á ári. Reykingamenn í landinu
eru um 14 milljónir eða fjórði hver
fullorðinn. Aætlað er, að
tóbaksiðnaðurinn í Evrópu auglýsi
árlega fyrir 11,7 milljarða kr.
Breski Verkamannaflokkurinn
hét því í stefnuskrá sinni fyrir
kosningarnar í maí í fyrra að banna
tóbaksauglýsingar og ESB hyggst
banna næstum
allar tóbaks-
auglýsingar og
kostun tóbaksfyr-
irtækja ekki síðar
en 2006.
Breskir tóbaks-
framleiðendur
hafa nú skotið
þessu máli til dómstólanna en þeir
segja, að verði auglýsingar bannað-
ar, muni þeir ekki geta varið sinn
hlut íyrir ódýrum innflutningi og
smygluðu tóbaki. Þeir efast líka um,
að bannið muni draga úr tóbaksnotk-
un og benda í því sambandi á Noreg.
Þar jukust reykingar eftir að auglýs-
ingar voru
bannaðar.
Samkvæmt
áætlunum ESB
verða auglýsinga-
spjöld þar sem
tóbak kemur við
sögu bönnuð árið
2000 og auglýsing-
ar í blöðum og tímaritum ári síðar.
Kostun tóbaksfyrirtækja verður
bör uð árið 2003 en þó heimiluð
áfram til 2006 þegar um er að ræða
heimsviðburði.