Morgunblaðið - 25.09.1998, Blaðsíða 40

jr40 FÖSTUDAGUR 25. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
HESTAR
Morgunblaðið/Ásdís Haraldsdóttir
BJARNI Guðmundsson á Hvanneyri telur ferbaggana fýsilegan kost fyrir hestamenn.
Lögim heyrúllunnar s eg-
ir mikið um innihaldið
Það er af sem áður var þegar hey var selt í
kílóatali eða baggafjölda og auðvelt var að
meta gæði heysins með því að horfa á það
og lykta af því. Eftir að rúllubaggatæknin
kom til sögunnar er erfítt að meta magn
og gæði þess sem er innan í hvíta plast-
inu. Ásdís Haraldsdóttir spurði Bjarna
Guðmundsson, kennara á Hvanneyri,
hvernig hey hentaði hrossum best.
AÐ ER eins og með mann-
inn að hesturinn er það sem
hann étur,“ segir Bjarni. „I
fyrsta lagi þarf að athuga
næringargildi heysins, í öðru lagi
hreinleika og í þriðja lagi verð.
Hestaeigandi í þéttbýli þarf auk þess
að huga að því hversu meðfærilegar
einingarnar eru og því skiptir formið
einnig máli fyrir hann.
f.
Orkuríkt en ekki of prótein-
ríkt hey fyrir hesta
Sæmilega orkuríkt og ekki of
próteinríkt hey er það sem menn
slægjast eftir fyrii- hross. Þetta þýð-
ir að mjög snemmslegið hey hentar
ekki að öllu jöfnu. Rétt er þó að geta
þess að fóðurþarfir hrossa eru mjög
misjafnar og má minna á að miða
heykaup við fóðurþarfir þeirra
hrossa sem eiga að éta heyið. Þegar
fólk er með lítinn hóp hrossa sem
hafa mismunandi fóðurþarfir, svo
sem tryppi, fylfulla meri og reiðhest,
'*'er best að vera með sæmilega góðan
grunn, gott hey sem grunnfóðrun
sem heldur hestinum föngnum og
mismuna þá með kjamfóðri. Enda
nánast útilokað að miða heykaup við
hvert og eitt þeirra, sérstaklega þeg-
ar fóðrað er með rúlluheyi.
Hross þurfa gróft hey og skýringin
á því er sú að hluta til að þau þurfa að
x*hafa eitthvað við að vera. I saman-
burði á þurrheyi og rúlluheyi í fóður-
tilraunum hefur komið í Ijós að hross
eru mun lengur að éta þurrheyið.
Það hefur þann kost að þau naga síð-
ur milligerði og annað í hesthúsum."
Mikilvægt að rúlluheyið
sé mjög þurrt
Bjarni segir þó að rúlluhey ætti
ekki að fæla hestamenn. Það er samt
óneitanlega viðkvæmara en þurrhey.
Astæðan fyrir því er að aðferðin við
verkunina byggist á gerjun og loft-
leysi. „Ef við erum með þurrhey get-
um við skynjað eðli heysins um leið
og við stöndum með baggann fyrir
framan okkur. Við sjáum hvort það
er blautt eða þurrt, gróft eða fínt,
myglað eða ómyglað. En ef þú hefur
hvítan í’úllubagga fyrir framan þig
er erfiðara að vita um innihaldið.
Við höfum hvatt fólk til að gefa
hrossum vel þurrkað rúlluhey fremur
en blautt. Ef rúlluhey er mjög þurrt
þrífast ekki smáveirur í því sem geta
gert okkur skaða og eftir því sem hey-
ið í rúllunum er þun-ara er minni
hætta á því. Ef heyið er mjög blautt
geta verið í því mjög blautar tuggur
og það þarf í sjálfu sér ekki nema eina
litla tuggu t.d. mengaða af jai-ðvegi
eða hræi af fugli til að kveikja eitur-
myndun sem er bráðdrepandi. Hætt-
an á því að þetta gerist er samt mjög
lítil. Rétt er að benda á að ef minnsti
grunur leikur á því að hey sé skemmt
kostar ekki nema um 500 krónur að
láta rannsaka það. Þá er mæld þurr-
efnisprósenta heysins og sýrustig.
Þesar tvær tölur segja manni hvort
heyið sé vel verkað eða illa.“
Bjarna finnst of lítið gert af því að
láta greina hey. „Eg segi þetta nú
ekki bara vegna þess að við höfum
atvinnu af því hér á Hvanneyri, held-
ur vegna þess að það er mjög einfalt
að gera þetta og niðurstaðan skiptir
miklu máli. Efnagreining á heyi ætti
að vera skylda ef menn stunda við-
skipti með hey, alveg eins og þess er
krafist af öðrum fóðurframleiðend-
um að þeir láti innihaldslýsingu
fylgja vöru sinni.
Það er tiltölulega einfalt að meta
gæði og magn þurrheys án mælinga,
en aftur á móti erfitt að meta rúllu-
hey og hey í ferböggum eins og við
köllum stóru ferhyrndu heybaggana
sem pakkaðir eru í plast. Ef mæling-
ar eru ekki gerðar eru grundvallar-
spumingarnar hvort heyið sé af
gömlu túni eða nýrækt, hvort borið
var á túnið og hve lengi heyið lá á
velli. Hafi tekist að þumka það í tvo
til þrjá sólarhringa er hægt að
treysta því að það sé vel þurrt.“
Yfírleitt gott hey í vel
lagaðri rúllu
En þrátt fyrir að erfitt sé að
greina innihaldið í rúllum segir
Bjarni nokkuð öruggt að ef rúllan er
vel löguð, hringlaga með ávölum
köntum, megi fastlega búast við að
þar sé á ferðinni vel þurrkað og þétt-
bundið hey. Sé rúllan eins og slátur-
keppur í laginu með dældum í könt-
unum er heyið í henni annað hvort
mjög blautt eða laust rúllað. Hvort
heyið er laust eða þéttrúllað hefur
áhrif á tvennt. Annars vegar er
miklu meira magn í rúllu sem er þétt
rúlluð og hins vegar verkast fóðrið
betur eftir því sem rúllan er þéttari.
Einnig skiptir afar miklu hversu
margfalt plastið er utan um rúlluna.
Nauðsynlegt er að það sé sexfalt. Ef
það er minna en sexfalt er rétt fyrir
heykaupendur að hafa andvara á sér.
Séu rúllurnar geymdar innanhúss er
þörfin minni fyrir margfalt plast, en
þá eykst ending plastsins vegna þess
að rúllumar eru varðar fyrir sólar-
geislum og vindálagi. Vindálag er
mikið hér á landi og því nauðsynlegt
að ganga vel frá öllum plastendum.
Stundum kemur fyrir að smágöt
komi á rúllur sem veldur því að þeg-
ar plastið er tekið utan af henni blasa
við myglublettir. Er þetta hey ónýtt?
„Nei. Hitt er annað að líta ætti á
alla myglu sem hættumerki,“ segh’
Bjarni. „Samt sem áður er flest
mygla skaðlaus, í mörgum tilfellum
skyld ostamyglu. Hins vegar getur
mygla bent til þess að þarna kunni
að vera eitthvað fleira á ferðinni. Ef
maður er að fóðra viðkvæm hross,
svo sem fylfullar merar, er rétt að
fara varlega og henda myglunni úr.
Sú kenning hefur lifað að hrossum
verði ekki meint af svona heyi úti, en
einmitt í slíkum tilvikum hafa orðið
tjón.
Rúllurnar þurfa að étast
upp á stuttum tíma
Þegar kemur að fóðruninni á
rúlluheyi verður að gera ráð fyrir að
hver rúlla étist upp á skömmum tíma
í mesta lagi 3-5 dögum. Um leið og
við opnum rúlluna, kemst súrefni að
og þá geta örverur kviknað. Maður
tekur meira eftir skemmdum í blaut-
um rúllum vegna þess að oft hitnar
fljótt í þeim efth- að plastið er tekið
af. En það er jafnvel svo að þurrustu
rúllurnar eru viðkvæmari fyrir þessu
en blautar. I þeim lifna gersveppir,
en ekki gerjunarsveppir eins og í
blautu rúllunum.
í fóðurtilraunum hér á Hvanneyri
höfum við prófað að opna aðeins end-
ann á rúllunni og hefur það gefist vel.
Við reynum að hafa skurðinn sem
hreinastan og þá kemst lítið súrefni
að heyinu. Með þessu er hægt að
geyma opna rúllu í um vikutíma.
Mér finnst ferbaggarnir vera
spennandi nýjung meðal annars
vegna þess að þar er maður með
minna magn af heyi í hverri einingu.
Einnig er mjög auðvelt að taka aðeins
Rætt um sam-
einingu Eið-
faxa og Hests-
ins okkar
LANDSSAMBAND hesta-
mannafélaga er nú í viðræð-
um við tvo aðila um sölu á
tímaritinu Hestinum okkar.
Rætt hefur verið við Bókaút-
gáfuna Skjaldborg, sem er
núverandi útgefandi tímarits-
ins, og einnig við tímaritið
Eiðfaxa. Að sögn Birgis Sig-
urjónssonar formanns LH
kemur til greina að Hestur-
inn okkar og Eiðfaxi verði
sameinaðir.
Utgáfa Hestsins okkar hef-
ur ekki gengið sem skyldi en
ekki hefur komið til tals að
leggja tímaritið niður. Stjórn
LH lagði fram beiðni í fyrra
um að sanmingurinn við
Skjaldborg yrði endurskoðað-
ur fyrir síðustu áramót og í
kjölfar þess sagði Skjaldborg
samningnum upp. Enn hefur
fyrirtækið þó áhuga á útgáf-
unni að uppfylltum vissum
skilyrðum.
Birgir sagði að stjórn LH
hefði lýst yfír vilja sínum til
að kanna sameiningu við Eið-
faxa. Fólk væri nú í auknum
mæli að viðurkenna að ekki
sé markaður fyrir tvö tímarit
um hesta og hestamennsku
hér á landi. Hann sagði að LH
teldi sig alveg eins geta kom-
ið sínum sjónarmiðum, frétt-
um og umíjöllun um sín mál á
framfæri á síðum Eiðfaxa.
Ef til sameiningar kæmi
yrði hlutur Hestsins okkar
metinn og LH fengi hlutabréf
í Eiðfaxa samkvæmt því.
Gert er ráð fyrir að
ákvörðun um sölu eða sam-
einingu liggi fyrir fyrir þing
LH í lok október. Sú ákvörð-
un yrði þó háð samþykki
þingsins.
hluta af plastinu utan af jafnóðum og
gefið er úr bagganum. Heyið flettist í
sundur, eins og brauðsneiðar, svo það
er auðvelt að gefa úr þeim.“
Margir sakna litlu þurrheysbagg-
anna, en framboð þeirra á markaðn-
um hefur minnkað mjög. Þessir
þurrheysbaggar höfðu sína kosti og
galla, en eins og Bjarni orðar það
voru þeir kannski hin fullkomna
neytendapakkning. Gallinn við þá er
hve vinnan við heyskapinn er mikil
og erfið og oft er töluvert ryk í þeim
sem verkun í rúllur og ferbagga
kemur algerlega í veg fyrir. Enn er
mikil eftirspurn eftir þessum bögg-
um en hann segir það í eðli margra
að vilja bara gefa hrossum þurrhey.
Látið ekki fóðrið traðkast
ofan í skítinn
Bjarni bendir á að ganga þurfi um
fóðrunarstaði hrossa af hreinlæti.
„Það þarf að gæta þess að fóðrunar-
staðurinn vaðist ekki upp og fóðrið
traðkist ekki ofan í skítinn hjá úti-
gangshrossunum. Því er gott að nota
gjafagrindur eða annað sem hægt er
að útbúa svo heyið liggi ekki á jörð-
inni. Til eru dæmi þess að hross hafi
fallið vegna þess að fóðrið hefur
traðkast ofan í skítinn. Það að dreifa
gjöfmni á nokkra staði hefur marga
kosti, t.d. dreifist álagið á landið auk
þess sem fræ og skítur úr hrossun-
um græðh- upp landið. Eins er það
góð regla að gefa hrossunum ekki
þar sem þau leita helst skjóls fyrir
veðrum.“
Bjarni telur að hey frá því í sumai-,
sérstaklega á Suður- og Vesturlandi,
sé mjög sterkt, enda slógu flestir
óvenju snemma í ár. Fólk þurfi að
hafa það í huga og gæta að því að of-
fóðra ekki hrossin í vetur. Uti í nátt-
úrunni geta hestarnir oft á tíðum
valið sér hvað þeir éta og kjósa fjöl-
breyttan gróður. Þetta beri að at-
huga þegar hross eru tekin á hús.
En ef þau hafa aðgang að fjölbreyttu
fóðri, heyi, steinefnum, vitamíni og
ef til vill kjarnfóðri og hafa alltaf að-
gang að nógu vatni ættu þau að geta
valið það sem þau þurfa.