Morgunblaðið - 25.09.1998, Blaðsíða 48

”^f8 FÖSTUDAGUR 25. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
JÓN THOR
HARALDSSON
+ Jón Thor Har-
aldsson fæddist
á Breiðumýri í
Reykjadal 13. apríl
1933. Hann lézt á
Sjúkrahúsi Reykja-
víkur 14. september
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
María Kristín Skúla-
dóttir Thoroddsen
húsmóðir, f. 1906, d.
1976, og Haraldur
Jónsson læknir, f.
1897, d. 1967. Systir
Jóns er Ragnheiður
Guðrún Haralds-
dóttir leikskólakennari, f. 1937,
gift Jóni H. Runólfssyni lögg.
endurskoðanda, f. 1933. Fyrri
kona Jóns var Sigríður Lára
Guðmundsdóttir, f. 1939. Þau
skildu. Börn þeirra eru: María
Kristín, bréfberi og píanóleik-
ari, f. 1963, í sambúð með Gunn-
ari Reyni Sveinssyni tónlistar-
manni, f. 1933. Dóttir hennar er
Katrín Róbertsdóttir, f. 1989.
Jóhannes, f. 1969. Dóttir hans
og Berglindar Gunnarsdóttur
rithöfundar, f. 1953, er Lára, f.
—* 1996.
Jón kvæntist 26. október 1973
Steinunni Stefánsdóttur fram-
haldsskólakennara, f. 1938. For-
eldrar hennar eru Eh'n Guð-
mundsdóttir húsmóðir, f. 1912,
og Stefán Ogmundsson prent-
ari, f. 1909, d. 1989. Sonur Jóns
og Steinunnar er Stefán heim-
spekinemi, f. 1975.
Jón ólst upp í Vík í Mýrdal
þar sem faðir hans var
héraðslæknir en var að heiman í
-%«ackóla frá unglingsaldri. Hann
lauk stúdentsprófi frá Mennta-
Jón Thor Haraldsson gerðist
kennari við Fiensborgarskóla haust-
ið 1972 um leið og ég tók við stjórn
skólans. Við störfuðum þar saman
samfleytt í tvo áratugi að einu
skólári undanskildu þegar hann
dvaldist við framhaldsnám í Noregi.
En haustið 1992 varð hann að láta af
störfum sökum heilsubrests, þá
tæplega sextugur að aldri. Þegar
samstarf okkar í Flensborgarskól-
anum hófst var ég búinn að vera
kunnugur Jóni Thor í 18 eða 19 ár
eða allt frá því ég settist sem busi í
Menntaskólann í Reykjavík haustið
^-jj.953. A fyrsta málfundi sem ég sótti
þar vakti ljóshærður eldhugi í sjötta
bekk athygli mína fyrir fljúgandi
mælsku og hnyttilegt orðalag í mál-
flutningi. Þetta var Jón Thor, og
ekki dró það úr forvitni minni um
hann, þegar ég las eða heyrði mein-
legar vísur sem hann setti stundum
saman. Eitthvað kynntumst við
þennan vetur, nóg til þess að eftir
þetta töluðum við saman eins og
aldavinir ef við rákumst hvor á ann-
an, sem var reyndar ekki mjög oft
því hann fór fljótlega eftir
stúdentspróf til náms í Noregi. Enn
síðar bar svo fundum okkar stund-
um saman í Reykjavík, þegar við
störfuðum þar báðir við blaða-
<#sriennsku, hvor á sínu blaðinu. Þessi
kynni nægðu til þess að ég tók því
fagnandi þegar hann hringdi í mig
sumarið 1972 og falaðist eftir kenn-
arastarfi við skólann.
Jón Thor reyndist góður og ötull
kennari, sem sinnti starfi sínu af
mikilli alúð. Við nemendur náði
hann yfirleitt góðu sambandi og á
kennarastofunni og í öðru samneyti
við samstarfsfólkið var hann
vinsæll. Hann var í eðli sínu þeirrar
gerðar að verða hvarvetna miðdep-
illinn þar sem hann kom á meðal
manna. Hann var skemmtilegur í
•íimgengni og á góðum stundum var
hann hrókur alls fagnaðar. Og hann
hafði fastar og ákveðnar skoðanir á
mörgu, bæði málefnum og fólki, og
hélt þeim fram af einurð og festu og
tæpitungulaust, hvort heldur var í
bundnu máli eða óbundnu.
Hann var mikill ljóðaunnandi og
. hagmælskan var honum í blóð borin.
vlonum var mjög létt um að yrkja
skólanum í Reykja-
vík 1954, hóf síðan
nám við Óslóar-
háskóla og lauk
þaðan eand. mag.-
prófi í sögu, ensku
ojg mannfræði 1960.
Arið 1981 hóf hann
að nýju nám við
Óslóarháskóla í or-
lofi sínu frá kennslu
og lauk lektorsprófi
(eand. philol.) í
sagnfræði 1982.
Jón var
blaðamaður við
Þjóðviljann um
nokkurra ára skeið. Kennari við
Iðnskólann í Reykjavík
1963-1972 og fékkst við þýðing-
ar fyrir Sjónvarpið 1968-1982.
Árið 1972 var hann ráðinn sögu-
kennari við Flensborgarskólann
í Hafnarfirði og gegndi því
starfi til 1992.
Helstu ritsmíðar Jóns, auk
blaða- og tímaritsgreina, eru:
Mannkynssaga 1492-1648, Mál
og menning 1980, Ósigur Odda-
veija, Ritsafn Sagnfræðistofn-
unar 1988, Vík í Mýrdal, mynd-
un þorpsins og þróun, í
Dynskógum söguriti Vestur-
Skaftfellinga 1982, Lúther í ís-
lenzkri sagnfræði í Sögu 1987,
þá urðu margar lausavísur hans
fleygar.
Jón starfaði talsvert að
félagsmálum, meðal annars í
Æskulýðsfylkingunni, Sósía-
listaflokknum og Alþýðubanda-
laginu. Hann gekk í Ásatrú-
arfélagið skömmu eftir stofnun
þess og var Leiðvallargoði.
Útför Jóns hefur farið fram í
kyriþey.
og margar lausavísur hans hafa
flogið víða, þótt þær hafi ekki nema
sumar komist á prent. Með tíman-
um var hann iðinn við að setja sam-
an vísur um málefni h'ðandi stundar
í samfélaginu í heild eða í þrengra
umhverfi og hann var ófeiminn við
að láta þær komast í umferð, þótt
þær væru sumar hverjar ekki
aðeins hnyttnar, heldur líka mein-
legar og jafnvel eitraðar. Eg hygg
að síðustu áratugina hafi Jón Thor
verið meistarinn í vísnagerð af
þessu tagi, ókrýndur konungur
þessarar þjóðlegu íþróttar, þótt
ýmsir aðrir hafi svo sem verið vel
liðtækir líka.
Innan við fimmtugt byrjaði Jón
Thor að kenna þess sjúkleika sem
núna hefur dregið hann til dauða
fyrir aldur fram. Einkennin voru
meinleysisleg í fyrstu, en þau
reyndust merki um seigdrepandi
óvin, parkisonveikina illræmdu.
Hann bar þessi örlög af æðruleysi
og tók upp harða baráttu við þennan
ógnvald, gerði allt sem hann gat til
að vinna bug á honum eða halda
honum að minnsta kosti í skefjum,
en allt kom fyrir ekki. Hægt og bít-
andi vann sjúkdómurinn á og eyddi
líkamsburðunum, en á hugsun og
skýrleika tókst honum ekki að
vinna. En líkamlegri heilsu Jóns
Thors hrakaði svo á rúmum áratug,
að haustið 1992 var hann ekki leng-
ur vinnufær og lét af störfum í
framhaldi af því.
Það var hörmulegt að þurfa að
horfa upp á þessi örlög þessa fríska
og hæfileikaríka manns, en að leið-
arlokum er víst lítið að segja annað
en það eitt, að við sem þekktum
hann og mátum lifum áfram með
góðar minningar um góðan dreng
sem við höfum verið svo heppin að
hafa átt að samferðamanni í lífinu.
Kristján Bersi Ólafsson.
Mágur minn eini, Jón Thor, er
látinn. Hugurinn reikar um þann
aldarfjórðung sem við vorum tengd
böndum vináttu og fjölskyldu.
Minningarnar eru ljúfar, elskulegar
og kryddaðar leiftrandi gáfum,
þekkingu, orðheppni og skemmtan.
Mágur minn var gæddur tveimur
MINNINGAR
mikilvægum eiginleikum sem öðrum
fremur mörkuðu samskipti hans við
þjóðlífið. Annars vegar óslökkvandi
forvitni um hvaðeina sem á vegi
verður og hins vegar því sem við
gjaman kölluðum „klæbehjerne".
Jón Thor gerði miklar kröfur til
þeirra sem hann umgekkst eins og
gjarnt er um menn sem veita mik-
inn, þar eð þeir nærast á snerpu
augnabliksins. Ákúrumar ágætu og
óhjákvæmilegu kenndu mér og
mörgum fleirum eitt og annað um
ófyrirgefanlegar ambögur og rök-
leysur. Ég mun t.d. aldrei aftur
kveikja í brennu. Slíkir menn eru
ekki hversdagslegir og hæfa várt
lágkúrulegu umhverfi sem ekki
skynjar eða nýtur hlýjunnar í djúp-
inu.
Það var afskaplega notalegt að fá
Jón Thor inn í fjölskylduna. Sum
okkar þekktu hann, önnur könn-
uðust við hann og það þurfti ekki að
útskýra neitt fyrir honum, hann
kunni allt og skildi; sósíalismann,
söguna, ljóðin, vísurnar, tunguna
innlenda sem erlenda. Það var sama
hvort hann vitnaði í Andrés Önd eða
aðrar heimsbókmenntir, það mátti
treysta því að rétt væri með farið og
á hárréttum stað og stund. Svona
menn endurtaka sig ekki, þeir vitna
í sjálfa sig, svo notuð séu orð Jóns
sjálfs. Þegar fjölskyldan kom saman
og söng urðu ýmsir að láta sig
hverfa eftir þriðja erindi þótt nokk-
ur væra eftir og svo komu útúr-
snúningarnir í mörgum útgáfum.
Eitt leiddi af öðra og hvergi rúm
fyrir andlega ládeyðu. Einhvem tí-
mann þegar við höfðum hitzt óvenju
ört kom hann til mín og sagði:
„Heldurðu ekki að þessi fjölskylda
fari bráðum að fá nóg af sjálfri sér?“
Foreldrar mínir mátu Jón Thor
mikils. Faðir minn og Jón gátu tekið
flugið saman og engin viðfangsefni
þeim ofviða, enda ekki að sökum að
spyrja þegar Thoroddsenar og
Stephensenar leggjast á eitt. Mig
minnir að faðir minn hafi kallað það
sögulega sátt ættanna þegar systir
mín og mágur gengu í hjónaband.
Stálheppin var ég að eiga tvö ung
böm þegar Steinunn og Jón Thor
stofnuðu heimili. Með þekkingu
minni á bleium og bamasjúkdómum
öðlaðist ég svolitla hlutdeild í prins-
inum Stefáni þegar hann fæddist
sumarið 1975. Ég var yfir mig hrifin
af drengnum, og er enn. Jón skír-
skotaði nokkram sinnum með hlýju
brosi til fátæktar minnar í orðavali
þegar hann nikkaði í átt til Stefáns
eða myndar af honum og spurði:
„Er hann ekki æðislegur?" Svarið
var sjálfgefið.
Stundum held ég að Jón Thor hafi
skilið betur og vitað meira um
einkalíf mitt en ég sjálf. Á seinni ár-
um þegar við vorum tvö á spjalli
vakti hann mig a.m.k. til vitundar
um eitt og annað sem farið hafði fyr-
ir ofan garð og neðan hjá mér í lífs-
ins ólgusjó. Á liðnu sumri sátum við
saman á Grensásdeildinni ásamt
sjúkraliða og ræddum af hispurs-
leysi um mannleg samskipti, einkum
þó karla og kvenna. Ég ímynda mér
að slíkar samræður, sem mágur
minn leiddi, lífgi upp á tilverana á
sjúkrahúsum rétt eins og á öðram
torgum.
Eins og fleiri þurfti ég stundum
að fletta upp í Jóni Thor. Það var
mér ómetanlegt. Vænst þótti mér
samt um að ég skyldi nokkram sinm
um verða honum að yrkisefni. I
langdvöl minni í Svíaríki hékk eitt
ljóða hans til mín fyrir ofan tölvuna
og oft hvarflaði að mér að hlýða
kallinu: „Æ, taktu fyrstu flugvél
heim á Skerið!" Hann vissi líka að
mér var ljúft að verða við ýmsum
kyndugum bónum hans; um fram-
burð á ættamafni sænskrar kven-
frelsiskonu eða hvað smáorð á
sænskri vísnasnældu þýddi.
Nákvæmnin var fyrir öllu.
Kjarnafjölskyldan á Reynimeln-
um var sterk og lifði auðugu lífi. Þar
ráða hin akademíska hugsun og
mannlega samkennd ríkjum og er
beitt við lausn hvers vanda. Öryggið
sem þessu er samfara veitti mági
mínum lífsgæði. í því felst einnig
styrkur þeirra sem eftir standa.
Þegar ég hugsa til Jóns í fjöl-
skyldugarðinum rís minningin hæst
er móðir mín, með einstakri
virðingu og kærleik, vísar honum til
sætis við borðsendann þar sem faðir
minn hafði áður setið.
Tengdafjölskyldan þakkar sam-
fylgdina við Jón Thor.
Ég sakna hans.
Sigríður Stefánsdóttir.
Jón Thor er dáinn, Kristján
Bersi flutti mér þessa frétt fyrir
nokkram dögum og þrátt fyrir að
vitað hefði verið um langvarandi
veikindi Jóns var það óvænt eins og
slík frétt er alltaf. Síðustu árin sem
Jón kenndi hafði heilsu hans
hrakað mikið en það var ekki hans
háttur að tala um veikindi sín. I
spjaili á kennarastofu var einhvern
tíma minnst á, að ekki væri hann að
fjölyrða um líðan sína. Maja aðstoð-
arskólameistari minnist þess að
Jón hafi svarað: „Maður verður nú
ekki interessant af slíku.“ Þannig
var Jón.
RAGNHEIÐUR
KRISTÍN
TÓMASDÓTTIR
Ragnheiður
Kristín Tómas-
dóttir fæddist á
Minni-Borg í Gríms-
nesi 10. febrúar
1947. Hún lést í
Reykjavík 15. sept-
ember siðastliðinn.
Foreldrar hennar
eru Tómas Halldór
Jónsson, f. 16.
október 1921, d. 22.
janúar 1994, og
Sigríður Kristín
Christiansen, f. 7.
júní 1929.
Systkini Ragn-
heiðar eru Kristrún Anna
Tómasdóttir, f. 22. september
1948, Gerður Tómasdóttir, f. 6.
ágúst 1950, Lilja Björk Tómas-
dóttir, f. 22. mars 1953, Sesselja
Dröfn Tómasdóttir, f. 5. júlí
1959, Hjálmar R. Jónsson, f. 20.
nóvember 1964, og Sigurður
Yndislega vinkona okkar og
spilafélagi. Það er erfitt að hugsa um
að þú sért horfin frá okkur. Við viss-
um að þú varst allt í einu svo mikið
veik, en ekki datt okkur í hug að
tíminn yi’ði þetta stuttur. Við áttum
eftir að taka mikið oftar utan um þig
Andrés Jónsson, f.
28. nóvember 1969.
Hinn 20. janúar
1972 giftist Ragn-
heiður Erling Þór
Þorsteinssyni múr-
ara. Foreldrar hans
eru Þorsteinn Gísla-
son og Marta
Magnúsdóttir. Börn
Ragnheiðar og Er-
lings eru: 1) Elísa-
bet Dröfn, f. 13.
september 1974, í
sambúð með Jóni
Hafsteini Ragnars-
syni, og eiga þau
soninn Hafstein Eyvar, f. 18.
mars. 2) Konný Sif, f. 18. febrú-
ar 1980. Dóttir Erlings af fyrra
hjónabandi er Þórdís, f. 6.
október 1962.
títför Ragnheiðar fer fram
frá Grafarvogskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 15.
og kveðja þig betur en við fengum
að gera. Það á vel við hugtakið að
framkvæma aldrei á morgun sem þú
getur gert í dag, þegar við hugsum
um það hvað þú yfirgafst okkur
snöggt.
Við eigum eftir að sakna þín mik-
Fréttin um lát Jóns snart okkur
samkennara hans. Einn eftirminni-
legasti maður, sem ég hef kynnst, er
látinn. Leiðir okkar Jóns lágu fyrst
saman haustið 1974, þegar ég hóf
kennslu í sögu við Flensborgarskól-
ann. Þar var Jón hrókur alls fagnað-
ar, einstaklega fróður og virtur
kennari. Það hættu sér fáir í kapp-
ræður við Jón Thor, enda gat hann
verið beittur ef því var að skipta.
Sem nýliði í kennarastétt gat ég
mikið af Jóni lært og notaði mér það
vel. Við kenndum saman sögu og
það var einstaklega gott samstarf.
Það vora góðar stundir þegar við
settumst saman til að semja próf.
Þú skrifar, sagði Jón gjarnan, og
svo hófumst við handa. Jón kom
með hugmyndir að ritgerðarefnum
en stundum var ég ekki sammála
vegna mismunandi áherslna.
Viðbrögð hans vora þá: „Sigrún,
ekkert mál, þá tökum við eitthvað
annað," og þótt hann stríddi mér
góðlátlega með áhuga mínum á at-
vinnusögu og togaraútgerðinni í
upphafi aldarinnar og afgreiddi það
á sinn hátt - „amma hennar gerði út
skip frá Suðurnesjunum" - þá var
það alltaf græskulaust.
Við samkennarar Jóns minnumst
góðra stunda á samkomum okkar
þegar Jón tók gítarinn og söng.
Jón var stundum samferða mér í
bæinn eftir kennslu og töluðum við
þá mikið saman. Hann sagði mér frá
háskólanámi sínu í Osló og minntist
kennara sinna. Ég man að hann
talaði um misgóða kennara og
kallaði suma „store kanoner" og
aðra minni.
Jón Thor var „en af de store
kanoner" og þrátt fyrir svolítið
kaldan hjúp varð maður oftar var
við samúð hans með þeim sem
minna máttu sín. Góður drengur er
genginn. Takk fyrir samstarfið.
Steinunni og börnum Jóns færi ég
innilegar samúðarkveðjur.
Sigrún Magnúsdóttir.
Þú
ert á myndunum
mínum
Ljúf minning
kær
Ég
þekkti þig stutt
kempa
Þú bættir mitt
tafl
Þökk sé þér vinur.
Emil Thóroddsen.
ið, kæra Ragnheiður. Þú varst alltaf
kát og glöð með vinum þínum og
skær og smitandi hlátur þinn á eftir
að lifa í minningu okkar. Þú vildir
allt fyrii- okkur gera til þess að okk-
ur liði vel og þú hjálpaðir okkur af
öllum þínum vilja og getu.
Þú varst spilafélagi okkar allra og
eigum við aliar ógleymanlegar minn-
ingar um þig við spilaborðið og þú
stóðst þig frábærlega vel í mörgum
mótum sem þú tókst þátt í með okk-
ur. Þú varst ákafur og næmur spilari
og komst okkur oft í opna skjöldu og
ekki er hægt að segja að það hafi
verið einhver lognmolla í kringum
þig. Þú lést okkur vita af þér og við
eram hreyknar af því að hafa fengið
að spila með þér í gegnum tíðina.
Orð era svo lítils megnug á sorg-
arstund, við verðum að geta hugsað
til allra ánægjulegra samverustunda
og rifjað þær stundir upp með okkur
sjálfum. Við verðum að lifa með
sorginni og þakka fyrir það, að þú,
elsku vinkona, fékkst hvíldina áður
en lífið varð þér of kvalafullt. Við
getum verið þakklátar fyrir það,
þótt við hefðum viljað hafa þig með
okkur miklu lengur.
Við biðjum góðan guð að blessa
þig og vernda á nýjum stað, kæra
Ragnheiður. Við sendum eiginmanni
þínum og börnum innilegustu
samúðarkveðjur okkar. Megi góður
guð vera með þeim í sorginni.
Við þökkum þér fyrir að hafa ver-
ið vinur okkar.
Jónína, Guðný, Hanna, Ai-n-
gunnur, Bryndís, Ólöf, Soffía
D. og Guðrún.