Morgunblaðið - 02.10.1998, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 2. OKTÓBER 1998 11
FRÉTTIR
Hátíðarsamkoma í Háskóla Islands í tilefni af 90 ára afmæli lagakennslu á íslandi
Samhengi laga við lífið ætti að
vera grunntónn lagakennslu
Morgunblaðið/Ásdís
YMSIR velunnarar lagadeildarinnar auk fyrrverandi og núverandi nemenda voru meðal gesta.
Efnt var í gær til hátíð-
arsamkomu í Hátíðar-
sal Háskóla Islands í
tilefni af níutíu ára af-
mæli lagakennslu á Is-
landi. Örlygur Steinn
Sigurjónsson var meðal
margra gesta sem
minntust tímamótanna
FORSETI lagadeildar, Jónatan
Þórmundsson, setti hátíðina og flutti
ávarp. Rakti hann stuttlega upphaf
lagakennslunnar, sem átti sér nokk-
urra ára aðdraganda, frá því þegar
lög voru sett árið 1904 um kennslu
við lagaskóla á Islandi til þess er
formleg kennsla hófst fjórum árum
síðar í Lagaskóla Islands. I upphafi
voru kenndar fimm greinar og gert
var ráð fyrir fjögurra ára námstíma,
en skólinn starfaði aðeins í þrjú ar
eða til ársins 1911 þegar Háskóli Is-
lands tók til starfa. Fyrsti forstöðu-
maðm' Lagaskólans var Lárus H.
Bjarnason og með honum kenndu
Einar Arnórsson og Jón Kristjáns-
son. Nemendur Lagaskólans voru
sex í upphafi og bættust tveir við
síðar. Fyrstu lögfræðingarnir voru
síðan útski-ifaðir árið 1912, sem
nemendur frá lagadeild Háskólans.
Minntist deildarforseti þeirra
margháttuðu tímamóta sem laga-
deildin stæði á, nú þegar fræðin
væru ekki lengur ástunduð og num-
in í einangruðu lagaumhverfi vegna
tilkomu alþjóðavæðingar og sam-
vinnu milli háskóla víðs vegar um
heiminn. Lauk deildarforseti síðan
ávarpi sínu á því að segja að sam-
hengi Iaga við lífið sjálft ætti að vera
grunntónnin í lagakennslu.
Tímamót í menningarsögu
Islendiiiga
Páll Skúlason, rektor Háskólans,
flutti næst ávarp og vitnaði í ræðu
Magnúsar Stephensens landshöfð-
ingja, Góð lög eru lýða heill. „Mér er
til efs að nokkuð annað en skynsam-
leg lagasetning hafi átt drýgri þátt í
að þroska mannfólkið og beina því á
braut til farsældar og framfara,"
sagði rektor. „Þegar Lagaskólinn
tók til starfa árið 1908 urðu tímamót
í menningarsögu íslendinga. Með
stofnun Lagaskólans verður til
hornsteinn þess íslenska réttarríkis
sem mest hefur skipt um þróun og
viðfang íslensks þjóðfélags á þessari
öld.“ Sagði rektor að án skipulegi’ar
íslenskrar lögfræði hefði íslensk
þjóð verið getulaus til að öðlast
sjálfstæði og varðveita það með
sjálfri sér.
„Hvar væri íslensk þjóð ef hún
hefði ekki eignast hóp manna sem
yfirvegaði reglur og siði þjóðfélags-
ins í því skyni að bæta það í alla
staði?“ Sagði rektor að svarið í sín-
um huga væri augljóst. Islensk þjóð,
hverrar saga og endalok heyrði sög-
unni til, væri rannsóknarefni há-
skóla víða um heim og Island væri
staður þar sem erlendir auðmenn og
auðhringir hefðu fyrir löngu lagt
undir sig í afþreyingu eða nýtingu á
náttúruauðlindum. Með þessum orð-
um vildi rektor ekki gera lítið úr at-
hafnamönnum til sjávar og sveita og
öðrum starfsstéttum, sem vissulega
hefðu byggt upp íslenskt þjóðfélag
með ómældri hugvitssemi og dugn-
aði.
„En það breytir engu um þá stað-
reynd að með lögum skal land
byggja," sagði rektor. „Án íslenskra
lögfræðinga væri hér ekkert ís-
lenskt skipulegt þjóðfélag." Rektor
lauk máli sínu á því að vekja athygli,
í ljósi framansagðs, á þeirri mildu
ábyrgð sem hvílir á lagadeild Há-
skólans og lagði fram fimm spurn-
ingar um íslenska lagasetningu út
frá boðskap Magnúsar Stephensens.
„Er tekið nægilegt mið af manniegri
náttúru, þ.e. er lagasetningin byggð
á traustri þekkingu og skilningi á
réttindum fólks, þörfum og hags-
munum? Er tekið nægilegt mið af
landsins náttúrulega ásigkomulagi,
þ.e. hinum margvíslegu umhverfis-
vandamáium sem tengjast um-
gengni okkar við landið og nýtingu á
gæðum þess? Er tekið nægilegt mið
af stjórnarforminu, þ.e. lýðræðinu?
Er tekið nægilegt mið af breyttum
tímum og umbyltingu á aðstæðum?
Eru lögin öllum auðskiljanleg?"
Rektor lofaði einnig meiri stuðn-
ingi Háskólans við lagadeildina til
rannsókna og vonaði að lagadeildin
missti aldrei sjónar á því markmiði
að bæta mannlífið.
Gildi lögfræðimenntunar
Ragnheiður Elfa Þorsteinsdóttir
lögfræðingur og Ólafur Reynir Guð-
mundsson laganemi fluttu næst verk
fyrir fiðlu og píanó eftir Rachmanin-
off og sté því næst Sigurður Líndal
prófessor í ræðustól og flutti hátíð-
arerindi, sem hann nefndi Gildi lög-
fræðimenntunar fyrir sjálfstæði
þjóðar. Fór hann orðum um upphaf
krafna um iagakennslu á Islandi,
sem rekja mætti til nýrra strauma í
lögfræði í Evrópu á 18. og 19. öld og
stóð í beinum tengslum við þjóð-
fi-elsisbaráttu á íslandi, þar sem Jón
Sigurðsson forseti fór fremstur í
flokki með nýjar skilgreiningar á
réttarstöðu íslands. Greindi Sigurð-
ur annars vegar á milli hugmynda
um þjóðlega lögfræði sem fólust í
ákvarðanatöku sem næst vettvangi
með hliðsjón af aðstæðum og voru
að ryðja sér til rúms og hins vegar
alþjóðlegrar lögfræði, sem hafði eðl-
isrétt sér að bakhjarli þ.e. skírskot-
un til skynseminnar, sem er óum-
breytanleg óháð stað og stund og
sameiginleg öllum mönnum.
„Rökrétt framhald af þessum
hugmyndum um undirstöðu og eðli
laga var að flytja lögfræðikennsluna
inn í landið. Eftir því sem ég kemst
næst hreyfði Tómas Sæmundsson
þeirri hugmynd fyi’stur manna árið
1832. Síðan vék Jón Sigurðsson lítil-
lega að málinu í ritgerð um skólamál
í Nýjum félagsritum árið 1842 og
fylgdi henni síðan eftir á Alþingi ár-
ið 1845 í frumvarpi um bænaskrú
um þjóðskóla á íslandi. Stofnun sér-
staks lagaskóla var fyrst kynnt á al-
þingi árið 1855, en þar var samþykkt
bænjiskrá þess efnis,“ sagði Sigm-ð-
ur. Á tímabilinu 1845-1903 var slík-
um bænaski'ám, hvort heldur var
þingsályktanir eða frumvörp hafnað
tuttugu sinnum af danska konungs-
valdinu.
í erindi sínu tilgreindi Sigurður
ýmis rök fyrir gildi lögfræðimennt-
unar fyrir sjálfstæði þjóða og benti
meðal annars á dæmi nýrrar þjóðfé-
lagsskipunar sem reis upp úr kerfi
einvaldssamfélaga miðalda, sem rið-
uðu tii falls á 18. öld. Sagði hann að
lögfræðilegur hugsunarháttur væri
mikiivægur í þjóðfélögum, sem þró-
ist frá frumframleiðslu tii sjálfs-
þurftarbúskapar til iðnvæðingar og
viðskipta. „Regluverkið stuðlar að
trausti manna þótt alókunnugir séu
og hjálpar þeim að sjá fyrir afleið-
ingar gerða sinna þannig að unnt
verði að gera áætianir. Réttarörygg-
ið er forsenda fyrir almennri far-
sæld, án þess væri engin skipuleg
lánastarfsemi og fjárfesting og sam-
tök til meiriháttar framkvæmda
væru ekki stofnuð."
Dómskórinn, skipaður starfsfólki í
Héraðsdómi Reykjavíkur, söng
næst nokkur lög við undirleik Sig-
rúnar Steingrímsdóttur og voru þá
fluttar nokkrar afmæliskveðjur frá
Orator, félagi laganema, Hollvinafé-
lagi lagadeildar, Lögmannafélagi Is-
lands, Lögft'æðingafélagi Islands og
Prentsmiðjunni Odda.
Feður og synir LR
í Moskvu
Grimmur
gagnrýn-
andi grét
FRUMSÝNINGU Leikfélags
Reykjavíkur á Feðram og sonum í
Rússneska akademíska æskulýðs-
leikhúsinu í Moskvu í fyrrakvöld
var afar vel tekið og að sögn Þór-
hildar Þorleifsdóttur leikhússtjóra
hafði grimmur gagnrýnandi þar í
borg á orði eftir sýninguna að hann
hefði ekki grátið í leikhúsi í tíu ár
en þessi sýning hefði fengið hann
til að fella tár.
Fullt hús var á framsýningunni
og einnig hinni seinni sem var í
gærkvöldi. Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir borgarstjóri var viðstödd
framsýninguna og Þórhildur sagði
í símtali við Morgunblaðið í gær að
leikhópurinn hefði fengið höfðing-
legar móttökur hjá leikurum húss-
ins að sýningu lokinni.
„Þetta var auðvitað mjög spenn-
andi og skemmtilegt. Það sem kom
á óvart, en segir kannski dálítið um
samfélagið hér, var að í þessu 750
manna húsi voru á milli 200 og 300
skólanemar. Við voram fyrst hissa
og dálítið tortryggin og héidum að
þama hefði bara verið sópað inn
einhverjum krökkum. En þá kem-
ur í ljós að Feður og synir er bók
sem er lesin í öllum skólum hér,
svo auðvitað eru börnin drifin í
leikhúsið til að sjá þetta,“ segir
Þórhildur.
Náði rússnesku þjóðarsálinni
inn í Islendingana
Tveir aðstandenda sýningarinn-
ar eru heimamenn í Moskvu, Stan-
islav Benediktov, sem gerði leik-
mynd og búninga, og Alexei
Borodín, sem leikstýrði og vann
auk þess leikgerðina eftir skáld-
sögu Ivans Túrgenevs. Þórhildur
segist hafa fengið staðfestingu á
því að Borodín hefði greinilega
unnið sína vinnu óskaplega vel,
þegar hún heyrði ummæli rúss-
neskrar konu, sem gift er Islend-
ingi og sá sýninguna í fyrrakvöld.
Sú kvaðst hafa séð Feður og syni
sjö eða átta sinnum á sviði áður og
oft hugsað með sér að erlendir
leikhópar gætu eins látið það vera
að leika rússnesk verk. I sýningu
LR hefði Borodín hins vegar tekist
að ná inn í íslendingana rússnesku
þjóðarsálinni.
Stúdentaráð og Hollvinasamtök Háskóla fslands efna til fjársöfnunar til tölvukaupa
Bætt úr óviðunandi
tölvukosti háskólans
Morgunblaðið/Golli
ÁSDIS Magnúsdóttir, formaður Stúdentaráðs Háskóla Islands, kynnti
söfnunarátak Stúdentaráðs og Hollvinasamtaka HI: Nám á nýrri öld -
bætum tölvukost Háskóla Islands.
STÚDENTARÁÐ og Hollvinasam-
tök Háskóla Isiands hafa hrint af
stað söfnunarátaki til að bæta tölvu-
kost háskólans. Yfirskrift átaksins
er „Nám á nýrri öld - bætum tölvu-
kost Háskóla íslands" og mun það
standa yfir næstu tvo mánuði. Ætl-
unin er að safna 20 milljónum í fjár-
framlögum og tækjum, en eins og
fram kom í máli Páls Skúlasonar
rektors á kynningarfundi átaksins,
er tækjakostur Háskóla íslands
óviðunandi. Fyrirtækið Islensk
erfðagreining reið á vaðið og lagði til
fyrsta framlag átaksins er því var
ýtt úr vör í gær, með 500 þúsund
ki-óna fjárframlagi.
Endurnýjunarsjóður
settur á laggirnar
Átakið felst í víðtækri fjársöfnun
hérlendis og erlendis og mun söfn-
unarféð renna í sérstakan endurnýj-
unarsjóð, sem mun sjá fyrir reglu-
bundinni endurnýjun á tölvum og
hugbúnaði. Sjóðurinn verður varan-
legur og er ætlaður til reglubund-
innar endurnýjunar á tölvukosti
skólans. Fjársöfnunin mun fara
fram meðal fyrirtækja, stofnana, al-
mennings, sendiráða og erlendra
sjóða og verður fyrirtækjum meðal
annars boðið að „fóstra" tilteknar
tölvur eða tölvuver og greiða þannig
framlag sitt í áföngum. Einnig verð-
ur leitað til fyrirtækja sem selja
hugbúnað og forrit sem gætu nýst
til kennslu.
Áætlað er að koma á fót sérstakri
tölvumiðlun stúdenta þar sem þeir
geta keypt ódýrar tölvur fyrir lítið
fé og geta fyrirtæki styrkt átakið
með því að gefa notaðar tölvur í
miðlunina. Einnig verður gefinn út
sérstakur bæklingur um tölvuátakið
og almenna þróun í tölvuheiminum.
Heimasíða átaksins verður opnuð og
fengnir hafa verið einstaklingar úr
atvinnu- og menningarlífi til að sitja
í heiðursráði átaksins, stúdentum til
fulltingis og ráðgjafar.
Ástandið óviðunandi
eins og er
Markmið átaksins er að safna fjár-
munum, tölvum og öðram búnaði svo
bæta megi aðstöðu nemenda og
kennslu. Háskólinn hefur nú yfir að
ráða um 150 tölvum fyrir nemendur
skólans og era um 50 nemendur um
hverja tölvu. Miðað er við að viðun-
andi hlutfall sé 20 notendui' á hverja
tölvu og þyrftu tölvurnar að vera um
300 til þess að því sé framfylgt.
Á kynningarfundi átaksins kom
m.a. fram að víða væri skortur á sér-
stökum kennsluforritum og gagna-
bönkum sem nauðsynlegt er að
nemendur hafi aðgang að. Aðstæður
nemenda eftir deildum er misgóð og
að átakinu loknu verður tölvubúnaði
forgangsraðað eftir þörf deildanna.
Víða er löng bið eftir aðgangi að
tölvu á venjulegum námsdegi í HI
og í sumum deildum eru örfáar
nettengdar tölvur.
Landssíminn, Oddi, Búnaðar-
banki Isiands og Bifreiðar og land-
búnaðai’vélar era styrktaraðilar
átaksins og gi'eiða fyrir rekstur
þess. Fulltrúar fyrirtækjanna af-
hentu aðstandendum átaksins fjár-
framlög við upphaf þess í gær. For-
seti íslands, hr. Olafur Ragnai'
Grímsson, er verndari átaksins.
Allar upplýsingar um átakið eru
veittar á skrifstofu Stúdentaráðs
Háskóla Islands, auk þess sem
bankareikningur sjóðsins er í Bún-
aðarbanka, númer 26-3500.