Morgunblaðið - 02.10.1998, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FÖSTUDAGUR 2. OKTÓBER 1998 41 1
Nýjar leikreglur
BREYTINGAR á svo
flóknum lögum sem
regluverki íslensks sjáv-
arútvegs er mikið
ábyrgðarmál fyrir þá
sem sitja á Alþingi
hverju sinni. í slíku
kerfi hefur jafnvel hin
smávægilegasta breyt-
ing ótrúleg áhrif. Hæg-
ur andblær getur
þannig orðið að ofsa-
veðri á skömmum tíma
ef menn magna upp
nýja drauga. Þetta hef-
ur sannast á fyrstu dög-
unum í september.
Fiskvinnsla
Aðstaða íyrirtækjanna
er mjög misjöfn. Fiskvinnsla sem hef-
ur byggst á eigin útgerð verður fyrir
minnstri röskun og það mun ýta und-
ir það rekstrarform enn frekar. Þeir
sem hafa keypt langstærstan hluta
síns hráefnis á markaðsverði án þess
I flóknu kerfí íslenzks
sjávarútvegs geta jafn-
vel smávægilegar
breytingar haft
ótrúleg áhrif, segir
Einar Svansson í
síðari grein sinni.
að kvóti komi þar við sögu virðast við
fyrstu sýn ekki verða fyrir miklum
áhrifum enda hafa þær vinnslui- ekki
notað mikinn kvóta til sinnar starf-
semi og eru því einna helst líkar „físk-
vinnslu án útgerðar.“ En þetta bygg-
ist á því að áfram verði framboð af
físld í frjálsum samningum eða í
gegnum fískmarkaði. Ef breytingar á
kei’fínu leiða til minni mai'kaðsvið-
skipta mun hagur þessarar físk-
vinnslu verða lakari en
ella sem er miður því í
þessum hópi leynast
mörg best reknu fisk-
vinnslufyrirtæki lands-
ins og vön því að borga
hæsta markaðsverð á
hverjum tíma. Þessi fyr-
irtæki eru því mjög
samkeppnishæf og það
væri slæmt fyrir þjóðar-
búið ef grundvöllur
þeirra brysti. Þetta
gildir einnig fyrir fisk-
vinnslur sem hafa verið
í tonn á móti tonni við-
skiptum. Fiskvinnslu-
fyrirtæki sem byggja
mikið á hráefniskaup-
um frá einstaklingsúL
gerðum segjast vera í miklum vand-
ræðum aðallega vegna þunglama-
legi'a reglna um Kvótaþingið. Ovissan
vegna lítilla viðskipta á Kvótaþinginu
er mjög slæm forsenda fyrir skyn-
samlegri skipulagningu veiða og
vinnslu.
Nýjar tillögur
Alvarlegustu annmarkar á nýjum
leikreglum eru að mínu mati tak-
mörkun framsals með 50% veiði-
skyldu. Þessi breyting þó hún láti lítið
yfxr sér er mjög hamlandi á öll kvóta-
viðskipti og hefur víðtækari áhrif en
hægt er að ímynda sér við fyrstu sýn.
Allir hagfræðingar sem fjallað hafa
um íslenskan sjávarútveg ei-u sam-
mála því að hagkvæmni greinarinnar
aukist ef fí-amsalið er aukið. Þau lög
sem Alþingi samþykkti í vor munu
því óhjákvæmilega leiða til lakari af-
komu í greininni. Að mínu viti á að
lækka þessa veiðiskyldu veralega t.d.
niður í 25% eða leggja þetta ákvæði
af. Það þarf ekki að tvítryggja eða
þrítryggja því Verðlagsstofan og
Kvótaþingið era nægilega sterk tæki
til að skilja í sundur kvótaviðskipti og
aflauppgjör sjómanna.
Nýleg gagnrýni forystumanna sjó-
manna vegna leigusamninga sem
gera mátti til 1. september 1998 er
skiljanleg út frá anda laganna í vor.
Hins vegai' held ég að þetta eigi ekki
að verða vandamál ef Verðlagsstofan
stendur sig í stykkinu og fylgist með
fiskverðssamningum á þessum skip-
um. Einnig vil ég benda sjómönnum
á að þetta era síðustu skipin sem
leigð verða á þennan hátt því frekari
leigusamninga verður ekki hægt að
gera.
Nýleg gagnrýni á Kvótaþingið er
að flestu leyti réttmæt. Að mínu viti
eru vinnureglur alltof þungar. Það er
talað um blindan markað í lögunum.
Eg hef skilið það þannig að seljandi
og kaupandi viti ekki hvor af öðrum.
Er það ekki nægilega blint. Stjórn
Kvótaþings hefur bannað birtingu
magntalna í tilboðum þannig að ein-
ungis er hægt að sjá verð, viðskipta-
verð eða bestu sölu og kauptilboð.
Að mínu mati er nauðsynlegt fyrir
okkur sem viljum nota þingið að vita
hvað mikið magn er í boði.
Það atriði sem er alvarlegast í
reglum Kvótaþings eru ákvæðin um
jöfn skipti aflaheimilda. Jöfn skipti
má gera á viðskiptaverði síðustu
viku. Ekki hefði mig grunað fyrir-
fram hvað vikan er stuttur tími í ís-
lenskum sjávarútvegi þó það liggi í
augum uppi þegar við höfum séð
starfsemi þingsins fyi’stu vikurnar.
Þetta ákvæði gengur einfaldlega
ekki upp. Mín tillaga að breytingu er
eftii’farandi. Jöfn skipti má gera
miðað við uppsafnað viðskiptaverð í
hverri fisktegund á kvótaárinu. Það
þýddi að um leið og einhver viðskipti
hefðu átt sér stað á nýju kvótaári
væri kominn skiptigrundvöllur sem
síðan breyttist sjálfkrafa allt kvóta-
árið. Til viðbótar gæti reglan verið
þannig að þangað til viðskipti hefðu
átt sér stað á nýju kvótaári væri
uppsafnað viðskiptaverð frá síðasta
kvótaári látið gilda. Ég tel að þessi
breyting gæti orðið mjög jákvæð
fyrir starfsemi Kvótaþings og auð-
veldað öll viðskipti með aflaheimild-
ir. Þetta myndi á engan hátt breyta
stöðunni fyrir sjómenn. Ég skora því
á Alþingi að taka þetta til endur-
skoðunar.
Ég vona að þeir sem lesa þessa
grein séu einhvers visari um þann
þaraskóg sem íslenskt fiskveiði-
stjórnarkerfí er og hvaða áhrif nýleg
lagasetning mun hugsanlega hafa.
Höfundur er forstjóri Fiskiðju-
samlags Húsavíkur.
jpnum
kt12
opa«M24
já ti miðnættis
Einar
Svansson
Reykjalundur í
nútíð og framtíð
TILURÐ Reykja-
lundar á sínum tíma
fyrir 55 árum byggðist
annars vegar á bjart-
sýni og kappi berkla-
sjúklinga og hins vegar
á samstöðu landsmanna
um stuðning við málefn-
ið. Sá stuðningur við
uppbyggingu Reykja-
lundai’ var mikill og
ótvíræður og má líkja
við þjóðarátak.
Það er ánægjulegt að
geta vakið athygli á því
að það átak hefur skilað
sér til baka þjóðinni til
heilla með endurhæfing-
arstarfseminni á Reykja-
lundi allar götur síðan.
Þeir sem staðið hafa að starfsem-
inni á Reykjalundi hafa kappkostað
að þjónustan þar sé eins góð og
frekast er unnt og standi sem flesfr
um til boða sem á þurfa að halda. Við
skynjum að með hverju árinu eykst
ustunnar er gerð krafa
um að endurhæfíngar-
vinnunni sé svo hagað
að hún taki sem
skemmstan tíma, bæði
til að viðkomandi sjúk-
lingur skili sér sem
fyrst út í samfélagið á
ný og ekki síður til að
fieiri komist í endur-
hæfingu sem á þurfa að
halda. Til þess þarf
góða aðstöðu.
Nú þegar ný öld
nálgast leitum við eftir
stuðningi þjóðarinnar
til að gera okkur kleift
að mæta þörfum sam-
félagsins á endui’hæf-
ingarsviðinu. Allt sam-
félagið í dag nýtur góðs af starfi
þeirra sem reistu merkið á sínum
tíma og til þess má ekki koma að það
falli. Eg skora því á landsmenn að
taka vel í landssöfnunina „Sigur lífs-
ins“ helgina 2.-4. október n.k.
Haukur
Þórðarson
Nú þegar ný öld nálg-
ast, segir Haukur
Þórðarson, leitum
við eftir stuðningi
þjóðarinnar.
eftirspurn endurhæfingar. Við telj-
um okkur skylt að horfa fí’am í tím-
ann og sjá til þess að Reykjalundur
geti mætt kröfum framtíðarinnar um
endurhæfingu landsmönnum til
handa. Til að svo geti orðið þarf
þjálfunaraðstaðan á Reykjalundi að
aukast, breytast og batna, og vera í
fullum takt við tímann og tæknina í
nútíð og framtíð.
Fyrir utan að tryggja gæði þjón-
Höfundur er yfirlæknir
og formaður SÍBS.
E PISOD