Morgunblaðið - 13.10.1998, Blaðsíða 10

f í Qoor n,TrcTnrr\TA pr rjTTn a rrTTTrticrrT mn a TmxTTnrro'rr
10 ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 1998 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Tillaga um hval-
veiðar endur-
flutt á Alþingi
TILLAGA til þingsályktunar um
að Alþingi álykti að hvalveiðar
skuli leyfðar á þeim tegundum og
innan þeirra marka sem Hafrann-
sóknastofnun hefur lagt til, hefur
verið endm’flutt
á AJþingi.
Tillaga var
lögð fram á síð-
asta þingi en var
ekki afgreidd. I
tillögunni sem
nú hefm' verið
lögð fram er gert
ráð fyrir því að
hvalveiðar verði
leyfðar frá og
með árinu 1999
og að sjávarúvegsráðherra verði
falin framkvæmd veiðistjórnar á
grundvelli gildandi laga.
Fyrsti flutningsmaður tillögunn-
ar er Guðjón Guðmundsson þing-
maður Sjálfstæðisflokks. Meðflutn-
ingsmenn eru Einar K. Guðfínns-
son, Sjálfstæðisflokki, Stefán Guð-
mundsson, Framsóknarflokki, Siv
Friðleifsdóttir, Framsóknarflokki,
Kristinn H. Gunnarsson, Aiþýðu-
bandalagi, Gísli S. Einarsson, þing-
flokki jafnaðarmanna, Guðmundur
Hallvarðsson, Sjálfstæðisflokki,
Árni M._ Mathiesen, Sjálfstæðis-
flokki, Ólafur Örn Haraldsson,
Framsóknarflokki, Arni Johnsen,
Sjálfstæðisflokki, Magnús Stefáns-
son, Framsókn-
arflokki og Pétur
H. Blöndal, Sjálf-
stæðisflokki.
í greinargerð
tillögunnar er
m.a. vitnað til
þess að hér á
landi hafí ætíð
verið vilji til þess
að hefja hval-
veiðar að nýju.
Það hafi komið
fram í skoðanakönunum þar sem
að jafnaði 80%-90% landsmanna
hafi lýst yfir stuðningi við að hefja
hvalveiðar að nýju. „Alþingi ákvað
á sínum tíma, illu heilli, að mót-
mæla ekki hvalveiðibanni Alþjóða-
hvalveiðiráðsins. Með þessari
þingsályktunartillögu er verið að
gefa Aiþingi kost á að taka nýja
ákvörðun í ljósi yfírgnæfandi raka
með því að hefja hvalveiðar strax á
næsta ári,“ segir m.a. í greinargerð
tillögunnar.
ALÞINGI
Deilt um mat á
umhverfisáhrifum
Fljótsdalsvirkjunar
FINNUR Ingólfsson iðnaðar- og
viðskiptaráðherra sagði á Alþingi í
gær að þingsályktunartillaga Hjör-
leifs Guttormssonar, þingflokki
óháðra, um mat á umhverfísáhrif-
um fyrirhugaðrar Fljótsdalsvirkj-
unar væri óþörf vegna þess að eng-
in yfirlýsing hefði komið frá
Landsvirkjun um að matið ætti
ekki að fara fram.
Tillaga Hjörleifs gerir ráð fyrir
því að Alþingi skori á ríkisstjómina
að láta fara fram mat samkvæmt
lögum nr. 63/1993 á umhverfisá-
hrifum fyrirhugaðrar Fljótsdals-
virkjunar, þrátt fyrir að virkjunar-
leyfí hafí verið veitt. í svari við um-
mælum ráðherra gat Hjörleifur
þess hins vegar að enn væri óljóst
hvort Landsvirkjun hygðist láta
fara fram mat á umhverfisáhrifum
fyrirhugaðrar Fljótsdalsvirkjunar
samkvæmt lögum um mat á um-
hverfisáhrifum. Af þeim sökum
væri tillaga hans ekki óþörf.
Hjörleifur sagði það mikilvægt
að umhverfismatið færi fram sam-
kvæmt lögum um mat á umhverfis-
áhrifum, þannig að almenningur
gæti komið að málinu og hægt væri
að kæra til skipulagsstjóra og um-
hverfisráðherra. „Það er beðið um
að málið verði sett í þennan far-
veg,“ sagði hann.
Undirbúningur að
umhverfismati stendur yfír
Iðnaðarráðherra ítrekaði það
hins vegar að það væri hlutverk
Landsvirkjunar að ákveða með
hvaða hætti mat á umhverfisáhrif-
um færi fram og sagði hann að
undirbúningur að umhverfismati
stæði nú yfir hjá Landsvirkjun.
„Það er ekki komið að því að taka
ákvörðun af hálfu stjómenda fyrir-
tækisins um það hvort málið skuli
sent í kærufarveg eða ekki,“ sagði
hann og bætti því við að það væri
því ekki rétt hjá þingmanninum að
halda því fram að ekki ætti að
standa að umhverfismatinu með
lögformlegum hætti.
Alþingi
Dagskrá
ÞINGFUNDUR Aiþingis hefst kl.
13.30 í dag. Eftirfarandi mál
verða á dagskrá að lokinni at-
kvæðagreiðslu.
1. Almannatryggingar. Frh. 1.
umr.
2. Ráðstafanir til jöfnunar á
námskostnaði. 1. umr.
3. Þjóðgarðar á miðhálendinu.
Fyrri umr.
4. Þingfararkaup alþingismanna
og þingfararkostnaður. 1.
umr.
5. Afnám laga um gjald af kvik-
myndasýningum. 1. umr.
6. Virðisaukaskattur. 1. umr.
7. Stjómskipunarlög. 1. umr.
8. Nýtt starfsheiti fyrir ráð-
herra. Fyrri umr.
9. títtekt á Schengen-aðild og
innflutningi fíkniefna. Fyrri
umr.
10. Gæludýrahald. 1. umr.
Breskur sérfræðingur gagnrýnir miðlægan gagnagrunn ÍE
læknafélagsins furðar
-------------_--------
sig á því að Islensk
erfðagreining hafí
ekki leitað til færustu
sérfræðinga á sviði
gagnabanka til að
hanna öryggiskerfi
fyrir miðlægan gagna-
grunn. Upplýsingar í
því verði ekki óper-
sónugreinanlegar.
• •
Oryggiskerfið
skammt á veg komið
Ráðgjafí breska
Morgunblaðið/Þorkell
DR. ROSS Anderson segir að ýmsir möguleikar séu á að komast að
upplýsingum um einstaklinga úr miðlægum gagnagrunni miðað
við áætlanir Islenskrar erfðagreiningar.
ROSS Anderson, ráðgjafi
breska læknafélagsins í
málefnum sem varða upp-
lýsingakerfi á heilbrigðissviði,
segir að þróun á öryggiskerfí
miðlægs gagnagrunns samkvæmt
áætlunum Islenskrar erfðagrein-
ingar sé mjög skammt á veg kom-
in og að upplýsingar í gagna-
grunninum verði ekki ópersónu-
greinanlegar, ýmsar leiðir verði
til að greina hvaða einstaklinga
þær vísa til. Hann segir að gera
þurfi þá kröfu til fyrirtækisins að
það kalli til sérfræðinga á þessu
sviði og leggi fram nákvæma
greinargerð um gerð gagna-
grunnsins, öryggiskerfið og
hvernig hann verði notaður áður
en löggjöf um gagnagrunn verður
samþykkt. Hann segir að slíka
greinargerð sé hægt að taka sam-
an á nokkrum mánuðum og furð-
ar sig á því að Islensk erfðagrein-
ing skuli ekki hafa fyrir löngu
kallað til fremstu sérfræðinga
heims á þessu sviði til starfa mið-
að við hversu mikið sé í húfi fyrir
fyrirtækið að gagnagrunnsfrum-
varpið verði samþykkt.
Einnig segir hann að íhuga
þurfi vandlega kosti og galla mið-
lægs gagnagrunns annars vegar
og hins vegar þess að hafa upp-
lýsingarnar dreifaðar en að
möguleiki verði á því að safna
saman ákveðnum hluta þeirra
þegar þörf krefur. Hann segir
hættu fólgna í því að sami aðili
eigi gagnagi-unninn, sendi fyrir-
spurnir í hann og semji forritin.
Dr. Ross Anderson er raf-
magnsverkfræðingur að mennt
og stjórnar nú deild sem sinnir
tölvuöryggismálum og klínískum
upplýsingakerfum hjá
Cambridge-háskóla. Um langt
skeið vann hann að öryggismál-
um fyrir breska banka en undan-
farin ár hefur hann ráðlagt yfir-
völdum og ýmsum fyrirtækjum
varðandi gagnagrunna á heil-
brigðissviði.
Dr. Anderson hefur verið und-
anfarna daga á íslandi í boði
Læknafélags Islands. I gærmorg-
un fundaði hann með íslenskum
sérfræðingum á sviði upplýsinga-
tækni og fulltrúum Islenskrar
erfðagreiningar.
Ekki fagmannlega
að verki staðið
Anderson segir að sér virðist
sem ekki hafi verið fagmannlega
staðið að undirbúningi gagna-
grunnsins af hálfu Islenskrar
erfðagreiningar. „Ég bjóst við að
sjá mun nákvæmari upplýsingar
um það til hvers gagnagrunnur-
inn verður notaður og hvernig
honum yrði stjórnað áður en
beiðni hefði komið fram um leyf-
isveitingu."
Anderson segir að það dragi úr
öryggi gagnagrunnsins að svo
virðist sem gert sé ráð fyrir að
starfsmenn Islenskrar erfðagrein-
ingar skrifi þau forrit sem haldi
utan um upplýsingarnar og hafi
jafnframt eftirlit með þeim og
prófi þau. Hann bendir á að ýms-
ar leiðir séu til þess að finna út
upplýsingar um einstaklinga,
jafnvel þó að forritið svari aðeins
spurningum um hópa tíu manna
eða fleiri, ef ekki séu sérstakar
ráðstafanir gerðar við forritunina.
„I bönkum er eitt kerfi sem sér
um þróun forrita, en annað sem
sér um að prófa þau. Þau eru yfir-
farin og prófuð af endurskoðend-
um bankans og hærra settum for-
rituram. Hvernig verður slíku
kerfi komið á varðandi miðlægan
gagnagrunn?“
Hann segir að í banka sé slíkt
kerfi einfaldara því þar sé ein föst
stærð sem hægt er að miða við,
það er að reikningar bankans
verða að ganga upp. Ef einhver
innan bankans misnotar kerfið og
býr til 100 milljónir aukalega og
setur inn á sinn reikning þá kem-
ur skekkja í heildarreikningnum
upp á 100 milljónir. Erfiðara sé
að sjá hvaða stærð er hægt að
nota til að kanna hvort gagna-
grunnur á heilbrigðiskerfi sé mis-
notaður.
Hann segir að líkur séu vera-
legar á því að einhverjir starfs-
menn muni freistast til að nota
upplýsingamar í ólöglegum til-
gangi. „Eg var í mörg ár öryggis-
ráðgjafi stórs bresks banka. Á
hverju ári rákum við um 1%
starfsfólksins vegna þess að það
hafði stolið peningum. Það er
aldrei hægt að sjá fyrir hvaða fólk
muni gera það. Það getur komið
til vegna einhverra vandamála
sem koma upp í lífi fólks til dæm-
is.“
Hann nefnir að ein leið til að
komast að kóða ákveðins einstak-
lings í gagnagrunninum sé að
koma fólskum upplýsingum inn í
heilbrigðiskerfið, til dæmis um
lyfjagjöf með sjaldgæfu lyfi. Upp-
lýsingarnar fara inn í gagna-
grunninn og sá sem hefur aðgang
að honum geti síðan leitað eftir
lyfinu og þannig sé hægt að ein-
angi’a einstaklinginn.
Skilgreina þarf aðgang
embættismanna
Anderson segir að skilgreina
þurfi betur aðgang heilbrigðisyf-
irvalda á upplýsingum. „Embætt-
ismenn í Bretlandi vilja meiri og
meiri aðgang til að geta hagrætt í
heilbrigðiskerfinu, en hver skoð-
anakönnunin á fætur annarri sýn-
ir að almenningur er ekki á sama
máli. Þær vilja að aðgangurinn
takmarkist við læknana."
Hann segir að í frumvarpinu
eins og það liggur nú fyrir sé gert
ráð fyrir því að í fyrsta sinn muni
persónulegar upplýsingar sem
sjúklingar gefa læknum einnig
koma fyrir augu embættismanna.
„Það virðast ekki vera neinar tak-
markanir á því hvað þeir geti síð-
an gert við upplýsingarnar."
Anderson segir að mörg dæmi
séu um misnotkun heilbrigðis-
upplýsinga úr gagnagrunnum í
Bretlandi. Hann nefnir sem dæmi
að lögregluyfnvöld hafi á sínum
tíma óskað eftir því að fá aðgang
að gagnagrunni yfh’ alla útgefna
lyfseðla í þeim tilgangi að geta
fundið lækna sem misnotuðu
heróín. „Þeir fengu aðganginn, en
svo heyrðum við af því að lögregl-
an væri farin að nota gagna-
granninn til að eltast við ólöglega
innflytjendur. Þeh’ leituðu eftir
útlendum ættarnöfnum og báru
þau saman við lista yfir löglega
innflytjendur. Ef nöfnin fundust
ekki þar gátu þeir látið handtaka
fólkið. Litið var á þetta sem ósið-
lega notkun heilbrigðisupplýs-
inga. Ef ólöglegir innflytjendur
hefðu orðið hræddir við að leita til
lækna hefðu hættulegir sjúkdóm-
ar, til dæmis berklar, breiðst út.“
Hann nefnir einnig að hægt sé
að nota heilbrigðisupplýsingar
um einstaklinga til að kúga úr
fólki fé eða í stjórnmálalegum til-
gangi.
Anderson segir að vegna nýrra
reglna um það að allir skuli hafa
aðgang að opinberum upplýsing-
um um sjálfa sig geti atvinnurek-
endur notfært sér gagnagrunn á
heilbrigðissviði til að velja úr hópi
starfsumsækjenda. „Þeir geta
krafist þess að umsækjendur
sæki slíkar upplýsingar um sjálfa
sig úr gagnagrunninum. Þetta
verður alvarlegra vandamál ef
upplýsingarnar eru miðlægar, því
að öðram kosti er hægt að halda
leyndu því ef leitað hefur verið til
annaraa en dæmis heimilislæknis-
ins, til dæmis varðandi sálfræði-
lega aðstoð."
Anderson segir að ekki sé ljóst
hvort að Islendingar muni hagn-
ast svo mjög á gagnagrunninum
sem gefið hefur verið til kynna.
Hann segir að líta þurfi á sam-
þykki við gagnagrunninn sem
fjárfestingu. I henni sé fólgin
áhætta fyrir Islendinga, og nauð-
synlegt sé að þekkja þá áhættu
og hagnaðarmöguleikana, og
hvort að hægt sé að draga úr
áhættunni og auka hagnaðinn
með öðrum aðferðum.