Morgunblaðið - 13.10.1998, Blaðsíða 50

P§0 ÞRIÐJUDAGUR 13. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Hvernig* má auka
eignadreifinguna?
HER Á landi sem
annars staðar fara fram
miklar umræður um
hvemig auka megi
dreifingu eigna í þjóðfé-
laginu. Breytingar á
uppbyggingu atvinnu-
lífsins hafa knúið á um
þetta mál. Uti í hinum
stóra heimi fjalla menn
^im hvemig bregðast
skuh við þeim breyttu
aðstæðum sem menn sjá
í atvinnulífinu og upp-
byggingu þess. Hér á
landi hefur þessi um-
ræða orðið meiri nú en
oft áður. Bæði vegna
sölu á hlut ríldsins í
bönkunum, en einnig
vegna þeirrar umræðu sem hefur
farið fram um sjávarútvegsmálin.
Nýleg sala á 15 prósenta hlut í
Landsbankanum til rúmlega tólf þús-
und einstaklinga og hugmynd for-
sætisráðherra um að auðvelda al-
menningi að eignast aukna hlutdeild í
hinum stærri sjávarútvegsfyrirtækj-
jrai hefur enn skerpt þessa umræðu.
Stækkun fyrirtækja
Flest bendir til þess að sú þróun
haldi áfram að fyrirtæki stækki, en
að jafnframt bætist í hópinn ný fyrir-
tæki. Samkeppni atvinnulífsins fer
vaxandi. Sú samkeppni þekkir engin
landamæri. Aiþjóðlegir samningar
opna fyrir aukna alþjóðavæðingu.
Vemd fjarlægðarinnar er fyrir löngu
úr sögunni, stækkun markaðanna
. eykur samkeppni og fyrirtækin verða
i að bregðast við. Stöðugt eykst krafan
m^jim aukið hagi-æði, lægri tilkostnað
• og skilvirkari starfsemi. Fyrirtæki
sameinast því til þess að samnýta
kraftana betur og draga úr kostnaði
1 á hverja selda einingu. Gildir það
[ jafnt um framleiðslufyrirtæki og
þjónustufyrirtæki.Við þekkjum fjöl-
mörg dæmi um þetta hér á landi.
Þeirra sér stað í sjávarútvegi, flutn-
ingastarfsemi, tryggingastarfsemi,
fjölmiðlun, fjármálastarfsemi og víð-
ar.
Hefðbundin skil á milli atvinnu-
1 greina eru líka orðin óskýrari en áð-
ur. Hvenær hættir fyrirtæki til dæm-
| is að starfa í sjávarútvegi og verður
| iðnfyrirtæki við framleiðslu á afurð-
um úr sjávarfangi? Sama má segja
um aðrar atvinnugreinar. Hvar
-»-draga menn nú til dags mörkin á
milli fjölmiðlunar og fjarskipta? Eru
: heimasíður fyrirtækja og einstak-
\ linga á netinu, fjölmiðlunarstarfsemi
eða hluti af fjarskiptum, svo dæmi
* séu tekin.
Hvernig á að bregðast við?
| Sú spuming hefur því orðið æ
áleitnari hvernig eigi að bregðast við
þróun í átt til samþjöppunar sem
> stafar oft af óhjákvæmilegum sam-
runa fyrirtækja, af því tagi sem hér
j> hefur verið lýst. Oft er ennfremur
i spurt hvemig megi auka eignardreif-
l inguna í þjóðfélaginu og bæta þannig
j almenna efnahagslega velferð, sem
flestir geta verið sammála um. Við
þekkjum hvert hið hefðbundna svar
»*llefur verið. Annars vegar hafa menn
reynt að breyta tekju- og eignar-
[ skiptingunni í þjóðfélaginu í kjara-
samningum á almenn- um og opinberum markaði. Hins vegar hefur verið leitast við að jafna kjör og auka eign- Ýmsar leiðir eru færar til þess að ná hinu mik- ilvæga markmiði að FYRR á tíð, meðan ekki voru komnar al- mennar tryggingar til sögunnar, var það hefð, að gamalmenni W 1» Sf kÆm
ai'dreifinguna með ! skattalegum aðgerðum í og í gegn um velferðar- kei-fið eins og við öll þekkjum. Um þetta eru lang flestir sammála. 1 Það er almennur stuðn- I ingur við velferðarkerf- I ið. Og um það deilir auka eignadreifingu í landinu og hvetja til eyddu síðustu árum ævi sinnar í skjóli af- komenda eða annarra skyldmenna. Þar nutu þau verð- skuldaðrar umönnun- ar og þakklætis fyrir langt og erilsamt ævi- starf. Þeir sm ekki áttu því láni að fagna að
meiri sparnaðar. Einar K. Guðfinnsson fjallar hér um hvernig auka 1 ; -vf ví-v - f SsfíSœl
1 enginn að samnings- | réttinn beri að varð- 3 veita, þannig að laun megi dreifingu eigna.
Einar K. ráðist í samningum
Guðfinnsson vinnuveitenda og laun-
þega.
Komið að ákveðnum
endimörkum
Það er ljóst að íslenska skattkerfið
jafnar kjörin meira en skattkerfi al-
mennt í öðram löndum. Opinberar
hagtölur segja líka að tekjudreifingin
hér á landi sé sú jafnasta í löndum
OECD. Margt bendir hins vegar til
þess að hér eins og annars staðar sé
komið að ákveðnum endimörkum í
þessum efnum. Sú eignadreifing sem
menn vilja tryggja, næst ekki með
hefðbundnum opinberam aðgerðum
svo sem í gegn um skattkerfið eða al-
mannatryggingakerfið. Þær ógöngur
sem við erum komin í með jaðaráhrif
skatta- og almannatryggingakerfisins
sýna þetta best. Þar þurfa aðrir þætt-
ir þess vegna að koma til.
Bandarískur hagfræðingur - vinstri
sinnaður að eigin sögn - sem ritaði
fyrir nokkru í þarlent vikurit,
Business Week, komst að þeirri nið-
urstöðu að áhrifaríkasta leiðin til þess
að auka eignadreifíngu væri að gera
fólki auðveldara að eignast hlut í fyr-
irtækjunum; eignast þannig hlutdeild
í auðmynduninni í landinu. I þessum
efnum sagði hann vinstri menn á borð
við sjálfan sig og hægri menn geta
sameinast.
Tugir þúsunda hafa
keypt hlutabréf
Margar leiðir eru til að þessu
markmiði. Hér á landi hefur sköttum
verið beitt til þess að örva hlutafj'ár-
kaup almennings, með góðum ár-
angri. Mjög stór hópur fólks hefur ár-
lega keypt hlutabréf og þannig öðlast
hlutdeild í atvinnulífinu. Á árunum
1995 til 1997 keyptu 16 til 30 þúsund
manns árlega hlutabréf til þess að
nýta sér skattalegt hagræði. Þetta er
ótrúlega mikill fjöldi í Ijósi þess að
skattgreiðendur era aðeins lítið eitt
fleiri eða um 50 þúsund einstaklingar.
Það er þess vegna alveg ljóst að eig-
endur hlutabréfa hér á landi era ekki
aðeins litill hópur kaupsýslumanna,
eins og stundum er látið í veðri vaka.
Öðru nær.
Aðferð til aukinnar
eignadreifingar
Öðram aðferðum en hinum skatta-
legu má líka beita. Þannig hefur und-
irritaður tíl dæmis flutt þingsályktun-
artillögu sem fól í sér hugmynd sem
beitt hefur verið með árangri erlend-
is, tO dæmis í Bretlandi. Markmiðið
er að efla spamað, auka hlutdeild al-
B arnamyndir
Líka þegar maður er lítill
B A RN A
ILSKYLDU
LJOSMYNDIR
Ármúla 38 • sími 588-7644
Gunnar Leifur Jónasson
Fegurðin
kemur
innan fró
Ællna
light
mennings í atvinnurekstri og dreifa
þannig eignaraðild í atvinnulífinu. í
tillögugreininni segir orðrétt: „I því
skyni verði starfsfólki fyrirtækja sem
skráð era á hlutabréfamarkaði eða
hafa verið einkavædd, boðið að stofna
sérstaka spamaðarreikninga með
hæstu ávöxtun, sem bundnir verða til
þriggja eða sjö ára hjá viðskipta-
banka viðkomandi fyrirtækis. Reikn-
ingamir verði á nafni starfsmanna og
verði föst fjárhæð af launum þeirra
lögð inn á þá. Að loknum umsömdum
binditíma eigi starfsmaðurinn rétt á
að nýta sér það fé sem safnast hefur
til þess að kaupa hlutabréf í fyrirtæk-
inu sem hann vinnur hjá á því gengi
sem var á hlutabréfum þess þegar
spamaðartímabilið hófst. Kjósi hann
hins vegar að veija fénu til annama
nota verði honum það frjálst.“
Þar sem þessi leið hefur verið farin
hefur hún leitt til mjög almennra
hlutafjárkaupa almennings. Aðhald
að stjórnendum eykst, af augljósum
ástæðum. Áhættan sem fylgir þessari
leið er lítíl, en hagnaðarvonin tals-
verð, ef vel gengur í rekstri fyrir-
tækjanna. Menn eiga þess kost að
taka út spamaðinn með góðum vöxt-
um, ef þeim líst ekki á að kaupa hluta-
bréfin. En hækki gengi þessara bréfa
leysa starfsmennirnir inn mikinn
hagnað sér til handa.
Ýmsar leiðir færar
Þessa aðferð mætti augljóslega
þróa frekar. Vel mætti hugsa sér, að
fjölga þeim sem ættu kost á hluta-
bréfakaupum á þessum kjöram og
takmarka þann hóp ekki bara við
starfsmenn viðkomandi fyrirtækja.
Þó sú aðferð sé nokkru flóknari, er
ástæðulaust annað en að skoða hana
nánar. Hún hefur Hka ýmsa kostí um-
fram þá að beita skattalegum hvata.
Þannig er hún útlátalaus fyrir ríkið
og nær einnig til þeirra sem ekki
greiða beina skatta. Hækkun hluta-
bréfa, vegna aukinnar eftirspumar,
mun jafnframt skila sér strax til al-
mennings í formi aukinnar eigna-
myndunar.
Þannig má sjá að það eru ýmsar
leiðir færar til þess að ná hinu mikil-
væga markmiði, að auka eignadreif-
ingu í landinu og hvetja til meiri
spamaðar. Hvort tveggja er afar
mikilvægt við þessar aðstæður. Því er
ástæða til þess að fagna þeirri um-
ræðu sem nú er hafin og sem vonandi
leiðir til aukinnar þátttöku og vaxandi
eignarhalds almennings í atvinnulíf-
inu.
Höfundur er alþingismaður.
Hornrekur
þjóðarinnar
eiga framfærendur Ingólfur
lentu á framfæri sveit- Aðalsteinsson
arinnar. Þeir fengu út-
hlutað dvalarstað hjá þeim sem
lægsta greiðslu tók fyrir fram-
færsluna. Þeir voru, ásamt öðrum
munaðarleysingjum, hinir svoköll-
uðu „niðursetningar“.
Það lætur að líkum að slíkir
voru ekki forgangsaðilar á heimil-
inu, hvorki í mat né öðru viður-
væri. Þeir voru hinar svokölluðu
„hornrekur" heimilisins.
í dag eru margir aldraðir komn-
ir á framfæri Tryggingstofnunar
ríkisins. Þeir hafa óneitanlega ver-
ið drjúgir þátttakendur í uppbygg-
Er það ekki deginum
ljósara, spyr Ingólfur
Aðalsteinsson, að
stjórnarherrar þessa
lands telja þjóðina ekki
hafa efni á því að veita
öldruðum sanngjarna
meðhöndlun?
ingu þjóðarhags frá allsleysi fyrri-
hluta aldarinnar til þeirrar vel-
megunar, sem stjórnmálamenn
þakka sér. Með réttu ætti allt
þetta fólk að hljóta nafnbótina
„heiðursborgari" og njóta allra
hlunninda samkvæmt því!
Það mætti sannarlega álykta að
viðurværi þeirra væri þar með
borgið. En er það svo? Eg hygg að
ekki verði hægt að neita því að í
dag eru allir þeir, sem þurfa að
hafa framfæri sitt frá almanna-
tryggingum orðnir „hornrekur"
þjóðfélagsins.
Undanfarna mánuði og ár hafa
fulltrúar ellilífeyrisþega birt fjöld-
ann allan af blaðagreinum, þar
sem þeir sýna fram á með óhrekj-
anlegum rökum, að ellilífeyrisþeg-
ar eru „hornrekur" þjóðarinnar.
Annar stjórnarflokkanna hafði
sem slagorð fyrir síðustu kosning-
ar: „Fólk í fyrirrúmi"!
Nú vita ellilífeyrisþegar að inn-
an þess flokks eru þeir ekki taldir
með fólki! Enginn ábyrgur aðili
virðir aldraða svars!
Þar er augljóslega tekið upp
Herra-
undirföt
máltæki frá dögum
mðursetninganna:
„Ömerk eru ómaga-
orð“! Það verður að
vera fullt samræmi í
hlutunum! En hvað
heyrist frá stjórnar-
herrum þjóðarinnar að
öðru leyti um hag
aldraðra?
Endrum og sinnum
birtast hagtölur, sem
sýna að trygginga-
greiðslur hafi aukist
um örfá prósent. Auk
þess er reynt að sýna
að aldraðir á íslandi
þurfi ekki að kvarta,
þar sem þeir hafi það
enn betra en aldraðir í öðrum
löndum! Þetta er simpill áróður.
Augljóst er að það er hægt að
benda á að milljónir gamalmenna
deyja úr sulti úti um allan heim! Á
íslandi vilja ellilífeyrisþegar njóta
sömu hagsældar og aðrir í land-
inu, önnur lönd eru þeim óviðkom-
andi. Benda má á, í þessu sam-
bandi, að fyrir nokkrum árum
voru ákvæði í lögum um það, að
ti-yggingabætur skyldu hækka um
sömu prósentustig og lægstu laun.
Nú gerist það, að láglaunamenn
krefjast kjarabóta og fylgja þeirri
kröfu fast eftir. Hvað gerðu
stjórnarherrar þá? Þeir kipptu úr
sambandi tengslum tryggingabóta
og launa. Lægstu laun hækkuðu
um 25-30%, en tryggingarætur
stóðu í stað.
Margar fleiri staðreyndir sanna,
að ellilífeyrisþegar eru hornrekur.
Nokkur dæmi:
í fyrsta lagi: Ellilífeyrisþegi,
sem hefur greitt í lífeyrissjóð og
þar með verið að undirbúa tryggan
efnahag í ellinni, tapar umsvifa-
laust meirihluta ellilífeyris um leið
og hann byrjar að fá greiðslur úr
lífeyrissjóði! Auk þess eru lífeyris-
greiðslur skattlagðar sem launa-
tekjur! Þar með er skattlagning
lífeyristekna orðin allt að 70%.
Áugljóslega eiga greiðslur úr líf-
eyrissjóð að njóta sömu skattlagn-
ingar og eignatekjur.
I öðru lagi: Ellilífeyrisþegi, sem
reynir að drýgja tekjur sínar með
smávegis vinnutekjum, tapar um-
svifalaust meirihluta ellilífeyris!.
I þriðja lagi: Tryggingastofnun
hefir á undanfórnum árum veitt
öryrkjum nokkurn styrk til bif-
reiðakaupa. Nú hefir sú virðulega
stofnun ákveðið að sá styrkur
verði ekki veittur eftir sjötíu ára
aldur.!
Er ekki augljóst samræmi í öll-
um aðgerðum gagnvart öldruðum?
Nú spyr ég: Er það ekki degin-
um ljósara að stjórnarherrar þessa
lands telja þjóðina alls ekki hafa
efni á því að veita öldruðum sann-
gjarna meðhöndlun? Aldraðir eru
ekki að biða um forréttindi, þeir
vilja jafnrétti!
Höfundur er ellilífeyrisþegi.
I Jgf — |jn \ \
Dömu- ogherra- náttföt

KRINGLUNNI \c3«JÍ~<~7
SÍMI 553 7355
www.mbl.is