Morgunblaðið - 22.11.1998, Qupperneq 12

12 SUNNUDAGUR 22. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Fremst meðal
jafningja
í Rómönsku
Ameríku
Eftir að herforingjar höfðu myrt 17 ára
son Graciela Fernández Meijide ákvað
hún að leggja sitt af mörkum til að takast
mætti að skapa nýtt þjóðfélag í Argentínu.
Hún er nú þekktasti leiðtogi stjórnarand-
stöðunnar þar í landi og líklegur forseta-
frambjóðandi. Ásgeir Sverrisson segir frá
ferli og baráttu frú Meijide, sem nýtur
mestrar virðingar stjórnmálakvenna í Ró-
mönsku Ameríku nú um stundir.
GRACIELA Fernández Meijide.
Reuters
SKÆRASTA stjaman í
argentískum stjórnmálum
nú um stundir heitir Graci-
ela Fernández Meijide.
Víða þætti þessi 67 ára gamla kona
hafa heldur lítið pólitískt aðdráttar-
afl ;hún verður seint talin sérlega
sjónvarpsvæn, með mikla og dökka
poka undir augunum, röddin er
rám, klæðaburðurinn þykir ekki
fallinn til að kynsystur hennar grípi
andann á lofti og framganga hennar
er á köflum sérkennileg, þá ekki síst
danssporin sem hún á til að stíga
berfætt þegar vel liggur á henni.
Hún hefur enga reynslu af efna-
hagsmálum, sem samtíminn upp-
hefur svo mjög og hún hefur aldrei
starfað í ríkisstjórn. Samt kann svo
að fara að Graciela Fernández
Meijide verði kjörin næsti forseti
Argentínu.
Stjarna hennar skín ekki aðeins
skært í heimalandi hennar, Argent-
ínu. Fullyrða má að engin kona í
stjórnmálum Rómönsku Ameríku
njóti nú þvílíkrar virðingar og
stuðnings. Þar ræður mestu sá sál-
arstyrkur sem hún hefur sýnt til að
afbera þær miklu þjáningar sem á
hana hafa verið lagðar. Femández
Meijide kemst næst því að geta bor-
ið sæmdarheitið „móðir þjóðarinn-
ar“. Reynsla hennar rennur saman
við eitt myrkasta tímabilið í sögu
Argentínu og barátta hennar hefur
víða vakið vonir.
Orlaganóttin
Fyrir rétt um 22 árum var Fer-
nández Meijide móðir þriggja
barna, Alejöndm, Pablo
og Martín. Hún var
frönskukennari og maður
hennar, Enrique, fékkst
við ljóðagerð í frístund-
unum en starfaði sem
arkitekt.
Hryllingurinn reið yfir 23. októ-
ber 1976. Þá um nóttina börðu fjórir
vopnaðir menn úr öryggissveitum
Argentínu að dyram á heimili Fer-
nández Meijide. Þeir drógu 17 ára
son hennar, Pablo, á brott lítt
klæddan og leyfðu móður hans ekki
að kveðja hann. Sögðu enda að hún
gæti sótt hann á lögreglustöðina
morguninn eftir. Ofsóknir herfor-
ingjastjómarinnar, sem rænt hafði
völdum í landinu með því að steypa
Maríu Estelu Martínez, Isabelitu,
ekkju Juan Perón forseta, af stóli,
voru þá að hefjast. Graciela Fer-
nández Meijide sá son sinn aldrei
aftur. Hann bættist í hóp los dcsíip-
arecidos, „hinna horfnu“.
Þessari hrikalegu lífsreynslu hef-
ur hún lýst í sjálfsævisögu sinni
„Rétturinn til vonarinnar" („Der-
echo a la esperanza“). Hún segir frá
örvæntingarfullri leitinni að Pablo
og skýrir frá því hvemig hún bar
jafnan þá von í brjósti að krafta-
verkið hefði gerst og sonur hennar
biði hennar er hún sneri heim eftir
vinnu á kvöldin. „Við gerðum okkur
snemma ljóst að Pablo væri látinn
og að eitthvað í okkur öllum hefði
dáið með honum.“
Átta árum síðar þegar lýðræði
hafði verið endurreist í Argentínu
komst Fernández Meijide að því að
sonur hennar hefði verið tekinn af
lífi í fangabúðum. Enn er ekki vitað
með vissu hversu margir óbreyttir
borgarar, sem granaðir voru um að
vera vinstrisinnaðir undirróðurs-
menn, „hurfu“ á þessum dögum
„skítuga stríðsins" í Argentínu.
Stjómvöld hafa aðeins getað gert
grein fyrir afdrifum tæplega níu
þúsund manns en talið er að 15.000,
hið minnsta, hafi „horfið".
Mannréttindabarátta
og stjórnmálaþátttaka
Þessi reynsla breytti Femández
Meijide úr heldur hversdagslegum
frönskukennara í einn þekktasta
leiðtoga mannréttindahreyfingar-
innar í Argentínu. Hún varð síðar
formaður nefndar, sem Raúl Alfons-
ín skipaði til að rannsaka ódæðis-
verkin eftir að hann hafði verið
lqörinn forseti árið 1983.
Við það varð hún þekkt í
heimalandi sínu og af
henni tók að fara orð að
hún væri kona strang-
heiðarleg og beinskeytt.
Því kom ekki á óvart að leið hennar
skyldi liggja í stjórnmálin. „Eg
ákvað að leggja mitt af mörkum til
að skapa nýtt þjóðfélag," segir hún.
Raúl Alfonsín fór fyrir Róttæka-
flokknum, Unión Cívica Radical
(UCR), heldur hófsömum vinstri-
fiokki, en það var undir merkjum
lítt þekktra samstaka vinstri- og
miðjumanna sem Fernández
Meijide hóf stjórnmálaferilinn árið
1991. Þá fékk hún aðeins 3% at-
kvæðanna í Buenos Aires. Hún
bauð sig aftur fram 1993 og náði þá
kjöri. Árið 1995 vann hún sæti í öld-
ungadeildinni. Þar sat hún þar til i
fyrra er hún ákvað að leita eftir
sæti í fulltrúadeildinni, sem hefur
mun meiri afskipti af hinum dag-
lega gangi stjórnmálanna.
Frú Meijide hafði þá um nokk-
urra mánaða skeið unnið að sameig-
inlegu framboði tveggja helstu
stjórnarandstöðuflokkanna, UCR
og Frepaso-hreyfingarinnar svo-
nefndu (Frente País Solidario), sem
orðið hafði til við klofning í peron-
istaflokknum, helsta stjómmálaafli
Argentínu. Þrátt fyrir skamman
undirbúningstíma ákváðu flokkarn-
ir að bjóða fram saman undir nafn-
inu „Bandalag um réttlætið, vinn-
una og heilbrigðismálin" eða „Ali-
anza por la Justicia, el Trabajo y la
Salud“ á spænskri tungu.
Gengi Bandalagsins fór fram úr
björtustu vonum og tilkoma þess
kann að marka algjör þáttaskil í
stjórnmálum Argentínu. Peronista-
flokkurinn, sem raunar heitir
Partido Justicalista (PJ), tapaði
meirihluta sínum í neðri deild
þingsins en kosið var um helming
þingsæta að þessu sinni.
Gegn „drottningu hinna
allslausu"
Einna mesta athygli vakti þó
framboð Gracielu Fernández
Meijide, sem bauð sig fram í höfuð-
borginni, Buenos Aires. Þar atti
hún kappi við Hildu „Chiche“ Dul-
halde, eiginkonu Eduardo Dulhalde,
héraðsstjóra Buenos Aires, sem þá
hafði ekki farið dult með að hann
hygðist leita eftir því að verða fram-
bjóðandi peronistaflokksins í kosn-
ingunum í októbennánuði 1999 og
setjast síðan að í Casa Rosada-for-
setahöllinni.
„Chiche" Dulhalde hafði þegið af
eiginmanninum andvirði rúmlega
5.000 milljóna króna til að fjár-
magna kosningabaráttuna. Hún
snerist enda um að skapa af frú
Dulhalde þá ímynd að hún væri
„drottning hinna allslausu". Þessum
miklu fjármunum varði hún til að-
stoðar hinum fátækustu í Buenos
Aires þar sem um 40% kjósenda í
Argentínu búa. Var hún enda vænd
um „Evuhyggju" („Evitismo“ á
spænsku) í anda Evitu Perón, hinn-
ar goðsagnarkenndu fyrri eigin-
konu Juan Domingo Perón, forseta
landsins á árunum 1946-55 og 1973-
74, sem dreifði gjöfum til lýðsins til
að tryggja manni sínum nánast al-
ræðisvald.
Þetta herbragð virtist enda ætla
að takast því lengst af hafði
„Chiche" Dulhalde forskot á Fer-
nández Meijide í skoðanakönnun-
um. Kosningabaráttan var hörð og
óvægin og sérstaka athygli vakti er
eiginkona héraðsstjórans lýsti yfir
því að Femández Meijide „hagaði
sér eins og karlmaður" , sem þótti
óvenju rætin árás. Carlos Menem
forseti kvaðst hins vegar vera þeirr-
ar hyggju að Femández Meijide
væri „aðeins fær um að vera hús-
móðir“. Þessar árásir höfðu þveröf-
ug áhrif því þegar talningu atkvæða
var lokið var Femández Meijide
lýst sigurvegari kosninganna í Bu-
enos Aires. Þótti það með merkari
kosningasigrum í sögu Argentínu.
Nú horfir Bandalagið nýja til for-
setakosninganna í október á næsta
ári og hefur stefnan verið sett á að
binda enda á yfirburðastöðu peron-
istaflokksins í stjórnmálum Árgent-
ínu. Bendir allt til þess að Eduardo
Dulhalde verði forsetaefni stjómar-
flokksins þrátt fyrir ósigur eigin-
konunnar í þingkosningunum í
fyrra, sem margir túlkuðu sem póli-
tískt rothögg fyrir héraðsstjórann.
Deilur magnast
fyrir prófkjör
„Bandalagið" hefur enn ekki
ákveðið hver verður frambjóðandi
þess í forsetakosningunum. Fram-
bjóðandinn verður valinn í sérstöku
prófkjöri og munu þar takast á þau
Graciela Fernández Meijide, sem
verður fulltrúi Frepaso og Fem-
ando de la Rúa, borgarstjóri Buen-
os Aires, og leiðtogi
UCR-flokksins. Prófkjör
þetta fer fram um næstu
helgi, sunnudaginn 29.
nóvember. Fernández
Meijide eða „La Graci-
ela“ eins og aðdáendurnir nefna
hana jafnan kveðst vera fullviss um
sigur.
Skoðanakannanir hafa leitt í ljós
sterka stöðu Bandalagsins. Að und-
anförnu hefur hins vegar dregið
saman með fylkingunum tveimur,
peronistaflokknum og Bandalaginu.
Segja stjómmálaskýrendur í Ró-
mönsku Ameríku að þá þróun megi
rekja til innibyrðis átaka og ósættis
innan Bandalagsins.
Þetta kunna að reynast hin
verstu ótíðindi fyrir Femández
Meijide, sem ávallt hefur lagt á það
áherslu að hún sé kona sátta en ekki
átaka. Þá hefur hún einnig ítrekað
lýst yfir því að landsmenn séu búnir
að fá sig fullsadda af „gömlu flokk-
unum“, hugmyndafræði þeirra og
baráttuaðferðum. Nú er hættan sú
að almenningi taki að sýnast að
Bandalagið beiti sömu aðferðum og
þar sé ekki síður tekist á um völdin
en innan peronistaflokksins.
Staða Bandalagsins er þó enn
traust ef marka má skoðanakönnun
sem birtist í dagblaðinu La Nación
um síðustu helgi. Reyndist Fern-
ando de la Rúa njóta hylli 22,8% að-
spurðra, fylgi Femández Meijide
mældist 19,6% en þriðji var Edu-
ardo Dulhalde með 16,6% fylgi.
Hryllingurinn ekki deilumál
Graciela Meijide hefur gætt þess
sérstaklega að gera málefni „hinna
horfnu" ekki að pólitísku deilumáli
enda lítur hún svo á að sú leið sé
ekki fallin til að stuðla að einingu í
þjóðfélaginu. Mál „hinna horfnu"
eigi hins vegar að minna þjóðina á
hrylling einræðisins og efla trú
landsmanna á lýðræði og mannrétt-
indi. Hún hefur boðað að hún hygg-
ist leita eftir góðu samstarfi við her-
inn verði hún kjörin forseti.
Ný hugmyndafræði
skilgreind
Þótt Graciela Meijide boði að
löngu tímabært sé að landsmenn
segi skálið við „menemismann“ en
svo hefur hugmyndafræði og hags-
munagæsla stjómarflokksins gjarn-
an verið nefnd eftir Menem forseta,
boðar hún ekki afturhvarf til hefð-
bundinna sósíalískra kenninga um
stjórn efnahagsmála. Frú Meijide
hefur um nokkurt skeið tekið þátt í
fundahöldum nokkurra þekktra
stjómmála- og menntamanna, sem
skilgreina sig ýmist á miðju eða
vinstri kanti stjómmála í Rómönsku
Ameríku. Tilgangurinn með þessum
fundum er að skilgreina nútímalega
hugmyndafræði þar sem öfgum
bæði „ný-frjálshyggjunnar“ svo-
nefndu og sósíalismans er hafnað.
Þótt áherslurnar séu félagslegar í
samhengi þjóðmála í Rómönsku
Ameríku og kveði á um aukinn jöfn-
uð í ríkjum álfunnar hafnar þetta
fólk ekki markaðinum sem tæki til
að efla hagsæld.
„La Graciela" leggur ríka áherslu
á að skera þurfi upp herör gegn
spillingunni, sem er yfirþyrmandi í
Árgentínu líkt og í flestum ríkjum
Rómönsku Ameríku. Menntamálin
era henni hugstæð sem og málefni
kvenna og bama enda mótar hóf-
söm kvenréttindahyggja mjög allan
málflutning hennar. Dómskerfið
segir hún í rúst enda hafi almenn-
ingur glatað allri trú á því og öðrum
hefðbundnum valdastofnunum. Hún
þykir hins vegar standa höllum fæti
þegar efnahagsmálin eru annars
vegar. Sú kunnuglega athugasemd
er gjarnan gerð að hvorki hún né
Bandalagið geti gert grein fyrir
hvernig fjármagna eigi framfarirn-
ar, sem stefnuskráin boði.
Heiðarleiki og auðmýkt
Menn lofa hins vegar auðmýkt
hennar og heiðarleika og nær það
mat langt út iyrir raðir dyggustu
aðdáendanna. Hún hefur hafnað
markaðsfræðum stjórnmálanna og
þvertekið fyrir að breyta útliti sínu
til að sýnast álitlegri og sjónvarps-
vænni. „Einhver verður að eldast í
þessu landi,“ sagði hún
einhverju sinni og gekk
enginn þess dulinn að
þeim orðum var beint til
argentínsku stjórnmála-
stéttarinnar, sem iðkar
að leggjast undir skurðarhnífa lýta-
lækna þegar mikið er talið liggja
við.
Fernández Meijide þykir sann-
færandi talsmaður þeirra sem eiga
undir högg að sækja og í nágranna-
ríkjum Argentínu horfa margir til
hennar með aðdáun og virðingu.
Enn er með öllu óvíst hvort emb-
ætti forseta Argentínu bíður henn-
ar. Hún hefur hins vegar þegar haft
meiri áhrif en hún gat gert sér í
hugariund þegar hún ákvað að
leggja sitt af mörkum „til að skapa
nýtt þjóðfélag“ eftir harmleikinn
mikla í lífi hennar.
Hafnar hvorki
markaði né
einkavæðingu
Merkur kosn-
ingasigur í
Buenos Aires