Morgunblaðið - 11.12.1998, Qupperneq 12

12 FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 1998
MORGUNBLABIÐ
FRÉTTIR
Halldór Asgrímsson
—
A von á
frekari
málaferlum
HALLDÓR Asgrímsson utanríkis-
ráðherra segist telja að frumvarp til
laga um breytingu á lögum um
stjórn fiskveiða uppfylli ákvæði
stjórnarskrárinnar. Hann segist hins
vegar eiga von á að á þetta verði lát-
ið reyna fyrir dómstólum. Aðrar
lausnir á þessu
máli séu mjög
slæmar.
„Eg er þeirrar
skoðunar að
frumvarpið upp-
fylli ákvæði
stjórnarskrárinn-
ar eftir að hafa
farið yfu’ greinar-
gerðir lögfræð-
inga. Hins vegar
get ég ekkert full-
yrt um það. Það
eina sem getur leitt það í ljós er nýr
dómur, þvi ég á von á að frekari
málaferli muni eiga sér stað. Ef svo
er ekki þá eru þær lausnir sem blasa
við til þess að uppfylla slík skilyrði
mjög slæmar. Eg vil ekki hugsa af-
leiðingar af þeim til enda.
Ríkisstjómin er að gera sitt besta
til að bregðast við þessum úrskurði,
en eins og ég hef áður sagt er hann
um margt óljós. Þar af leiðandi er
nokkuð erfitt að átta sig á því hvað
Hæstiréttur hefur nákvæmlega í
huga.“
Halldór var spurður hvort hann
teldi frumvarpið vera til bráðabirgða
eða hvort það fæli í sér endanlega
lausn.
„Eg tel nú ekkert endanlegt í
þessum málum. Fiskveiðistjómkerf-
ið hefur verið að þróast. Það hafa átt
sér stað breytingar á því nánast á
hverju einasta ári. Það er starfandi
auðlindanefnd sem skilar áliti ein-
hvem tímann á næsta ári. Það er
ekki ólíklegt að það álit geti leitt til
einhverra breytinga. Þarna er um
mjög mikilvæga löggjöf að ræða sem
þarf að þróast. Það er mjög óheppi-
legt ef það þurfa að eiga sér stað ein-
hverjar stórbyltingar í þeim efnum.
Hér er um mikla gi-undvallarlöggjöf
að ræða sem snertir meira og minna
allt samfélagið," sagði Halldór.
Halldór sagði að það væri mjög
gott ef Alþingi gæti afgreitt fmm-
varpið fyrir jól. Hann sagðist vænta
þess að það væri samstaða um að
reyna að eyða þeirri óvissu sem
skapast hefði. Þegar málið kom fyrst
upp hefði það verið almenn krafa
þingsins að bragðist yrði við strax.
Ríkisstjómin væri að bregðast við
þessari kröfu Alþingis.
Samkvæmt bráðabirgðaákvæði
frumvarpsins skal endurskoða lögin
um stjóm fískveiða fyi-ir lok físk-
veiðiársins 2000/2001. Halldór sagði
að engin ákvörðun hefði verið tekin
um hvemig að því yrði staðið.
------+-++-----
Alvarlegar
afleiðingar
fyrir strand-
byggðirnar
Á STJÓRNARFUNDI Fjórðungs-
sambands Vestfírðinga í gær, 10.
desember, var samþykkt eftirfarandi
ályktun vegna framvarps um breyt-
ingar á lögum um stjórn fiskveiða:
„Fjórðungssamband Vestfirðinga
lýsir yfir þungum áhyggjum vegna
framkomins frumvarps sjávarút-
vegsráðherra um breytingar á lögum
um stjórn fiskveiða, einkum þau
ákvæði sem snúa að útgerð smábáta.
Fjórðungssambandið skorar á
stjóravöld að fara sér hægt í þessu
máli og ígranda vel allar leiðir áður
en lagabreyting er gerð. Verði það
frumvarp að lögum sem nú liggur
fyrir mun það hafa alvarlegar afleið-
ingar fyrir strandbyggðimar og
skapa meh'i vanda en því er ætlað að
leysa.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Aðventu-
morgunn hjá
Aðalskoðun
ÞÓRARINN Eldjúrn rithöfundur
las á fimmtudag úr nýútkominni
bók sinni meðan gestir og starfs-
menn Aðalskoðunar gæddu sér á
veitingum af morgunverðarhlað-
borði Aðalskoðunar hf. í Hafnar-
firði. Við sama tækifæri kom fram
liljómsveitin Súkkat og Þórðui'
Marteinsson lék á harmonikku.
Það hefur verið siður hjá fyrirtæk-
inu frá stofnun þess að bjóða til
morgunverðar á aðventunni og
hefur þátttakan farið sívaxandi.
Forsvarsmenn fyrirtækisins segja
að þessi háttur hafi mælst mjög vel
fyrir og þeir eigi von á því að fyr-
irtækið myndi í framtíðinni halda
uppteknum hætti og bjóða til
morgunverðarhlaðborð á bílalyftu
Aðalskoðunar á aðventunni.
Frumvarp rrkisstjórnarinnar um breytingar á lögum um stjórn fískveiða
Misjöfn sjónarmið lög-
fræðinga til frumvarpsins
Jón Lúðvík Gunnar
JÓN Steinar Gunnlaugsson, hæsta-
réttarlögmaður, telur að frumvarp
ríkisstjórnarinnar, sé í samræmi við
þær kröfur sem dómur Hæstaréttar
gerði. Lúðvík E. Kaaber, lögmaður
Valdimars Jóhannessonar, telur svo
ekki vera enda sé afnám takmörk-
unar á almennum veiðileyfum þýð-
ingarlaust meðan kaupa þurfí afla-
heimildir. Gunnar G. Schram, pró-
fessor í stjórnskipunarrétti, telur
framvarpið spor í rétta átt en telur
að túlka hefði mátt niðurstöðu
Hæstaréttar með rýmri hætti en
gert er í framvarpinu.
„Eg tel að þetta frumvarp svari
þeim kröfum sem dómur Hæsta-
réttar gerði,“ sagði Jón Steinar
Gunnlaugsson. Hann sagðist ekki
telja að í dómi Hæstaréttar hefðu
falist nein skilaboð um það að út-
hlutun aflahlutdeildar og afla-
marks samrýmdist ekki ákvæðum
stjórnarskrár; dómurinn hefði að-
eins tekið á ákvæðum um veiði-
leyfi í 5. grein laga um stjórn fisk-
veiða.
„Það verður að fara varlega í að
túlka fordæmisáhrif dóma. Þegar
það er skoðað þarf að líta á dóm-
ki'öfur, málflutning og, umfram allt,
hvaða kröfur eru afgreiddar í
dómi,“ sagði Jón Steinar. „Þetta
mál er þannig að það era miklar til-
fínningar í því víða í þjóðfélaginu og
það snertir álitamáf sem pólitískur
ágreiningur er um. Eg held að þjóð-
in hafi öll verið að upplifa það und-
anfama daga að menn hafa verið að
túlka þennan dóm í þágu pólitískra
skoðana sinna í stóram stíl. Það held
ég að menn eigi að forðast að gera
og reyna heldur að átta sig á því
hvað óyggjandi felst í dóminum. Mín
skoðun er sú að það felist óyggjandi
í þessum dómi að takmarkanimar í
5. grein laga um stjóm fískveiða á
útgáfu almenns veðileyfis, sem kalla
mætti aðgöngumiða að auðlindinni,
standist ekki.“
Ráðagerð um hliðstæðan dóm
um önnur álitaefni?
„Hins vegar felst ekki í dóminum
að kvótakerfíð, sem slíkt, standist
ekki. Reyndar er að mínu áliti
greinilegur munur, lögfræðilega, á
því, sem fjallað er um í 5. grein lag-
anna og dómurinn fjallar um, og út-
hlutun aflahlutdeildar og aflakvót-
anna, sem fjallað er um í öðrum
ákvæðum þessara Iaga. Það mesta
sem menn geta sagt um dóminn, að
því er þennan síðari þátt varðar, er
að mínu áliti það að það kunni að
vera í forsendum dómsins einhver
ráðagerð um það að ef einhver slík
álitaefni yrðu borin
undir dóminn og
um þau dæmt,
kynni dómur að
ganga á hliðstæðan
hátt um það eins og
um 5. greinar veiði-
leyfið. Vissulega
era í dómsforsend-
unum orð, sem
gætu bent til þess,
en ég ítreka að við
verðum að fara vai'lega í að túlka
þetta og reyna að greina í sundur
pólitísk viðhorf okkar og fræðilega
greiningu á þessum dómi. Að mínu
mati er með þessu verið að breyta 5.
gi'eininni og tilsvarandi ákvæðum
laganna í samræmi við fræðilega
greiningu á kröfum dómsins."
Um hinn lögfræðilega greinar-
mun á veiðileyfi samkvæmt 5. grein
og aflaheimildum sagði Jón Steinar
að kvótakerfið hafi ekki verið tilefni
reglunnar um veiðileyfi heldur hafí
hún verið sett í viðleitni til að tak-
marka fjölda fiskiskipa. „Ég get út
af fyrir sig fallist á, og finnst það
vera eðlileg niðurstaða, að ekki sé
hægt að binda almenna heimild til
veiða á miðunum við það að menn
hafi átt skip á tilteknum tíma. Þar
er um að ræða spumingu um mögu-
leika manna til að hefja atvinnu á
þessu sviði og snertir atvinnufrels-
ið. Hitt atriðið, varðandi kvótann, er
að mínu mati allt annars eðlis. Þeg-
ar nauðsynlegt var talið að tak-
marka aðganginn að auðlindinni,
sem verið hafði öllum opin, þá var
tekin um það pólitísk ákvörðun að
gera það á þann hátt að koma heim-
ildunum til að veiða hinar takmörk-
uðu tegundir í hendurnar á þeim
sem hafa nýtt auðlindina fram að
því. Það var gert með almennri
reglu um hvernig ætti að koma
þessum heimildum í hendumar á
þeim mönnum.“
Löggjafanum heimilt
að skilgreina eignarrétt
Jón Steinar sagði að menn gætu
deilt um hvort það hafi tekist á sín-
um tíma og ljóst væri að gæta þurfi
jafnræðis milli þeirra sem eins stóð
á um. „Ef við göngum út frá að það
hafi tekist þá held ég að það sé ekki
hægt að telja að löggjafanum hafi
verið óheimilt að koma því fyrir-
komulagi á,“ sagði hann. „Ég held
til dæmis að löggjafanum hefði ver-
ið heimilt að kveða á um endanlegan
og skýran eignarrétt þessara aðila á
auðlindinni og skipa henni upp
þannig án þess að stjómarskrárbrot
hefði falist í því enda var þá ekki
verið að taka af neinum einstak-
lingsbundin réttindi."
Jón Steinar sagði að segja mætti
að með lögum um stjórn fiskveiða
hefði verið stigið skref í átt að því
að skilgreina eignarrétt í hendur út-
gerðarmanna. „Þetta era einstak-
lingsbundnar, fénýtanlegar heimild-
ir, sem hafa alls konar einkenni
venjulegs eignarréttar þótt þau séu
ekki fullkomin eignaméttindi vegna
yfirlýsingar í 1. grein um sameign
þjóðarinnar. Það felur í sér að það
mætti í einu lagi afnema allt kerfið
og gjörbreyta því. En megi löggjaf-
inn skilgreina fullan eignarrétt þá
hlýtur hann að mega gera það sem
minna er. Þetta er pólitísk deila. Við
getum deilt um það á pólitískum
vettvangi hvort löggjafinn hafi átt
að gera það sem hann gerði. En það
er ekki dómstólanna að mínu mati
að grípa þar fram fyrir hendur og
telja að þetta standist ekki einhverj-
ar stjórnarskrárreglur. Slík sjónar-
mið held ég að fái ekki staðist."
Jón Steinar sagði að nú upplifðu
menn það að dómur Hæstaréttar
væri túlkaður í samræmi við póli-
tísk sjónarmið manna. Þeir sem
verið hefðu andvígir hinni pólitísku
niðurstöðu við lagasetninguna túlk-
uðu dóminn rúmt en þeir sem voru
hlynntir hinni pólitísku leið, túlki
hann þröngt. Slíka túlkun feli laga-
frumvaip ríkisstjórnarinnar í sér.
Menn fái frekari álitamál dæmd
„Mín skoðun er að sú túlkun sé
rétt. Við getum ekki hér, fremur en
endranær þegar dómar ganga, túlk-
að þá víðar en beinlínis það sem í
þeim felst,“ sagði hann. „Hitt eru
svo huglægar vangaveltur hvort í
þessum forsendum felist ráðagerð
að í þessum forsendum felist ráða-
gerð um að mál, sem síðar kæmu
upp og snerta kvótakerfið, yrðu
dæmd á svipaðan hátt. Það verður
hver og einn að hafa sína skoðun á
því og mér finnst fyllsta ástæða til að
menn keyri hratt og örugglega í
gegn frekari álitamál um þetta og fái
um þau dæmt,“ sagði Jón Steinar.
Lúðvík E. Kaaber, héraðsdóms-
lögmaður, lögmaður Valdimars Jó-
hannessonar, sagðist ekki telja að
það stæðist niðurstöðu Hæstaréttar
að breyta lögum um stjórn fiskveiða
á þann veg að allir fái veiðileyfi „en
til þess að geta notað það veiðileyfi
til að draga fisk úr sjó verði menn,
eins og áður, að kaupa aflaheimildir
af öðrum. Sú ráðstöfun að fela prí-
vataðilum einkaaðgang að fískimið-
unum á að standa. Veiðileyfið er
tómt mál að tala um, það er þýð-
ingalarlaust ef ekki má nota það.“
Lúðvík sagði að Valdimar hefði
bæði sótt um almennt veiðileyfi og
kvóta í tilteknum fiskitegundum.
„Það er ekki hægt að ætlast til þess
að hann fari til „príviligeraðra“
samborgara sinna og kaupi til þess
rétt af þeim. Þeir ætla sér að kom-
ast hjá aðalmálinu. Þetta formlega
veiðileyfi, sem enginn getur notað
án þess að kaupa aflaheimildir, hef-
ur ekkert að segja.“
Frekari málaferli
á íliugunarstigi
Spurður hvort þeir Valdimar
hygðu á frekari málaferli vegna
þessara mála sagði Lúðvík að þau
mál væru öll á íhugunarstigi.
Gunnar G. Schram, prófessor í
stjórnskipunarrétti við Háskóla ís-
lands, sagðist telja að frumvarpið
fæli í sér spor í rétta átt. „Ég tel að
þetta sé í samræmi við niðurstöðu
dómsins en það hefði svo sem mátt
túlka hann á víðari grundvelli en
þarna er gert. Ég tel hins vegar að
þetta sé nokkur bót í máli.“
Gunnar sagði að undanfarna daga
hefði verið deilt um að hve miklu
leyti ætti að túlka dóminn. „Menn
hafa ekki verið á eitt sáttir um það
og þama er valinn þröng túlkun,
sem er í sjálfu sér eðlilegt, vegna
þess að það hefur ekki gefist mikill
tími til ráðagerða. En ég held að
það sé óhjákvæmilegt að menn
skoði þetta betur og íhugi hvort það
þarf ekki í framhaldinu að gera ráð-
stafanir til að opna þetta kerfi, sem
við búum við frekar, hvort sem það
er gert með almennri leigu á kvót-
um, uppboðum eða aðrar leiðir farn-
ar, eins og Rögnvaldur Hannesson,
prófessor í Noregi, hefur bent á í
nýlegri gi-ein í Morgunblaðinu. Það
er þó ljóst að hér verður að fara
með gát við slíkar breytingar þar
sem lífsafkoma fjölda manna um
land allt er undir sjávarútvegi kom-
in. Mér sýnist að meginmálið sé að
ná þjóðarsátt um nýjar leiðir í fisk-
veiðistjórnarmálum bæði innan
þings og utan,“ sagði Gunnar G.
Schram.
I
r
I
I
'
: