Morgunblaðið - 11.12.1998, Síða 70

70 FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
sbm er eína 'Aspe&AN
ívi' AÐ ÉS HÆTTl AÞéTA
Ljóska
Ferdinand
Smáfólk
M0M,A COUPLE OF
0065 JU5T WALKEP
BV..THEY ALM05T
L00KEP LIKETHEV'
COULP BE 5PIKE'5
BROTHERS..
3f
NO, THEV
5EEMEPT0
0E 60IN6
50MEPLACE
Mamma, tveir hundar
voru að ganga hér
framhjá, þeir litu nærri
því út fyrir að vera
bræður Sáms.
Nei, þeir
virtust vera
að fara
eitthvert.
Af hvcrju skyldi þessi stelpa hafa
verið að horfa á okkur? Líklega til
að dást að okkur.
BREF
TIL BLAÐSINS
Kringlan 1 103 Reykjavík • Sími 569 1100 • Símbréf 569 1329
Safn hinna ágæt-
ustu erfðastofna
Frá Porsteini Guðjónssyni:
ÞÓ AÐ ég leyfi mér að setja mér
þessa fyrirsögn, væri réttara að
segja „hið ágætasta safn“, því það
eru ekki erfðastofnarnir hver út af
fyrir sig, sem hafa ágæti fram yfir
aðra, heldur sá samleikm- þeirra,
sem leiðir lífmyndimar fram á leik-
völj tilvemnnar.
I nýlegri grein eftir amerískan
fræðimann um svefn, drauma og
dauða, las ég þessi orð um manns-
hugann:
„Hugurinn er byggður upp af líf-
fræðilegum, ættemislegum og per-
sónulegum minningum" (Dr. Brian
Regan). Eg hef reyndar séð eitt-
hvað í þessa átt í líffræðiskrifum
undanfarin ár, en þarna kom það,
sem mig vantaði, fram í heild og á
einfaldan hátt. Það mun ekki þurfa
að taka fram við þá sem þekkingu
hafa til að bera, að „minningar"
annars vegar og „samleikur erfða-
stofna" (stórra sameinda) em ekki
hugtök sem úthýsa hvort öðra,
heldur hið gagnstæða.
Islenskur heimspekingur, eigin-
legur en ekki „útskrifaður", sem ég
var nákunnugur, hélt því fram við
mig að „vitundin væri byggð upp
líkt og lífið“ og gilti þetta jafnt um
hið sálræna og hið líffræðilega (lík-
amlega). Ættminni nefndi hann
einu nafni þennan afrakstur lífs-
þróunarinnar sem birtist í hinum
mörgu myndum lífsins: hver ný-
fædd eða nýlega tilorðin vera í því
mikla safni hefur til að bera ætt-
minni frá formæðmm og forfeðr-
um, en byrjar jafnskjótt að bæta
við æviminningum. Ævi manns er
þá ekki annað en sérútgáfa úr
sögusafni, sem allar heimildir
geymir.
Niðurstaðan er, eins og virtir
fræðimenn segja nú, á gmnni nýj-
ustu rannsókna: „líffræðilegar,
ætternislegar og persónulegar
minningar".
Það sem áður var sett fram á
heimspekilegan hátt, af innsæi, er
nú að fá staðfestingu í viðurkennd-
um vísindum. Þetta þýðir ekki að
„hver sem er“ geti upphugsað þýð-
ingarmikil sannindi, heldur hitt, að
til em eða til hafa verið menn, sem
megnuðu slíkt.
„Deilur koma af takmörkuðum
skilningi og venjulega út af smá-
munum í fyrstu,“ var eitt af kjam-
yrðum þessa sama íslenska heim-
spekings, sem látinn er fyrir fáum
ámm. Eg býst við, að margir vilji
heldur halda áfram að DEILA,
með miklum tilþrifum, en að taka
góðri ábendingu í sambandi við
gagnagmnnsmál. Það sakar reynd-
ar aldrei að segja sannleikann, þó
svo að fæstir vilji heyra hann. Deil-
urnar um gagnagrunninn hafa orð-
ið svo hatrammar vegna þess, að
menn hafa, samfara gildum rök-
færslum sínum, haft einhverja
djúpa tilfinningu þess að málið sé
afar mikilvægt.
Það er auðvelt að skilja hvaða
hugsun það er, sem frá æðri líf-
stöðvum er verið að reyna að vekja
hjá Islendingum. Það er skilning-
urinn á því að gagnasafn og erfða-
stofnabanki Islendinga era til vitn-
is um efniviðinn í framfarahæfustu
þjóð veraldar. Þessa, sem átti að
verða, en varð ekki. Og er þó ekki
með öllu úrhættis enn, því að
furðulega margt óvænt er að ger-
ast einmitt núna þessi misserin.
ÞORSTEINN GUÐJÓNSSON,
Rauðalæk 14, Reykjavík.
Að byggja land
Frá Þoi-valdi Gylfasyni:
í BREFI til blaðsins 29. nóvember
finnur Þorsteinn Guðjónsson að
því, að ég hafi fellt út lofsamleg
ummæli Halldórs Laxness um
heimspeki Helga Pjeturss í 3. þætti
sjónvarpsmyndarinnar Að byggja
land. Þetta er rétt, svo langt sem
það nær, en hitt er ekki rétt, að ég
hafi fellt út ummælin um Helga
Pjeturss einan, eins og Þorsteinn
segir í bréfi sínu, því að ég felldi
einnig út ummæli Halldórs um
Einar Jónsson myndhöggvara og
Asgrím Jónsson listmálara, eins og
fram gengur af tilvitnun Þorsteins
sjálfs í texta Halldórs. Ástæðan til
niðurfellingarinnar er sú ein, að
sjónvarp er svo knappur miðill, að
þar þarf að fella út ýmislegt, eftir
því sem hægt er. í þeim texta, sem
hér er um að tefla, vakti það fyrir
mér að lýsa velþóknun Halldórs
Laxness á virkjun fossa, ljóðum
Einars Benediktssonar, myndum
Kjarvals og tónverkum Jóns Leifs,
enda höfðu Kjarval og Jón Leifs
báðir komið við sögu í 2. þætti
myndarinnar um Einar Benedikts-
son. Einar Jónsson hafði reyndar
komið við sögu í 1. þættinum um
Jón Sigurðsson, en ég felldi um-
sögn Halldórs um hann eigi að síð-
ur út. Ásgrímur Jónsson og Helgi
Pjeturss komu hvergi við sögu í
þáttunum, svo að ummælum Hall-
dórs um þá var einnig sleppt.
Þeir, sem hafa hug á samhengi
tilvísananna í orð Jóns Sigurðsson-
ar, Einars Benediktssonar og Hall-
dórs Laxness í þáttunum þrem,
hafa e.t.v. einnig hug á því, að Há-
skólaútgáfan mun gefa þættina
þrjá út á næstu dögum, Að byggja
land, bók og band, og dreifa þeim í
bókabúðir. I bókinni, sem hægt er
fá með myndbandinu eða án þess,
er að finna nákvæmar tilvísanir
neðan máls, svo að lesandinn getur
þá gengið að samhengi einstakra
ummæla, sem höfð em eftir sögu-
hetjunum í þáttunum þrem.
ÞORVALDUR GYLFASON,
Melhaga 14, Reykjavík.
Allt efni sem birtist í Morgunbiaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
til birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að iútandi.