Morgunblaðið - 20.12.1998, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 20. DESEMBER 1998 27
Morgunblaðið/Kristinn
RAGNAR Arnalds á tvær bækur
í jólabókaflóðinu, leikritið Sol-
veigu og bók um stjórnmál sem
fjallar um sjálfstæði íslands og
kosti þess og galla fyrir fslend-
inga að ganga í Evrópusamband-
ið.
Maastricht-samkomulagið í Frakk-
landi var einungis um 51% stuðning
að ræða sem segir okkur að allir
flokkar klofnuðu þar. Á Norður-
löndum hefur forysta jafnaðar-
mannaflokkanna leitt þessa þróun,
en skoðanakannanir hafa ítrekað
sýnt að kjósendur þessara flokka
eru mjög beggja blands. Andstaðan
hefur náð inn í jafnaðarmannaflokk-
ana miðja.
I mínum augum eru það fyrst og
fremst sér-íslenskar ástæður sem
gera það að verkum að við eigum
ekki erindi í ESB. En jafnframt er
það skoðun mín að það sé ekki
gæfulegt að mynda stórríki Evrópu.
Það er ekkert unnið við að mynda
alltof stórar einingar hvort heldur
sem er út frá sjónarmiðum friðar og
öryggis eða út frá efnahagslegum
sjónarmiðum. Eg fjalla allítarlega
um það í bókinni að smáum ríkjum
hefur vegnað betur en stóru ríkjun-
um. Meginskýringin á þvi er að
þjóðfélagsþegnarnir hafa meira
frumkvæði, það er meiri pólitískur
áhugi í smærn ríkjum en stórum,
meiri virkni bæði í atvinnu- og
menningarlífi, og oft á tíðum skarp-
ari menningarstraumar. Með mikl-
um samruna er alltaf aukin hætta á
afskiptaleysi, áhugaleysi og frum-
kvæðisleysi, að einstaklingarnir
breytist í stóran massa sem er bara
þiggjandi og situr dofinn fyrir fram-
an sjónvarpið á kvöldin."
Telurðu stutt í það að Islendingai-
þurfi að standa frammi fyrir spurn-
ingunni um aðild að Evrópusam-
bandinu?
„Já, ég óttast að átök verði um
ESB-aðild innan fárra ára. Mér
finnst m.a. að ræða Halldórs Ás-
grímssonar á flokksþingi
Framsóknarflokksins bendi ein-
dregið í þá átt. Hann telur hugsan-
legt að Ieysa vandann í sjávarút-
vegsmálum með því að taka þau ein-
faldlega út fyrir sviga, þá opnist
möguleikar á inngöngu. Ég er
ósammála þessu og tel auk þess
engar líkur á að ESB samþykki
undanþágu fyrir ísland hvað varðar
sjávarútvegsmál enda hafa forystu-
menn í ESB marglýst því yfir að
það kæmi ekki til greina.“
Finnur þú fyrir þrýstingi frá
þingmönnum annarra þjóða um að
Island gangi í sambandið?
„Já, það er stöðugt verið að segja
við okkur á alþjóðaþingum og ráð-
stefnum: Af hverju komið þið ekki
með, af hverju viljið þið ekki taka
þátt í þessari þróun? Það er sífellt
verið að hamra á því að við séum að
einangra okkur með því að standa
utan við. En þetta eru bara yfir-
borðsrök, eins og ég sýni fram á í
bókinni. Við einangrum okkur ekki
á nokkurn hátt, við höfum alla
möguleika á að fylgjast vel með því
sem er að gerast á alþjóðavettvangi
og nýta það í okkar samfélagi án
þess að fórna sjálfsákvörðunarrétti
okkar og fiskimiðum.
Með bók minni er ég að reyna að
draga fram hinar fjöldamörgu hlið-
ar þessa máls og minna á að málið
sé ekki eins einfalt eins og sumir
vilja vera láta. Það snýst ekki um
hvort við viljum vera í samstarfi við
nálægar þjóðir. Og það snýst heldur
ekki um það eitt hvað verður um
fiskimiðin okkar. En fyrst og fremst
er ég að minna á að við höfum miklu
meiri möguleika til þess að auka
velferð á Island og þjóðartekjur
með því að standa á eigin fótum.“
En nú má segja að Evrópusam-
bandinu sé stjórnað af jafnaðar-
mannaflokkum Evrópu, það höfðar
ekki til þín að margt í löggjöf ESB
er ísósíölskum anda?
„Ég held við hefðum alla mögu-
leika til að fylgjast með þeirri
þróun og taka þátt í henni án þess
að láta þá í Brussel taka þessar
ákvarðanir fyrir okkur. Reyndar
hlýst það af samningnum um evr-
ópska efnahagssvæðið að löggjöf
ESB hellist yfir okkur og spurning
hvort við ættum ekki frekar að
reyna að taka sjálfir og á okkar
forsendum ákvarðanir um það sem
aðrar Evróuþjóðir eru að gera á
sviði félagsmáía án fyrirskipana frá
Brussel.
Þróun sjálfstœóis (þústmd ár
og réttarsíaóu /siands við adild u<) ESH
Ivitt- Stjút'ti. tU'tttut' I ttth l.ýtV. RSII
'riúi Itwl vritli vkrtt stjtu-u vtklt vt'ltli f'I'i
ÚUt íit.> IH>.t |WM I9IK
Æðsla löggjalartald
Æðsfu dómsviild
Æð$(a fraiukv.vald
S.iiRining$rúttur ríkis
Kiiðstöfuii skutiii WBSBSk
I.öggivsln
Rfivisboi-guraivltur spgpi
Yfirráð fiskiiniða
Myntslútla
I slt'tisk \ I tf i'aO
Erlctul titmiil lUtutthió tlít raú
MYND úr bók Ragnars, Sjálfstæðið er sívirk auðlind, sem sýnir hvern-
ig réttarstaða Islands hefur breyst f tfmans rás.
VEGNAR fjölmennum ríkjunt betur í hagvaxtarkapphlaupinu en fá-
mennum ríkjum? „Síður en svo,“ segir Ragnar í bók sinni og birtir
þessa teikningu af vexti landsframleiðslu (1970:100) í nokkrum fjöl-
mennum ríkjum og ríkjaheildum í samanburði við vöxtinn í smáríkjun-
um Noregi og Islandi.
Atvinnuleysi í ESB í % -
20 - ■ ...
15 • — 1
10 — | ■ $ i\ l
5 — I tl ■; 1 K- „ ■ 1 i
J ii. i 1 II llllll 1
V*
RAGNARI finnst atvinnuástandið í Evrópusambandsríkjum vera „dapur-
legur vitnisburður um þá miðstýrðu nýftjálshyggju sem þar hefur ráðið
ríkjum". Á myndiimi má sjá að árið 1997 var atvinnuleysi þrefalt meira
að meðaltali í ESB-ríkjum en á íslandi og í Noregi.
Það er ekki nema eðlilegt að við
reynum að læra af öðrum þjóðum.
í hvert sinn sem upp kemur
vandamál á Islandi hljótum við að
spyrja: Hvernig leysa önnur ríki
þetta? Við sendum menn út um
lönd til þess að kynna okkur hvern-
ig aðrir fara að. Þetta tel ég að sé
rétta aðferðin; við eigum að leita
fyrirmynda víða og reyna að laga
ákvarðanir annarra þjóða að ís-
lenskum aðstæðum. Oft þurfum við
að gera hlutina á dálítið sérstakan
hátt til að halda niðri kostnaði.
Færeyingar standa frammi fyrir
þvi í sjálfstæðisviðleitni sinni að
Danir borga 1/3 af öllum útgjöldum
færeysku fjárlaganna. Þeir spyrja
sig því eðlilega hvort þeir hafi bol-
magn til að halda uppi sjálfstæðu
ríki eftir að framlög Dana falla nið-
ur. I augum íslendings er ljóst að
Færeyingar geta dregið verulega
úr útgjöldum sínum með því að
endurskoða löggjöf sína og miða
hana við eigin aðstæður, gera hlut-
ina einfaldari og ódýrari. Vegna
sambandsins við Danmörku hafa
Færeyingar ekki átt þess kost að
sníða sér stakk eftir vexti, Danir
hafa jafnað reikningana. Þetta
finnst mér einmitt gott dæmi um
óæskilegar afleiðingar af sambandi
lítillar þjóðar við miklu stærra ríki:
stóra ríkið mótar kerfið, löggjöfina
og gerir hlutina á dýrari hátt en
litla þjóðin hefði þurft að gera.
Ragnar fjallar einnig um her-
verndarsamstarf Islands og Band-
aríkjanna í bók sinni, en hann hef-
ur alla tíð verið harður herverndar-
andstæðingur.
„Já, herstöðvamálið er einskonar
viðauki við meginþema bókarinnar.
Ég kem inn á það vegna þess að ég
varpa fram þeirri spurningu hvort
Evrópusambandið muni taka að sér
hervamir á íslandi. Þá þótti mér við
hæfi að rekja sögu herstöðvamáls-
ins allt frá stríðslokum, ekki síst
vegna þess að ég kom þar talsvert
við sögu sjálfur, en líka vegna þess
að öryggismál eru óhjákvæmilegur
og stór þáttur í sjálfstæði hvers rík-
is. Ég hef alla tíð barist fyrir því að
Islendingar létu ekki önnur ríki
hafa þau mál með höndum. Her-
stöðvamálið er auðvitað sjálfstæðis-
mál í eðli sínu.“
Vissulega - en alls ekki ein-
vörðungu á þessum forsendum. Það
hefur t.d. lengi verið skoðun meiri-
hluta manna á íslandi að aðildin að
Atlantshafsbandalaginu og varnar-
samstarfið við Bandaríkin hafí ekki
aðeins styrkt sjálfstæði íslands í
sessi heldur beinlínis gert þessari
fámennu þjóð kleift að vera sjálf-
stæð á viðsjárverðum tímum; í her-
verndinni hafí því ekki falist sjálf-
stæðisafsal heldur sé hervemdin
þvei-t á móti nauðsynleg forsenda
fyrir sjálfstæði lítillar þjóðar í
hernaðarlega mikilvægu landi.
„Herseta Bandaríkjamanna kem-
ur auðvitað í kjölfar kalda stríðsins
sem afleiðing af síðustu heimsstyrj-
öld þegar Bandaríkin skópu sér hér
aðstöðu og vildu síðan ógjaman
víkja úr henni, vom búnir að kosta
heilmiklu til og vildu halda henni.
Ég hef alltaf verið þeirrar skoðunar
að það sé skerðing á sjálfstæði
landsins að hafa erlendan her í
landinu. Og það var auðvitað hugs-
un Bjama Benediktssonar þegar
hann gerði það að skilyrði fyrir
aðild Islands að Norður-Atlants-
hafsbandalaginu að hér væri ekki
erlendur her á friðartímum. Nú
þegar kalda stríðinu er lokið ætti
öllum að vera ljóst að erlend her-
seta er tímaskekkja. Ég tel að við
ættum fyrst og fremst að tryggja
öryggi okkar með aðild að einhvers
konar öryggisbandalagi sem
starfaði á vegum Sameinuðu
þjóðanna. Ég sé af nýlegum fréttum
að slíkt er mjög á döfinni í sam-
skiptum Evrópumanna og Band-
aríkjamanna. Bandaríkjamenn vilja
stefna að því að Atlantshafsbanda-
lagið geti tekið sjálfstæðar ákvarð-
anir um hernaðaríhlutun hvar sem
er í heiminum, en ýmsir leiðtogar
Evrópuríkja telja að slíkt öryggis-
bandalag verði að starfa undir um-
sjón Sameinuðu þjóðanna. Það er
ekki ólíkur þankagangur og kemur
fram í þessari bók minni.“
S;álfstæðið er sívirk auðlind er
ekki eim bók Ragnars sem kemur
út uia þessar mundir. Nýlega kom
út á bók leikrit hans Solveig sem
sýnt er í Ijóðleikhúsinu. Solveig er
þriðja leikrit hans sem sýnt hefur
verið á fjölum stóru leikhúsanna í
Reykjavík. Þegar Ragnar lætur af
þingmennsku í vor fær hann vænt-
anlega tóm til að einbeita sér að rit-
störfunum. En hefur ekki hvarfíað
að honum að skrifa skáldsögu - t.d.
þar sem sögusviðið er AJþingi og
stjórnmálabarátta nútímans?
„Ja, ég hef nú látið mig dreyma
um það að setja saman skáldsögu.
En pólitísk skáldsaga hefur ekki
freistað mín mikið. Ætli ég byrji
ekki á sögu úr fortíðinni. Sagn-
fræðin heillar mig.“
Því svo elskaði Guð heiminn, að hann gaf son sinn eingetinn,
til þess að hver sem á hann trúir glatist ekki, heldur hafi eilíft líf.
JÓHANNF.S 3:16
Samkomur alla sunnudaga kl. 16:30, þriðjudaga kl. 20:30 og laugardaga kl. 20:30
HLÍÐAMÁRA 5-7
SÍMI 554 33 77
krossinn@skima.is