Morgunblaðið - 17.01.1999, Qupperneq 64

www.varda.is
.tandsbanki.
W
ivinÆi
Alvöru þjónusta
fyrir alvöru fólk
Landsbankinn

MORGUNBLAÐIÐ, KRINGLAN1,103 REYKJAVIK, SÍMI5691100, SÍMBRÉF 5691181
PÓSTHÓLF 3040, NETFANG: RITSTJ@MBL.IS, AKUREYRI: KAUPVANGSSTRÆTI1
SUNNUDAGUR 17. JANÚAR 1999
VERÐ í LAUSASÖLU 125 KR. MEÐ VSK
Fárviðri olli vandræðum og* skemmdum víða um land í fyrrinótt og gærmorgun
Mest tjón í Eyjum og
undir Eyjafjöllum
BJÖRGUNARSVEITIR höfðu við-
búnað víða um land vegna óveðurs-
ins sem gekk yfir landið í fyrrinótt
og gærmorgun. Einna verst var veð-
ur á Suðurlandi og í Vestmannaeyj-
um. Eignatjón varð á bænum Beija-
nesi undir Eyjafjöllum og talsvert
var um foktjón í Vestmannaeyjum. I
Vík í Mýrdal brotnuðu rúður í tveim-
ur íbúðarhúsum og fimm bílum.
Ferðafólk lenti víða í töfum og vand-
ræðum; heiðar og fjallvegir voru lok-
™uð um land allt og hvergi var ferða-
veður. Bílai- fuku í Kópavogi. Þak
fauk af húsi í Laxnesi í Mosfellsdal í
gærmorgun en viðgerðir þurftu að
bíða þess að veður lægði.
Mestur vindhraði í byggð mældist
í Fagurhólsmýri um hádegi í gær, 75
hnúta meðalvindhraði, að sögn Ein-
ars Sveinbjömssonar, veðurfræð-
ings. Víða um land mældist um 100
hnúta vindhraði í hviðum. 64 hnúta
meðalvindur jafngildir 12 vindstig-
um eða fárviðri
Að sögn Adolfs Þórssonar, for-
manns Björgunarfélags Vest-
mannaeyja, var fímmtán manna lið
á ferð um bæinn að fergja það sem
fokið hafði, byrgja brotna glugga og
binda báta sem slitnuðu frá. Adolf
sagði að mikið hefði blásið í Eyjum
og í verstu hviðum hefðu menn orð-
ið að halda sér í ljósastaura til að
takast ekki á loft.
20 feta gámur fauk í sjóinn við
Básaskersbryggju og dró björgun-
arlið hann á land og batt fastan. A
hafnarbakkanum fuku gámar og
fiskiker til og frá.
Landfestar fjögurra báta slitnuðu
en björgunarmönnum tókst að
binda þá áður en þá ræki frá. Þá
- i&iku tveir tengivagnar á hliðina við
Básaskersbryggju og rakst annar
þeirra utan í trillu og skemmdi hana
nokkuð.
Ótryggt vegna foktjóns
Talsvert eignatjón varð í Berja-
nesi undir Austur-Eyjafjöllum í
Rangárvallasýslu í veðurhamnum.
Fjóshlaða eyðilagðist í vindhviðu og
efri hæð íbúðarhússins skemmdist
einnig. Að sögn Vigfúsar Andrésson-
ar bónda, fóru sterkustu vindhvið-
urnar upp í 16-20 vindstig og sagði
hann að veður hefði ekki verið eins
slæmt síðan 1982. Vigfús segir Ijóst
að tjónið hlaupi á milljónum og eru
eignimar ekki tryggðar hjá trygg-
ingafélögum þar sem þau neita að
tryggja eignir undir Austur-Eyja-
fjöllum vegna hættu á veðurham
sem þeim er geisaði í gær, að sögn
Vigfúsar. Á bænum Steinum,
skammt frá Berjanesi, eyðilagðist
fjóshlaða í rokinu.
Rafmagnslaust vai- að hluta undir
Austur-Eyjafjöllum í gær, að sögn
vaktmanns hjá RARIK á Hvolsvelli.
Ekki vai- unnt að sinna bilunum
vegna veðurs og var ekki búist við að
það yrði hægt þar sem ekki var gert
ráð fyrir að veður gengi niður fyrr
en í nótt.
Rigndi grjóthnullungum
Grímur Magnússon og félagi hans
lentu í hrakningum við Sandfell í
Öræfum á leið frá Neskaupstað til
Reykjavíkur. „Við vorum við Sand-
fell þegar bíllinn fór út af í algerum
blindbyl. Síðan rigndi grjóthnullung-
unum yfir okkur og við reyndum að
verja höfuðið á okkur eins og við gát-
um,“ sagði Grímur í samtali við
blaðamann.
,jUlar rúðumar í bílnum brotnuðu
og hann fylltist af grjóti og glerbrot-
um. Við m-ðum að hírast fyrir utan
hann því inni í honum var ekkert
skjól að fá. Maður gat ekki einu sinni
kropið, það var svo mikill vindur.
Það var ekki stætt svo við urðum að
liggja," segir Grímur. Þeh- félagar
biðu í tvær og hálfa klukkustund eft-
ir hjálp en sluppu ómeiddir en kaldir
og frostbólgnh- úr hrakningunum.
I gær var enn vonskuveður í
Öræfum og hafði bundið slitlag víða
flest af hringveginum, mest á 30
metra kafla við Svínafell. Mikið
sandfok var á Skeiðarársandi og
dæmi um að bílar hafi orðið fyrir
tjóni vegna þess.

:

Morgunblaðið/Kristján
FÓLK lenti víða í basli við að komast leiðar sinnar vegna veðurhams-
ins, m.a. á Akureyri þar sem fannfergi teppti færð í gærmorgun.
V , . gi
Morgunblaðið/SGG
TVEIR tengivagnar fuku á hliðina við Básaskersbryggju í Vestmannaeyjum og olli annar þeirra tjóni á trillu.
Meðal dýpstu
lægða á öldinni
Mikil endurnýjun á
nótaveiðiflotanum
LÆGÐIN sem hefur valdið ill-
viðrinu um helgina er meðal
dýpstu lægða á N-Atlantshafi á
öldinni. Hún varð dýpst 920 milli-
bör í lægðarmiðju í fyrrinótt og
var þá miðja vegu milli íslands
teíg Færeyja. Lægðin þokaðist
hægt norður á bóginn í gær um
300 kílómetra austur af landinu
og grynntist smám saman og var
þannig orðin um 930 millibör í
gærmorgun. Lægsti loftþrýsting-
ur sem mælst hefur á Islandi var
í Vestmannaeyjum í desember
1919, en þá mældist loftþrýsting-
ur þar 919,7 millibör.
Þó að lægð þessi sé mjög djúp
þá er hún ekki einsdæmi ef litið
er til siðustu ára. Einar Svein-
björnsson, veðurfræðingur á
Ajjeðurstofunni, segir að í janúar
árið 1993 hafi mjög djúp lægð
gengið yfir Norður-Atlantshafið,
sem Danir og Englendingar kalli
gjarnan „lægð aldarinnar“.
Hún hafi verið á bilinu
910-915 millibara djúp. Leið
lægðarinnar þá hafi legið fjær
okkur en nú og því hafi hennar
^fkki orðið vart hér á landi í þeim
mæli sem vænta hefði mátt mið-
að við það hve loftþrýstingur
varð lágur. Lægðin hefði eigin-
lega farið beint yfir Færeyjar og
ekki gert neinn sérstakan usla
hér á landi. Það munaði öllu nú
að lægðin væri nær, skammt
undan Suðaustur- og Austur-
landi.
Einar sagði að veðrið aðfara-
nótt laugardags hefði verið afar
slæmt á landinu og meðalvindur
hefði nokkuð víða í byggð farið í
12 vindstig sem væri fátítt hér á
landi. Meðalvindur hefði einnig
mælst 12 vindstig í Reykjavík í
gærmorgun á mæli á Reykjavík-
urfiugvelli og það væri sjaldgæft
í norðanátt. Auðvitað væri vind-
ur enn meiri á fjöllum eins og á
Gagnheiði eða Skálafelli. Það
sem meira væri að meðalvindur
við Mývatn, sem væri langt inni í
landi hefði farið í 11 vindstig og
það þættu einnig tíðindi.
Einar sagði að lægðir yrðu
sjaldan dýpri en 930 millibör og
þær væru ekkert mjög margar.
Þannig væri talað um að þær
gætu kannski verið 10-12 talsins
á öldinni sem orðið hefðu þetta
djúpar.
MIKIL endurnýjun á sér stað á
nótaveiðiskipaflota landsmanna um
þessar mundir og eru útvegsmenn
með því meðal annars að gera skipin
betur í stakk búin til veiða á
kolmunna, sem er flökkustofn sem
gengur inn í íslenska lögsögu hluta
ársins. Þannig hafa ný skip komið til
Akraness og Fáskrúðsfjarðar,
samið hefur verið um smíði tveggja
skipa í Chile og eins í Kína, skip er
að koma til Vopnafjarðar, auk þess
sem skipt verður um vélar í þremur
skipum, Hólmaborg, Jóni Kjai-tans-
syni og Berki, svo nokkuð sé nefnt.
Einungis er talið tímaspursmál
hvenær kvóti verður settur á teg-
undina, en hún heyrir undir Norð-
austur-Atlantshafsfiskveiðinefnd-
ina. Fiskifræðingar ráðlögðu 650
þúsund tonna afla úr stofninum á
síðasta ári, en hann fór yfir eina
milljón tonna.
Kristján Ragnarsson, formaður
Landssambands íslenskra útvegs-
manna, segir að með þessari fjár-
festingu sé verið að reyna að auka
hlut okkar í veiðum á kolmunna, en
líklegt sé að stofninum verði fyrr en
seinna skipt upp milli þjóðanna sem
veiði hann, þar sem veidd sé ein
milljón tonna úr stofninum, þó ráð-
lögð veiði sé 650 þúsund tonn. Þar
hafi Norðmenn tekið stærstan hlut
og veiði nánast allan kvótann. „Þeir
hafa ekki hamið sínar veiðar með
neinum hætti, þótt þeir sæju alveg
að hverju stefndi, höfðu fiskað 450
þúsund tonn áður og juku það upp í
yfir 600 þúsund tonn á síðasta ári,“
sagði Kristján.
Veiddum 65 þúsund tonn
Islendingar veiddu 65 þúsund tonn
af kolmunna á síðasta ári og jókst
aflinn verulega frá árinu áður. Stór
skip með mjög öflugar aflvélar og
spil henta best til veiðanna. Kristján
sagði að það skipti miklu máli fyrir
okkur að það drægist að settur yrði
kvóti á stofninn, þar til við hefðum
aukið hlut okkai- í veiðum úr honum.
„En þessi útvegur hefur nú ekki ver-
ið það burðugur að hann hafi getað
fjárfest í nýjum skipum, þannig að
það er fyrst núna að við verðum lið-
tækir í samkeppninni um þennan
stofn,“ sagði Kristján ennfremur.
Hann sagði að það hefði háð út-
veginum að hann hefði ekki haft af-
komu til þess að geta fjárfest í
svona öflugum skipum fyrr en und-
anfarið. Umtalsvert magn af
kolmunna hefði gengið inn í íslenska
lögsögu og hefði mælst að minnsta
kosti ein og hálf milljón tonna innan
hennar á síðasta ári. Það væri því
eftir miklu að slægjast fyrir okkur
og einnig upp á það að við fengjum
úthlutað varanlegri hlutdeild úr
stofninum. Kvótasetning stofnsins
hefði verið til umfjöllunar á fundi
Norðaustur-Atlantshafsfiskveiði-
nefndarinnar, NEAFC, í nóvember
síðastliðnum, en því verið frestað
fram til nóvember á næsta ári. Ljóst
væri því að ekki yrði settur kvóti á
stofninn í ár og hann teldi ekki lík-
legt að það yrði heldur gert á næsta
ári miðað við það samkomulag sem
ríkt hefði á þessum vettvangi.
„Menn eru að leggja þarna í mikla
áhættu, stofna til mikilla fjárfest-
inga og náttúrlega vænta þess að fá
hlutdeild úr skiptingu stofnsins þeg-
ar þar að kemur,“ sagði Kristján
ennfremur.