Morgunblaðið - 17.01.1999, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 17. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 17. JANÚAR 1999 33

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDl
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
MANNFJOLGUN á
liðnu ári varð sú mesta
frá árinu 1991, samkvæmt
frásögn hér í blaðinu í
fyrradag, sem byggðist á
bráðabirgðatölum frá Hag-
stofu Islands. Þannig voru
íslendingar 275.277 talsins
hinn 1. desember 1998, en
1. desember 1997 voru þeir
272.069 og hafði þannig
fjölgað um 3.208 eða 1,18 af
hundraði.
Á tíu ára tímabili, frá
1988 til 1998, hefur íbúum á
íslandi fjölgað um 9,4%.
Mest hefur fjölgunin verið á
höfuðborgarsvæðinu, eða
18,3%. Á Suðurnesjum hef-
ur íbúum fjölgað um 5,8%
og á Norðurlandi eystra um
1,6%. Annars staðar á land-
inu hefur íbúum fækkað.
Mest hefur fækkunin orðið
á Vestfjörðum á þessu tíma-
bili, en þar hefur íbúum
fækkað um 14,9%, á Norð-
urlandi vestra hefur íbúum
fækkað um 9,2% á tíu árum,
á Austurlandi um 6,7% og á
Vesturlandi um 5,8%.
Þessar tölur sýna að eng-
inn viðsnúningur hefur orð-
ið í þeirri þróun sem hófst
fyrir margt löngu - íbúum
dreifðari byggða hefur
fækkað og íbúum á höfuð-
borgarsvæðinu hefur að
sama skapi fjölgað.
Vitanlega er það svo, að
búsetuskilyrði ráða miklu
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
um byggðaþróun í landinu.
Fólk velur sér búsetu, þar
sem þjónustustig er hátt.
Það er auðskiljanlegt að
íbúar landsins sæki til
þeirra þéttbýliskjarna sem
bjóða upp á fjölbreytni og
gæði í heilbrigðisþjónustu,
mennta- og skólamálum,
dagvistarmálum, menning-
armálum og þess háttar.
Meðal annars til þess að
geta boðið upp á öflugri
þjónustu á sem flestum
sviðum, hefur þróun undan-
farinna ára víða um land
verið sú, að sveitarfélög
hafa í ríkum mæli samein-
ast og þannig búið til öfl-
ugri og fjársterkari eining-
ar, sem betur eru í stakk
búnar til þess að efla þjón-
ustustigið, en mannfærri
sveitarfélög.
Þá má ekki gleyma geysi-
legum samgöngubótum sem
orðið hafa víða um land og
ættu að vera til þess fallnar
að efla hinar dreifðari
byggðir. Nærtækasta dæmi
þessa er að sjálfsögðu gerð
Vestfjarðaganganna og
hvernig þau tengdu saman
byggðir, sem ófærir fjall-
vegir höfðu áður komið í
veg fyrir að tengdust, nema
skamman tíma ár hvert.
Samt sem áður er það frá
Vestfjörðum sem fólksflótt-
inn er mestur, en á tíu árum
hefur íbúum Vestfjarða
fækkað um fimmtán af
hundraði. Mest hefur fækk-
unin orðið í Vesturbyggð,
en þar hefur íbúum fækkað
um fjórðung á þessu tíu ára
tímabili. Slík fólksfækkun
hlýtur að vera ráðamönnum
fjórðungsins mikið
áhyggjuefni
Því fer fjarri að hér sé
um séríslenskt fyrirbrigði
að ræða, því sókn fólks úr
dreifbýli í þéttbýli hófst
miklu fyrr í grannríkjum
okkar en hér, einfaldlega
vegna þess að breyttir at-
vinnuhættir og iðnvæðing
voru mörgum áratugum
fyrr á ferð í grannríkjunum.
I forystugrein í Morgun-
blaðinu hinn 26. nóvember
1997 var vikið að þessari
þróun. Þar sagði m.a.: „Bú-
setubreyting af þessu tagi
tengist gjörbreyttum at-
vinnu- og þjóðlífsháttum á
Vesturlöndum. Hún fór á
hinn bóginn síðar af stað
hér en í grannríkjunum og
gengur hraðar fyrir sig.
Spá um íbúaþróun á næstu
tíu árum bendir til þess að
íbúum tiltekinna landshluta
eigi enn eftir að fækka um-
talsvert.“
Ennfremur: „Byggða-
stefna, sem fylgt hefur ver-
ið hér síðustu áratugi og
styrkja átti byggð í landinu
öllu, hefur augljóslega ekki
skilað tilætluðum árangri.“
Ekkert hefur breyst á því
rúma ári sem liðið er frá því
að þessi orð birtust á þess-
um vettvangi hér í Morgun-
blaðinu. Vel má vera að
tímabært sé orðið að stjórn-
völd endurskoði stefnu sína
í byggðamálum og búsetu-
þróun en það er hins vegar
fullkomið álitamál, hvort
þessari þróun verður yfir-
leitt snúið við með stjórn-
valdsaðgerðum. Hins vegar
gæti það gerst vegna
breyttra viðhorfa á kom-
andi árum til búsetu í þétt-
býli. Því fylgja vandamál,
ekki síður en í dreifbýli.
FLÓTTINN AF
LANDSBYGGÐINNI
3É
• sem rithöfundur
enga sérstaka kæki
eins og Brandur
ábóti, sem virðist
halda sérstaklega upp
á lýsingarorðið hrika-
legur, eða höfundur Áma sögu
byskups, sem er hallur undir orð
sem hefjast á stór-, einkum stór-
lega sem hann ofnotar stórlega
(segir stórlega nær og stórlega
mikið) eða höfundur Arons sögu
sem notar atviksorðið örvænt í
tíma og ótíma. En það er einnig þó
nokkurt uppáhaldsorð höfundar
Fóstbræðra sögu sem bregður fyr-
ir sig málvillum, ef ekki vill betur
til. I Arons sögu er einnig notað
orðalagið fannst á sem víða má sjá,
en þó oftast sem eðlilegur
stílsmáti. Höfundur Arna sögu
byskups hefur gaman af að fara
byggðum, en það er ekkert sérein-
kenni hans, höfundur Njálu hefur
einnig gaman af að nota þetta orða-
tiltæki. En hann hefur enga sér-
staka stílkæki, ekki frekar en
Sturla Þórðarson.
4Í STURLUNGU segir að þær
•sögur sem gerðust á íslandi
eftir andlát Brands byskups Sæ-
mundssonar í upphafi 13. aldar hafi
verið „lítt ritaðar, áður Sturla
skáld Þórðarson sagði fyrir Islend-
inga sögur, og hafði hann þar til
HELGI
spjall
vísindi af fróðum
mönnum, þeim
er
voru á öndverðum
dögum hans, en sumt
eftir bréfum þeim, er
þeir rituðu er þeim
voru samtíða, er sög-
urnar eru frá. Marga hluti mátti
hann sjálfur sjá og heyra, þá er á
hans dögum gerðust til stórtíðinda.
Og treystum vér honum bæði vel
til rits og einurðar að segja frá, því
að hann vissi eg alvitrastan og hóf-
samastan."
Slík eftirmæli eru engin tilviljun.
En orðalagið „Islendinga sögur“
verður ávallt ein af ráðgátum ís-
lenzkrar ritlistar. Og hverjum er
gefið vald til að breyta því af full-
komnu purkunarleysi eða geðþótta
í Islendinga sögu?
5LÝSING Sturlu Þórðarsonar í
• íslendinga sögu á Þórði Þor-
valdssyni Vatnsfirðingi er hin sama
og á Gunnlaugi ormstungu í sögu
hans. Bent hefur verið á að lýsing-
ar Gunnlaugs og Hallfreðar vand-
ræðaskálds Óttarssonar í sögu
þeirra séu harla keimlíkar og má
það til sanns vegar færa. Það eru
þó varla nein stórtíðindi, svo mikil
sem víxláhrifin eru í fornum sög-
um. Hallfreður var einsog Gunn-
laugur: mikill og sterkur, nefljótur
og jarpur á hár og fór vel en Gunn-
laugur ljósjarpur á hár og fór allvel
einsog segir í sögu hans. Þá voru
þeir skáld góð en „níðskár“ notað
um báða.
Hitt er merkilegra - og raunar
stórmerkilegt - hvað lýsing Sturlu
á Þórði Þorvaldssyni er lík Gunn-
laugi ormstungu og mætti draga
þá ályktun af því að höfundur
Gunnlaugs sögu hafi notað lýs-
ingu Sturlu í Islendinga sögu, en
ekki öfugt. Rithöfundar gefa per-
sónum sínum oft svipmót þeirra
sem þeir þekkja úr umhverfi sínu
en enginn lýsir lifandi manni upp-
úr sögulegu skáldverki. Höfundur
Gunnlaugs sögu réð því, hvernig
hann lýsti skáldinu, en Sturla var
bundinn af staðreyndum. Margir
samtímamenn Sturlu þekktu Þórð
Þorvaldsson og vissu hvernig
hann leit út, þótt Sturla Sighvats-
son dræpi þá bræður unga, Þórð
og Snorra, einsog lýst er í Islend-
inga sögu. Sturla Þórðarson lýsir
Þórði svo að hann hafi verið
herðabreiður, nefljótur og þó vel
fallinn í andliti, eygður mjög og
fasteygur, ljósjarpur á hár, skap-
mikill. En Gunnlaugi er lýst svo í
sögu hans að hann hafi verið
herðimikill, neíljótur og skap-
felligur í andliti, svarteygur (sem
er hið sama og eygður mjög og
fasteygur), ljósjarpur á hár og fór
allvel, hávaðasamur og mikill í
öllu skaplyndi.
M.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 16. janúar
ETTA HEFUR VERIÐ
viðburðarík vika í stjórn-
málum jafnt austan hafs
sem vestan. I öldunga-
deild Bandaríkjaþings
hófst málflutningur í rétt-
arhöldum yfir Bill Clinton
Bandaríkjaforseta, fyrstu
réttarhöldunum yfir sitjandi forseta, sem
haldin eru í um 130 ár. Á Evrópuþinginu í
Strassborg voru harðar umræður um ásak-
anir á hendur framkvæmdastjóm Evrópu-
sambandsins og greiddi þingið á fimmtudag í
fyrsta skipti atkvæði um vantraust á fram-
kvæmdastjómina. Það er forvitnilegt að
velta fyrir sér hvort eitthvað og þá hvað sé
sameiginlegt með þessum málum og að
hvaða leyti þau endurspegli muninn á stjóm-
kerfum og pólitískri menningu Bandaríkj-
anna annars vegar og Evrópusambandsins
hins vegar.
Við fyrstu sýn eiga málin tvö fátt sameig-
inlegt. Bandaríkjaforseti er sakaður um að
hafa framið meinsæri og hindrað framgang
réttvísinnar. Réttarhöldin hefjast eftir að
löngu ferli er lokið. Fyrst fór fram ítarleg
rannsókn sérskipaðs saksóknara er skilaði
skýrslu til fulltrúadeildar þingsins. Fulltrúa-
deildin tók skýrsluna til umræðu og afgreiddi
að lokum tvær ákærur, er sendar voru til
öldungadeildarinnar. Þrátt fyrir að þetta
ferli hafi á yfirborðinu á sér lagalegt yfir-
bragð blandast engum hugur um að pólitísk-
ar hvatir ráða ferðinni að miklu leyti.
mmmmmmm^m sé afgreiðsla
Hefðbundnar fulltrúadeildarinnar
borin saman við þá
afgreiðslu er mál Ric-
hards Nixons fékk í kjölfar þess að Waterga-
te-málið kom upp kemur greinilegur munur í
ljós. Þingmenn þess tíma lögðu áherslu á að
víðtæk sátt næðist um málsmeðferð og þegar
fulltrúadeildin tók afstöðu til málsins lá breið
samstaða í báðum flokkum til grundvallar.
Þrátt fyrir fögur fyrirheit þingmanna, er mál
Clintons var tekið fyrir sl. haust, kom fljót-
lega í ljós að þingið var klofið í málinu. I
dómsmálanefnd þingsins skiptu menn sér
fljótt upp í hefðbundnar fylkingar, sem riðl-
uðust lítt allt fram að lokaatkvæðagreiðsl-
unni í fulltrúadeildinni.
Þetta dregur tvímælalaust úr lögmæti
þeirrar málshöfðunar, sem Bandaríkjaforseti
stendur nú frammi fyrir. Vissulega efast fáir
um að þær ásakanir sem bornar eru á hann
eigi sér einhverjar forsendur. Þar sem þær
snerta hins vegar ekki beint embættisfærsl-
ur forsetans, heldur tengjast fremur því sem
yfirleitt er flokkað undir einkalíf einstak-
linga, er umdeilanlegt hvort afglöp hans rétt-
læti að stjórnkerfi voldugasta ríkis veraldar
sé snúið við um margra mánaða skeið í þeim
tilgangi að víkja kjömum forseta úr embætti.
Hafi forsetinn framið meinsæri gæti hann
þurft að svara til saka eftir að hann lætur af
embætti. Það væri þá dómstóla að úrskurða
hvort hann sé sekur og verði að sæta refs-
ingu.
Vissulega geta komið upp tílvik þar sem
skapgerðarbrestir stjórnmálamanna vekja
spurningar um hæfi þeirra til að sinna emb-
ætti, þó svo að ekki hafi verið um bein emb-
ættisafglöp að ræða. Yrði háttsettur stjórn-
málamaður til dæmis uppvís að eiturlyfja-
neyslu eða skattsvikum er erfitt að sjá
hvernig viðkomandi gæti áfram setið í emb-
ætti. Nefna má nýleg dæmi frá Bretlandi þar
sem ráðherrar urðu að segja af sér vegna
„einkamála". Annars vegar Ron Davies, eftir
að mörgu leyti óútskýrða uppákomu á Clap-
ham Common, og hins vegar Peter Mandel-
son er þegið hafði lán til húsnæðiskaupa frá
flokksbróður sínum og síðar samráðherra.
Auðvitað eru slík mál ekki að öllu leyti sam-
bærileg við mál Clintons og skiptir þar
mestu að forseti Bandaríkjanna er kjörinn
beinni kosningu af þjóðinni, sem yfirleitt á
ekki við um ráðherra.
fylkingar
EIGIÞAÐAÐVERA
réttlætanlegt að
víkja forseta úr emb-
ætti er nauðsynlegt
að ferlið allt sé hafið
yfir allan vafa líkt og
var er mál Nixons var tekið fyrir. Sú máls-
meðferð var talin styrkja stjórnkerfi Banda-
ríkjanna. Atburðarás undanfarinna mánaða
gæti hins vegar orðið til að veikja hið banda-
Yeikir
bandarískt
stjórnkerfí
ríska stjórnkerfi. Menn eiga að sigra póli-
tíska andstæðinga sína í kosningum, ekki
með pólitískum bolabrögðum undir yfirskyni
lagalegrar nauðsynjar. Fyrst ekki var póli-
tísk samstaða um það í fulltrúadeildinni að
afglöp Clintons réttlættu málshöfðun til
embættismissis hefði líklega verið skynsam-
legra að láta málið niður falla, t.d. með
áminningu, ekki síst í ljósi úrshta þingkosn-
inganna í nóvember, þar sem greinilegt var
að harðlínustefna repúblikana átti ekki fylgi
að fagna meðal almennra kjósenda.
Málið allt er hins vegar eitthvert það
furðulegasta sem komið hefur upp í banda-
rískri stjórnmálasögu. Ekki einungis vegna
efnisatriða málsins heldur og ekki síður
vegna þeirra fjölmörgu óvæntu vendinga er
einkennt hafa þróun þess. Þegar upp er stað-
ið hafa flestar spár um framvindu mála und-
anfarna tólf mánuði reynst hæpnar, ef ekki
beinlínis rangar. í hvert skipti sem Clinton
virtist hólpinn dundu nýjar ásakanir yfir. í
hvert skipti sem Clinton virtist í tapaðri
stöðu snerist þróun mála honum í vil. Flest-
um lögmálum er gilt hafa um stjórnmál og
stjómmálaumfjöllun hefur verið snúið við.
Ekki síst þess vegna er varasamt að spá um
þróun málsins í öldungadeildinni.
ÖLDUNGADEILD-
arþingmönnum hefur
verið mikið í mun að
sýna fram á að þeir
séu hafnir yfir þá
flokkadrætti og þau
þröngu vinnubrögð er einkenndu málsmeð-
ferðina í fulltrúadeildinni. Öldungadeildar-
þingmenn eru kjörnir til sex ára í senn og
þurfa því ekki að hafa áhyggjur af kosning-
um á tveggja ára fresti líkt og starfsbræður
þeirra í fulltrúadeildinni. Þar sem einungis
tveir öldungadeildarþingmenn koma frá
hverju ríki verða þeir að auki að höfða til
mun breiðari hóps kjósenda en fulltrúadeild-
arþingmenn. Samkomulagið er náðist í síð-
ustu viku um málsmeðferðina var vissulega
skref í þá átt að ná víðtækri sátt um það
hvernig mál skulu þróast. Þegar eru hins
vegar komnir brestir í þá samstöðu og ef litið
er á framvindu síðustu vikna má segja að hún
hafi ekki verið forsetanum í vil. Ekkert varð
úr tilraunum til að ná málamiðlun um vítur á
forsetann í stað þess að hefja réttarhöldin.
Líkur á að vitni verði kölluð fyrir fara sömu-
leiðis stöðugt vaxandi. Og hvað gerist ef
helstu sögupersónur þessa pólitíska farsa
verða kallaðar fyrir og yfirheyrðar? Hvaða
áhrif hefur það á afstöðu öldungadeildar-
þingmanna? Hvaða áhrif hefur það á almenn-
ingsálitið í Bandaríkjunum?
Þótt enginn geti svarað þeim spurningum
með nokkurri vissu er eitt ljóst. Málið myndi
dragast á langinn og yrði ríkjandi í banda-
rískri stjórnmálaumræðu fram eftir ári.
Clinton heldur enn vinsældum sínum meðal
þjóðarinnar en bent hefur verið á að það gæti
breyst, ekki síst ef þróun efnahagsmála verð-
ur óhagstæð þegar líða tekur á árið.
Óháð endanlegri niðurstöðu málsins er lík-
legt að það eigi eftir að hafa áhrif á banda-
rískt stjórnkerfi og stjómmál um margra ára
skeið. Eflaust verður erfiðara fyrir sérskip-
aða saksóknara í framtíðinni að hefja rann-
sókn á forseta á svipuðum forsendum og nú.
Hins vegar er einnig hætta á að málshöfðun
til embættismissis verði í auknum mæli beitt
sem pólitísku vopni en ekki sem neyðarúr-
ræði. Raunar gæti hið gagnstæða einnig
gerst og þessi kafli í stjórnmálasögunni orðið
til að meirihluti þingsins leggi ekki að nýju í
sambærilega krossferð.
Málsmeðferð
í öldunga-
deild
BANDARISKA
stjómkerfið byggir á
gömlum granni og
hefðum, hið samevr-
Evrópsk
vandræði
ópska er hins vegar í stöðugri þróun. Nú í vik-
unni reyndi í fyrsta skipti fyrir alvöra á völd
Evrópuþingsins er hæfni framkvæmdastjóm-
arinnar til að sinna störfum sínum var dregin í
efa vegna ásakana um yfirþyrmandi spillingu
og óráðsíu. Fregnir af slíku era raunar ekki
nýjar af nálinni. Árlega hafa verið dregin fram
dæmi af endurskoðendum sambandsins um
milljarða og milljarðatugi er horíið hafa í ein-
hverja botnlausa hít án nokkurra skýringa, oft
í nafni uppbyggingarstefnu, þróunaraðstoðar
eða annarra göfugra málefna.
Allt frá upphafi Evrópusamvinnunnar hef-
ur það verið markmið leiðtoga ESB að mynda
SKAUTAÐ á Tjörninni.
Morgunblaðið/RAX
'£**&*: T
■

pólitískt ríkjasamband, ekki ólíkt Bandaríkj-
unum, er keppt gæti við risaveldið í vestri um
völd, áhrif og efnahagsmátt. Með upptöku
sameiginlegs gjaldmiðils nú um áramótin var
tekið eitt stærsta skrefíð í þá átt. Atburðir
síðustu viku hafa hins vegar enn einu sinni
varpað Ijósi á hversu veikburða stofnanir
Evrópusambandsins era og hversu langt
draumurinn um Bandaiíki Evrópu á í land.
Skipta má stjórnkerfi Evrópusambandsins
í femt. Framkvæmdastjómina, sem skipuð
er embættismönnum frá öllum aðildarríkjum
og hefur frumkvæði að lagasetningu. Évr-
ópuþingið, sem skipað er þingmönnum sem
kosnir era sérstaklega í öllum aðildarríkjun-
um en hefur takmörkuð áhrif á löggjöf.
Helstu völd þingsins felast í því að það verð-
ur að staðfesta fjárlög ESB og skipan fram-
kvæmdastjómarinnar. Ráðherraráðið, sem
er skipað ráðherram ríkisstjóma aðildarríkj-
anna, tekur hins vegar allar meiriháttai'
ákvarðanir og fer með hin raunveralegu völd
innan bandalagsins. Evrópudómstóllinn
fylgist loks með að löggjöf ESB sé framfylgt
í aðildarríkjunum.
Framkvæmdastjórnin fer hins vegar með
stjórn þeirra þátta er falla undir sameigin-
lega stefnu bandalagsins, s.s. landbúnaðar-
mál, sjávarútvegsmál og byggðamál. Hvorki
framkvæmdastjómin, sem sér um að útdeila
fé, né heldur þingið, sem „samþykkir" fjár-
lögin, ber hins vegar nokkra ábyrgð á inn-
heimtu skattpeninga. Þeir fjármunir sem
renna í sameiginlega sjóði koma af skattfé
aðildarríkjanna.
Evrópuþingið sjálft hefur raunar marg-
sinnis sætt harðri gagnrýni fyrir ógætilega
meðferð fjármuna og þingmenn verið
skammaðir fyrir að skammta sjálfum sér
rausnarleg kjör og fríðindi. Evrópukosningar
vekja sjaldan mikla athygli í Evrópuríkjun-
um og fæstir stjórnmálamenn líta á Evrópu-
þingið sem mikilvægan pólitískan vettvang.
Þannig hafa hvorki framkvæmdastjórnin, né
Evrópuþingið nokkur tengsl að ráði við al-
menning í Evrópuríkjunum. Þetta hlýtur að
vera þeim sem líta á frekari samruna Evr-
ópuríkja sem mikilvægt markmið verulegt
áhyggjuefni.
Til þessa hefur heldur ekki verið pólitísk
hefð fyrir því að láta sverfa til stáls innan
stofnana Évrópusambandsins. Menn hafa
vahð að líta framhjá óráðsíu í stjórnkerfi
ESB og einbeita sér þess í stað að „uppbygg-
ingu“ Evrópu, þ.e. að efla samstarfið og
dýpka á sem flestum sviðum. Sumir hafa vilj-
að skýra deilu framkvæmdastjórnarinnar og
Evrópuþingsins svo að hún sé til marks um
breytt viðhorf innan ESB, jafnt meðal
stjómmálamanna sem í fjölmiðlum. Þau
breyttu viðhorf megi m.a. rekja til þess að
kynslóðin er upplifði síðari heimsstyrjöldina
og var reiðubúin að leggja allt í sölurnar til
að koma í veg fyrir hættuna á ófrið í Evrópu
hefur á undanförnum áram smám saman
verið að yfirgefa hinn pólitíska vettvang í
Evrópu. Kynslóðin sem tekur við er ekki
jafnfús að líta framhjá vanköntum Evrópu-
samvinnunnar.
Eftír því sem samvinna Evrópuríkjanna
verður víðtækari og nánari eykst þöi-fin á
virku, sameiginlegu stjórnkerfi. Stofnanir
ESB voru settar á laggirnar er samstarfið
var umfangsminna og aðildarríkin færri. Eft-
ir því sem aðildarríkjunum fjölgar og við-
fangsefnin verða flóknari kemur betur og
betur í ljós hversu ófullkomnar hinar evr-
ópsku stofnanir era. Það gæti þó reynst erf-
iðara verkefni en margan grunar að finna
lausn er öll ríki geta sætt sig við. Hvert ríki
Evrópusambandsins hefur sína sögu, menn-
ingu, hefðir og hagsmuni. Menn gleyma því
gjarnan að það kostaði mannskæðustu borg-
arastyrjöld sögunnar að koma á samræmdri
stjórn í Bandaríkjunum. Þrátt fyrir það vora
Bandaríkin ungt nýlenduríki án aldagamalla
hefða.
Það má því segja að bæði þessi mál varpi
Ijósi á veikleika viðkomandi stjórnkerfa. Eitt
af grundvallaratriðum bandaríska stjórn-
kerfisins er að stofnanir þess veita hver
annarri öflugt aðhald. Þetta hefur reynst
mesti styrkur stjómkerfisins og komið í veg
fyrir að því mikla valdi er bandaríska alríkis-
stjórnin hefur sé misbeitt. Líkt og nú hefur
komið í Ijós er hins vegar ekki hægt að úti-
loka að aðhaldshlutverkinu sé misbeitt. Ekki
má þó gleyma því að eitt af hlutverkum öld-
ungadeildarinnar er að veita fulltrúadeildinni
aðhald. Helsti vandi hins evrópska stjórn-
kerfis er aftur á móti skortur á aðhaldi.
Málalyktir á Evrópuþinginu á fimmtudag
vekja vissulega vonir um að vilji sé til að
breyta því þótt enn eigi hinar evrópsku
stofnanir langt í land í þeim efnum.
„Óháð endanlegri
niðurstöðu máls-
ins er líklegt að
það eigi eftir að
hafa áhrif á
bandarískt stjórn-
kerfi og stjórnmál
um margra ára
skeið.“