Morgunblaðið - 18.07.1999, Blaðsíða 44

MORGUNBLAÐIÐ
,44 SUNNUDAGUR 18. JÚLÍ1999
HUGVEKJA f DAG
Maðurinn, líf-
ríkið og trúin
Séreigindir mannsins felast að mati
Stefáns Friðbjarnarsonar m.a. í Guðs-
trú hans, listgáfum, þekkingarþorsta,
réttlætistilfínningn, samvizku
og siðaskyni.
LÍFRÍKI plánetunnar
okkar, jarðarinnar, er
margbrotið með ólíkind-
um. Fjölbreytileikinn, feg-
urðin og krafturinn, sem
það býr yfir, heillar okkur
og vekur óteljandi spum-
ingar. Hvort sem horft er
til örvera, sem sjást aðeins
í sterkustu smásjám, eða
risatrjáa, sem lifa þúsund-
ir ára, blasa við manninum
forvitnileg rannsóknar-
efni. Jafnvel Mtið og lit-
skrúðugt smáblóm, sem
teygir sig upp úr moldu á
vaknandi vori, strax og
freri fer úr jörðu, ber lífs-
orkunni vitni. Það er hluti
af sköpunarverkinu, al-
heiminum.
Fjölbreytileikinn í lífrík-
inu er miklu, miklu meiri
en menn gera sér í fljótu
bragði grein fyrir. Samt
sem áður eiga flestar teg-
undir þess sameiginlegt
lífsþema: baráttuna fyrir
„líkamlegum þörfum“. Skynlaus-
ar skepnur, sem við svo köllum,
lifa, ná líkamlegum þroska og
auka kyn sitt, *án margskonar
bardúss, sem maðurinn stendur
í, svo sem rannsóknum, vísind-
um, listsköpun, geimferðum
o.sv.fv., að ekki sé nú talað um
samvizkuna, siðgæðið og
guðstrúna.
Maðurinn er óneitanlega hluti
af lífríki jarðar, lýtur um flest
sömu lögmálum og aðrar lífteg-
undir, en hefur engu síður afger-
andi sérstöðu, séreigindir. Séra
Sveinn Víkingur segir í bók
sinni, Efnið og andinn (1957):
„Maðurinn hefur ýmsar sér-
eigindir eða sérgáfur umfram
dýrin. Má þar nefna trúarhæfí-
leikann, listgáfumar, þekkingai--
þorstann, réttlætistilfinninguna,
samvizku og siðaskyn. Þessir
eiginleikar verða ekki skýrðir að
fullu sem hjálpartæki í barátt-
unni fyrir líkamlegum þörfum,
heldur bera þeir vott um það, að
þróun mannsins stefni til lífsfyll-
ingar, sem æðri er líkamlegum
nauðsynjum. - Annars vegar er
maðurinn afkomandi dýrsins
með dýrslegar erfðahvatir. Hins
vegar er hann lifandi sál, sem
leitar æðri tilveru, andlegrar
fullnægingar, og sambands og
samlífs við hinn eilífa anda og
höfund tilverunnar, Guð.“
t Séreigindir mannsins, sem
m.a. hafa gert hann að „herra
jarðarinnar", breiða þó ekkiyfir
takmörk hans og veikleika. I al-
heiminum er „herra jarðarinnar"
sem sandkom á sjávarströndu.
Hann er víðs fjarri því að vera
höfundur þess sem að baki býr
öllu sem var, er eða verður í al-
heiminum. „Herra jarðarinnar“
er ekki höfuðsmiður að stjömu-
þokum og vetrarbrautaum.
Hann er ekki hönnuður plánet-
unnar jarðar. Ekki einu sinni
litla, litskrúðuga smáblómsins,
r sem vaknar til lífs vor hvert af
vetrarsvefni. Hann er á hinn
bóginn athyglisvert fyrirbæri í
sköpun almættisins.
Takmörk mannsins og veik-
leiki blasa við í bland við afrek
hans, sem skylt er horfa til þegar
um þessa líftegund er fjallað.
Mannkynssagan öll og ekld sízt
samtímasaga okkar færir okkur
heim sanninn um að hann, mað-
urinn, á enn langt í land Guðsrík-
is á jörðu. Það em margt óunnið
áður en því marki verður náð.
Trúlega fer bezt á því að hver og
einn hefji verkið í eigin ranni,
rækti og þroski sinn eigin innri
mann. Við emm öll og sérhvert
bæði vinnutækið, sem vinna þarf
með, og efnið, sem vinna þarf úr.
Vegvísirinn er kristinn dómur.
Og sem betur fer er kirkjan okk-
ar, sóknarkirkjan mín og þín,
alltaf nærri. Og Hann sem er
vegurinn, sannleikurinn og lífið.
Hann sem sagði: „Biðjið, og yður
mun gefast, leitið, og þér munuð
finna, knýið á, og fyrir yður mun
upp lokið verða.“
Sigurbjöm biskup Einarsson
segir í grein í Eimreiðinni:
„Trú vor á manninn er trú á
þann Guð, sem elskar manninn,
leitar hans til að bjarga honum,
frelsa hann. Rök þeirrar elsku
em ekki í eðM mannsins, heldur
eðM Guðs...“ Og síðar: „Frá þessu
fagnaðarerindi er komið það, sem
vér eigum í vestrænum menning-
ararfi af meðvitund og mannhelgi
- hver mannvera er helg vegna
þess að kærleikur Guðs hefur
helgað sér hana. Og gegn um
sorta, sem upp kann að draga,
skín ásýnd hans, sem sagði nótt-
ina, sem hann var svikinn: Verið
óhræddir, ég hefi sigrað.“
„Andinn rannsakar allt, jafn-
vel djúp Guðs“, sagði Páll post-
uM. I ljóði Einars skálds Bene-
diktssonar er undirstrikað að
trúin sé fmmskilyrði þeirrar
rannsóknar:
Vort hærra stig ber anda og kennd
íeining-
í undirdjúpi sefans finnst það grafið.
Sjá farfuglsungann átta sig um hafið;
eins eygist luktri sjón vors hðfunds
meining.
Án vegabréfs vors hjarta er
leiðin töpuð.
Vor hulda greind var oss til skiln-
ings sköpuð;
því skerðir trúlaust vit vom
sálarfarnað.
(Jörð)
Höfundur er fyrrverandi blaða-
maður við Morgunblaðið.
VELVAKAM)!
Svarað í síma 569 1100 frá 10-13
frá mánudegi til föstudags
Hver á
myndina?
SÍÐASTLIÐINN vetur
var þessi mynd af „Gunn-
ari pólití“ birt í Velvak-
anda og gaf sig þá fram
stúlka sem ætlaði að ná í
myndina en hefur ekki
gert það. Er hún beðin um
að hafa samband í síma
569-1318 og nálgast mynd-
ina.
Ábyrgð
í ferðaþjónustu
ÉG hafði verið að velta
fyrir mér hvert ætti að
halda í sumarleyfið. Ég
hafði heyrt mikið talað um
að hvalaskoðun væri vin-
sæl, en misjafnt væri eftir
landshlutum hvort stór-
hveli sæjust í ferðunum
eða ekki. Einmitt þegar ég
sat yfir tebollanum einn
laugardagsmorgun heyrði
ég í útvarpinu viðtal við
ferðaþjónustuaðila sem
selur hvalaskoðunarferðir.
Hann fullyrti að í yfir 90%
ferða hjá sér sæist
steypireyður og væru fáir
staðir í heiminum sem
gætu boðið upp á slíkt.
Þetta vakti áhuga minn
enn frekar og ég ákvað að
skoða betur þann mögu-
leika að fjölskyldan færi í
hvalaskoðun með þessum
aðila. Ekki minnkaði áhug-
inn þegar fram kom að oft
sæjust ernir í ferðum hjá
honum og að fólki fyndist
spennandi að sjá skeldýrin
sem veidd eru og að
bragða á þeim. Hann sagði
það skoðun sína að allir
grunnskólanemendur ættu
að fara í svona ferðir.
Talið barst einnig að lá-
réttu stuðlabergi sem
hann sagði að sæist í skoð-
unarferðunum. Hann sagði
það líklega myndað á ísöld!
Annars væri hann ekki
viss, en ef hann vissi ekki
eitthvað um það sem sæist
væri ekld annað að gera en
ljúga bara einhverjuu að
farþegunum! Ég ætlaði
varla að trúa mínum eigin
eyrum. Ljúga að farþegun-
um! Hann notaði einmitt
orðið ijúga. Er það
kannski þannig sem hann
fræðir skólakrakkana? Er
það þannig sem hann
greinir þær steypireyðar
og þá erni sem hann segir
að sjáist í ferðunum? Er
þetta sú virðing sem hann
sýnir farþegum sínum? Ég
skipti snarlega um skoðun
og mun aldrei fara í ferð
með þessum aðila. Er
virkilega enginn eftirlits-
aðili sem fylgist með hvort
sú þjónusta sem seld er
ferðamönnum hér á landi
stenst ákveðnar lágmarks-
kröfur? Hvernig er um
neytendavernd í slikum til-
fellum? Geta farþegar far-
ið í skaðabótamál þegar
svona svik eru í tafli? Ætli
þetta sé almennt í þeim
skoðunarferðum sem út-
lendingum eru seldar hér á
landi? Mér finnst þetta það
alvarlegt mál að full
ástæða sé til að þeir sem
eru í forsvari fyrir ferða-
þjónustuna svari þessum
spurningum opinberlega.
Hneykslaður ferðamaður.
Þakkarorð
ÉG VIL hér með senda fá-
ein þakkarorð til deildar
12a, Landspítala og Lista-
smiðjunnar, þar sem ég
dvaldi á fjórðu viku í
saumar. Allt viðmót fólks,
hvort sem um var að ræða
lækna, annað starfsfólk
eða sjúklinga, var einstak-
lega gott. Matargerð var
til fyrinnyndar, allt frá
morgunmat og fram að
rjúkandi kaffi eða tei og
meðlæti á kvöldin. Og ann-
ar aðbúnaður var einnig
hlýr og notalegur. Mér er
ógleymanlegur sólardagur
í júní þegar grillað var úti í
garði, og yndislegur 17.
júní með haronikkuleik og
söng.
Eg bið guð að blessa
þetta heimili um aldur og
ævi og sendi kærleiks-
kveðjur til allra þar.
Guðfinna Ólafsdóttir,
Gerðakoti 2,
Bessastaðahreppi.
Sleppum stöðuheiti
í DAGBLÖÐUNUM birt-
ist fyrir skömmu smáfrétt
sem fjallaði um mann sem
fékk stóran vinning í
Gullpottinum. Sló það mig
að tekið var fram að mað-
urinn væri iðnaðarmaður.
Ef maðurinn hefði verið
lögfræðingur eða læknir
efast ég um að þess hefði
verið getið. Eins sér mað-
ur auglýst t.d. „Læknis-
hjón óska eftir au pair-
stúlku" - en aldrei að iðn-
aðarmaður óski eftir au
pair-stúlku. Finnst mér
óþarfi að verið sé að tíunda
starfsheiti viðkomandi.
Birna.
Dýrahald
Síamslæða
fæst gefíns
5 ára gullfallega verð-
launakisu vantar gott heim-
iM. Ættarsaga og verðiauna-
spjöld og slaufur fylgja.
Sérstaklega skynsöm og
100% þrifin. Upplýsingar í
síma 5641260 í kvöld og
næstu kvöld eftir kl. 20.
SKAK
limsjón Margeir
Pétursson
STAÐAN kom upp á
Politiken Cup-mótinu í
Kaupmannahöfn í sumar.
Alexander Baburnin (2.585),
Irlandi, var með hvitt, en
Svíinn Stefan Schneider
(2.335) hafði svart og átti leik.
Hvítur var að blása til sókn-
ar með 11. d5, en stigalágur
andstæðingur hans hafði svör
á reiðum:
11. - Rc5! 12. dxc6! - bxc6!
(Fellur ekki í þá freistni að
þiggja drottningarfórnina) 13.
Dc4 - cxb5 14. Rxb5? (Skárra
var 14. Dxb5+) 14. - Dd7 15.
Ba5 - Hc8! og Baburin gafst
upp, þvi hann á ekki viðunandi
vöm við hótuninni 15. -
Rd3+. Það er sjaldgæft að sjá
svo stigaháan skákmann tapa
í aðeins 15 leikjum. Byrjunin
var þannig: 1. d4 - d5 2. c4 -
c6 3. e3 - Bf5 4. cxd5 - cxd5 5.
Db3 - Dc7 6. Bb5+ - Rd7 7.
Rc3 - e6 8. Bd2 - Re7 9. Hcl -
Rc6 10. e4 - dxe4 11. d5 og
upp er komin staðan á stöðu-
myndinni.
Víkverji skrifar...
UMRÆÐAN að undanfómu um
Reykjavík sem borg hinna rauðu
ljósa hefur vart farið framhjá neinum
og ekki heldur mótmæli nokkurra íbúa
í gamla Grjótaþorpinu í miðborginni.
Gengur málflutningur íbúanna út á að
ekki sé lengur svefnfriður vegna
ónæðis af völdum tveggja skemmti-
staða í næsta nágrenni, skemmtistaða
sem raunar eiga ekkert sameiginlegt
annað en að skilgreinast sem slíkir.
Víkverji hefur fylgst með þessari um-
ræðu, enda varla annað hægt, og getur
ekki gert að því að þykja málflutning-
ur fulltrúa þessara íbúa eilítið hjákát-
legur.
Víkveria finnst málflutningurinn
ekki hjákátlegur vegna eðlis þeirrar
starfsemi sem fram fer í öðmm þess-
ara skemmtistaða, heldur þykir hon-
um alltaf dálítið hjákátlegt þegar full-
trúar íbúa í gamla miðbænum láta til
sín taka með reglulegu millibili og
kvarta yfir ónæði og hávaða af mið-
bæjarlífinu. Víkverji hefur nefnilega
ekki orðið var við þessa umræðu ann-
ars staðar í heiminum meðal íbúa í
miðborgum miklu stærri borga.
Víðast hvar í heiminum þykir fólki
nefnilega akkur í því að búa í miðborg-
inni, drekka í sig þá sérstöku stemmn-
ingu sem þar ríkir og oftast era þetta í
hópi dýrustu hverfa hverrar borgar.
Þannig er þetta einnig hér á landi og
ásókn í íbúðarhúsnæði í miðbænum
hefur verið með mesta móti að undan-
fórnu. Kemur það vitaskuld fram í
hærra verði á húseignum á svæðinu og
allt gerist þetta á sama tíma og nokkr-
ir íbúar kvarta og kveina og segja ekki
búandi þar miðað við núverandi að-
stæður.
Víkverji hefur reynslu af því að búa
í miðborginni, þótt hann hafi nú ný-
skeð flutt sig um set eilítið austar í
borgina. Á þessum áram sínum í mið-
borginni kunni Víkverji því vel að búa í
hringiðu mannlífsins, geta labbað út úr
húsi og verið kominn niður í bæ og
spásserað um stræti og torg og lesið
hús að hætti kunnra skálda hér fyrr á
öldinni.
Aldrei hvarflaði það sérstaklega að
honum að hann byggi í hverfi hinna
rauðu ljósa, ellegar í umhverfi sem
væri tæpast byggilegt sökum hávaða
og annarrar óáranar. Þess vegna kem-
ur það Víkveija eih'tið spánskt fyrir
sjónir að heyra þessar raddir nú og
veltir því fyrir sér hvort sömu íbúar
hafi ekki gert sér grein fyrir þessu áð-
ur en sest var að í miðborginni. Flutti
fólk í Grjótaþorpið til að njóta kyrrðar
og rósemdar, eða til að njóta nálægð-
arinnar við iðandi mannlífið og menn-
inguna? Vilji þetta fólk frið og ró, af
hverju flytur það sig þá ekki um set í
rólegri hverfi og hleypir jafnframt að
þeirri gerð fólks sem svo gjarnan vill
búa i nágrenni miðbæjarins, sækja
kaffihús á kvöldin og lesa hús á kvöld-
göngunni en getur það ekki með
nokkra móti sökum óheyrilegs íbúða-
verðs á svæði 101? - Spyr sá sem ekki
veit.
Að þessu sögðu er rétt að ítreka að
til eru lög og reglugerðir um af-
greiðslutíma vínveitingahúsa og þeim
ber að framfylgja eins og öðrum lögum
í þessu landi. Fari hávaði frá slíkum
húsum yfir ákveðin mörk verður að
sjálfsögðu að grípa til viðeigandi að-
gerða, gefa viðvaranir og beita síðan
lokunum sé ekki bragðist við með rétt-
um hætti. Engum á að líðast vanvirða
við nágranna sína, fyrirtæki eða íbúa,
og engum á að líðast vanvirða við þau
lög sem við höfum kosið að setja um
starfsemi skemmtistaða frekar en um
hverja aðra starfsemi. En á meðan
ekkert bendir til þess að hávaði frá
þessari starfsemi sé fyrir ofan viðmið-
unarmörk er engin ástæða til að láta
rökleysu og tilfinningasemi hlaupa
með sig í gönur.
Um leið er hins vegar einnig fylista
ástæða til að fylgjast vel með starf-
semi erótískra skemmtistaða sem
mjög hefur fjölgað í borginni að und-
anfórnu. Starfsfólk þessara staða hef-
ur verið bendlað við ýmiskonar glæpa-
starfsemi eins og komið hefur fram í
fjölmiðlum og vitaskuld á að bregðast
við sMku af fyllstu hörku. I þvi sam-
bandi getur Víkverji sagt frá fólki sem
ætlaði sér að eiga notalega stund á
kaffihúsi einu í miðborginni á dögun-
um. Góð stemmning var í húsinu, þétt
setinn bekkurinn og nokkuð um út-
lendinga. Ráku margir upp stór augu
þegar inn stigu þrjár dansmeyjar frá
einum þessara erótísku skemmtistaða,
afar kiæðlitlar og dreifðu auglýsinga-
miðum frá vinnustað sínum á öll borð
kaffihússins og héldu að því búnu á
brott. Miðarirnir gáfu til kynna að
vinnustaður meyjanna væri ekki í mið-
borginni, heldur í austurbænum, og
var greinilega ætlan þeirra að laða að
viðskiptavini fyrir kvöldið.
Á kaffihúsinu var fólk á öllum aldri,
þar með talið Mtið börn, og er óhætt að
segja að flestir gestanna hafi verið yfir
sig hneykslaðir á heimsókninni og
kunnað umræddum dansmeyjum Mtlar
þakkir fyrir framhleypnina. Þótti ís-
lenskum gestum Mtið til þessarar land-
kynningar koma, enda var auðséð að
eriendir gestir kaffihússins áttu vart
orð til að lýsa hneykslun sinni. Svona
nokkuð á auðvitað alls ekki að líða og
er kannski fyrsta skrefið í því að
Reykjavik sé að þróast í þá átt að
verða borg hinna rauðu ljósa. Ljótt ef
satt er.