Morgunblaðið - 13.08.1999, Síða 31

Morgunblaðið - 13.08.1999, Síða 31
30 FÖSTUDAGUR 13. ÁGÚST 1999 JltagnnMiftife STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík. FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson. RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. UM DREIFÐA EIGNARAÐILD SÍÐUSTU daga hefur hver sérfræðingurinn öðrum merk- ari komið fram á sjónarsviðið til þess að útskýra fyrir fólkinu í landinu, að það sé óframkvæman- legt að tryggja dreifða eignarað- ild að bönkum. Kjarninn í mál- flutningi þeirra, sem þannig tala, er sá, að markaðurinn verði að ráða, það sé ómögulegt að hafa eftirlit með því hver eigi hvað eða hver kaupi hvað og þess vegna séu hugmyndir um að tryggja dreifða eignaraðild að ríkisbönk- unum, þegar og ef þeir verða einkavæddir, óframkvæmanlegar og verðmæti þeirra muni jafnvel minnka, ef takmarkanir verði settar á eignarhlut hvers og eins. Fyrir nokkrum dögum gengu sumir talsmenn Samfylkingarinn- ar fram fyrir skjöldu og til- kynntu, að Samfylkingin mundi flytja frumvarp á Alþingi í haust til þess að tryggja dreifða eignar- aðild og fyrrverandi þingmaður Samfylkingarinnar hefur upplýst að þingmenn hennar hafl reynt að koma slíkum lagaákvæðum fram á Alþingi undir lok síðasta árs. Nú bregður hins vegar svo við, að Sighvatur Björgvinsson, for- maður Alþýðuflokksins og fyrr- verandi bankamálaráðherra, kveður upp úr með það í samtali við Dag í gær, að þetta sé ekki hægt. I viðtalinu segir formaður Alþýðuflokksins m.a.: „Eg hef ekki trú á því, að gerlegt sé að setja lög til að tryggja dreifða eignaraðild, sem halda þegar fram í sækir. Ég er alveg viss um, að Davíð Oddsson, forsætis- ráðherra, hefði aldrei orðað þessa lagasetningu ef þeir sem eru að kaupa fjórðung í FBA væru hon- um þóknanlegir. Ég tel, að þetta tal forsætisráðherra um lagasetn- ingu sé sprottið af því að hann vilji setja lög sem banni Jóni Olafssyni í Skífunni að kaupa hlutabréf." Málflutningur sem þessi er for- manni Alþýðuflokksins og öðrum helzta forystumanni Samfylking- arinnar ekki sæmandi. I samtali við Morgunblaðið 8. ágúst árið 1998 eða fyrir u.þ.b. tólf mánuð- um sagði Davíð Oddsson m.a.: „Sumar þjóðir hafa það reyndar svo, að þær binda það í lög hversu mikil eignarhlutdeild ein- stakra aðila má vera í bönkunum. Ég hygg að það sé til að mynda þannig í Noregi. Það má vel vera að slíkt gæti verið skynsamlegt að gera einnig hér á landi. A.m.k. er ekki æskilegt að menn hafi á tilfinningunni, að það séu einhver önnur sjónarmið, sem ráði stefnu banka, en almenn arðsemissjón- armið, eins og einhverjir þröngir hagsmunir ráðandi hóps.“ Og í sama viðtali sagði: „Davíð sagði, að þó nú sé tízka að tala um kjölfestufjárfesta telji hann að í bankastofnun geti alveg dug- að að stærstu eignaraðilar, sem komi til með að hafa leiðbeinandi forystu um reksturinn, eigi eign- arhluti á bilinu 3% til 8% til dæm- is.“ Þessi ummæli viðhafði forsæt- isráðherra hér í Morgunblaðinu fyrir einu ári. Þá voru engar um- ræður um sölu sparisjóðanna á hlutabréfum í FBA, sem þeir höfðu ekki einu sinni eignast á þeim tíma. Þá voru engar upplýs- ingar um að einstakir nafngreind- ir athafnamenn hefðu áhuga á að fjárfesta í einhverjum ríkisbank- anna. Þá höfðu að vísu verið um- ræður um hugsanleg kaup sænsks banka á hlut í Landsbanka Islands. En í þessu viðtali við Morgunblaðið var forsætisráðherra fyrst og fremst að lýsa meginsjónarmiðum sínum til þess hvemig standa ætti að einkavæðingu ríkisbankanna. Hvernig ætlar nú formaður Al- þýðuflokksins að koma málflutn- ingi sínum í dagblaðinu Degi, og reyndar einnig í Ríkisútvarpinu í gær, heim og saman við þessar staðreyndir máls? Eða skipta stað- reyndir hann engu máli? Sala ríkisbankanna er stórmál. Eitthvert stærsta mál, sem komið hefur upp á síðari hluta aldarinnar. íslenzka þjóðin, sem horft hefur upp á þau ósköp gerast, að fámenn- ur hópur manna hefur náð miklum hluta auðlindarinnar í sínar hend- ur, þótt lögin segi annað, mun aldrei horfa þegjandi á það, að fá- mennir hópar nái bankakerfinu í sínar hendur. Það var alveg ljóst, eftir yfirlýsingar forsætisráðherra hér í Morgunblaðinu fyrir ári, að hann gerði sér fulla grein fyrir þessum veruleika og benti á leið til þess að koma í veg fyrir að þessi vandi kæmi upp. Þegar sparisjóð- irnir keyptu stóran hlut í ÉBA datt engum í hug, að þessar stofnanir almennings mundu standa að því að beina einkavæðingu bankanna í farveg, sem gengur þvert á stefnu- yfirlýsingu forsætisráðherra, sem fullyrða má að sé í samræmi við vilja meginþorra fólks. Á að skilja vanhugsaðar yfirlýs- ingar formanns Alþýðuflokksins svo, að honum sé meira í mun að reyna að koma höggi á Davíð Oddsson en að taka þátt í því að tryggja að bankakerfi landsmanna lendi ekki í höndum örfárra manna? Er það að verða ein helzta hugsjón Alþýðuflokksins? I sama viðtali við Dag segir for- maður Alþýðuflokksins: „Hvað ætla menn að gera við Islands- banka hf. ef þessi lög verða sett? Hver veit hvernig eignaraðild að bankanum skiptist?" Hvernig í ósköpunum stendur á því að fyrr- verandi bankamálaráðherra talar af slíkri vanþekkingu? Hann þarf ekki annað en fara inn á viðskipta- vef Morgunblaðsins til þess að sjá hverjir eru 10 stærstu hluthafar í Islandsbanka hf. í sama tölublaði Dags segir einn af þingmönnum Samfylkingarinn- ar, Ásta Ragnheiður Jóhannesdótt- ir, aðspurð um dreifða eignaraðild að fjármálafyrirtækjum: „Það held ég að verði mjög erfitt og nánast ekki hægt. Verðbréfamarkaðurinn á Islandi er frjáls og tilraunir til að tryggja dreifða eignaraðild eða aðrar hömlur í þá veru myndu leiða til þess, að hlutur ríkisins, það er almennings í fjármálafyrirtækjum eins og til dæmis Fjárfestingar- banka atvinnulífsins myndi lækka stórlega í verði. Greinilegt er þó, að Kolkrabbinn er uggandi yfir stöðu þessa máls.“ Er svo komið fyrir Samfylkingunni, að hún kæt- ist svo mjög ef hún telur að „Kol- krabbinn“ sé uggandi, að hún missi sjónar á því, sem skiptir máli í þessu þjóðfélagi? Eru jafnaðar- menn hættir að hugsa um að skapa jöfnuð meðal þjóðfélagsþegna? Þeir sem halda því fram, að það sé óframkvæmanlegt að tryggja dreifða eignaraðild að bankakerf- inu hafa rangt fyrir sér. Þar étur hver upp eftir öðrum sömu tugg- una og hafa ekki fyrir því að kynna sér efni málsins. I öðrum löndum eru margvíslegar takmarkanir á viðskipti með hlutabréf. Davíð Oddsson vísaði í máli sínu hér í blaðinu fyrir einu ári til Noregs. Fyrir nokkrum árum gaf tímarit- ið Economist út upplýsingarit um fjölmiðlamarkaðinn í Evrópu. Þar kom í ljós, að nánast í öllum Evr- ópuríkjum eru svo strangar regl- ur um eignarhald á fjölmiðlum og innbyrðis á milli fjölmiðla, að sér- staka athygli vekur. Fyrirtæki, sem gefa út dagblöð, mega ekki eiga nema takmarkaðan hlut í sjónvarpsstöðvum og öfugt svo að dæmi sé tekið. I Bandaríkjunum eru svo strangar reglur um eign- arhald á fjölmiðlum, að þegar Ástralíumaðurinn Rupert Mur- doch hóf að fjárfesta í fjölmiðlum þar í landi varð hann að afsala sér áströlskum ríkisborgararétti og gerast bandarískur ríkisborgari. Þegar þessi sami maður, sem hafði keypt nokkur dagblöð í Bandaríkjunum, hóf að kaupa sjónvarpsstöðvar varð hann að selja tvö dagblaðanna, sem hann hafði keypt, vegna strangra reglna um eignatengsl á milli blaða og sjónvarpsstöðva. Fyrir skömmu kom það fram í fréttum, að franskt fyrirtæki hefði verið að eignast stóran hlut í brezku Sky-sjónvarpsstöðinni og væri farið að ógna stöðu Murdochs, sem er stærsti eigandi sjónvarps- stöðvarinnar. Jafnframt kom fram, að hann gæti ekki aukið við sinn hlut vegna þess, að honum er bannað að eiga meira en 40% í sjónvarpsstöðinni. Úr því að hægt er í flestum ríkjum beggja vegna Atlantshafs- ins að setja strangar og flóknar reglur um eignarhald á fjölmiðl- um og fylgja þeim eftir er ekki síður hægt hér á Islandi að setja strangar reglur um takmörkun á eignarhlut einstakra aðila og tengdra aðila að bönkum á ís- landi. Þeir sem hafa haldið öðru fram eru að slá fram staðhæfíng- um, sem þeir geta ekki staðið við. Sannleikurinn er auðvitað sá, að það er ekki hægt að einkavæða ríkisbankakerfið á íslandi nema þær forsendur séu fyrir hendi, sem Davíð Oddsson lýsti svo skil- merkilega í samtali við Morgun- blaðið fyrir ári og endurtók í samtali við báðar sjónvarpsstöðv- arnar fyrir nokkrum dögum. Það verður erfitt að beina þróun sjáv- arútvegsins inn á nýjar brautir, þar sem eigandi auðlindarinnar nýtur eðlilegs arðs af eign sinni, en það er hægt og vonandi verður það gert. En það væri fráleitt að gera nú þau hrapallegu mistök að halda þannig á einkavæðingu bankakerfisins að þjóðin stæði frammi fyrir eignarhaldi örfá- menns hóps manna að fjármála- kerfinu. Er það slíkt þjóðfélag, sem Al- þýðuflokkurinn og Samfylkingin vilja byggja upp? Er það sá boð- skapur, sem þessi stjórnmála- hreyfing, sem kennir sig við jafn- aðarmennsku, ætlar að halda að þjóðinni á næstu árum? Þau þjóð- félagsátök, sem staðið hafa og standa um kvótakerfið eru hörð en átökin í þjóðfélaginu eiga eftir að harðna mjög, ef einkavæðing ríkisbankanna á að beinast í þann farveg, að menn yppti öxlum og haldi fram þeirri hugsunarlausu klisju, að það sé ekki hægt að tryggJa dreifða eignaraðild að bönkum. Ætlar Samfylkingin að heyja stjórnmálabaráttu sína á næstu árum með það í fyrirrúmi að það sé sjálfsagt og ekkert við því að gera að bankarnir færist á fárra manna hendur? Telur Sam- fylkingin að sú vígstaða sé væn- leg í baráttu við Sjálfstæðisflokk undir forystu Davíðs Oddssonar, sem fylgir fram kröfu fólksins í landinu um dreifða eignaraðild? Stjórnmálamenn í öllum flokk- um eiga nú að taka höndum sam- an um málefnalegan undirbúning að löggjöf, sem tryggir þau mark- mið að eignaraðild að bönkunum verði dreifð. Afstaða Sjálfstæðis- flokksins er skýr og ótvíræð og sú afstaða er sérstakt fagnaðar- efni fyrir alla þá, sem vilja byggja upp á Islandi réttlátt og sann- gjarnt þjóðfélag. SAMKVÆMT upplýsingum Morgunblaðsins eru nú um 3.050 börn á biðlistum eftir leikskólaplássi í bæjarfélögun- um Reykjavík, Kópavogi, Hafnarfirði og Garðabæ. Af þessum börnum eru um 1.350 fædd 1997 eða fyrr. Þessar tölur segja þó ekki alla söguna þar sem misjafnt er hvenær foreldrar geta sótt um vist fyrir börn sín, í Reykjavík er það t.d við sex mánaða aldurinn en í Kópavogi hefur verið miðað við eins árs aldurinn. Einnig ber að hafa í huga að flest bæjarfélög á höfuðborgarsvæðinu leggja aðaláherslu á það um þessar mundir að ná því markmiði að öll tveggja ára börn fái leikskólapláss áð- ur en farið verður að huga að yngri aldurshópum. Flest bæjarfélögin bjóða einhver pláss fyrir yngri börn en tveggja ára en enn sem komið er eru þau mjög fá. Rúmlega 2.000 börn eru á biðlista í Reykjavík að sögn Bergs Felixsonar, framkvæmdastjóra Leikskóla Reykja- víkur. Þar af eru 1.270 fædd á árunum 1998 og 1999. 200 börn á biðlistum eru fædd á árunum 1994-1996 og segir Bergur þann hóp eiga sér þá skýringu að þetta séu börn sem eru að flytja til Reykjavíkur og þá mörg ekki komin með lögheimili í Reykjavík sem sé for- senda fyrir úthlutun leikskólapláss. Þessi hópur gengur fyrir við úthlutun leikskólapláss að uppfylltum skilyrð- um um búsetu. Verst ástand varðandi tveggja ára börn Það eru börn fædd árið 1997 sem gengur verst að koma fyrir á leikskól- um en um 600 þeirra eru á biðlistum Leikskóla Reykjavíkur. Bergur segir langstærstan hluta þeirra ekki koma til með að fá leikskólapláss. „Þetta er hópur sem við hefðum viljað ná inn en það verður erfitt að ná því marki.“ Milli 1.600 og 1.700 börn eru í ár- gangi í Reykjavík og því um 900 tveggja ára börn sem hafa leikskóla- pláss. Bergur segir að biðlistar séu svipaðir í ár og verið hefur undanfarin ár. Biðlistarnir eru misjafnir eftir hverfum en erfiðasta hverfið er Graf- arvogur þar sem það er nýjast og mest af barnafólki þar. Bergur segir verið að taka leikskóla í Húsahverfi í notkun auk deilda í leikskólum í Breiðholti og Vesturbæ. Næst verði ráðist í bygg- ingu leikskóla í Víkurhverfi, Grafar- vogi. Bergur bendir á að biðlistarnir þýði heldur ekki í öllum tilvikum að börn sem á þeim eru séu ekki með leik- skólapláss. Sum séu á einkareknum leikskólum sem borgin styrkir, en um- sóknir liggi áfram inni hjá Leikskólum Reykjavíkur. Bergur segir einnig for- eldra misfljóta að sækja um fyrir börn eftir að á því er gefinn kostur og sækja um af mismikilli þörf. „Sumir myndu MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. ÁGÚST 1999 31 Langir biðlistar eftir leikskólavist Víða á höfuðborgarsvæðinu eru biðlistar á leikskóla langir, sérstaklega fyrir tveggja ára börn. Asókn í heilsdagsvistun fyrir börn hefur einnig aukist mjög og meira en gert var ráð fyrir. Sigríður B. Tómasdóttir tók saman upplýsingar um stöðu______ leikskólamála á höfuðborgarsvæðinu. virkilega vilja fá pláss fyrir yngri börn en tveggja ára, aðrir sækja um til að vera tímanlega í því. En aðalskýring þess að biðlistar eru enn mjög svipaðir og verið hefur er sú að ásókn í heilsdagspláss hefur aukist mjög þannig að þó að við höfum bætt við plássum þá hafa þau mikið farið í að lengja dvölina hjá þeim börnum sem eru þegar með leikskólapláss," segir Bergur. Ásókn í heilsdagsvistun kom á óvart Hann bætir því við að þessi aukna ásókn hafi komið nokkuð á óvart. Áætlanh- um leikskólauppbyggingu hafi gert ráð iyrir fleiri hálfsdags- plássum og þær áætlanir standist ekki. Bergur segir skoðanakannanir sem Dagvist barna (nú Leikskólar Reykjavíkur) hafi gert undanfarin ár hafi bent til þess að giftir foreldrar og í sambúð hafi viljað hálfsdagspláss en annað hafi komið á daginn. Rétt er að bæta við að það var fyrst árið 1996 að giftum foreldrum og í sambúð var gefinn kostur á heilsdags- plássi fyrir börn sín í leikskóla, áður voru það eingöngu forgangshópar, ein- stæðir foreldrar, námsmenn og þeir sem áttu við erfiðar heimilisaðstæður að stríða, sem áttu rétt á heilsdags- plássi. Eftir að hafa kannað stöðu í leik- skólum á höfuðborgarsvæðinu er greinilegt að mikil þörf hefur verið á þessari þjónustu og taka allir viðmæl- endur Morgunblaðsins undir það. Einnig virðist sem þessi aukning hafi komið nokkuð á óvart. „Þegar sveitar- félögin opnuðu fyrir þessa þjónustu kom þörfin í ljós,“ segir Sigurlaug Einarsdóttir, leikskólafulltrúi í Hafn- arfirði. „Fólk vill að barnið geti dvalið á sama stað allan daginn sem er eðlileg krafa í nútímaþjóðfélagi." Sigurlaug segir mikla eftirspurn eftir heilsdags- plássum og plássum í sex tíma, eftir- spurn eftir plássum eftir hádegi sé hins vegar á hraðri niðurleið og taka fleiri undir það. Fjögurra tíma vistun er einnig á undanhaldi segir Sigurlaug því flestir vilja hafa börnin a.m.k. í fimm tíma vistun. Um 500 börn eru á biðlista í Hafnar- firði og segir Sigurlaug það svipað og verið hefur undanfarin ár. Þar af eru 30 börn fædd 1996, 220 börn fædd 1997 og afgangurinn yngri. Milli 320-330 börn eru í árgangi í Hafnar- firði og þar sem annars staðar sækja foreldrar nær allra barna í þeim ár- göngum sem við eiga um leikskóla- pláss. Sama gildir í Hafnarfirði og í Reykjavík, ný pláss hafa mikið farið í heilsdagsvistun og því ekki stytt biðlista. Sigurlaug segir biðlistana mesta á Holtinu, sem er nýtt hverfi, og í Norð- urbænum, sem er að endurnýjast. Næst liggur fyrir að reisa leikskóla á Holtinu. „Á næstu fimm árum ætti að vera komin heilmikil áætlun um hvernig á að standa að uppbyggingu leikskóla í Hafnarfirði. Það er mjög mikil þróun sem hefur átt sér stað í leikskólamálum og sveitarfélög virðast ekki hafa verið í stakk búin til að koma til móts við hana á stuttum tíma.“ Mikil fjölgun í Kópavogi skýring biðlista þar I Kópavogi hefur verið mikil fjölgun í bæjarfélaginu og segii- Sesselja Hauksdóttir, leikskólafulltrúi bæjar- ins, hana skýringu þess að ekki hefur tekist að stytta biðlista í bænum. „Biðlistinn, rúmlega 500 börn, er svip- aður og hann hefur verið undanfarin 5-6 ár og okkur gengur ekki að stytta hann þráttfyrir að við byggjum mikið. I haust verður tekinn í notkun nýr leikskóli í Lindarhverfi, og tveir nýir leikskólar voru teknir í notkun á síð- asta ári.“ Af þessum 500 börnum eru 230 þeirra fædd 1997 en afgangurinn eru yngri börn. Árgangar barna á leik- skólaaldri nálgast nú um 350 börn í Kópavogi. Sesselja tekur undir með öðrum við- mælendum að mikil ásókn sé í heils- dagsvistun og hún hefur einnig á til- finningunni að meirihluti foreldra eins árs barna myndi vilja setja þau í leik- skóla. Kópavogsbær hefur enn sem komið er afar fá pláss fyrir eins árs börn enda forgangurinn þar sem ann- ars staðar að ná því markmiði að öll tveggja ára börn fái leikskólapláss. Sesselja bendir þó á að þróunin sé sú að fleiri yngri börn muni vera í leik- skóla. Samkvæmt lögum um leikskóla sem sett voru 1994 er leikskóli fyrsta skólastigið í skólakerfinu og fyrir börn undir skólaskyldualdri. Sesselja bend- ir á að þau nái þannig einnig yfir eins árs aldurshópinn. Á Seltjarnarnesi er farið að huga að því að bjóða upp á leikskólapláss fyrir eins árs börn. Það er eina sveitarfélag- ið á höfuðborgarsvæðinu ásamt Bessa- staðahreppi þar sem eru engir biðlist- ar fyrir leikskóla. Ri-istjana Stefánsdóttir, leikskóla- fulltrúi á Seltjarnarnesi, segir öll börn frá tveggja til fimm ára aldurs fá leik- skólapláss og þann tíma sem þau óska eftir. Um 70% eru í heilsdagsvistun. Afgangurinn er nær allur fyrir hádegi og þá í sex tíma, frá 8-14 en örfá börn eru eingöngu eftir hádegi. Rristjana segir ásókn í heilsdags- pláss hafa aukist gífurlega og bendir á, eins og fleiri viðmælendur, að það end- urspegli glöggt þær þjóðfélagsbreyt- ingar sem hafi orðið undanfarið. „Það er pressa í þjóðfélaginu á að báðir for- eldrar vinni fullt starf og þeir virðast ekki hafa val í þeim efnum.“ Breytingar í Garðabæ í kjölfar einsetningar grunnskóla Undir þetta tekur Jóhanna Björk Jónsdóttir, leikskólafulltrúi Garðabæj- ar. I Gai’ðabæ eru 64 börn á biðlista, öll fædd 1997, en um 90 börn eru í ár- gangi í Garðabæ. Jóhanna segir að- stæður í leikskólamálum Garðabæjar Morgunblaðið/Arnaldur einnig hafa breyst aðeins eftir að grunnskólinn varð einsetinn þar. Þegar hún tók til starfa í Garðabæ, fyrir sex árum, hafi öll tveggja ára börn verið með leikskólapláss. Þá var grunnskólinn ekki einsetinn en for- eldrar vilji mjög gjarnan hafa öll börn í skóla á sama tíma. Þannig séu í raun laus pláss í Garðabænum eftir hádegi en það henti bara ekki foreldrum. Jóhanna segir stóraukna ásókn í sex til átta tíma vistun og segir gamla morguntímann frá 8-12 að verða úrelt- an. Foreldrar vilji mjög gjarnan að börnin fái heitan mat í hádeginu eins og boðið sé upp á í leikskólum og þá a.m.k. hafa þau í fimm tíma vistun. Verið er að byggja við tvo leikskóla í Garðabænum og munu þau pláss verða tekin í notkun á tímabilinu októ- ber til desember en þegar er búið að úthluta í þau pláss. Auk þess er verið að byggja leikskóla sem tekinn verður í notkun haustið 2000. Jóhanna bendir á að þótt, eins og áður sagði, pláss séu í raun laus eftir hádegi á leikskólum í Garðabæ sé ekki nóg að eiga laust pláss. Starfsmanna- mál þurfi einnig að vera í lagi en mjög erfiðlega hafi gengið að manna eftir hádegi. Auk þess sé hlutfall mennt- aðra leikskólakennara ekki nógu hátt en það var 43% í fyrra og bjóst Jó- hanna ekki við miklum breytingum á þeirri tölu. Lágt hlutfall leikskólakennara Þetta hlutfall er ekki fjarri lagi því sem þekkist annars staðar á höfuðborg- arsvæðinu. í Reykjavík eni um 40% starfsmanna menntaðir, nákvæmar töl- ur liggja ekki fyrir, segir Bergur Felix- son, þai’ sem mikið rót er á þessum málum á haustin. „Það vantai’ enn mik- ið af starfsfólki í leikskólana og eifitt er að manna þá þegar samkeppni um starfsfólk er eins mikil eins og raun ber vitni.“ í Hafnarfirði voru 38,7% starfs- manna leikskólakennarar í fyrra og bjóst Sigurlaug leikskólafulltrúi ekki við að hlutfallið hækkaði mikið „Starfs- mannamál eru alltaf erfið á haustin, við þurfum líka bara að útskrifa fleiri leik- skólakennara, það er það sem þetta snýst um,“ segir Sigurlaug. í Kópavogi voru tæplega 50% starfsmanna leikskóla síðastliðinn vet- ur leikskólakennarar og segir Sesselja Hauksdóttir að hún hafi á tilfinning- unni að hlutfallið verði ívið hagstæð- ara nú. Hún segir betur hafa gengið að manna leikskólana nú en í fyrra en þá gekk einnig illa að fá leiðbeinendur til starfa. Kristjana Stefánsdóttir segir ástandið á Seltjarnarnesi ekki til að kvarta yfir, á einum leikskóla séu t.a.m. 15 af 25 starfsmönnum leik- skólakennarar, á hinum séu þeir reyndar einungis 8. Þar séu þó mjög reyndir leiðbeinendur. „Gulldrengurinn“ frá Olympíu- leikunum í eðlisfræði í fyrra Fróðleiks- fús afburða- nemandi Chen Yuao, sem varð stigahæsti keppandi á — ■ ■ Olympíuleikunum í eðlis- fræði í fyrra, hefur í sumar unnið við eðlis- fræðistofu Raunvísinda- stofnunar Háskólans. Eyrún Baldursdóttir ræddi við hann og * forystumenn Olympíu- nefndarinnar hér heima, sem telja Chen afburða- mann á sviði eðlisfræði. EFTIR glæsilegan árangur Chen Yuao á Ólympíuleikun- um í eðlisfræði í fyrra ákvað framkvæmdanefnd Ólympíu- leikanna, undir forystu Þorsteins Inga Sigfússonar prófessors og Viðars Ágústssonar íramkvæmdastjóra, að bjóða honum hingað til vinnu yfir sum- arið. Chen vann gullverðlaun á Ólymp- íuleikunum og var einnig stigahæstur keppenda. „Ég þáði boðið um dvöl hér til að geta lært meira í eðlisfræði," segir Chen sem er 18 ára gamall. Hann er á fyrsta ári í eðlisfræði í Vísinda- og tækniháskóla Kína og situr í bekk fyrir afburða nemendur. Hingað kom hann í fyrrihluta júlí og mun dvelja meðan á sumarfríinu í skólanum hans stendur. Þorsteinn Ingi Sigfússon prófessor segir að hugmyndin hafi verið að Chen fengist við verkefni sem fæli í sér mikla áskorun. Fyrstu vikuna hér kynnti hann sér allt sem í boði var fyrir sumarstúdenta á Raunvísindastofnun- inni. „Jarðeðlisfræði þykir mér áhuga- verð, sérstaklega sökum nálægðar náttúrunnar hér. Ég valdi mér hins- vegar skammtafræði, því í henni gat ég lært mest,“ segir hann. Hann vinnur nú verkefni í eðlisfræði tvívíðra kerfa á vegum Viðars Guðmundssonar. „Tvívíð skammtakerfi er þar sem rafeindir eru staðsettar á mörloim til dæmis tveggja efna og geta ferðast í planinu,“ útskýr- ir Chen. „Við reiknum orku, bylgjufall og þéttleika rafeindanna," segir hann og bætir við að þetta sé mögulega eðl- isfræði tölvanna í fi’amtíðinni. „Verkefnin sem ég hef fengið eru mjög erfið,“ segir Chen og hlær. „En ég hef vitaskuld lært mjög mikið, ekki bara í eðlisfræði heldur einnig í tölvu- fræði og ensku. Ég hef kynnst mörgum nemendum í Raunvísindastofnuninni sem eru viljugir að útskýra fyrir mér ef ég skil ekki,“ segir hann og er, líkt og Þorsteinn bendir á, mjög hógvær. í þá tvo mánuði sem Chen vinnur hér, dvelur hann á einkaheimili í boði hjónanna Elínar Ágústsdóttur og Hrafns Ingimundarsonar, en dóttir þeira, Jenný Ruth, nemi í iðnaðarverk- fræði, var leiðsögumaður kínverska liðsins síðasta sumar. Þáði óvænt boðið „Okkur fannst það vera íslenskri eðlisfræðimenningu til framdráttar að fá Chen hingað," segir Viðar Ágústs- son, framkvæmdastjóri Ólympíu- nefndarinnar, um tilurð þess að Chen var boðið að læra við eðlisfræðideild- ina yfir sumarið. „Þorsteinn Ingi reið á vaðið og hafði samband við Chen og okkur til undrunar þáði hann boðið. Við bjuggumst við að það yrði slík ásókn í drenginn að við kæmum ekki einu sinni til greina," segir Viðar og bætir við að hann telji veru hans hér hafa örvað áhuga á eðlisfræði, bæði hjá nemendum og kennurum. „Chen Morgunblaðið/Golli KÍNVERSKI pilturinn Chen Yuao, sem var stigahæstur á Ólympíu- . leikunum í eðlisfræði í fyrra. er afburðamaður í eðlisfræði og kemur með ný sjónarhorn á viðfangsefni sem hefðbundnum eðlisfræðingi hefði seint dottið í hug.“ Einungis komið til íslands Chen hefur í sinni stuttu heimsókn náð að ferðast eilítið um landið og eru Vestmanneyjar, Gullfoss og Geysir meðal staða sem hann hefur séð. Á þeim ferðum hefur hann haft tækifæri, til að sinna jarðeðlisfræðiáhuga sínum. „Ég fór ásamt Viðari Ágústssyni og fleirum að Geysi og þar mældum við hverinn Strokk og reiknuðum síðan út af hverju vatnið gýs með þessum hætti,“ segir hann áhugasamur. Chen hefur einungis tvívegis farið út fyrir heimaland sitt og í bæði skipt- in til íslands. Hann er hrifinn af lands- laginu, hreina loftinu hér og sérstak- lega því hversu mikið rými er fyrir hendi. „Það er svo mikið pláss hérna,“ segir hann og breiðir úr sér hlæjandi. Verðlag á Islandi þykir honum kyndugt, en hann kveður það margfalt hæira en í Kína. „Það kostar eitt yen að fara í strætó í Kína, sem er um tíu krónur íslenskar," segir hann, „og í bíó kostar vanalega sem svarai’ tuttugu' krónum íslenskum.“ Þegar Chen er inntur eftir því hvort launin séu ekki lægri þar ytra segir hann að svo sé. „Kínverskir prófessorar í eðlisfræði eru með um 40.000 íslenskar krónur í laun - en það er samt ígildi miklu fleiri strætóferða," segir hann og skellihlær. Chen er sonur smábónda og er frá Qidong, nærri Shanghai. Þar býr ein milljón manna og þykir það mjög lítill bær að hans sögn. Hann byrjaði ári á undan jafnöldrum sínum í barnaskóla og mun strax hafa sýnt einstaka náms- hæfileika. Hann lauk framhaldsskóla á réttum tíma og byrjaði fyrir ári í eðlis- fræði Vísinda- og tækniháskóla Kína í Hefei. Heppni skiptir niáli Chen kveðst hafa kynnst eðlisfræði fyrst 13 ára gamall og sfrax fyllst áhuga. Hann hafi aldrei stefnt að því að keppa á þeim vettvangi en þreytti próf í undankeppni Ólympíuleikana því það var lagt fyiTr allan bekkinn hans i fram- haldsskólanum. Fimm þátttakendur komu hingað til lands fyrii- hönd Kína, en þeir voru valdir úr hópi 200.000 ein- staklinga. Ekki stóð á ái-angri kín- versku þátttakendanna, því allir unnu þeir til gullverðlauna. Chen varð lang- hæstui’, fékk 47,5 stig af 50 mögulegum. Þeir prófessorar sem blaðamaður* ræddi við spá Chen glæstum ferli á sviði eðlisfræði, en sjálfur er hann lítil- látur. „Mér finnst alltof snemmt að segja til um hver sérgrein mín verður eða hvernig mér eigi eftir að vegna. I þessu fagi skiptir heppni miklu máli, ekki síður en hæfileiki," segir hann og bætii’ við að hann hafi verið mjög hepp- inn að fá að koma hingað til íslands. I

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.