Morgunblaðið - 13.08.1999, Síða 38

^38 FÖSTUDAGUR 13. ÁGÚST 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
JÓN
SVEINSSON
+ Jón Sveinsson
var fæddur á
Hofi í Álftaflrði,
S-Múiasýslu, 3. sept-
ember 1912. Hann
lést á Landspítalan-
um 5. ágiíst síðast-
Iiðinn. Foreldrar
hans voru Sveinn
Sveinsson, f. 26.10.
1867, d. 1945 og
Kristín Antoníus-
dóttir, f. 2.2. 1873,
_v d. 1942. Systkini
Jóns voru: Dagrún,
f. 2.6. 1908, d. 4.10.
1950; Snorri, f. 18.4.
1910, d. 11.4. 1978; Björg, f.
6.11.1911, d. 19.6. 1964; Böðvar,
f. 20.10. 1913, d. 7.3. 1969; Sig-
ríður, f. 10.10. 1915, d. 12.4.
1941. Jón Sveinsson kvæntist
17.7.1954 eftirlifandi konu sinni
Önnu G. Helgadóttur, f. 24.7.
1920 að Rútsstöðum í Eyjafirði.
Þau bjuggu lengst af í Skipholti
47 í Reykjavík, en fluttu í Þver-
holt 30 árið 1997. Börn þeirra
eru: l)HeIga Kristín, f. 18.12.
1955, d. 30.5. 1996, maki Ólafur
Ingibjörnsson, dætur þeirra
Lísa og Linda. 2) Hulda, f. 11.5.
1963, búsett í Ameríku, maki
J.C. Maiforth og sonur þeirra
J.C. Maiforth. 3)
Svavar Svavarsson
(fóstursonur Jóns),
f. 18.8. 1952, maki
Anna Lilja Sigurð-
ardóttir, þeirra
börn: Atli Már, Guð-
rún Hulda, Svavar
Sverrir og ívar Ari.
(Dóttir Svavars),
Anna Jóna.
Jón Sveinsson
vann á búi foreldra
sjnna að Hofi í
Álftafirði til ársins
1945. Hann stund-
aði nám í Reykholti
og við Samvinnuskólann. Hann
var oddviti Geithellnahrepps fá
1940 til 1946, fékkst einnig við
kennslu þar. Kaupfélagsstjóri á
Eskifirði frá 1947 til 1956,
starfaði síðan hjá kaupfélaginu
Fram á Neskaupstað árin 1956
til 1958 fluttist þá til Reykjavík-
ur og starfaði á skrifstofum SÍS
í Reykjavík frá 1958 til eftir-
launaaldurs árið 1982. Jón vann
einnig bókhald og skattaskil
fyrir fjölda einstaklinga og fyr-
irtækja.
titför Jóns fer fram frá Há-
teigskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Það er með söknuði að ég kveð
vin minn Jón Sveinsson eftir átta
ára kynni, eða frá því við hjónin
fluttum í stigagang númer 47 við
Skipholt. Það hefur verið skammt
stórra högga á milli í stigagangin-
um en á tæpu ári hafa fjórir þeirra
sem þar bjuggu látist. Fyrst var
það Sveinsína á fyrstu hæð til
~ hægri, síðan Gunnlaugur á fyrstu
hæð til vinstri, þá Árni, maðurinn
hennar Sveinsínu, og núna Jón á
annarri hæð til hægri. Þó að Jón og
kona hans, Anna Helgadóttir, flyttu
úr blokkinni fyrir tveimur árum
töldum við þau hjón alltaf með hin-
um íbúunum, svo samofið fannst
okkur líf þeirra þessum stað.
Jón var sá fyrsti sem við kynnt-
umst hér enda sá hann um hússjóð-
inn og hafði yfirumsjón með öllum
framkvæmdum. Hann tók okkur af-
ar vel og kom oft í heimsókn, ýmist
tii að spjalla eða bera undir okkur
mál sem vörðuðu húsið. Jón hafði
mjög ákveðnar skoðanir á mönnum
og málefnum og varð honum aldrei
"^iinikað í afstöðu sinni en hann virti
ávallt skoðanir okkar þótt þær
væru ekki alltaf samdóma hans.
Hann gat virst hrjúfur á yfirborð-
inu og fljótur upp, var dulur um
eigin hagi en ræðinn um daginn og
veginn. Þegar ég fór að kynnast
honum fann ég að hann var undir
niðri hlýr, traustur og jafnvel svo-
lítið viðkvæmur.
^arasKom
v/ l-ossvogskiAcjwciaiA ,
W Sími: 554 0500
Persónuleg,
alhliða útfararþjónusta.
Áralöng reynsla.
/ \ t i\
í • 1 (
\ /
"ÁW \ w
Sverrir Olsen,
útfararsljóri
Sverrir Einarsson,
útfara rstjóri
Útfararstofa íslands
Suðurhllð 35 ♦ Sími 581 3300
Allan sólarhringinn. www.utfararstofa.ehf.is/
Jón var eins og höfðingi okkar
hérna og bar hag allra mjög fyrir
brjósti. Hann var ánægður með
okkur sem bjuggum í stigagangin-
um og talaði oft um hversu góður
andi ríkti milli fólksins. Jón var af-
ar nákvæmur maður og bókhaldið
hans pottþétt. Allt sem hann gerði
fyrir stigaganginn var ákaflega vel
unnið og við treystum takmarka-
laust á hann, svo mikið að við feng-
um hann til að halda utan um bók-
haldið löngu eftir að hann flutti frá
okkur.
Síðustu árin unnu þeir Árni sam-
an að verkum fyrir stigaganginn og
tók Árni sess Jóns þegar hann
flutti. Var unun að fylgjast með
samvinnu þeirra og ákafanum í
þeim yfir öllu er laut að fram-
kvæmdum við húsið. Nú, þegar þeir
eru báðir farnir og við þurfum að
hugsa um allt sjálf, áttum við okkur
fyrst á því hversu mikla vinnu þeir
lögðu af mörkum í þágu okkar
hinna. Verður hún seint metin til
fulls.
Jón fylgdist vel með því sem við
vorum að gera hér í húsinu þótt
hann væri fluttur enda höfðu þau
hjónin búið hérna frá því blokkin
var byggð eða í 35 ár. Mikið sakn-
aði ég þeirra þegar þau fóru og er
mér ekki örgrannt um að þau hafi
saknað okkar pínulítið líka. Við
hjónin komum nokkrum sinnum í
heimsókn til Jóns og Önnu í Þver-
holtið. Veit ég að Jón var ánægður
með þær heimsóknir enda sátum
við yfirleitt lengi og töluðum mikið.
Á þrettándanum sl. ákváðum við að
líta aðeins við. Þá var Anna á
sjúkrahúsi. í hvert sinn sem við
ætluðum að fara stöðvaði Jón okk-
ur og sagði að okkur lægi ekkert á,
þar sem engin ómegð biði okkar
heima. Kötturinn gæti séð um sig
sjálfur. Engar mótbárur voru tekn-
ar til greina. Nokkrir hringdu í Jón
þetta kvöld en hann kvaddi alla
með hraði og sagðist vera með
gesti. Jafnvel Anna varð að gera
sér að góðu sömu svör þegar hún
hringdi. Við sátum hátt í fjóra tíma
með honum, drukkum mikið kaffi
og töluðum út í eitt. Þetta kunni
Jón aldeilis að meta.
Jón var vel á sig kominn, grann-
ur og spengilegur og minnið eins og
hjá ungum manni þrátt fyrir að ár-
in væru orðin vel yfir áttatíu. Hann
gekk mikið með sinn hatt og staf
því engan átti hann bílinn. Jón var
sjaldan veikur en í vor greindist
hann með illkjmja sjúkdóm og lést
hann eftir skamma legu.
Jón og Anna eignuðust saman
tvær dætur, þær Helgu og Huldu.
Það varð þeim hjónum mikið áfall
þegar Helga lést í blóma lífsins frá
eiginmanni og tveim ungum dætr-
um fyrir nokkrum árum, en mikils
virði voru dótturdæturnar þeim og
leyndi stoltið sér ekki þegar þær
bar á góma. Yngri dóttirin, Hulda,
er búsett í Bandaríkjunum ásamt
manni sínum og syni. Hulda kom
síðast til foreldra sinna með son
sinn nú um páskana og veit ég að
sú heimsókn veitti þeim mikla gleði.
Jón undirbjó þessa heimsókn af
mikilli kostgæfni því ekkert var of
gott fyrir Huldu og afastrákinn.
Svavari, syni Önnu frá fyrra hjóna-
bandi, gekk Jón í föðurstað.
Elsku Anna mín, þetta er erfiður
tími fyrir þig og fjölskyldu þína.
Við Jóhann sendum ykkur öllum
okkar dýpstu samúðarkveðjur. Guð
veri með ykkur.
Bergþóra S. Þorsteinsdóttir,
Jóhann Runólfsson.
Fóstri minn, Jón Sveinsson, lést
að morgni fimmtudagsins 5. ágúst
sl. á Landspítalanum. Undir það
síðasta var hverjum manni ljóst að
hverju stefndi og ekki síst honum
sjálfum. Það var mikið lán að ég
sótti mömmu á Vífilstaðaspítala og
við heimsóttum hann síðasta dag-
inn sem hann hafði meðvitund,
daginn fyrir andlátið. Við gátum
talað vel við hann enda hafði hann
skýra hugsun uns yfir lauk. Ég var
með tárin í augunum við brottför-
ina af spítalanum. Við pabbi og
mamma höfðum sagt það sem
þurfti og við vildum sagt hafa fyrir
þann aðskilnað sem í augsýn var
þó að vonir og óskhyggjan reyndu
að bægja frá og fresta því óhjá-
kvæmilega.
Jón Sveinsson gekk mér í föður-
stað árið 1954 þegar hann kvæntist
mömmu en þá var ég rétt rúmlega
tveggja ára. Meðal fyrstu
bemskuminninga minna eru að ég
sit á hnénu á honum og hlusta dol-
fallinn á hann fara með þulur og
vísur; sumar man ég enn þótt þarna
væri ég á þriðja ári. Það liggur í
augum uppi að ég kallaði Jón aldrei
annað en pabba og ég lít á það sem
mikið lán að þessi gegnheili heið-
ursmaður skyldi taka mig og móður
mína, Önnu G. Helgadóttur, að sér.
Þau hjónin eignuðust tvær dætur,
Helgu Kristínu, f. 1955, og Huldu, f.
1963.
Pabbi var í bernskuminningum
mínum fremur alvörugefinn og
alltaf vinnandi. Eftir að við fluttum
til Reykjavíkur árið 1958 tóku við
hjá honum erfið ár, fyrst að leigja
húsnæði yfir fjölskylduna á erfiðum
og dýrum markaði og vera á tiltölu-
lega lágum launum. Þá tók við að
byggja og við fluttum í góða íbúð í
blokk sem hann byggði í bygging-
arfélagi við vinnufélaga hjá SIS.
Það er stutt síðan við pabbi vorum
á sjúkrahúsinu að rifja upp þessa
tíma og baslið sem þó var ljúft í
minningunni. Þó að margir haldi að
fólk sem byggði á þessum tíma hafi
ekkert þurft að borga, verðbólgan
hafi bjargað öllu, þá vita þeir betur
sem stóðu í þessu byggingarbasli á
þessum tíma. Lánsfé var ekki fyrir
hvern sem var og síst venjulegt
fólk sem ekkert átti undir sér. Við
fluttum árið 1964, inn í hálfbyggt
eins og flestir alþýðumenn á þess-
um árum, eldað var á einni hellu í
einu herbergjanna, því ekki var
komið eldhús. I kringum húsið
voru forarvilpur og stiklað á spýt-
um yfir það versta. En allt hafðist
þetta og nú þegar ég er fullorðinn
skil ég vel af hverju pabbi var oft
alvörugefinn á þessum árum, það
er erfitt að vera gamansamur í lok
16 stunda vinnudags og vinna alla
daga árið um kring, helga sem
rúmhelga, og það árum saman.
Þegar mestu erfiðleikarnir við hús-
bygginguna voru að baki um og
uppúr 1970 og vinnutími pabba
orðinn skikkanlegri komst ég að
því að pabbi var í rauninni mjög
gamansamur og glettinn.
Pabbi var mjög áhugasamur og
vel að sér um þjóðmál, skáldskap,
ættfræði, landafræði og sögu. Hann
vann nær alla starfsævina hjá Sam-
vinnuhreyfingunni og var einlægur
samvinnumaður í einu og öllu.
Kaupfélag Berufjarðar er stofnað
heima hjá honum, í stofunni á Hofi
árið 1920 af föður hans og sveitung-
um. Á þessum tíma fóru vindar
ungmennafélaga og samvinnuhug-
sjóna um sveitir og bæi og hann
andaði þessu að sér frá blautu
barnsbeini og það mótaði lífsviðhorf
hans til dauðadags.
Framsóknarmaður var hann
gallharður og fór ekki með veggj-
um í pólitískum umræðum. Þótt
við feðgarnir værum ekki skoðana-
bræður í stjórnmálum olli það al-
mennt ekki deilum í umræðum
okkar. Ég virði mikils fólk sem
hefur hugsjónir og liflr eftir þeim
og pabbi var þannig maður; því
hélt ég mig heldur til hlés þegar
pabbi ræddi þjóðmál sem var oft.
Þótt hann væri mjög aðsjáll í öll-
um útgjöldum og fylgdist vel með
vöruverði, þá verslaði hann ekki
endilega þar sem ódýrast var eða
næst honum. Pabba var ekki sama
hver átti búðina eða hlutabréfin í
henni, þeir verslunaraðilar voru til
sem hann vildi ekki hlaða undir
þótt það kostaði hann bæði snún-
inga og fé.
Ég veit að það rann gamla mann-
inum til rifja hvernig eldar sam-
vinnuhreyfingarinnar kulnuðu, þótt
hann talaði svo sem ekki mikið um
það, og ekki hafði hann minni
áhyggjur af samþjöppun byggðar í
landinu, að sjá áður blómlegar
byggðir bresta fannst honum sárt.
Draumar og þrár gömlu aldamóta-
kynslóðarinnar lifðu góðu lífi í
pabba og það er erfitt fyrir þær
kynslóðir sem ekki hafa margar
aðrar hugsjónir í lífinu en sjálfa sig,
að skilja þetta fólk.
Nokkru fyrir lát pabba kom ég
með póstinn hans en reikningana
sína vildi gamli maðurinn fá á sótt-
arsængina. Fárveikur með tinandi
höndunum flokkaði hann í mig hvað
átti að borga, hvar og hvenær, ekki
of snemma og alls ekki of seint. Á
þessum tíma voru allgóðar líkur á
bata og við feðgarnir ræddum
framtíðina fyrir hann og mömmu
og nauðsyn þess að þau fengju inni
á hjúkrunarheimili. Þar voru ekki
góðar horfur vegna mikillar ásókn-
ar og of lítils rýmis. Ég benti pabba
á að í póstinum til hans hefði verið
þakkarbréf að loknum kosningum
frá varaformanni Framsóknar-
flokksins þar sem pabba hefði verið
þakkaður stuðningur á liðnum ára-
tugum og var boðið að leita til hans
ef hann þarfnaðist einhvers. Ég
sagði við pabba að það væri kjörið
að nýta sér þetta og fá stuðning
þeirra til að fá viðeigandi vistun
fyrir þau hjónin. Pabbi varð alveg
hneykslaður, að biðja æðstu emb-
ættismenn um eitthvað sér til
handa, það fannst honum fráleitt og
nærri því dónaskapur. Svona var
pabbi, honum fannst sjálfsagt að
borga skatta til samfélagsins og
þjóna því áratugum saman, en frá-
leitt að þetta sama samfélag gæti
skuldað honum nokkuð þótt heilsa
og kraftar væru á þrotum í hárri
elli.
Eftir að pabbi fór á eftirlaun
ferðaðist hann um allt ísland og
þekkti nær alla staði og örnefni,
enda lét hann ekki nægja að koma
á staðina, heldur las allt um þá sem
út var gefið. Að auki skrifaði hann
hjá sér glósur um staðina, menn og
málefni þar. Hann var aldrei með
eigin bíl, notaði almenningsfarar-
tæki og fæturna. Hann gekk mjög
mikið um borgina uns hann veiktist
og trúlega var það gönguferðunum
að þakka, ásamt hófsemi í öllu líf-
erni, að heilsa hans var mjög góð
þar til hann var 85 ára. Ekki fóru
margar framkvæmdir fram hjá
honum innan borgarmarkanna og
velti hann fyrir sér eigendum
þeirra, framkvæmdaaðilum og til-
gangi með þeim.
Þótt hann færi á eftirlaun sjötug-
ur hætti hann ekki alveg sem bók-
ari, heldur vann bókhald fyrir ýmsa
aðila í verktöku. Ekki var það af
fjárhagsástæðum að ég hygg, frem-
ur af ánægjunni við vinnuna, en
hann hafði hóf á vinnutímanum,
enda hugðarefnin mörg sem höfðu
beðið í áratugi eftir tíma. Raunar
átti ég ekki von á að hann hætti
þegar hann varð 70 ára, ég gat ekki
séð fyrir mér að hann hætti að
vinna. Því varð ég hissa þegar mér
var ljóst að hann hætti hjá Sam-
bandinu. En hann varð ekki aldeilis
iðjulaus, enda er það ekki stíll hans
kynslóðar.
Hann las mjög mikið og grúskaði
í þjóðlegum fróðleik og dró hann
upp úr pússi sínum gömlu náms-
bækumar frá skólaárunum og byrj-
aði að stúdera aftur. Ættfræði var
honum hugleikin og skáldskapur,
bæði erlendur og íslenskur, og síð-
ustu árin helgaði hann að mestu
þessum hugðarefnum sínum.
Það varð pabba og mömmu mikið
áfall þegar Helga systir mín
greindist með krabbamein rétt um
fertugt og dó 1996 frá ungum dætr-
um og elskandi eiginmanni, Ólafi
Ingibjörnssyni lækni. Milli þeirra
allra hafði verið mikið daglegt sam-
band og ef til vill meira en annars
vegna þess að Hulda systir býr í
Ameríku. Foreldrar mínir réttu
varla úr kútnum eftir þetta reiðar-
slag. Sem betur fer gliðnaði ekki
sambandið við Ólaf og dæturnar
Lísu og Lindu og hver heimsókn
eða símtal þeirra færði gamla
manninum og mömmu birtu og yl.
Umhyggja, hjálpsemi og heimsókn-
ir Ólafs Ingibjörnssonar til pabba í
veikindum hans verða ekki launað-
ar í þessu lífi.
Það er erfitt fyrir Huldu systur
að vera í annarri heimsálfu þegar
andlát pabba bar að. Hún hefur
komið hingað tvisvar á síðustu 10
mánuðum og jarðarförin er þriðja
ferðin. Sambandið milli pabþa og
Huldu var eins og títt er um yngsta
barn, hún var algjört eftirlæti og
sólargeisli og það var sársaukafullt
fyrh- þau að hafa bara símann síð-
ustu vikurnar. Það var gæfa mín að
hagir mínir og konu minnar voru
með þeim hætti að við gátum sinnt
pabba vel í þessum erfiðleikum.
Mér þykir mikils virði að hafa feng-
ið að vera hjá honum á dánarstund-
inni.
Á hugann leita minningar liðinna
áratuga. Ég var ólíkur Jóni Sveins-
syni að flestu leyti og ég hlýt að
undrast það langlundargeð sem
hann sýndi mér á unglingsárum
mínum. Mikið hlýtur hann að hafa
verið undrandi á ábyrgðarleysinu
og léttúðinni sem ég sýndi lengur
en æska gat afsakað. Áldrei brást
þolinmæðin, alltaf tilbúinn að bera í
bætifláka fyrir mig, alltaf tilbúinn
að hjálpa mér og mínum.
Mér var ekki margt heilagt sem
ungum manni, og eftir skammar-
strikin kveið ég yfirleitt ekki fyrir
öðru meira, en að pabbi frétti um
þau. Ekki vegna þess að hann
skammaðist, því það gerði hann
ekki, heldur vegna virðingar minn-
ar við hann. Ég vildi ekki særa
hann, þótt ég gerði það oft, en ég
veit líka að hann fyrirgaf og sýndi
mér óendanlegt umburðarlyndi og
kærleik. Það yljaði mér að hann
skyldi hafa hjá sér á sjúkrahúsinu
gamalt bréf frá mér, bréf sem
skipti mig miklu máli þegar ég
sendi honum það og það varðaði
hann svo miklu, að hann geymdi
það í veski sínu öll þessi ár.
Missir aldraðrar og lasburða
móður minnar er mikill og í raun-
inni gat hún aldrei hugsað sér neitt
verra en að hann færi á undan
henni eins og nú er raunin á orðin.
Pabbi hafði séð um allt stórt og
smátt, og það sem hann sá um
þurfti ekki frekari athugana við.
Nú er það öryggi og sú fullvissa að
allt sé í lagi á burt og kvíði, söknuð-
ur og bjargarleysi hins aldraða og
veika hefur yfirhöndina nú um
stundir. Ömmubörnin Lísa, Linda,
Anna Jóna og Guðrún Hulda hafa
ásamt fjölda vina foreldra minna
reynt að hugga og hjálpa mömmu í
þrengingunum að undanförnu.
Ég þakka öllum þeim sem sýndu
blessuðum fóstra mínum ræktar-
semi og stuðning með heimsóknum
til hans í bágindum síðustu vikna.
Með pabba er genginn maður sem
er nær því að vera vammlaus en
nokkur annar maður sem ég hef
kynnst. Það eru forréttindi að hafa
fengið að njóta hans.
Svavar og Anna Lilja.