Morgunblaðið - 18.08.1999, Qupperneq 28

28 MIÐVIKUDAGUR 18. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 18. ÁGÚST 1999 29

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf„ Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FRAMKVÆMDASTJÓRI:
RITSTJÓRAR:
UM BANKA OG
FJÖLMIÐLA
SIGHVATUR Björgvinsson,
formaður Alþýðuflokksins
og annar af helztu leiðtogum
Samfylkingarinnar, skrifaði
grein í Morgunblaðið í gær,
sem bersýnilega átti að vera
eins konar svar við þeirri gagn-
rýni, sem Morgunblaðið beindi
að þingmanninum í forystu-
grein í síðustu viku, að hann
hefði með ómaklegum hætti
gert Davíð Oddssyni, forsætis-
ráðherra, upp annarlegar hvat-
ir vegna þeirrar afstöðu for-
sætisráðherra, að setja ætti lög
um dreifða eignaraðild að
bankakerfinu. í samtali við
Dag horfði Sighvatur Björg-
vinsson alveg fram hjá því, að
Davíð Oddsson gerði grein fyr-
ir þessum sjónarmiðum sínum
snemma í ágústmánuði á síð-
asta ári í samtali við Morgun-
blaðið. í grein sinni hér í blað-
inu í gær víkur formaður Al-
þýðuflokksins ekki einu orði að
þessum athugasemdum Morg-
unblaðsins. Má honum þó vera
ljóst, að þá kröfu er hægt að
gera til formanns stjórnmála-
flokks sem hefur þar að auki
langa ráðherrareynslu að baki
að hann vandi málflutning sinn
og láti ekki standa sig að svo
ómerkilegum málatilbúnaði
eins og í þessu tilviki.
í stað þess að svara þessari
gagnrýni gengur Sighvatur
Björgvinsson í lið með Finni
Ingólfssyni, viðskiptaráðherra,
sem sl. laugardag fór að blanda
saman umræðum um dreifða
eignaraðild að ríkisbönkum við
einkavæðingu þeirra og eignar-
haldi á fjölmiðlafyrirtækjum,
sem aldrei hafa verið í eigu rík-
isins. Um þetta sagði Finnur
Ingólfsson: „En þau fjölmiðla-
fyrirtæki, sem á markaðnum
eru og kannski skrifa mest um
dreifða eignaraðild eru kannski
lokuðustu fyrirtækin í þessum
efnum, þannig að menn þyrftu
að líta sér svolítið nær í því
þegar að menn eru með langa
leiðara um það hversu mikil-
vægt sé að halda dreifðri eign-
araðild, sem ég geri ekki lítið
úr en þarna verða menn að
taka alla hluti undir.“
í grein sinni segir Sighvatur
Björgvinsson m.a.: „I leiðara
Mbl. er sagt að rétt sé að setja
lög um takmarkaða eignaraðild
að bönkum á íslandi af því að
takmarkandi lög séu í gildi um
eignarhald að fjölmiðlum í Evr-
ópu, þó ekki sízt í Bandaríkjun-
um. Fordæmið, sem bent er á,
er um takmörkun á eignarhaldi
á fjölmiðlum - ekki bönkum.
Vill Mbl. fylgja því fordæmi?
Takmarka eignarhald á fjöl-
miðlum?“
Og síðan segir formaður Al-
þýðuflokksins: „Fyrir nokkrum
árum átti Árvakur hf. eigandi
Mbl. hlut að því með nokkrum
öðrum stórum fjárfestum að
stofna nýja sjónvarpsstöð á Is-
landi, Stöð 3. Henni var ætlað
að verða öflugur Ijósvakamiðill.
Hvernig hefði því verið tekið í
Bandaríkjunum? Draumarnir
gengu ekki eftir og fyrirtækið
var selt. Hverjum seldi Árvak-
ur hf.? Jóni nokkrum Olafssyni.
Lokasalan mun hafa farið fram
nú í vor. Síðustu hlutirnir seld-
ir. Og hverjum. Sama Jóni Ólafs-
syni, Jóni í Skífunni. Hvað
skyldu bandarísk lög hafa sagt
um þau viðskipti?"
Og enn segir Sighvatur Björg-
vinsson: „Má ég biðja um rökin
fyrir því... að í lagi sé á Islandi
að fáir og stórir ráði fjölmiðlum
en alls ekki bönkunum."
Það er merkilegt að bæði nú-
verandi viðskiptaráðherra og
fyrrverandi viðskiptaráðherra
skuli í þessum umræðum leggja
að jöfnu fyrirtæki, sem sum hver
hafa verið í eigu íslenzka ríkisins í
meira en öld og fyrst nú er rætt
um að einkavæða og fjölmiðlafyr-
irtæki, sem voru stofnuð af ein-
staklingum, hafa aldrei verið í
eigu annaira en einstaklinga, hafa
verið byggð upp af einstaklingum
og íslenzka ríkið aldrei átt krónu
í. En kjarni málsins er kannski sá,
að hvorugur þeirra skilur þær
umræður, sem fram hafa farið
beggja vegna Atlantshafsins um
eignarhald á fjölmiðlum.
Þær umræður hafa ekki snúizt
um eignarhald á einstökum fjöl-
miðlafyrirtækjum, hvort Sulz-
berger-fjölskyldan mætti eiga
New York Times eða hvort Gra-
ham-fjölskyldan mætti eiga
Washington Post eða Conrad
Black The Daily Telegraph, svo
að nokkur dæmi séu nefnd. Um-
ræðurnar hafa snúizt um eignar-
hald sama fyrirtækis eða sömu
fyrirtækja á mörgum fjölmiðlum
í mörgum greinum fjölmiðlunar.
Slíkar umræður hafa ekki far-
ið fram hér á landi nema að mjög
takmörkuðu leyti enda sjaldan
gefizt tilefni til. Þó fjallaði Morg-
unblaðið um þessa spurningu í
Reykjavíkurbréfi hinn 12. febrú-
ar 1995 af gefnu því tilefni, að þá
hafði Islenzka útvarpsfélagið,
forveri Norðurljósa hf., sem nú
reka Stöð 2, keypt 35% hlut í
Frjálsri fjölmiðlun hf., útgáfufé-
lagi DV. Þá sagði í Reykjavíkur-
bréfi Morgunblaðsins: „Víða er-
lendis eru strangar reglur um
gagnkvæma eignaraðild sjón-
varpsstöðva og dagblaða. Á sum-
um svæðum í Bandaríkjunum
hefur einn helzti blaðakóngur
heims, Rupert Murdoch, t.d. orð-
ið að selja dagblöð, sem hann átti
til þess að fá leyfi til að kaupa
sjónvarpsstöðvar. Fyrir nokkr-
um árum seldi hann t.d. blöð í
Chicago og Boston til þess að
greiða fyrir leyfi til þess að
kaupa sjónvarpsstöðvar á þess-
um svæðum. Ymsar reglur gilda
einnig um þetta í Evrópuríkjum.
Kaup íslenzka útvarpsfélagsins
hf. á stórum hlut í Frjálsri fjöl-
miðlun hf. gefa tæpast tilefni til
hugleiðinga um slíkar starfsregl-
ur hér. Öðru máli gegndi ef fyr-
irtækið keypti meirihluta hluta-
bréfa eða öll hlutabréf í Frjálsri
fjölmiðlun hf. Þá mundu vafa-
laust skapast slíkar umræður
hér.“
Nú hafa þessi hlutabréf móð-
urfyrirtækis Stöðvar 2 að vísu
verið seld aftur en því má þó
bæta við, að ef 65% hlutafjár í
DV á þeim tíma, þegar þessi við-
skipti fóru fram, hefðu ekki verið
í eigu eins og sama aðila, þannig
að hlutur Islenzka útvarpsfé-
lagsins á þeim tíma hefði getað
verið ráðandi, hefðu slíkar um-
ræður tvímælaiaust orðið hér.
Árvakur hf., útgáfufélag
Morgunblaðsins átti á sínum
tíma 10% hlut í Stöð 3. Sá hlut-
ur var langt frá því að vera ráð-
andi hlutur í þeirri sjónvarps-
stöð, sem að vísu hóf aldrei
starfsemi að nokkru ráði. Ef
Árvakur hf. eignaðist t.d.
meirihluta hlutabréfa í Norður-
ljósum hf., sem rekur Stöð 2, er
hins vegar engin spurning um,
að umræður mundu hefjast hér
um ráðandi stöðu eins aðila á
fjölmiðlamarkaðnum.
Það hefur þess vegna aldrei
reynt að ráði á þá spurningu á
fjölmiðlamarkaðnum hér á Is-
landi, sem orðið hefur til þess,
að strangar reglur hafa verið
settar bæði í Evrópu og Banda-
ríkjunum um eignarhald á fjöl-
miðlum. I raun og veru má
segja, að einungis tveir aðilar
hafi staðið að umtalsverðum
aðgerðum til þess að þrengja
eignarhald á fjölmiðlum hér á
seinni árum í þeim skilningi,
sem hér um ræðir en það er Al-
þýðuflokkurinn, undir forystu
Sighvats Björgvinssonar, og
Framsóknarflokkurinn en
Finnur Ingólfsson er nú vara-
formaður hans, en þessir aðilar
stóðu að því að fækka útgefn-
um dagblöðum með sameiningu
Alþýðublaðsins, Tímans og
Dags í útgáfufyrirtæki sem er
að mestu í eign sömu aðila og
gefa út DV. Þeir Sighvatur
Björgvinsson og Finnur Ing-
ólfsson, sem meðlimir í forystu-
sveit tveggja stjórnmálaflokka,
hafa því báðir lagt sitt af mörk-
um til þess að þrengja eignar-
hald á fjölmiðlum og koma nú
fram á sjónarsviðið með kröfur
um hið gagnstæða!
Framsóknarflokkurinn hefur
verið tregur til að fallast á
breytingar á rekstrarformi
Ríkisútvarpsins, hvað þá, að
það verði einkavætt. Hvernig
mundi Framsóknarflokknum
hugnast það, að við einkavæð-
ingu Ríkisútvarpsins yrði eitt
af núverandi fjölmiðlafyrir-
tækjum landsins ráðandi aðili í
því? Eða að t.d. nokkur stór út-
gerðarfyrirtæki tækju höndum
saman um að kaupa meirihluta
hlutabréfa í RÚV til þess að
tryggja stuðning þess fjöl-
miðlafyrirtækis við óbreytta
kvótastefnu, svo að dæmi sé
tekið? Það skyldi þó aldrei
vera, að þá kæmi fram krafa
um dreifða eignaraðild að
einkavæddu RUV frá bæði
Framsóknarflokki og Alþýðu-
flokki, þótt þessir flokkar telji
einhver vandkvæði á slíku við
einkavæðingu bankanna.
Morgunblaðið hefur rakið
dæmin um hinar ströngu regl-
ur um eignarhald á fjölmiðlum í
nálægum löndum til þess að
sýna fram á, að því fer fjarri,
að ekki sé hægt að setja reglur
um dreifða eignaraðild að fjár-
málafyrirtækjum hvort sem er
hér eða annars staðar. Slíkar
reglur er hægt að setja og það
þarf að sjálfsögðu að fylgja
þeim eftir með ströngu eftirliti
en það er líka sjálfsagt að hafa
fjármálamarkaðinn undir
ströngu eftirliti eins og alls
staðar tíðkast.
f stað þess að hafa uppi úr-
tölur ættu bæði núverandi við-
skiptaráðherra og fyrrverandi
viðskiptaráðherra að leggja sitt
af mörkum til þess að móta
slíkar reglur. Það er ekki mál-
efnalegt framlag til þeirra um-
ræðna að hreyta ónotum í
Morgunblaðið eða gera Davíð
Oddssyni upp annarlegar hvat-
ir. Hér skal fullyrt, að það
verður krafa almennings í
þessu landi að tryggð verði
dreifð eignaraðild að öllum rík-
isbönkunum, sem til stendur að
einkavæða. Hlutskipti þeirra
stjórnmálamanna, sem reyna
að draga úr því að það verði
gert eða bregða fæti fyrir það
verður ekki öfundsvert.
D;
s
R. BALDUR Elíasson
|flutti fyrst til Bandaríkj-
fanna 1957 en kom síðan til
íslands og lauk háskóla-
prófi í verkfræði eftir eitt ár í verk-
fræðideildinni. Þá flutti hann til
Bandaríkjanna og síðan til Sviss þar
sem hann lauk námi í verkfræði og
stjörnufræði og hagnýtri stærðfræði.
Hann flutti þá aftur til Bandaríkj-
anna og starfaði í nokkur ár í Kali-
fomíu sem rafmagns-stjörnufræðing-
ur.
„Mér og konunni minni, sem er
bandarísk, leiddist mjög að búa í
Bandaríkjunum og sérstaklega í Kali-
fomíu. Af tilviljun hitti ég síðan mann
sem ég kannaðist við á götu í Los
Angeles, og hann bauð mér starf hjá í
Sviss, og við ákváðum að flytja þang-
að á nýjan leik. Þar höfum við búið í
þrjátíu ár og kunnað vel við okkur,“
segir Baldur.
Hann talar þýsku á vinnustað og
ensku heimafyrir, en hefur haldið ís-
lenskukunnáttunni við með ágætum
og kveðst hafa reynt að heimsækja
Island einu sinni á ári. Hann segir og
að löngunin til Islands hafi aukist
með aldrinum. Hann er nú 61 árs
gamall og fer á eftirlaun 65 ára gam-
all, en þá hyggst hann stofna ráðgjaf-
arfyrirtæki á sínu sérsviði. „Þegar
þar að kemur mun ég auka veru mína
á Islandi og stend þá Islandi til
boða,“ segir hann.
í stórkostlegu starfi
Baldur starfar hjá sænsk-sviss-
neska alþjóðafyrirtækinu ABB og
hefur hann aðsetur í Sviss. ABB er
gríðarlega stórt fyrirtæki, veltir um
35 milljörðum dollara á ári, eða um
2.450 milljörðum króna, og um 220
þúsund manns starfa hjá því. Fyrir-
tækið hefur ótal jám í eldinum um
víða veröld. „Eg er í stórkostlegu
starfi," segir Baldur.
Hann veitir forstöðu deild hjá fyr-
irtækinu sem kallast „orka og hnatt-
ræn þróun“, en helsta markmið henn-
ar er að fylgjast með umhverflsmál-
um á alþjóðavísu, hugmyndum um
framtíðarorkumyndun og hvaða
tæknimöguleikar era í framtíðinni,
sérstaklega til framleiðslu á rafmagni
og við að knýja vélar og farartæki.
Deildin annast einnig alþjóðlegt sam-
stai’f við rannsóknarstofnanir og
skóla víðs vegar um heim, en undan-
farin ár hefur það samstarf að miklu
leyti tengst Kína.
„Mitt starf felst aðallega í að móta
framtíðarsýn fyrir fyrirtækið, reyna
að spá fyrir um hvað gerist í framtíð-
inni, hvaða orkugjafar verða notaðir,
hvaða umhverfísmál við þurfum að
takast á við og svo framvegis," segir
hann.
Baldur var í vor skipaður gestapró-
fessor við efnaverkfræðideild háskól-
ans í Tianjin í Kína, á sviði gróður-
húsaefnafræði, sem er ný af nálinni.
Hann vinnur þar að endumýtingu á
gróðurhúsagastegundum á borð við
koltvísýring til að minnka útstreymi
þeirra í andrúmsloftið.
Neikvæð afstaða
íslendinga
„Aðferðin sem við ætlum að nota í
Kína er svipuð þeirri og ég hef verið
að leggja til hérlendis síðastliðin tíu
ár, þ.e. að koltvísýringur verði notað-
ur til framleðslu á metanóli," segir
Baldur.
Hann bendir á að bílanotkun Kín-
verja fari ört vaxandi og henni fylgir
aukinn útblástur úr bif-
reiðum. Kína á að sögn
Baldurs mjög lítið af fljót-
andi eldsneyti miðað við
stærð landsins og þarfir
þess, en notar geysimikið
af kolum, og er nú þegar
orðið það land í heiminum
sem spýr öðru mesta magni af koltví-
sýringi út í andrúmsloftið, á eftir
Bandaríkjunum. Losun þessara efna
aukist hröðum skrefum og ekki munu
líða meira en 10 til 15 ár þar til Kína
fer fram úr Bandaríkjunum í þeim
efnum.
„f dag er Kína ekki bundið við
Kyoto-bókunina sem samið var um
veturinn 1997, þai- sem öll vestræn
lönd verða samanlagt að minnka út-
streymi sitt á gróðurhúsagastegund-
um um 5,2%. ísland var eitt af tveim-
ur eða þremur löndum sem fékk und-
antekningu, mér skilst að það megi
bæta við sig 10%, en hafi samt kvart-
að og vilji enn meiri undanþágur.
Islenskur vísindamaður kannar áhrif virkjana á umhverfi
Enclurnýj anlegar orku-
lindir eldsneyti framtíðar
✓
Dr. Baldur Elíasson hefur búið fjarrí Islandi
um ríflega fjörutíu ára skeið. Hann vinnur að
umfangsmiklum verkefnum á vegum sænsk-
svissneska alþjóðafyrirtækisins ABB, kannar
áhrif virkjana á umhverfí og er þeirrar skoð-
unar að endurnýjanlegar orkulindir á borð
við metanól séu eldsneyti framtíðar. Ef hug-
myndir hans myndu verða að veruleika yrðu
olíufélögin á Islandi úrelt að mestu í núver-
--------------7------------------------------
andi mynd. I samtali við Sindra Freysson
gagnrýnir Baldur einnig afstöðu Islands í
tengslum við Kyoto-bókunina.
Þessi afstaða er gríðarlega neikvæð
fyrir íslendinga og mjög leitt að ís-
lendingar skuli hafa ákveðið að fara
þessa leið. Meira að segja forseti
Bandaríkjanna, og allir vita að banda-
ríska þingið er mjög á móti bókuninni,
hefur skrifað undir hana. Af þeim um
það bil 170 löndum sem áttu fulltrúa í
Kyoto hafa um 100 lönd skrifað undir
og ísland er eina landið sem hefur
neitað að skrifa undir, þrátt fyrir að fá
mestu aukninguna. Þetta minnir mig
á krakka sem grætur úti í sandkassa
vegna þess að skóflan hans er minni
en skófla næsta stráks," segir Baldur.
Hann kveðst telja afstöðu Islend-
inga í þessum efnum fram úr hófi nei-
kvæða, sérstaklega vegna þess að
hann telji hægt að snúa þróuninni við
með litlum tilkostnaði. ísland geti
orðið fyrsta landið sem minnkaði út-
streymi sitt á gróðurhúsagastegund-
um veralega, bæði vegna þess að út-
streymið er í viðráðanlegu magni og
vegna þess að hér séu kjöraðstæður
til framleiðslu metanóls úr þeim
koltvísýringi sem til fellur. „Slíkt
verkefni væri áskorun og dæmi um já-
kvæða afstöðu,“ segir Baldur.
Hann minnir á að af þeim 100 lönd-
um sem skrifuðu undir bókunina hef-
ur um einn tugur löggilt innihald bók-
unarinnar og allt era það eylönd eins
og Island. „Þó að um smáríki sé að
ræða sem þurfa ekki að gera neitt
sjálf, er afstaða þeirra samt sem áður
vitnisburður um að þau taki þessi mál
alvarlega og föstum tökum,“ segir
Baldur.
Notkun vetnis
óhagkvæm
„I Kína og Indlandi býr þriðjungur
jarðarbúa og í framtíðinni verða þau
og önnur þróunarlönd einnig að hefta
útbreiðslu sína á gróður-
húsagastegundum, ein-
faldlega vegna þess að þau
era svo fjölmenn. Með
verkefninu sem ég vinn að
í Kína ætlum við að reyna
að slá tvær flugur í einu
““ höggi, þ.e. annars vegar að
leita leiða til að minnka útbreiðslu á
gróðurhúsagastegundum og hins veg-
ar að búa tO fljótandi eldsneyti. ísland
er líka land sem hefur ekkert fljótandi
eldsneyti en mikið af hreinni vatns-
orku og hugmynd mín er sú að fram-
leiða vetni til metanólframleiðslu.
Menn hérlendis, sem hafa hug-
myndir um að nota vetni til að knýja
sldp og bifreiðar, eru á villigötum, því
þó að það sé hægt er sú leið alltof dýr.
Vetni er gastegund sem ekki er auð-
velt að geyma eða flytja. Til að fá
fljótandi vetni þarf að kæla það niður í
mínus 250 gráður og það kostar meira
en að framleiða vetnið sjálft. Þetta er
hins vegar einkennandi fyrir nálgun
Morgunblaðið/Þorkell
Dr. Baldur Ehasson fer á eftirlaun eftir fjögur ár og er þá
tilbúinn að helga fslandi krafta sína.
Afstaða
íslands til
Kyoto-bókunar
gríðarlega
neikvæð
Mengun í mörgum stórborgum heimsins
er komin á hættulegt stig.
fræðimanna, því þeir horfa aðeins á
tölur á blaði en við sem vinnum í iðn-
aði verðum að vinna með hluti sem
era framkvæmanlegir og hugsa um
markaðinn.
Mín hugmynd er sú að blanda vetni
saman við aðra gastegund, koltvlsýr-
inginn sem menn vilja nú losna við,
þar sem út úr því kemur fljótandi
eldsneyti þegar það er gert á réttan
hátt, metanól sem inniheldur miklu
meiri orku á rúmmetra en vetnið
sjálft. Auk þess er hægt að geyma það
og flytja auðveldlega eins og bensín,
og hella því á bifreiðar. Þetta er sú
lausn sem stórar bílaverksmiðjur úti í
heimi eru að taka til gaumgæfilegrar
skoðunar.“
Baldur segir engan vafa leika á að
metanól. fái geysimikla þýðingu í
framtíðinni, m.a. vegna þess að hægt
sé að framleiða það úr vetni sem
framleiða má á hreinan hátt, t.d. með
vatnsorku, kjarnorku eða sólarorku.
En þar sem eins erfítt sé að geyma
vetni og raun ber vitni, verði met-
anólið eins og pokinn sem geyma má
vetni í til orkunotkunar.
„Þetta áttu margir eifítt með að
skilja í upphafi en er nú viðteknar
hugmyndir, ekki síst við komu „fuel-
cells“, nk. rafhlaðna sem metanól er
sett í og út úr því kemur straumur
sem hægt er að knýja með rafmagns-
mótor. Það er hægt að kaupa metanól
á frjálsum markaði og það er ennþá
dýrara en bensín, en á móti kemur að
metanólið er útblástursfrítt hvað
koltvísýring varðar.
I sumum löndum,
t.d. í Noregi, er bú-
ið að leggja skatt á
koltvísýringsút-
blástur, sem nemur
50 dolluram á hvert
tonn af koltvísýr-
ingi, eða sem sam-
svarar 50 sentum á
hvert kílógramm.
Ef menn spara sér
þennan skatt, má
metanólið vera sem
því svarar dýrara,"
segir Baldur.
„Fólk verður líka
að átta sig á að há-
degisverðurinn er
aldrei ókeypis, ef
það vill gera eitt-
hvað fyrir náttúr-
una og umhverfi
sitt kostar það pen-
inga eins og allt
annað. Það er
sömuleiðis mjög
einfalt að hrinda
þessu í fram-
kvæmd. I rann-
sóknarstofunni sem
ég rek í Sviss fram-
leiðum við metanól á þennan hátt og
sem dæmi um notkunina má benda á
að strætisvagninn sem keyrði að
rannsóknarstöðinni notaði metanól
um þriggja ára skeið. Ef bílvél á að
nota hreint metanól þarf að gera ein-
hverjar breytingar á henni, en bílvél
getur notað blöndu af 80% metanóli
og 20% af bensíni án þess að breyt-
inga sé þörf. Þetta er því hægt að
gera strax í dag. Hver sem er getur
hellt slíkri blöndu á bifreiðina sína og
hún ekur með eðlilegum hætti.“
Sjálfstæði íslands
i orkumálum
Baldur segii’ að helsti kostnaður
samfara metanólframleiðslu sé orku-
kostnaðurinn við framleiðslu vetnis.
Hann telji ísland það land sem hafi
bestu möguleika til að framleiða vetni
á ódýrastan hátt í heiminum vegna
þeirrai- hreinu og ódýni orku sem
felst í vatnsbúskapnum. Nú þegar
bensínlítrinn á íslandi er kominn yfir
80 krónur sé vert að skoða aðra elds-
neytismöguleika.
„Það er hægt að framleiða eina
kílóvattstund á milli 1 og 2 banda-
rískra senta og afgangurinn er einfalt
reikningsdæmi, ég giska á að orku-
kostnaður við að framleiða einn lítra
af metanóli sé á milli 10 og 20 sent.
Lítrinn af bensíni kostar kannski 10
og 20 krónur í innkaupum og ég held
að það sé svipað með metanólið, það
er kannski 50% dýrara. En síðan bæt-
ist skattlagningin á bensínið við og ég
er viss um að hægt er að framleiða
metanól á íslandi með þeim hætti að
lítrinn væri undir 80 krónum. Við það
bætist að enginn útblástur á koltví-
sýringi fylgir, sem verður mikils virði
í framtíðinni, ekki síst þar sem þá
verður örugglega búið að setja skatt á
útblástur koltvísýrings á sama hátt og
í Noregi. Island fengi sjálfstæði í
orkumálum og væri í fararbroddi í
baráttu gegn mengun. Það má líka
benda á að nýtni bensínvéla er aðeins
um 20%, þ.e. um 80% af orkunni í
bensíni fara út um púströrið, en nýtni
„fuel-cells“ er helmingi meiri, eða
40%. Orkuinnihald metanóls er eitt-
hvað minna en orkuinnihald bensíns,
en nýtnin er meiri og á endanum er
niðurstaðan sú að menn aka sömu
vegalengd á einum lítra af metanóli
og einum lítra af bensíni."
Baldur kveðst taka það skýrt fram
að sennilega myndi enginn ráðast í
verkefni sem þetta ef ekki væri
vandamálið með koltvísýringinn, þar
sem þessi lausn er dýrari og myndi
því ekki standast á frjálsum markaði
nútímans.
„Ef einhver gæti flutt inn bensín á
lægra verði færu allir á bensínstöðina
hans, nema það væri einhvem veginn
fyrirskipað að nota mengunarlaust
eldsneyti. Þetta þarf því að virka inn-
an hins frjálsa markaðar og þá kæmu
lausnir á borð við koltvísýringsskatt-
inn til sögunnar. Eg útiloka ekki held-
ur að tæknin komist á það stig að
metanól verði ódýrara í framleiðslu en
bensín. Það væri hins vegar engum
erfiðleikum bundið að reisa metanól-
verksmiðju sem annaði allri eldsneyt-
isþörf farartækja á íslandi og ég
myndi í fljótu þragði áætla kostnað
við slíka framkvæmd á milli 300 og
400 milljónir dollai-a. Öll virkjuð orka
á íslandi í dag er um Í.000
megavött, og orkuver til að
framleiða metanól þyrfti að
vera um 400 megavött.
Miðað við þá stærð, þ.e.
400 megavatta-orkuver til
framleiðslunnar, og að
orkuver kosti um 1.000 “
dollara á kílóvattið, myndi kostnaður-
inn nema um 400 milljónum dollara.
Þá hefðum við orku tíl að framleiða
eldsneyti sem nægði öllum íslending-
um. Ef við berum þann kostnað sam-
an við eldsneytisinnflutning Islend-
inga í dag, er ég sannfærður um að
verkefnið gæti borgað sig. Orkan er
fyrir hendi og það er íslensk orka og
hrein orka.
Slíkt verkefni verður auðvitað að
standa á traustum markaðslegum
grandvelli, en allar forsendur eru fyr-
ir hendi. Island myndi slá þrjár flugur
í einu höggi; skapa sitt eigið eldsneyti
og selja það innanlands, uppfylla
Kyoto-þókunina og verða eitt þrein-
asta land í heimi. Á íslandi væri eðli-
legt að byija smátt til að byrja með,
t.d. með 10 megavatta orlmveri, og
blanda saman metanóli og bensíni,
sem myndi minnka innflutning á
bensíni að sama skapi,“ segir Baldur.
Hann kveðst þeirrar skoðunar að
olíufélögin eigi sjálf að standa að met-
anól-framleiðslu og bendir á að al-
þjóðafyrirtækið Shell hafi nú þegar
stofnað deild samhliða annarri starf-
semi, sem hafi það verksvið að kanna
endumýjanlegar orkulindir, sem met-
anól fellur undir. „Þessi stóra fyrir-
tæki hugsa um framtíðina og það eiga
Islendingar að gera líka,“ segir hann.
Koltvísýringi
dælt í hafið
Baldur situr ennfremur í stjóm
verkefnis sem unnið er í sameiningu
af háskólum í Bandaríkjunum, Ástral-
íu, Japan og Noregi á Hawaii-eyjum í
Kyrrahafi. Þar er verið að kanna hug-
myndir um að losna við koltvísýring
úr andrúmsloftinu með því að breyta
koltvísýringi frá orkuveram í fljótandi
form og dæla honum í sjóinn niður á
mikið dýpi.
„Ef þetta er unnt myndi koltvísýr-
ingurinn vera í hafinu í þúsund ár eða
jafnvel lengur. Við eram um það bil að
hefja rannsókn á þessu máli, þ.e. ef
íbúar Hawaii leyfa okkur að halda
áfram. Umræðan þar er hafin nú þeg-
ar og ekki era allir ánægðir með þess-
ar hugmyndir. Við ætlum að rannsaka
hvað verður um koltvísýringinn í haf-
inu, hvaða áhrif hann hefur á físka og
annað líf, hversu djúpt þai’f að setja
hann til að hann sökkvi öragglega og
fleira í þeim dúr. Þetta er í fyrsta
skipti sem verkefni af þessu tagi er
hrint í framkvæmd og við eram þegar
byrjaðir að ræða við heimamenn,"
segir Baldur.
En Baldur hefur fleira á sinni
könnu í Kína en eldsneyti og gas. Alls
stýrir hann fimm rannsóknarverkefn-
um þar í landi, og þeirra stærst er
verkefni sem standa mun í tvö ár.
Vinna við verkefnið, sem ABB fjár-
magnar, hófst í maí síðastliðnum, og
er kostnaður við verkefnið áætlaður
um 140 milljónir króna, en alls vinna
75 manns að því, þar af 50 Kínverjar.
Verkefnið er sameiginlegt á vegum
ABB, fjögurra vestrænna háskóla,
þar á meðal MIT í Bandaríkjunum, og
fjögurra stofnana og háskóla í Kína.
Úm er að ræða rannsóknarverkefni í
Shandong-héraði í Klna sem snýst um
umhverfisáhrif rafmagnsframleiðslu-
og dreifingar í héraðinu.
Raunkostnaður
við rafmagnið
„Spurningin er hvað kostar að
framleiða rafmagn og þá ekki aðeins
að reka vélina sem framleiðir það,
heldur einnig að fylgjast
með því hvemig eldsneyt-
ið sem fór á vélina var
framleitt, hvaðan kemur
það, hvemig var það flutt
til landsins og hvað gerist
þegar það fer frá fram-
... leiðslustað rafmagnsins?
Við fylgjumst með ferlinu alveg frá
upphafi til enda. Umhverfismálin
koma inn í þessa athugun, því að við
skoðum hver eru umhverfisáhrif raf-
magnsframleiðslu með þessum hætti,
er möguleiki að fólk veikist vegna
þess að eitraðar gastegundir berast
út í andrúmsloftið, hvaða áhætta er
samfara framleiðslunni o.s.frv. Við at-
hugum rafmagnsframleiðslu með kol-
um fyrst og fremst, en einnig með
sólarorku, vatnsorku, gasi, kjarnorku
og olíu.
Við vonumst til að leiða í ljós hver
raunverulegi kostnaðurinn við raf-
magnið er og taka þá með í reikning-
inn öll umhverfisáhrif, þar á meðal
Metanól-
verksmiðja
á íslandi
gæti
borgað sig
gróðurhúsaáhrif og áhrif á hafið og
gróður. Þetta er mjög flókin, víðtæk
og erfið rannsókn og því era svo
margir sérfræðingar víðs vegar um
heim sem koma að því. ABB greiðir
kostnaðinn eins og það hefur gert áð-
ur, en munurinn er sá helstur að áður
fengu prófessoramir fjármuni í hend- ,
ur og við skiptum okkur ekki mikið af
því hvemig þeir eyddu þeim, en í dag
stjórnum við hvernig eyðslunni er
háttað og í hvaða farveg verkefnið
fer. Fyrirkomulag af þessu tagi hefur
ekki alltaf fallið í mjög góðan jarðveg
hjá prófessoranum, en þeir skilja að
tímarnir era breyttir," segir Baldur.
Hann segir að verkefni þetta geti
haft mikla markaðslega þýðingu fyrir
Kína og ABB, og nefnir í því sam-
bandi að í október næstkomandi fari
hann til Indlands, þar sem ríkir mikill
áhugi á verkefninu, og haldi þar fyrir-
lestur við rannsóknarstofnun í Nýju-
Delhí.
„Við eram að þróa aðferð sem er
það almenn að við getum notað hana
um allan heim. Við æfum okkur í
þessu héraði í Kína en aðferðin getur
nýst þjóðum á borð við t.d. íslend-
inga. Við athugum áhrif vatnsvirkjun-
ar í Kína og hversu mikið land fer
undir vatn, hversu mikið jarðrask er í
tengslum við virkjunina og áhrifin á
fólkið sem býr á svæðinu eða þarf að
flytjast burt. Við njótum þess í því
sambandi að ABB tekur mikinn þátt í
byggingu stærsta orkuvers í heimi í
öðra héraði í Kína, eða hinnar svo
kölluðu þriggja-gljúfra-virkjunar, og
það þarf að flytja hálfa aðra milljón ,-
manna í tengslum við framkvæmdina.
Þetta er mjög umdeild framkvæmd,
jafnvel innan Kína, en yfirborð
Chang Jiang-fljótsins sem virkjunin
stendur við mun hækka svo mjög að
það myndast stöðuvatn sem er 700
kílómetra langt. Þetta er öfgakennt
dæmi um rask af völdum virkjunar,
en samt ágætt dæmi um hvað rann-
sóknin fæst við. Við munum ekki fá
endanleg svör, en vonumst til að
rannsóknin sýni okkur hvaða spor á
að stíga og hvert leiðin liggur í fram-
tíðinni." <
Umhverfið veigameira
en vélarnar
Viðhorfíð til orkumála í heiminum
hefur tekið stakkaskiptum að mati
Baldurs. Áður fyrr voru orkuver
byggð, félögin sem að þeim stóðu
fengu sínai- greiðslur og högnuðust
nærfellt undantekningalaust vel, en
síðan skipti sér nær enginn af málum.
„I dag eru umhverfismálin orðin svo
mikilvæg að þau era orðin jafnveiga-
mikil og vélamir í orkuverinu, jafnvel
veigameiri. Við þurfum að líta á heild-
armyndina í tengslum við þessar
framkvæmdir, þ.e. orkuverið, elds-
neytið sem fer inn í það, rafmagnið
sem fer út úr því og allt sem því teng- ^
ist. Við verðum að reyna að veita
heildarsvar við hinni erfiðu spurn-
ingu; hver er raunveralegi kostnaður-
inn við virkjun? Ég hef ekki kynnt
mér umræðuna um virkjanamál á Is-
landi, en er viss um að samsvarandi
spumingar hafa brannið á lands-
mönnurn," segir hann.
Baldur kveðst sannfærður um að
Islendingar gætu nýtt sér niðurstöð-
ur rannsóknar af því tagi sem hann
stýrir í Kína í tengslum við vii’kjanaá-
form íslendinga. Verkefninu á að
ljúka í aprfl 2001 og verða niðurstöð-
urnar afhentar fulltrúum kínverskra
stjórnvalda við athöfn í Peking.
„Þá höfum við vonandi miklu meiri
þekkingu og skilning á þessum mál- -
um og einnig aðferð til að leysa mál af
þessu tagi, svo að segja óháða því
svæði sem um ræðir, þó svo að mis-
munandi aðstæður ríki auðvitað á
hverju svæði fyrir sig. Ég vil ekki
segja neitt um skipan þessara mála á
Islandi, því ég þekki ekki nægjanlega
vel til þeirra, og tek það fram að ég er
mjög hlynntur iðnvæðingu. Það er
ekki hægt að byggja upp þjóðfélag án
þess að byggja upp iðnað og atvinnu.
Vestræn lífsgæði grundvallast á orku,
og við þurfum á henni að halda, og
orkan byggist á tækni, svo að við
þurfum tækni og ekki er hægt að loka *
augunum fyrir því,“ segir Baldur.
„En um leið blasir það við að ekki má
gjöreyðileggja það umhverfi sem
maðurinn býr í, hvorki með tilliti til
náttúra né fólks. Við erum að fást við
nákvæmlega þessi mál, ekki á eystri
hluta Islands heldur í Kína, en spurn-
ingarnar sem búa að baki verkefninu
era þær sömu á báðum stöðum.“ r