Morgunblaðið - 30.10.1999, Síða 22

22 LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Stefán Svavarsson lektor í reikningshaldi við Háskóla Islands
Tjónaskuld tryggingafélaga
vaxið hraðar en bótagreiðslur
Morgunblaðið/Sigurður Sigmundsson
Mun meiri fjármunir komu frá rekstri í sjóðstreymi stóru tryggingafé-
laganna þriggja en nam bókfærðum hagnaði á árunum 1989-1998,
kom fram í fyrirlestri Stefáns Svavarssonar iektors á ráðstefnunni
„Rannsóknir í félagsvísindum IH“ í gær.
STANDAST gjaldfærslur og
skuldfærslur í reikningsskilum
tryggingafélaga prófun reglna
góðrar reikningsskilavenju? Þetta
er önnur tveggja rannsóknar-
spurninga í rannsókn sem Stefán
Svavarsson, lektor í reikningshaldi
við Viðskipta- og hagfræðideild
Háskóla íslands, vinnur nú að og
Stefán kynnti í fyrirlestri á opinni
ráðstefnu sem haldin var í Odda í
gær og er framhaldið í dag, laugar-
dag, undir nafninu „Rannsóknir í
félagsvísindum III“. Ráðstefnan er
haldin af Viðskipta- og hagfræði-
deild og Félagsvísindadeild Há-
skóla Islands, og eru alls 69 fyrir-
lestrar á ráðstefnunni. Hin rann-
sóknarspurningin, raunar sú fyrri,
hljómaði svo: Víkja góðar reikn-
ingsskilavenjur fyrir sértækum
reglum samkvæmt reglugerðinni
[reglugerð nr. 613/1996, 5. grein,]
ef munur er þar á milli?
í 31. grein laga nr. 75 frá 1991
um tekjuskatt og eignarskatt segir
m.a. um leyfilegan frádrátt frá
tekjum lögaðila að frá tekjum megi
draga fé það er innlend vátrygg-
ingafélög færa í árslok í iðgjalda-
sjóð vegna þess hluta iðgjalda sem
fellur á næsta reikningsár og í
bótasjóð til að inna af hendi áfalln-
ar skyldur sínar við vátrygginga-
taka.
Afskriftir ekki
það miklar
I máli Stefáns kom fram að hon-
um sýndist það vera talsvert álita-
mál, hvort skattayfirvöld hefðu
möguleika á að gera athugasemdir
við tryggingafélögin um það hvort
færslur félaganna af þessum toga
ættu við rök að styðjast.
Stefán benti á að í reglugerðinni
um vátryggingafélög skiptist vá-
tryggingaskuld í þrjá hluta, ið-
gjaldaskuld sem er skuldfærsla
fyrirframgreiddra iðgjalda, tjóna-
skuld sem er upphæð sem trygg-
ingafélögin leggja til hliðar til að
mæta áætluðum gjöldum vegna
tilkynntra tjóna sem og ótil-
kynntra, og útjöfnunarskuld sem
ætlað væri að mæta sveiflum í
tjónagreiðslum félagsins frá ári til
árs og vegna óvissu um endanlega
bótafjárhæð, sbr. mat þeirra á
fjárhæð tjónaskuldarinnar hverju
sinni.
Ekki væri í sjálfu sér mikill
ágreiningur um iðgjaldaskuld, en
sú upphæð sem lögð væri til hliðar
sem tjónaskuld væri háð mati
hverju sinni. Hins vegar ætti Vá-
tryggingaeftirlitið að ákvarða há-
mark útjöfnunarskuldar hverju
sinni.
Stefán sýndi glærur í fyrirlestr-
inum sem sýndu þróunina í efna-
hagsreikningi stóru vátryggingar-
félaganna þriggja, Vátryggingafé-
lags Islands hf., Sjóvár-Almennra
hf. og Tryggingamiðstöðvarinnar
hf. Það skal tekið fram að rann-
sókn Stefáns er enn ólokið og töl-
umar því ekki endanlegar, en
rannsóknin verður gefin út í rit-
gerðarformi í bók síðar í vetur
ásamt ritgerðum annarra sem
kynntu rannsóknir sínar á ráð-
stefnunni „Rannsóknir í félagsvís-
indum III“.
A glærunum mátti sjá að fjár-
munir sem komu frá rekstri, sem
fram kemur í sjóðstreymisyfirliti
tryggingafélaganna, voru mun
meiri en bókfærður hagnaður fé-
laganna á öllum þeim árum sem til
athugunar voru, en könnunin nær
frá árunum 1989-1998. Samkvæmt
grófri ágiskun var um að ræða
u.þ.b. 500-600 milljónir króna á ári
að jafnaði. Stefán sagði að þetta
gæti almennt stafað af tvennu: Af-
skriftum, en þær væru ekki það
miklar hjá tryggingafélögum að
það skýrði þann mun sem fram
kom, eða að eitthvað hafi verið
fært til gjalda í rekstrarreikningi
sem ekki hefði verið greitt úr sjóð-
um fyrirtækjanna.
Fylgni milli sjóðstreymis
og fjárfestinga
Á annarri mynd komu fram bók-
færð tjón og greidd tjón á sama
tímabili, og þar kom fram að allan
tímann voru bókfærð tjón trygg-
ingafélaganna meiri en greidd tjón.
Samkvæmt glærunni mátti sjá að
greidd tjón höfðu numið á bilinu 50-
80% af bókfærðum tjónum á tíma-
bilinu sem rannsakað var. Stefán
sagði að ef tryggingastofninn væri
stöðugur yfir þennan árafjölda
kæmi þessi munur að einhverju
leyti á óvart. En ef tryggingastofn-
inn væri að aukast gæti þetta verið
eðlileg þróun, en hann sagði að svo
væri í einhverjum tilvikum.
Stefán kynnti aðra kennitölu,
en það er hlutfall tjónaskuldar
sem færð er í bækur tryggingafé-
laganna deilt með greiddum tjón-
um. I tilviki eins tryggingafé-
lagsins kom fram að árið 1989
var þetta hlutfall um 2, en í lok
ársins 1998 var hlutfallið komið
upp undir 4, en keimlík þróun
kom fram hjá öðrum félögum.
Sama var uppi á teningnum þeg-
ar skoðað var hlutfallið tjóna-
skuld á móti iðgjöldum. Kom þar
fram að tjónaskuld jókst töluvert
hraðar en iðgjaldastofninn sjálf-
ur og átti það við um öll þrjú fé-
lögin, en iðgjöld jukust um 40-
50% á tímabilinu á meðan tjóna-
skuld hafði aukist um u.þ.b. 300%
gróft áætlað.
Stefán spurði því næst hvað yrði
um þann mismun sem þama kæmi
fram, því hann hlyti að hlaðast upp
sem fjármagn í bókum félaganna.
Á næstu glærum sást að í grófum
dráttum var talsverð fylgni milli
þeirra fjármuna sem koma frá
rekstri, og nettó fjárfestinga félag-
anna á hlutabréfa- og skuldabréfa-
markaði.
í lokin var varpað fram þeirri
spumingu sem kom fram í upphafi
hvort hér væri um eðlilega atburða-
rás að ræða? Stefán sagði að hann
leyfði sér ekki að fullyrða að tjóna-
skuld tryggingafélaganna væri of
há, þó ýmislegt benti til þess, þar
sem vel gæti verið að rök væru fýrir
því að leggja svo mikið til hliðar.
Hins vegar væri það sem fram
kæmi í þessum athugunum um-
hugsunarefni.
Hagnaður íslandsbanka 1.173 milljónir kr. fyrstu 9 mánuði ársins
Öll afkomusvið bankans skil-
uðu góðri rekstrarafkomu
ÍSLANDSBANKI hf.
Úr milliuppgjöri 1999
1 Rekstrarreikningur 1999 1998 I
Milljónir króna JAN.-SEP. JAN.-SEP. Breyting
Vaxtatekjur 9.400 6.284 +50%
Vaxtagjöld 6.165 3.776 +63%
Hreinar vaxtatekjur 3.235 2.508 +29%
Aðrar rekstrartekjur 1.832 2.046 -10%
Önnur rekstrargjöld 3.291 2.894 +14%
Framlag í afskriftareikning útlána -494 -675 -27%
Hagnaður fyrir skatta 1.282 985 +30%
Reiknaðir skattar -109 -84 +30%
Hagnaður tímabilsins 1.173 901 +30%
SAMKVÆMT óendurskoðuðu árs-
hlutauppgjöri nam hagnaður af
rekstri Islandsbankasveitarinnar
1.173 m.kr., eftir skatta, fyrstu níu
mánuði þessa árs. Á sama tíma í
fyrra var hagnaðurinn 901 m.kr. og
allt árið 1998 var 1.415 m.kr. hagn-
aður af rekstrinum. Arðsemi eigin
fjár var 25,4% fyrstu níu mánuði
ársins. Hagnaður fyrir skatta var
l. 282 m.kr. samanborið við 985
m. kr. á sama tímabili í fyrra. Öll af-
komusvið bankans, útibúasvið,
F&M, Glitnir og VÍB skiluðu góðri
rekstrarafkomu á tímabilinu.
Vaxtamunur er óbreyttur frá
sama tímabili S fyrra, eða 3,5%.
Hreinar vaxtatekjur námu 3.235
m.kr. fyrstu níu mánuðina og aðrar
rekstrartekjur námu 1.832 m.kr.
Tekjur jukust í heild um 11% frá
sama tímabili árið 1998. Rekstrar-
gjöld námu alls 3.291 m.kr. og juk-
ust um 14% frá því í fyrra. Fram-
lag í afskriftareikning útlána er
áætlað og þá tekið mið af fyrstu
sex mánuðum ársins. Samkvæmt
því hefur hlutfall þess af heildar-
fjármagni lækkað milli ára úr 0,9%
í 0,5%. Eigið fé nam 8.569 m.kr. og
hafði aukist um 1.116 m.kr. frá ára-
mótum, eða um 15%. Arðgreiðslur
að fjárhæð 388 m.kr. voru greiddar
hluthöfum í aprílmánuði. Bent er á
það í fréttatilkynningu frá bankan-
um að töluverðar sveiflur séu á af-
komunni frá einum mánuði til ann-
ars. Ástæðan sé síbreytilegt starfs-
umhverfi og þar hafi sveiflur í
markaðsvöxtum og verðbólgu vald-
ið mestu. Þótt ekki sé nú gert ráð
fyrir miklum breytingum í um-
hverfinu næstu mánuði sé rétt að
minna á að skjótt skipast veður í
lofti.
Aukin umsvif
Umsvif íslandsbanka hafa haldið
áfram að aukast að því er fram
kemur í fréttatilkynningu bankans
og jukust bæði innlán og útlán um
16,5% fyrstu níu mánuði ársins. I
lok september nam heildarfjár-
magn bankans 128 milljörðum
króna sem er 21,5% hækkun frá
sama tíma í fyrra. Lausafjárstaða
Vöruskipt-
in í sept-
ember
óhagstæð
um 4,6
milljarða
í SEPTEMBERMÁNUÐI
voru fluttar út vörur fyrir 11,4
milljarða króna og inn fyrir 16
milljarða. Vöruskiptin í sept-
ember voru því óhagstæð um
4.6 milljarða en í september í
fyrra voru þau óhagstæð um
2,9 milljarða á föstu gengi. I
frétt frá Hagstofu íslands
kemur fram að fyrstu níu
mánuði þessa árs voru fluttar
út vörur fyrir 107 milljarða
króna en inn fyrir 126,6 millj-
arða. Halli var því á vöru-
skiptum við útlönd sem nam
19.6 milljörðum króna en á
sama tíma árið áður voru þau
óhagstæð um 20,2 milljarða á
föstu gengi. Vöruskiptajöfn-
uðurinn var því tæpum millj-
arði skárri á föstu gengi
fyrstu níu mánuði þessa árs
en á sama tíma árið áður.
Heildarverðmæti vöruút-
flutnings fyrstu níu mánuði
ársins var 4,6% meira á föstu
gengi en á sama tíma árið áð-
ur. Sjávarafurðir voru 68%
alls útflutnings þetta tímabil
og var verðmæti þeirra 4%
minna en á sama tíma í fyrra.
Iðnaðarvörur voru 25% alls
útflutnings og var verðmæti
þeirra 14,6% meira en á sama
tíma árið áður. Heildarverð-
mæti vöruinnflutnings fyrstu
níu mánuði ársins var 3,4%
meira á föstu gengi en á sama
tíma árið áður. Mikil aukning
var á innflutningi á flutninga-
tækjum á tímabilinu en verð-
mæti þeirra var 21% meira en
árið áður. Neysluvörur aðrar
en matar- og drykkjan'örur
námu 19% alls innflutnings
janúar-september árið 1999
og var verðmæti þeirra 10,8%
meira en á sama tíma árið áð-
ur. Verðmæti innfluttra hrá-
og rekstrarvara dróst saman
um 11,8% en eldsneyti og
smurolía jókst um 3,7% miðað
við sama tímabil í fyrra.
íslandsbankasveitarinnar er sterk
og nýlega hefur verið samið um
rúmlega 5,5 milljarða króna er-
lenda lántöku sem verður til ráð-
stöfunar fyrir áramót.
í tilkynningu bankans kemur
fram að nýir þjónustuþættir hafi
stöðugt verið að bætast við og þá
ekki hvað síst í Heimabankanum,
netbanka Islandsbanka, þar sem
viðskiptavinirnir geta nú stillt
greiðslur reikninga fram í tímann,
stofnað og breytt yfirdráttarheim-
ild sinni og keypt og selt verðbréf,
svo dæmi séu nefnd. 38% fjölgun
hefur orðið í hópi notenda Heima-
bankans frá áramótum og færslum
þar hefur fjölgað um 10% á mánuði
allt árið. Jafnframt eru nú send um
3.000 SMS- og netpóstsskeyti á
hverjum degi til viðskipavinanna.
Öll tölvukerfi íslandsbankasveitar-
innar hafa verið yfirfarin og búin
undir að taka við nýju árþúsundi.
Jafnframt hefur verið gerð viðlaga-
áætlun sem hægt verður að grípa
til ef eitthvað óvænt kemur upp á
um áramótin.
Mikil viðskipti
með bankann á VÞÍ
I kjölfar birtingar uppgjörs
hækkaði gengi hlutabréfa í ís-
landsbanka um 4,3%, úr 4,65 í 4,85,
á Verðbréfaþingi íslands í gær.
Alls voru rúmlega 151 milljón
króna viðskipti með bréf bankans á
VÞÍ í gær.