Morgunblaðið - 30.10.1999, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 1999
þar sem ég starfaði einnig. Ég var
oft á tíðum við vinnu að loknum
formlegum vinnudegi, þegar hún
kom til að sinna sínum störfum. Við
tókum þá gjarnan tal saman og
sagði hún mér m.a. frá sonum sín-
um. Vilborg var ein af fórnarlöm-
bum berklaveikinnar ung að árum
og vegna sjúkdómsins var tvísýnt
um að hún gæti eignast böm. Má
því geta nærri hvílík gleði það var
þegar hún eftir þrettán ára hjóna-
band, eignaðist soninn Hafstein ár-
ið 1961 og síðan Guðmund árið
1965, efnisdrengir báðir tveir.
Vorið 1979 stóð mikið til því
ferma átti drenginn Guðmund.
Hann hafði kennt lasleika rétt áður
sem reyndist vera allhastarleg
botnlangabólga, en allt gekk yfir í
tæka tíð fyrir ferminguna. Það var
mikill gleðidagur.
Stuttu síðar gerist það að Guð-
mundur handleggsbrotnar. Það var
auðvitað slæmt fyrir ungan, ný-
fermdan drenginn, en ung bein
gróa fljótt. Það gerðþst hins vegar
ekki hjá Guðmundi. I ljós kom að
hann var með beinkrabba. Nú hófst
þrautaganga, sem á sér vart hlið-
stæðu.
A meðan á þeim hildarleik stóð
greindist Sigurður, eiginmaður Vil-
borgar, með krabbamein og hófst
nú hans barátta. Má geta nærri
hvílíkt álag var á þeim mæðginum,
Vilborgu og Hafsteini, þegar svo
var komið. Vilborg hafði nokkru áð-
ur fengið nýtt starf sem „kaffi-
kona“. I þessu vinsæla starfi eign-
aðist Vilborg að vinum fjölmarga
starfsmenn Heilsuverndarstöðvar-
innar og þeir tóku meira og minna
þátt í þessu stranga stríði hennar.
Enn var ekki nóg að gert. Um
hvítasunnu árið 1980 flykktust ung-
menni á útisamkomur, þá sem fyrr.
Fjórir ungir piltar tókust ferð á
hendur saman í bíl. Varð þá eitt af
hinum hörmulegu umferðarslysum.
Tveir ungir menn létu lífið, annar
þeirra var Hafsteinn sonur Vil-
borgar. Eftir þennan sára og
skyndilega sonarmissi hélt hún
ótrauð áfram þeirri þrautagöngu
sem hafin var.
Sigurður lést eftir sinn erfiða
sjúkdóm í maí árið 1981. Má geta
nærri hver raun það hefur verið
honum, sjálfum fársjúkum, að
ganga gegnum þessa þungbæru
lífsreynslu og geta ekki verið sínum
ástvinum sá styrkur sem þau voru í
þörf fyrir.
Vilborg sagði mér eftir jarðarför
manns síns að Guðmundur sonur
sinn hefði látið þau orð falla að
hann hlyti að komast yfir sinn sjúk-
dóm. Það gæti ekki verið að hann
væri látinn ganga í gegnum þetta
allt, missa föður sinn, einkabróður
og fara í hverja erfiðu meðferðina á
fætur annarri, til einskis. Þetta var
eðlileg ályktun hins unga og lífs-
reynda drengs, sem trúði á ein-
hvers konar réttlæti, eða þó ekki
væri nema jafnvægi í tilverunni.
Jafnvel þeir sem eldri voru og
höfðu horft upp á óréttlæti heims-
ins voru á því að einhver lögmál
hlytu að snúa atburðarrásinni við,
nú væri nóg að gert. Allir lögðust á
eitt, læknar, hjúkrunarfræðingar
og aðrir þeir sem önnuðust Guð-
mund eða tóku þátt í stríði hans á
einn eða annan hátt, ef vísindin
dygðu ekki yrði kraftaverk að ske.
AJlt kom fyrir ekki, Guðmundur
lést réttum mánuði eftir lát föður
síns aðeins 16 ára að aldri.
Hvað bíður 53 ára konu, eigin-
konu og móður eftir slíka reynslu?
Það verður alla tíð ofar okkar skiln-
ingi, hver styrkur og æðruleysi
henni var gefið. Kannski „af því að í
hennar innri manni var staður, sem
aldrei lét bugast“, eins og Halldór
Kiljan Laxness kemst að orði í eft-
irmælum eftir góða vinkonu.
Þegar allt var um garð gengið
hélt Vilborg áfram starfi sínu og
nokkru síðar fékk hún nýtt starf við
stofnunina, við móttöku á barna-
deild. Þar starfaði hún samfleytt í
tólf ár eða þar til hún lét af störfum
vegna aldurs í nóvember 1997.
Vilborg var góður starfsmaður,
traustvekjandi og yfirveguð, eigin-
leikar sem nauðsynlegir em í starfi
sem þessu, þar sem tekið er á móti
foreldrum með ung böm sín, en fáir
eru jafnviðkvæmir og áhyggjufull-
ir. Hún var samviskusöm, stundvís,
sjaldan frá vinnu, henni var hægt
að treysta í hvívetna.
Gæfuspor Vilborgar var að kom-
ast í starf á þessari deild og í fé-
lagsskap starfsmanna hennar. Þar
ríkir óvenjulega gott og sérstætt
andrúmsloft. Þar eru menn glaðs-
inna og félagslyndir, gera sér
gjarnan dagamun, hvort sem tilefni
er eða ekki. Þar taka menn þátt í
lífi hver annars bæði í gleði og sorg.
Vilborg, sem jafnan var kölluð
Bogga, naut þessa. Hún var þátt-
takandi hvenær sem færi gafst,
skemmtileg og glöð í bragði þótt
hún væri alla tíð hófsöm og vönd að
virðingu sinni. Samstarfsfólk henn-
ar lét sér mjög annt um hana,
hvatti hana til dáða og heimili
þeirra voru henni opin. Þetta veit
ég að Vilborg mat mikils og þai'na
eignaðist hún marga af sínum bestu
vinum. Eftir að hún hætti störfum
héldu þeir nánu sambandi við hana
og aldrei gleymdist hún, þegar eitt-
hvað var á seyði. Nú síðast í hel-
stríðinu sátu vinir hennar á barna-
deild hjá henni löngum, og voru
henni styrkur og stoð.
Dýpsti gleðigjafi hennar eftir
harmleikinn mikla, var þó án efa
fjölskyldan Sæmundur Eiðsson,
bernskuvinur Hafsteins, og Elva
Björk Sigurðardóttir, eiginkona
hans, ásamt bömum þeirra þrem-
ur. Þau tóku hana í fjölskylduna og
umvöfðu hana. Börnin kölluðu hana
ömmu og ber eitt þeirra nafn Haf-
steins. Þar átti hún það skjól og
athvarf sem öllum er svo nauðsyn-
legt. Þar eignaðist hún nýja fjöl-
skyldu og sitt annað heimili, þar
var hún á hátíðum eða þegar hún
þarfnaðist umönnunar, eins og þeg-
ar hún kom heim eftir sjúkrahús-
legur, m.ö.o. hvenær sem hún ósk-
aði. Vilborg var þó þannig gerð að
hún kaus oft að vera ein, þótt heim-
ili vina hennar stæðu henni opin.
Vilborg var glæsileg kona, tign-
arleg í allri framgöngu, svipmikil,
hárið silfurgrátt, e.t.v. með eilítið
bláu ívafi. Hún var vel gefin og
menningarlega sinnuð, myndarleg í
höndum, prjónaði m.a. fínlega list-
muni sem vinir hennar og sam-
starfsmenn njóta. Heimili hennar
glæsilegt, en hún hélt því óbreyttu
eftir að hún varð ein, þar til fyrir
nokkru að hún flutti í minni íbúð.
Nýja heimilisins naut hún þó aðeins
stuttan tíma. Hún átti sér unaðsreit
hér í næsta nágrenni Reykjavíkur
við Krókatjörn. Þar undi hún sér
löngum, ýmist ein eða í góðra vina
hópi. Hún sinnti ræktun af mikilli
alúð, hafði sannkallaða græna fing-
ur og ekki má gleyma því að hún
var„ blómakona" á barnadeildinni
með svo góðum árangri, að fáir
leika það eftir. Vilborg var stolt
kona. Hún var af þeirri kynslóð
sem átti að vera sterk og bera ekki
sínar tilfinningar á torg þótt á móti
blési og það sterkt. Þegar hún varð
fyrir sínum mikla missi var ekki
fyrir hendi sú hjálp sem nú er boð-
in, eins og áfallahjálp, sorgarsam-
tök o.fl.
Vissulega fékk hún hlýju og
stuðning hjá þeim sem hún hafði
samneyti við. Við vinir hennar
höfðum stundum áhyggjur af því,
að hún hefði ekki fundið tilfinning-
um sínum farveg og fengið þá að-
stoð sem léttir mönnum þungar
byrðar, eins og gömul sálfræði
studd nútíma vísindum telja afar
mikilvægt.
Þrátt fyrir hvatningu leitaði hún
ekki faglegrar hjálpar og aldrei
fékkst hún til að segja sína lífs-
reynslusögu út á við, eins og nú er
algengt og er oft merkilegur lær-
dómur fyrir aðra.
Hún virðist hafa ein og óstudd að
mestu, leyst úr sinni lífsreynslu og
bar höfuðið hátt.
Við samstarfsmenn og vinir Vil-
borgar sendum Sæmundi, Elvu og
börnum þeirra, svo og Guðrúnu
Jónu, systur hennar, samúðar-
kveðjur og erum þeim þakklát fyrir
að gera líf Vilborgar innihaldsríkt
að nýju og veita henni ómældar
gleðistundir.
Ein af stærstu hetjum hvers-
dagslífsins er fallin í valinn.
Blessuð sé minning Vilborgar
Sæmundsdóttur.
Bergljót Líndal.
MARTEINN
BJÖRNSSON
+ Marteinn fædd-
ist að Orrastöð-
uni í Torfalækjar-
hreppi 28. febrúar
1913. Hann lést 22.
október siðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Björn Eysteinsson, f.
1.1. 1848, d. 27.11.
1939, bóndi í Gríms-
tungu í Vatnsdal, og
Kristbjörg Péturs-
dóttir, f. 26.6. 1882,
d. 18.10. 1974, hús-
freyja. Marteinn átti
einn albróður og níu
hálfsystkini, sam-
feðra. Albróðir Marteins var Er-
lendur, f. 24. 9. 1911, d. 26.11.
1980, sýslumaður á Seyðisfirði.
Hálfsystkini Marteins, börn
Guðbjargar Jónasdóttur, voru
Jónas, f. 20.12. 1873, d. 1957,
bóndi að Hólabaki; Guðrún, f. 10.
3. 1875, d. 1.4. 1955, húsfreyja á
Guðlaugsstöðum. Hálfsystkini
Marteins, börn Björns og Helgu
Sigurgeirsdóttur, voru Eysteinn,
f. 24.10 1883, d. 1.6. 1884; Sigur-
geir, f. 7.10. 1885, d. 1.6. 1936,
bóndi á Orrastöðum; Þorsteinn,
f. 10.12. 1886, d. 27.5. 1973,
bóndi í Selsundi á Rangárvöllum;
Lárus, f. 10.12. 1889, d. 1987,
bóndi í Grímstungu; Karl, f. 16.6.
1892, d. 21.4. 1896; Eysteinn, f.
10.6. 1895, bóndi á Guðrúnar-
stöðum; Vigdís, f. 21.8. 1896, d.
14.3. 1979, kennari og skóla-
stjóri, si'ðast á Blönduósi.
Eftirlifandi eiginkona Marteins
er Arndís, f.v. deildarstjóri hjá
Fiskifélagi Islands, húsmóðir, f.
26.3. 1910, dóttir Þorbjamar
Þórðarsonar, héraðslæknis á
Bíldudal, og konu hans, Guðrún-
ar Pálsdóttur, húsmóður. Böm
Samsett hópmynd á snjáðu spjaldi
birtir okkur svip liðins tíma. Mynd-
in er frá árinu 1932 og sýnir nem-
endur og kennara Menntaskólans á
Akureyri þennan vetur. Þótt æmar
heimildir séu fyrir þvi að þetta hafi
verið glaðvær og á köflum ærsla-
fullur hópur, líkt og æskufólk allra
tíma, þá verður það ekki ráðið af
þessum andlitum. Ef vel er að gáð
má sjá feimnislegt bros á andliti
stöku ungmeyjar, en piltarnir, allir
með tölu, horfa alvörugefnir í auga
ljósmyndavélarinnar og til óráðinn-
ar framtíðar. Þetta er fólk sem veit
að skólaganga í atvinnuleysi og
heimskreppu er ekki sjálfgefinn
réttur, heldur staðfesting erfiðra
ákvarðana og vottur um fórnir
þeirra sjálfra, en ekki síður þeirra
nánustu. I þennan hóp urðu sóttir
margir forystumenn þjóðarinnar á
sviði verklegra framkvæmda,
menningar og mennta og stjórn-
mála. Eitt þessara alvörugefnu
ungmenna er Marteinn Björnsson,
bóndasonur úr Húnavatnssýslu.
Hann er yngstur barna Björns Ey-
steinssonar, bónda á Orrastöðum
og síðast í Grímstungu, sem um var
sagt að ætti að baki sér einkenni-
legri sögu en nokkur annar Hún-
vetningur. Marteinn er nú fallinn
frá, síðustur úr fjölmennum systk-
inahópi. Marteinn bar sterkan svip
af föður sínum ef marka má ljós-
myndir, bæði höfðinglegur og
festulegur, og það vita þeir sem
þekktu Martein að þessi svipur var
góður vottur hins innra manns.
Marteinn lagði fyrir sig verkfræði
við tækniháskólann í Kaupmanna-
höfn og hafði alllanga útivist, en
sneri aftur til íslands í styrjaldar-
lokin, menntun og starfsreynslu
ríkari, og hóf ævistarf sem varð
bæði langt og farsælt. Sér verka
hans stað víða um land, en lengst af
starfaði hann sem byggingafulltrúi
Suðurlands. Marteinn var eftir-
tektarverður maður, glöggur og
frumlegur í hugsun og framsýnn í
besta lagi. Hann flutti um hríð
skorinorða upplýsingaþætti í út-
varp og er minnisvert þegar hann
fyrir fjöldamörgum árum varaði
þar mjög sterklega við tilteknu
byggingarefni sem löngu síðar var
Marteins og Arndís-
ar eru: 1) Björn, f.
9.1. 1950, arkitekt
og byggingarverk-
fræðingur hjá
Rannsóknastofnun
byggingariðnaðar-
ins. Sambýliskona
hans er Ólöf Helga
Þór, kennari og há-
skólanemi. Sonur
hennar er Gunnar
Sveinn Magnússon.
2) Guðrún, f. 8.1.
1955, Ph.D, fískvist-
fræðingur á Haf-
rannsóknastofnun.
Maður hennar er Kristberg
Kristbergsson, Ph.D, matvæla-
efnafræðingur og dósent við Há-
skóla íslands. Dóttir þeirra er
Hlín Kristbergsdóttir.
Marteinn varð stúdent frá MA
1936 og lauk cand. polyt. prófi
frá Danmarks Tekniske Hajsko-
le 1944. Hann var verkfræðingur
hjá byggingafyrirtækinu Hoje-
Christjensen í Hurup á Jótlandi
1944- 45, verkfræðingur hjá bæj-
arverkfræðingnum í Reykjavík
1945- 47 og hjá Almenna bygg-
ingafélaginu hf. 1947-50 en þá
hafði hann eftirlit með byggingu
Gönguskarðsárvirkjunar. Mar-
teinn rak sjálfstæða verkfræði-
skrifstofu í Reykjavík 1950-1956
og hannaði þá m.a. Akureyrar-
flugvöll. Marteinn var tæknileg-
ur ráðunautur Húsnæðisstjórnar
1956-58 og byggingarfulltrúi
Suðurlands með búsetu á Sel-
fossi 1958-83 en þá fór hann á
eftirlaun.
títför Marteins fer fram frá Sel-
fosskirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
gert útlægt með öllu úr nýjum
mannvirkjum.
Við fjórða mann, tvo stórfrændur
sína og einn vin og mág, tók Mar-
teinn í fóstur hjá Skógrækt ríkisins
hraunfláka á Reykjanesi og hóf að
koma þar trjágróðri á legg. Þetta
hugsjónastarf og félagsskapurinn
sem myndaðist í kringum það varð
þeim öllum mikils virði og fyrir
böm þeirra em vorferðimar í
Hraunið dýrmæt endurminning og
lifandi staðfesting þess að ekki eru
öll daglaun heimt að kveldi. Á vetr-
um gengu þessir sömu félagar sam-
an til rjúpna og vom oft fengsælir.
Kona Marteins, Arndís Þor-
bjarnardóttir, lifir mann sinn. Jafn-
ræði var með þeim hjónum og mik-
ið ástríki. Böm þeirra tvö hafa látið
að sér kveða hvort á sínum starfs-
vettvangi og eru þar engar meðal-
manneskjur.
Aldrei verður ofmetið mikilvægi
þess fyrir bam sem er að vaxa úr
grasi að eiga í nánasta umhverfi
sínu, auk foreldranna, trausta og
sjálfstæða fyrirmynd. Slík fyrir-
mynd hafa þau Arndís og Marteinn
verið ungviðinu sem fékk að um-
gangast þau. Fyrir það ber að
þakka.
Þorbjörn Broddason.
Þótt Marteinn heitinn væri
fæddur Húnvetningur var hann
ættaður úr Kjósinni í báðar ættir.
Móðir hans Kristbjörg Pétursdótt-
ir, húsfreyja í Grímstungu, var fr#5.
Miðdal í Kjós og afi hans, Eysteinn
Jónsson, bóndi á Orrastöðum, var
frá Hvammi í Kjós. Björn Pálsson
á Löngumýri var systursonur
Marteins. Björn segir frá því í ævi-
sögu sinni að hann hafi kennt Mar-
teini. Björn gefur honum þá ein-
kunn að hann hafi verið góður í
stærðfræði. Að loknu stúdent-
sprófi frá Menntaskólanum á Ak-
ureyri 1936 fór Marteinn til bygg-
ingaverkfræðináms í
Kaupmannahöfn. Eftir að hafa lok-
ið því námi vann hann um stund í
Danmörku. Eftir heimkomuní'
fékkst hann við ýmis verkfræði-
störf á eigin vegum eða annarra.
1958 gerðist Marteinn byggingar-
fulltrúi á Suðurlandi og vann við
það þar til hann lét af störfum
vegna aldurs 1983. Það er óhætt að
segja að Marteinn hafi unnið
brautryðjandastarf með leiðbein-
ingum sínum. Ekki voru allir jafn
hrifnir af því að þeim væri sagt til
og að þeim væru sett skilyrði um
gæði bygginga, en aðrir létu mjög
vel af verkum hans og töldu sig
bæði hafa haft gagn og gaman af
samvinnunni við hann. Starfið var
mjög erilsamt og krafðist mikilla
ferðalaga. Við sögðum að menn
hefðu haft gaman af að umgangasjS,
Martein og var það engin furða því
maðurinn var afburða skemmtileg-
ur og hafði áhuga á flestum hlutum
og var meira en viljugur að ræða
þá. Ekki þannig að hann féllist
endilega á allt sem viðmælandinn
segði heldur þveröfugt reyndi
hann oft að finna nýjan flöt á mál-
efninu og varpa þannig nýju ljósi á
það og hleypti oft um leið miklu
fjöri í umræðuna.
Marteinn var svipmikill og í
samkvæmum var hann hrókur all^_
fagnaðar. Hann var afburða tæki-
færisræðumaður en einnig flutti
hann oft mál sitt í ljóðum og í þeim
efnum var hann meira en hagyrð-
ingur. Marteinn var orðinn þjóð-
sagnapersóna í lifanda lífi eins og
reyndar faðir hans og frændur
sumir fyrir norðan. Otal sögur,
sannar og lognar, eru til um hann
og tilsvör hans. Eina ætlum við að
segja, en hún gerðist á norrænni
ráðstefnu um byggingar, sem
haldin var í Reykjavík. Einn ráð-
stefnugesta, danskur, vék sér að
Marteini og sagði; „Hafa menn
aldrei reynt að byggja ódýrt á ís-
landi?“ „Jú,“ sagði Marteinn, „en
þeð hefgr alltaf reynst of dýrt.“
Fljótlega eftir að Marteinn oj*(-
Arndís settust að á Selfossi, gerð-
ist hann félagi í Rotaryklúbbi Sel-
foss, var forseti klúbbsins 1966-67.
Þar undi hann sér vel og setti
sterkan svip á klúbbinn og þar var
honum margur sómi sýndur. Með-
al annars var hann umdæmisstjóri
íslenska rotaryumdæmisins 1982-
1983. Fyrir starf Marteins í þágu
klúbbsins vilja klúbbfélagarnir
færa honum þakkir.
Við hjónin viljum að lokum votta
Arndísi og fjölskyldu hennar inni-
lega samúð og þakka vináttu lið-
inna ára.
Þórunn Einarsdóttir,
Jón Guðbrandsson.
t
Faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
ÞORLÁKUR GUÐMUNDSSON
prentari,
Fannafelli 4,
Reykjavík,
lést á Landakotsspítala að kvöldi fimmtu-
dagsins 21. október.
Jarðarförin hefur farið fram i kyrrþey.
Þeim, sem vilja minnast hins látna, er bent
á Krabbameinsfélagið.
Sigurður Þorláksson,
Bengta Þorláksdóttir,
Alma Þorláksdóttir,
Eiríkur Þorláksson,
Ólafur Örn Þorláksson,
barnabörn og barnabarnabörn
Arndís Helgadóttir,
Ingjaldur Hafsteinsson,
Margrét Þorkelsdóttir,