Morgunblaðið - 06.11.1999, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 1999 35
LISTIR
Kjöt
LEIKLIST
Kaffileikhúsið
Ó - ÞESSI ÞJÓÐ!
Iiöfundur texta: Karl Ágúst Úlfsson. Höfund-
ur tónlistar: Hjáimar H. Ragnarsson. Leik-
sljóri: Brynja Benediktsdóttir. Hönnuður leik-
myndar og búninga: Rannveig Gylfadóttir. Ut-
setjari og tónlistarstjóri: Óskar Einarsson.
Ljósahönnun: Ævar Gunnarsson. Leikarar:
Agnar Jón Egilsson, Erla Ruth Harðardóttir,
Karl Ágúst Úlfsson og Vala Þórsdóttir.
Fimmtudagur 4. nóvember.
KARL Ágúst Úlfsson er fjölhæfur höf-
undur sem hefur skrifað allt frá hádramat-
ískum verkum niður í lauflétta kabaretta
fyrir leiksvið en fyrst og fremst hefur
hann samið fyrir sjónvarp, enda okkar
mikilvirkasti höfundur gamanmála í þeim
miðli - sennilega frá upphafi Islands-
byggðar.
Hér tekst hann enn og aftur á við kabar-
ettformið, en á gjörólíkum forsendum en
áður. í þessu verki er gríðarmikið kjöt á
beinunum, safaríkt og lokkandi. Nýsam-
settur og ferskur leikarahópur, styrk leik-
stjóm og afar fjölbreytt útlit sýningarinnar
gæða textann hfi. Einstaklega skemmtileg
tónlist með laglínum sem grípa mann við
fyrstu hlustun bætir um betur. Sýningin er
eins og að komast í nýmeti á þorranum -
langþráð og endurnærandi.
Fyrir þá sem hafa unun af því að greina
menningarfyrirbæri í frumparta sína og
rýna í hvemig þau verða til og virka í sam-
félaginu er um auðugan garð að gresja.
Sjálfsmyndarfræðingar sérstaklega kæm-
ust hér í feitt. Verkið fjallar í heild um
hópsjálfsmynd þessarar litlu þjóðar (jafnt
minnimáttarkennd sem mikilmennskubrjál-
æði) og veltir sér upp úr þeim fjölmörgu
á beinunum
klisjum sem orðið hafa til þar við
komandi í aldanna rás.
Athygli vekja þeir kaflar þar sem
höfundur ástundar naflaskoðun og
snýr sér að því að skyggna eigið
sjálf, sérstaklega sem við kemur
stöðu hans sem textasmiðs. Pæling-
ar um hinn óöragga höfund sem
fær gagnrýni á texta sinn frá leik-
urunum, texta sem fjalla um okkar
sjálfsmyndarskertu þjóð - öll súp-
an býður upp á ýmsar vangaveltur
um sjálfsöryggi hóps jafnt sem ein-
staklings.
Verkið einkennist af mislöngum
atriðum sem eru lauslega tengd
saman. Það hefur verið töluvert
stytt, en það mætti enn skera út
einstaka atriði til að þétta sýning-
una og styrkja. Kómíkin einkennist
af orðaleikjum, spaugilegum að-
stæðum og absúrd húmor - það er
guðsþakkarvert að neðanþindar-
brandaramir era víðs fjarri (og að
sjálfsögðu tæpt á því í sýningunni
svoleiðis texti líðist ekki). Ef tæpt
er á pólitík er jafnvel örlítill brodd-
ur í gríninu, eitthvað sem er orðið
alltof sjaldgæft í íslenskum gaman-
málum.
Tónlist Hjálmars H. Ragnars-
sonar lyftir þessu safni stuttra
grínþátta á hærra plan kabaretts-
ins. Lögin eru einföld og mjög að-
gengileg og höfundur er ófeiminn
við að líkja eftir stíl ýmissa tón-
skálda, allt frá Weill til íslenskra
sönglagahöfunda. Óskar Einarsson
svo hressilega undir á píanóið að
Grjótaþorpsins geta vonandi notið tónlist-
arinnar með leikhúsgestum.
Vala Þórsdóttir er fremst meðal jafningja
Morgunblaðia/Sverrir
Leifur heppni og skipshöfn hans eygja Vínland:
Erla Ruth Harðardóttir, Vala Þórsdóttir og Agn-
ar Jón Egilsson í hlutverkum sínuni. I bakgrunni
" Agúst tílfsson í hlutverki Leifs, en hann
er jafnframt höfundur verksins.
er Karl.
spilar
íbúar
í leikarahópnum. Henni tekst að bregða sér
í allra kvikinda líki og lifa sig innilega í
stystu svipmyndir og framkalla áhrif þeirra
á áhorfendum. Leikur hennar var í senn ný-
stárlegur, hnitmiðaður og einlægur.
Karl Ágúst Úlfsson sést alltof sjaldan á
sviði. Rrafturinn og einbeitingin sem ein-
kenna leik hans er ekki öllum gefin. Þegar
fylgst er með tilfinningaeimyrjunni sem
kraumar undir niðri kemur upp sú hug-
mynd að það væri gaman að sjá hann fást
við harmræn hlutverk. í gamanleiknum
stekkur Karli ekki bros - stfll hans er stfll
þöglu grínistanna sem fær áhorfendur til að
hlæja að gríninu en finna jafnframt til með
þolandanum um leið.
Erla Ruth Harðardóttir er orðin æfð
gamanleikkona og leikur af miklum krafti;
það er t.d. augljóst að hún er líkamlega vel
á sig komin. Hún hefur sterka tilfínningu
fyi-ir tímasetningu í kómík og nýtir sér það
til fullnustu. Það er áberandi að starf henn-
ar í sjónvarpi hefur fært henni sjálfsöryggi
og reynslu sem lyftir henni á hærra plan en
áður. Hún má bara gæta sín að detta ekki
ofan í alþekkt hlutverk - t.d. brá hún fyrir
sig austur-evrópska hreimnum í atriði þar
sem hún lék Norðmann.
Agnar Jón Egilsson hefur tekið stórstig-
um framförum á stuttum leikferli sínum.
Hann á ennþá eftir að læra töluvert um kó-
míska snerpu og látbragð en leikur hans
verður sífellt fjölbreyttari og öraggari og
það var gaman að sjá hve vel hann stóð sig í
þessari sýningu.
Búningar, leikmynd og leikmunir vora
unnin af ótrúlega mikilli hugmyndaauðgi og
nosturssemi. Auk þess era búningar
leikkvennanna hreint út sagt glæsilegir.
Auknir möguleikar í ljósabúnaði skila sér í
markvissari og stflhreinni Ijósum, sem er
fagmannlega beitt. Brynja Benediktsdóttir
leikstjóri sýnir mikla útsjónarsemi við að
nýta sem best takmarkað leikrýmið og hún
spilar á hæfileika hvers um sig í hópnum til
að skapa fjölbreytta sýningu sem er athygl-
isverðari og eftirminnilegri en aðrar slíkar
hafa verið í seinni tíð. Hún ýtir undir von
um að gamanmálahöfundar landsins snúi
sér að viðfangsefnum sem meira púður er í
- af nógu er að taka.
Sveinn Haraldsson
Kúgun íslensks
raunveruleika
LEIKLIST
Leikfélag Reykjavfkur
LEITIN AÐ VÍSBENDINGU UM
VITSMUNALÍF í ALHEIMINUM
Höfundur: Jane Wagner. Þýðandi:
Gísli Rúnar Jónsson. Leikstjdri: María
Sigurðardóttir. Leikmyndar- og bún-
ingahönnuður: Elín Edda Árnadóttir.
Ljósahönnuður: Lárus Björnsson.
Hljóðhönnuður: Baldur Már Arngríms-
son. Leikari: Edda Björgvinsdóttir.
Föstudagur 5. nóvember.
ÞESSI einleikur er ættaður af
Broadway. Hann var skrifaður fyr-
ir leikkonuna Lily Tomlin, sem er
ein þekktasta gamanleikkona
Bandaríkjanna og fræg bæði fyrir
sviðs- og kvikmyndaleik. Verkið er
að sjálfsögðu skrifað með aðstæður
þar í landi í huga. I verkinu koma
fram nítján persónur. Hver og ein
þessara persóna hefur sín einkenni.
Það er skipt hratt á milli hlutverka
og skotist fram og til baka í tíma og
rúmi.
Veikleiki uppsetningarinnar á
Litla sviðinu í Borgarleikhúsinu felst
í öllum ofangreindum atriðum og
hve illa verkið fellur að íslenskum
aðstæðum. Gísli Rúnar Jónsson þýð-
andi dettur oft niður á snilldarlausn-
ir í þýðingu og á stundum - sérstak-
lega í seinni hlutanum - tekst stað-
færingin vel. Aftur á móti era ótal
staðir í textanum þar sem aðstæður í
bandarískri stórborg eiga ekki við
hér á landi - seint verður hægt að
gera Hlemm að Times Square;
heimilislausar pokakonur eru ekki
menningarfyrirbæri sem Islending-
ar tengja við Laugaveginn. Hinn
bandaríski hippakúltúr og eftir-
hreytur hans urðu ekki að fjölda-
hreyfingu á Islandi.
Hinar fjölmörgu persónur krefj-
ast ótrúlegrar einbeitingar, hug-
myndaauðgi og skipulags af leik-
stjóra og leikara. í þessari uppsetn-
ingu era persónurnar ekki dregnar
nógu skýrum dráttum til að það sé
ljóst hvaða hlutverk Edda er að
leika hverju sinni. Það er á fárra
leikara færi að hafa á takteinum
nítján afgerandi ólíkar persónur og
að geta skipt milli þeirra á örskots-
stundu þannig að áhorfendur viti
alltaf hver eigi orðið. Hérna hefði
hjálpað að nota eitthvað búninga-
kyns sem tákn fyrir hvert
eitt hlutverk en sú
ákvörðun var tekin að
nota í nær öllu verkinu
sama búninginn eins og í
frumuppfærslunni. I
þessu felst meginbrota-
löm þessarar sýningar.
Áhorfendur áttu erfitt
með að gera greinarmun
á persónunum og fullt í
fangi með að fylgja flókn-
um ferðum fram og aftur í
tíma. Atriði sem áttu
samkvæmt textanum að
gerast hér á landi stöng-
uðust á við íslenskan
veruleika. í verkinu minn-
ist ein persónan á að hún
hafi losnað undan kúgun
raunveraleikans; sýningin
hér og hinar séramerísku
aðstæður eru þvert á móti
kúgaðar af íslenskum
raunveraleika.
Aftur á móti er margt
vel gert í þessari sýningu.
Aðalbúningur Eddu er
einfaldur og smekklegur
og sviðsmyndin þjál og
stílhrein. Búningurinn í
upphafsatriðinu gefur
hins vegar vísbendingu
um það sem hefði getað orðið. Ljós-
in era oft mjög skemmtilega notuð
en hljóðmyndin treystir um of á er-
lendar hljóðupptökur og sama tón-
listin er of mikið notuð.
Edda á hér góða spretti, oft í
kómík en á stundum sýnir hún á
sér sjaldséða hlið og sökkvir sér í
dramatíkina. Hún hefði þurft mun
styrkari og hugvitsamlegri leik-
stjórn til að sýningin næði tilgangi
sínum.
Sveinn Haraldsson
KALEVALA UM VEROLD VIÐA
Dagskrá og sýningar í Norræna húsinu
nóvember—desember
MÁNUD. 8.11. kl. 18.00
Norræn bókasafnsvika hefst.
Hjörtur Pálsson skáld les úr sagnabálkinum KALEVALA og Sari
Páivarinne sendikennari les sama texta á finnsku.
MIÐVIKUD. 10.11. kl. 20.00
Fyrirlestur. Dr. Ojars Lams frá Lettlandi talar um lettneska
söguljóðið Lacplesis.
FIMMTUD. 11.11. kl. 9.00 og 14.00
Námskeið fyrir böm og fullorðna.
Virginija Stommiene frá Litháen kennir að klippa myndir úr pappír
með goðsögur og hetjur að fyrirmynd.
FIMMTUD. 11.11. kl. 20.00
Fyrirlestur: Virginija Stommiene frá Litháen;
Goðsagnir og tákn í Litháen.
FÖSTUD. 12.11. kl. 10.00 og 14.00
Brúðuleikhús eistneska ríkisins sýnir Smaladrengur er konungur.
Fyrir leikskóla og leikhúsfólk. Túlkað á íslensku.
FÖSTUD. 12.11. kl. 20.00
KALEVALA - DANSTÓNLEIKAR - dans og tónlistarspuni.
Reijo Kela, Heikki Laitinen og Kimmo Pohjonen.
Aðgangur kr. 1.000.
LAUGARD. 13.11.
Kl. 15.00 - Opnuð sýningin LIFI KALEVALA í sýningarsölum.
Kl. 20.30 ETNOPOP TONLEIKAR - LYYRAN TÁHTIKUVIO.
Aðgangur kr. 1.000.
SUNNUD. 14.11. OPIÐ HÚS ALLAN DAGINN
Kl. 12—16 í kaffistofu verða réttir frá Kirjálahéraði. Kr. 1.000.
Kl. 13—14.30 Lyyran táhtikuvio, tónleikar fyrir böm og
trumbugerð
Kl. 14.30 og 15.30 Brúðuleikhússýning: Smaladrengur er konungur.
Kl. 14—17 Virginija Stommiene, sýnikennsla í klippimyndagerð.
Kl. 17—19 Erkki Pirtola listgagnrýnandi og listamennimir Heikki
Violainen, Sanni Seppo, Ritva Kovalainen og Johannes Setálá sem
eiga verk á sýningunni Lifi Kalevala segja frá Kalevala og hvemig
þau túlka kvæðin í verkum sínum.
Sýningar:
í anddyri:
29.10.-17.il. PRE KALEVALA
8.11. —19.12. Kalevala Kom, skartgripir
20.11. —19.12. Heimildasýning um KALEVALA
í sýningarsöium:
13.11—19.12. LIFI KALEVALA - list um finnskt þjóðemi.